Nr. 388/2023 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Hinn 13. júlí 2023 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 388/2023

í stjórnsýslumáli nr. KNU23040108

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

1. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Hinn 27. apríl 2023 kærði einstaklingur er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari Afganistan (hér eftir kærandi), ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 27. apríl 2023, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn kæranda um alþjóðlega vernd á Íslandi og vísa honum frá landinu.

Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að stofnuninni verði gert að taka umsókn hans til efnismeðferðar.

Fyrrgreind ákvörðun sætti sjálfkrafa kæru samkvæmt 3. málsl. 7. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016.

II.        Málsmeðferð

Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi 24. desember 2022. Við leit að fingraförum kæranda í Eurodac gagnagrunninum 25. desember 2022, kom í ljós að fingraför hans höfðu verið skráð í grunninn af yfirvöldum í Rúmeníu. Hinn 9. janúar 2023 var beiðni um viðtöku kæranda og umsóknar hans um alþjóðlega vernd beint til yfirvalda í Rúmeníu, sbr. b-lið. 1. mgr. 18. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir Dyflinnarreglugerðin). Í svari frá rúmenskum yfirvöldum, dags. 17. janúar 2023, samþykktu þau viðtöku kæranda á grundvelli c-liðar 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Kærandi kom til viðtals hjá Útlendingastofnun 26. janúar 2023, ásamt löglærðum talsmanni sínum. Útlendingastofnun ákvað 27. apríl 2023 að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi ekki til efnismeðferðar og að honum skyldi vísað frá landinu. Ákvörðunin var birt fyrir kæranda 27. apríl 2023 og sætti ákvörðunin sjálfkrafa kæru til kærunefndar útlendingamála sama dag. Greinargerð kæranda barst kærunefnd 9. maí 2023 ásamt fylgigögnum.

III.      Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að rúmensk stjórnvöld beri ábyrgð á meðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar. Umsóknin yrði því ekki tekin til efnismeðferðar, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, enda fæli flutningur kæranda til Rúmeníu ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. mgr. 36. gr. laganna. Þá taldi Útlendingastofnun að kærandi hefði ekki slík tengsl við Ísland að nærtækast væri að hann fengi hér vernd eða að sérstakar ástæður mæltu annars með því að taka bæri umsókn hans til efnismeðferðar, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kæranda var vísað frá landinu, sbr. c-lið 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, og skyldi hann fluttur til Rúmeníu.

IV.      Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda er vísað til gagna málsins, þ. á m. viðtals sem tekið hafi verið við hann hjá Útlendingastofnun, hvað málavexti varðar. Kærandi vísar til þess að hann hafi greint frá því að þjást af þunglyndi sem sé afleiðing af áföllum sem hann hafi orðið fyrir á lífsleiðinni. Þá greindi kærandi frá því að hafa dvalið í almenningsgarði í Rúmeníu og þar hafi hann orðið fyrir ofbeldi af hálfu þjófa sem hafi stungið hann.

Kærandi fjallar um stöðu mannréttindamála í Rúmeníu og vísar til alþjóðlegrar skýrslu máli sínu til stuðnings. Kærandi fjallar um að flóttafólk hafi orðið fyrir áreiti, mismunun og misnotkun í Rúmeníu auk þess sem flóttafólk hafi upplifað ófullnægjandi stuðningsþjónustu og skort á upplýsingum frá rúmenskum stjórnvöldum. Þá hafi flóttafólk orðið fyrir ofbeldi af hálfu landamæravarða. Þá fjallar kærandi um fjölgun flóttamanna í Rúmeníu í kjölfar innrásar Rússa í Úkraínu. Kærandi vísar til þess að móttökumiðstöðvar séu í niðurníðslu og mikill óþrifnaður sé þar. Þá beiti lögreglan miklu harðræði og líkamlegu ofbeldi. Jafnframt fái afganskir flóttamenn sérstaklega slæma meðferð og innbyrðis átök brjótist oft út meðal flóttamanna. Afganskir flóttamenn hafi gripið til þess ráðs að búa frekar í yfirgefnum byggingum og almenningsgörðum auk þess sem þeir reiði sig frekar á aðstoð hjálparsamtaka en að búa í móttökumiðstöðvum.

Kærandi byggir á því að taka skuli mál hans til efnismeðferðar hér á landi á grundvelli 2. og 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Byggir kærandi kröfu sína aðallega á persónulegum aðstæðum sínum, þeirri viðkvæmu stöðu sem hann sé í og þeim aðstæðum sem bíði hans í viðtökuríki. Kærandi vísar til þess að íslenskum stjórnvöldum beri að leggja heildstætt mat á einstaklingsbundnar aðstæður hans og þær andlegu afleiðingar sem endursending geti haft í för með sér fyrir hann. Þá beri að meta hvort kærandi sé einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. mgr. 25. gr. sömu laga. Viðkvæm staða kæranda skuli hafa vægi við mat á því hvort sérstakar ástæður séu uppi í málinu.

Kærandi sé ungur maður frá Afganistan en hann hafi flúið þaðan vegna óværðar sem ríki þar í landi eftir valdatöku Talíbana. Kærandi hafi orðið vitni af því þegar bróðir hans var drepinn af Talíbönum og því ákveðið að flýja landið í leit að betra og öruggara lífi. Kærandi hafi þurft að þola bágar aðstæður í Rúmeníu þar sem hann hafi sofið í almenningsgarði, ekki haft aðgang að grunnþjónustu og aðeins fengið eina máltíð á dag. Þá hafi kærandi orðið fyrir árás þjófa og verið stunginn í þeim átökum. Kærandi hafi komið til Íslands í von um öruggt skjól. Kærandi telur að verði hann endursendur til Rúmeníu verði staða hans verulega síðri en almennings þar í landi. Kærandi eigi á hættu að verða fyrir ómannúðlegri og vanvirðandi meðferð af hálfu stjórnvalda í Rúmeníu og telur að endursending hans þangað feli í sér brot á grundvallarreglunni um bann við endursendingu (non-refoulement), sbr. 42. gr. laga um útlendinga. Þá vísar kærandi til greinargerðar sinnar til Útlendingastofnunar til frekari rökstuðnings fyrir kröfum sínum.

V.        Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Aðstæður kæranda

Samkvæmt gögnum málsins er kærandi einstæður karlmaður á [...]. Kærandi hafi fyrst komið til Rúmeníu í maí árið 2021 og lagt fram umsókn um alþjóðlega vernd þar í landi. Þá hafi kærandi aftur lagt fram umsóknir um alþjóðlega vernd þar í landi í nóvember sama ár og í október árið 2022. Í viðtali hjá Útlendingastofnun greindi kærandi frá því að hann hafi verið gripinn á landamærum Rúmeníu og sendur aftur til Serbíu. Kærandi greindi frá því að hafa ekki fengið húsnæði eða fjárhagsaðstoð frá yfirvöldum í Rúmeníu og hann hafi þurft að dvelja í almenningsgarði. Þar hafi hjálparsamtök veitt honum eina máltíð á dag. Þá greindi kærandi frá því að hafa ekki haft aðgang að heilbrigðiskerfinu í Rúmeníu en hægt hafi verið að leita til hjálparsamtaka með lyf. Þá greindi kærandi frá því að hafa verið stunginn í Rúmeníu og hann óttist þjófa þar í landi. Í viðtali hjá Útlendingastofnun greindi kærandi frá því að vera hraustur en hann glími þó við þunglyndi vegna atburða sem hann hafi upplifað sem hafi þó ekki áhrif á daglegt líf hans.

Ákvæði 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b-, c- og d-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef krefja má annað ríki, sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli samninga sem Ísland hefur gert um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða ríki skuli fara með beiðni um alþjóðlega vernd sem lögð er fram hér á landi eða í einhverju samningsríkjanna, um að taka við umsækjanda. Í samræmi við samning ráðs Evrópusambandsins og Íslands og Noregs um þátttöku hinna síðarnefndu í framkvæmd, beitingu og þróun Schengen-gerðanna samþykkti Ísland áðurnefnda Dyflinnarreglugerð, sbr. auglýsingu í C-deild Stjórnartíðinda nr. 1/2014.

Í III. kafla Dyflinnarreglugerðarinnar koma fram viðmið, í ákveðinni forgangsröð, um hvaða ríki skuli bera ábyrgð á umsókn um alþjóðlega vernd. Ábyrgð Rúmeníu á umsókn kæranda er byggð á c-lið. 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Í svari frá rúmenskum yfirvöldum, dags. 17. janúar 2023, kemur fram að kærandi hafi látið sig hverfa úr móttökumiðstöð 21. október 2022 og máli hans hafi því verið lokið 28. nóvember 2022. Samkvæmt framansögðu er heimilt að krefja rúmensk stjórnvöld um að taka við kæranda, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Aðstæður í Rúmeníu

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður og málsmeðferð umsókna um alþjóðlega vernd í Rúmeníu, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum. Þá hefur kærunefnd jafnframt kynnt sér þær skýrslur sem kærandi vísar til í greinargerð sinni og litið til efnis þeirra við mat á aðstæðum í viðtökuríki.

• 2022 Country Reports on Human Rights Practices – Romania (United States Department of State, 20. mars 2023);
• Amnesty International Report 2022/23 – The State of the World’s Human Rights (Amnesty International, 27. mars 2023);
• Asylum Information Database, Country Report: Romania (European Council on Refugees and Exiles, 31. maí 2023);
• Annual Report on the Situation of Asylum in the European Union 2022 (European Asylum Support Office, 28. júní 2022);
• UNHCR Submission on Romania: 29th UPR session (United Nations High Commissioner for Refugees, janúar 2018);
• Concluding observations on the fifth periodic report of Romania (United Nations Human Rights Committee, 11. desember 2017);
• Freedom in the World 2023 – Romania (Freedom House, mars 2023);
• Operational Data Portal: Ukraine Situation: Regional Refugee Response Plan — Mars—December 2022 (Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna (UNHCR), 3. október 2022);
• Upplýsingar af vefsíðu eftirlitsstofnunar útlendingamála í Rúmeníu (http://www.igi.mai.gov.ro);
• Upplýsingar af vefsíðu ACCEPT, (http://www.acceptromania.ro);
• Upplýsingar af vefsíðu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna (UNHCR), (https://www.unhcr.org/romania.html);
• Upplýsingar af vefsíðu á vegum samhæfingarskrifstofu aðgerða Sameinuðu þjóðanna í mannúðarmálum, https://reliefweb.int/country/rou) og
• Upplýsingar af vefsíðu Flóttamannaráðs Rúmeníu (http://cnrr.ro).

Rúmenía er eitt af aðildarríkjum Evrópusambandsins og því bundið af reglum sambandsins við málsmeðferð umsækjenda um alþjóðlega vernd, t.a.m. tilskipunum sambandsins um meðferð umsókna um alþjóðlega vernd nr. 2013/32/EU, um móttökuaðstæður nr. 2013/33/EU og um lágmarksviðmið til þess að teljast flóttamaður nr. 2011/95/EU. Þá hefur Rúmenía verið aðili að Evrópuráðinu frá 7. október 1993 og fullgilti mannréttindasáttmála Evrópu 7. maí 1999. Rúmenía gerðist aðili að samningi Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri illri og ómannlegri eða vanvirðandi meðferð 18. desember 1990 og fullgilti samning Sameinuðu þjóðanna um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi 9. desember 1974 og barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna árið 1990. Þá gerðist ríkið aðili að Flóttamannasamningnum 7. ágúst 1991.

Samkvæmt skýrslu European Council on Refugees and Exciles (ECRE) geta einstaklingar sótt um alþjóðlega vernd á landamærum Rúmeníu eða á rúmensku yfirráðasvæði ef þeir eru þegar komnir inn í landið. Eftirlitsstofnun útlendingamála (r. Inspectoratul General pentru Imigrari) beri ábyrgð á meðferð umsókna um alþjóðlega vernd í gegnum rúmensku útlendingastofnunina (r. Directia Azil si Integrare). Þessar tvær stofnanir sjái einnig um rekstur móttökumiðstöðva fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd. Það geti liðið nokkrir dagar frá því að umsókn um alþjóðlega vernd er lögð fram þar til hún er skráð en hægt sé að leggja fram umsókn á fleiri stöðum en hjá rúmensku útlendingastofnuninni, m.a. hjá lögregluyfirvöldum. Þegar búið sé að skrá umsóknina sé umsækjandi boðaður í fyrsta viðtal hjá rúmensku útlendingastofnuninni þar sem fengnar séu ákveðnar grunnupplýsingar svo sem varðandi auðkenni, fjölskyldumeðlimi og ferðaleið til Rúmeníu. Þá eigi umsækjendur um alþjóðlega vernd rétt á túlki í viðtölum. Að því loknu sé málinu ákveðinn farvegur og málinu komið til fulltrúa sem taki annað viðtal og ákvörðun tekin í framhaldi af því. Fái umsækjandi neikvæða niðurstöðu geti hann kært hana til héraðsdóms (r. Judecatorie Sectia Civila, materie: Contencios Administrativ si Fiscal) innan 10 daga frá birtingu ákvörðunar. Dómi héraðsdóms sé hægt að áfrýja til stjórnsýsludómstóls (r. Tribunal Sectia de Contencios Administrativ si Fiscal).

Í skýrslu ECRE kemur jafnframt fram að umsækjendur um alþjóðlega vernd, sem fengið hafa synjun á umsókn sinni hjá rúmensku útlendingastofnuninni eða dómstólum, geti lagt fram, að ákveðnum skilyrðum uppfylltum, viðbótarumsókn um alþjóðlega vernd. Þá kemur fram að ef umsækjandi yfirgefur Rúmeníu meðan umsókn hans er til meðferðar og fer til annarra ríkja innan Evrópusambandsins geti hann óskað eftir því að málinu verði haldið áfram ef hann gerir það innan 9 mánaða frá því að ákvörðun um að loka málinu var tekin. Ef 9 mánaða tímamarkinu er lokið sé litið á umsóknina sem viðbótarumsókn. Þegar viðbótarumsókn hefur verið skráð sé umsækjanda heimilt að dvelja í Rúmeníu í fimm daga en á því tímabili sé ákvarðað um hvort að skilyrði séu uppfyllt til þess að ný málsmeðferð hefjist. Umsækjanda verði ekki heimiluð fyrrgreind dvöl í Rúmeníu hafi hann lagt fram viðbótarumsókn áður en engin takmörk séu þó á því hversu oft hægt sé að leggja fram slíka umsókn. Þá verði umsækjanda ekki heimiluð dvöl ef gögn málsins sýna fram á að viðbótarumsóknin sé einvörðungu gerð til þess að koma í veg fyrir flutning umsækjanda frá Rúmeníu. Þrátt fyrir þessa framkvæmd er fyrirvari um að framkvæmdin gildi einvörðungu ef ekki sé um að ræða brot á meginreglunni um non-refoulement. Ef umsækjanda er neitað um nýja málsmeðferð geti hann kært ákvörðunina til héraðsdóms (r. Judecatorie Sectia Civila, materie: Contencios Administrativ si Fiscal) innan tíu daga frá því að hann fékk niðurstöðuna. Þá eigi umsækjendur þess kost að leggja fram beiðni fyrir Mannréttindadómstól Evrópu um bráðabirgðaráðstöfun skv. 39. gr. málsmeðferðarreglna dómstólsins, telji þeir endanlega niðurstöðu um synjun á umsókn um alþjóðlega vernd hafa í för með sér hættu á ofsóknum eða meðferð sem brjóti í bága við ákvæði mannréttindasáttmála Evrópu.

Af skýrslu ECRE er ljóst að umsækjendum um alþjóðlega vernd er veitt húsaskjól í móttökumiðstöðvum. Þá kemur jafnframt fram að ekki hafi komið upp sú staða að umsækjendum um alþjóðlega vernd hafi verið neitað um húsaskjól vegna skorts á plássi í móttökumiðstöðvum. Í byrjun árs 2022 hafi 501 einstaklingar dvalið í móttökumiðstöðvum en pláss sé fyrir 1.100 einstaklinga þar. Vegna framkvæmda í tveimur móttökumiðstöðvum sé þó tímabundið aðeins pláss fyrir 751 einstaklinga. Þá geti umsækjendur um alþjóðlega vernd óskað eftir framfærslu. Í desember 2021 hafi einstæðir umsækjendur fengið 480 RON sem jafngilti 104 evrum mánaðarlega. Sú upphæð eigi að nýtast í matarinnkaup, fatakaup og vasapening. Umsækjendur um alþjóðlega vernd hafi aðgang að atvinnumarkaðinum að þremur mánuðum liðnum frá því þeir lögðu fram umsókn sína, ef ekki hefur verið tekin ákvörðun í máli þeirra og töf sé ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs. Þá eigi umsækjendur um alþjóðlega vernd rétt á endurgjaldslausri grunnheilbrigðisþjónustu, þ. á m. geðheilbrigðisþjónustu, ásamt bráðaþjónustu.

Samkvæmt upplýsingasíðu flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna eiga umsækjendur um alþjóðlega vernd í Rúmeníu rétt á húsaskjóli í móttökumiðstöðvum, hafi þeir ekki fjármagn til að standa undir húsnæði á eigin vegum. Ef móttökumiðstöðvar á svæðinu eru fullar, bjóði útlendingayfirvöld, innan ákveðinna marka, upp á ráðstöfunarfjárhæð fyrir leiguhúsnæði. Til þess að bregðast við auknum flóttamannastraum frá Úkraínu hafi, samkvæmt vefsíðu á vegum samhæfingarskrifstofu aðgerða Sameinuðu þjóðanna í mannúðarmálum, verið settar á fót móttökumiðstöðvar víðs vegar um Rúmeníu. Gert sé ráð fyrir að þær geti tekið á móti allt að 50.599 flóttamönnum og í júní 2022 hafi þær hýst 8.813 flóttamenn frá Úkraínu.

Af skýrslu ECRE er ljóst að rúmensk stjórnvöld uppfylla skyldur sínar varðandi lögfræðiaðstoð við umsækjendur um alþjóðlega vernd skv. tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins nr. 32/2013 um málsmeðferð við veitingu og afturköllun alþjóðlegrar verndar, sbr. 19. og 20. gr. hennar. Umsækjendum um alþjóðlega vernd í Rúmeníu sé tryggð endurgjaldslaus lögfræðiaðstoð þegar umsókn sé til meðferðar hjá rúmensku útlendingastofnuninni. Þá standi umsækjendum til boða endurgjaldslaus lögfræðiráðgjöf á kærustigum málsins og geti umsækjendur jafnframt átt rétt á að fá réttaraðstoð.

Samkvæmt skýrslu utanríkisráðuneytis Bandaríkjanna og skýrslu ECRE geti umsækjendur um alþjóðlega vernd í Rúmeníu sætt ferðatakmörkunum og varðhaldi við sérstakar aðstæður. Umsækjendur sem ekki uppfylli skilyrði alþjóðlegrar verndar geti sætt varðhaldi á meðan þeir bíði brottvísunar úr landinu. Grundvöllur varðhalds sé endurskoðaður reglulega og varðhald skuli ekki standa lengur en í sex mánuði nema í sérstökum tilvikum þar sem heimilt sé að halda umsækjanda í varðhaldi í allt að 18 mánuði. Samkvæmt skýrslu ECRE hafa þeir einstaklingar sem sæta varðhaldi aðgang að nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu. Þær skýrslur sem kærunefnd hefur skoðað beri þó með sér að óhófleg beiting varðhalds gagnvart umsækjendum um alþjóðlega vernd hafi verið gagnrýnd og hefur nefnd Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu (e. United Nations Committee against Torture) hvatt rúmensk yfirvöld til að draga úr beitingu þessa úrræðis.

Samkvæmt stjórnarskrá Rúmeníu skulu allir einstaklingar vera jafnir fyrir lögum og njóta mannréttinda án tillits til kynþáttar, þjóðernis, tungumáls, trúar, kyns, stjórnmálaskoðana eða stöðu að öðru leyti. Í skýrslu utanríkisráðuneytis Bandaríkjanna fyrir árið 2022 kemur fram innanríkisráðuneytið fari með yfirstjórn löggæslu í Rúmeníu. Löggæsluyfirvöld skiptist í ríkislögreglu, herlögreglu og landamæralögreglu. Þá kemur fram að lögreglumenn og aðrir embættismenn í Rúmeníu hafi orðið uppvísir að spillingu. Í Rúmeníu sé til staðar eftirlitsstofnun (e. Directorate General for Anticorruption) sem hafi það að markmiði að vinna gegn spillingu. Samkvæmt rúmenskum lögum sé mismunun á grundvelli þjóðernis refsiverð. Þá starfi í landinu landsráð gegn mismunun (e. National Council for combating Discrimination) sem beri ábyrgð á að beita innlendri og Evrópusambands löggjöf um bann við mismunun. Hafi starf ráðsins almennt vera talið óháð og skilvirkt. Þá kemur fram að hjálparsamtök hafi greint frá tilvikum þar sem flótta- og farandfólk í Rúmeníu hafi sætt áreiti og verið þolendur glæpa. Ekki hafi öll slík atvik verið tilkynnt sökum ótta þolenda, skorts á upplýsingum og ófullnægjandi stuðningsþjónustu. Þá hafi hjálparsamtök greint frá ofbeldi á hendur flóttafólki af hálfu lögreglu, m.a. óhóflegu valdi. Lögreglumenn hafi verið ákærðir fyrir ofbeldi í starfi og spillingu en skort hafi á skilvirkni innan réttarvörslukerfisins auk þess sem tafir á málsmeðferð hafi leitt til þess að slík mál hafi endað með sýknudómi. Rúmensk stjórnvöld hafi jafnframt tekið skref til að auka mannréttindi m.a. með því að senda lögreglumenn í þjálfun um mannréttindi, þ. á m. um jafnrétti kynjanna, forvarnir gegn pyndingum, kynbundið ofbeldi, kynþáttafordóma o.fl. Rúmensk yfirvöld hafi unnið með Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna og öðrum hjálparsamtökum við að aðstoða og vernda flóttamenn, umsækjendur um alþjóðlega vernd, ríkisfangslausa einstaklinga og aðra einstaklinga sem mögulega þarfnist alþjóðlegrar verndar. Jafnframt kemur fram á vefsíðu lögreglunnar í Rúmeníu að lögreglan skiptist í sérhæfðar deildir sem rannsaki brot eftir viðfangsefni, s.s. sakamál og skipulagða glæpastarfsemi. Hægt sé að tilkynna um brot símleiðis eða í eigin persónu. Af framangreindum upplýsingum sem kærunefnd hefur kynnt sér má ráða að löggæsluyfirvöldum sé stjórnað með skilvirkum hætti og borgarar landsins geti leitað til lögreglunnar telji þeir brotið á sér.

Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Í 32. gr. a og 32. gr. b reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, sbr. 4. mgr. 36. gr. laganna, koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því. Þá segir í 2. mgr. 36. gr. laganna að ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skuli taka hana til efnismeðferðar. Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga verður því aðeins beitt ef stjórnvöld telja, á grundvelli hlutlægra og trúverðugra upplýsinga sem eru nægilega nákvæmar og uppfærðar eftir því sem við á, að skilyrði þess séu uppfyllt. Ákvæði 2. mgr. 36. gr. er til viðbótar þeirri vernd sem 3. mgr. 36. gr. veitir umsækjendum um alþjóðlega vernd.

Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga kemur fram að með „aðild Íslands að Dyflinnarsamstarfinu hefur ríkið skuldbundið sig til að fylgja og virða þær reglur sem felast í Dyflinnarreglugerðinni“ og að „íslensk stjórnvöld sem starfa að útlendingamálum [beiti] ákvæðum reglugerðarinnar við mat á því hvaða ríki beri ábyrgð á meðferð umsókna um alþjóðlega vernd sem lagðar eru fram hér á landi.“ Ákvæði 1. málsl. 2. mgr. 36. gr. byggir á heimild í 1. mgr. 17. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar og felur í sér frávik frá þeirri meginreglu reglugerðarinnar um að ákvarða skuli hvaða ríki beri ábyrgð á umsókn um alþjóðlega vernd á grundvelli þeirra viðmiða sem fram koma í reglugerðinni.

Á grundvelli 4. mgr. 36. gr. laga um útlendinga setti ráðherra reglugerð nr. 276/2018 um breytingu á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017, en með henni bættust tvær greinar, 32. gr. a og 32. gr. b, við reglugerðina. Í 32. gr. a reglugerðarinnar kemur fram að með sérstökum ástæðum samkvæmt 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga sé átt við einstaklingsbundnar ástæður er varða umsækjanda sjálfan. Þá eru í ákvæðinu jafnframt talin upp viðmið í dæmaskyni sem leggja skuli til grundvallar við mat á því hvort sérstakar ástæður séu fyrir hendi en þau viðmið varða aðallega alvarlega mismunun eða alvarleg veikindi. Þar sem tilvikin eru talin upp í dæmaskyni geta aðrar aðstæður, sambærilegar í eðli sínu og af svipuðu alvarleikastigi, haft vægi við ákvörðun um hvort sérstakar ástæður séu til að taka mál umsækjanda til efnismeðferðar hér á landi, svo framarlega sem slíkar aðstæður séu ekki sérstaklega undanskildar, sbr. 3. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar.

Samkvæmt 2. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar skal líta til þess hvort umsækjandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar, svo sem ef ríkið útilokar viðkomandi frá menntun, nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu, nauðsynlegri þjónustu vegna fötlunar, eða atvinnuþátttöku á grundvelli kynhneigðar, kynþáttar eða kyns eða ef umsækjandi getur vænst þess að staða hans, í ljósi framangreindra ástæðna, verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki. Kærunefnd telur að orðalagið „muni eiga“ feli ekki í sér kröfu um afdráttarlausa sönnun þess að umsækjandi verði fyrir alvarlegri mismunun sem leiði til þess að hann muni eiga erfitt uppdráttar. Orðalagið gerir þó kröfu um að tilteknar líkur verði að vera á alvarlegri mismunun, þ.e. að sýna verður fram á að umsækjandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir mismunun af þeim toga, með þeim afleiðingum, og af því alvarleikastigi sem ákvæðið lýsir en að ekki sé nægilegt að aðeins sé um að ræða möguleika á slíkri mismunun. Af því leiðir að þó svo að dæmi séu um að einstaklingar í sambærilegri stöðu og umsækjandi í viðtökuríki hafi orðið fyrir alvarlegri mismunun af þeim toga sem 32. gr. a reglugerðar um útlendinga mælir fyrir um telst umsækjandi ekki sjálfkrafa eiga slíkt á hættu heldur þarf að sýna fram að verulegar ástæður séu til að ætla að umsækjandi, eða einstaklingur í sambærilegri stöðu og umsækjandi, verði fyrir slíkri meðferð.

Þá skal líta til þess hvort umsækjandi glími við mikil og alvarleg veikindi, s.s. skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm og meðferð við honum er aðgengileg hér á landi en ekki í viðtökuríki. Í reglugerðinni kemur fram að meðferð teljist, að öllu jöfnu, ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur sé átt við þau tilvik þar sem meðferð er til í viðtökuríkinu en umsækjanda muni ekki standa hún til boða. Við mat á því hvort umsækjandi glími við mikil og alvarleg veikindi lítur kærunefnd m.a. til heilsufarsgagna málsins og hlutlægra og trúverðugra gagna um hvort sú heilbrigðisþjónusta sem hann þarfnast sé honum aðgengileg í viðtökuríki.

Samkvæmt 3. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar hefur heilsufar umsækjanda takmarkað vægi umfram það sem leiðir af 2. mgr. 32. gr. a, nema það teljist til ástæðna sem séu svo einstaklingsbundnar og sérstakar að ekki verði fram hjá þeim litið. Þá tekur 3. mgr. 32. gr. a af tvímæli um það að efnahagslegar ástæður geta ekki talist til sérstakra ástæðna í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Slíkar aðstæður gætu þó fallið undir 3. mgr. 36. gr. nái þær því alvarleikastigi sem við á, sbr. umfjöllun hér í framhaldinu.

Kærandi er karlmaður á [...]sem staddur er einsamall hér á landi. Í viðtali hjá Útlendingastofnun greindi kærandi frá því að vera hraustur en hann glími þó við þunglyndi í kjölfar þess að hafa horft upp á bróður sinn tekinn af lífi í heimaríki en það hefði ekki áhrif á daglegt líf hans. Þá greindi kærandi frá því að hafa verið stunginn í Rúmeníu og hefur kærandi lagt fram myndir af stungusári. Í málinu liggur fyrir vottorð frá Göngudeild sóttvarna, dags. 23. mars 2023, þar sem fram kemur að læknisskoðun hafi farið fram í samræmi við ákvæði sóttvarnarlaga.

Kærunefnd tekur fram að kæranda var leiðbeint í viðtali hjá Útlendingastofnun 26. janúar 2023, um mikilvægi öflunar gagna um heilsufar, sem kærandi teldi hafa þýðingu fyrir mál sitt, og um að afla skriflegra upplýsinga og leggja fram við meðferð máls hans hjá Útlendingastofnun. Þá var kæranda, sem nýtur aðstoðar löglærðs talsmanns, jafnframt leiðbeint með tölvubréfi kærunefndar, dags. 28. apríl 2023, um framlagningu frekari gagna í málinu. Frekari gögn bárust með greinargerð kæranda 9. maí 2023. Með vísan til fyrrgreindrar málsmeðferðar og þeirra gagna sem liggja fyrir í málinu telur kærunefnd að mál kæranda sé nægjanlega upplýst hvað varðar heilsufar kæranda og aðra þætti varðandi einstaklingsbundnar aðstæður hans. Þá er ekkert sem bendir til þess að frekari gögn um heilsufar hans geti haft áhrif á niðurstöðu málsins.

Kærunefnd telur ljóst að gögn málsins beri ekki með sér að heilsufar kæranda sé með þeim hætti að hann teljist glíma við mikil og alvarleg veikindi, s.s. skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm og meðferð við honum sé aðgengileg hér á landi en ekki í viðtökuríki, eins og segir í 2. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar. Kærunefnd telur ekki forsendur til annars, í ljósi þeirra upplýsinga sem liggja fyrir um aðstæður í Rúmeníu, en að leggja til grundvallar við úrlausn málsins að kærandi geti fengið nauðsynlega heilbrigðisþjónustu þar í landi. Að framangreindu virtu er það mat kærunefndar að kæranda komi því til með að standa til boða fullnægjandi heilbrigðisþjónusta þar í landi. Kærunefnd áréttar það sem kemur fram í 2. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar, þ.e. að meðferð við veikindum teljist, að öllu jöfnu, ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana. Telur kærunefnd því að aðstæður kæranda tengdar heilsufari séu ekki þess eðlis að þær teljist til sérstakra ástæðna í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eða samkvæmt þeim viðmiðum sem talin eru upp í dæmaskyni í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Þá telur nefndin að heilbrigðisaðstæður kæranda geti ekki talist til ástæðna sem séu svo einstaklingsbundnar og sérstakar að ekki verði fram hjá þeim litið, sbr. 3. mgr. sömu greinar.

Þá hefur kærandi greint frá því að hafa orðið fyrir hnífsstungu í Rúmeníu og að hann óttist þjófa þar í landi. Þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér benda til þess að í viðtökuríkinu sé löggæslan virk og telji kærandi sér mismunað eða óttist hann um öryggi sitt að einhverju leyti geti hann leitað aðstoðar hjá þar til bærum stjórnvöldum. Þá er ekkert sem bendir til þess að löggæsluyfirvöld í Rúmeníu muni ekki veita kæranda viðeigandi vernd.

Kærunefnd telur að gögn málsins, að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda, beri ekki með sér að hann muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar eða að hann geti af sömu ástæðu vænst þess að staða hans verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki, sbr. áðurnefnd viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga.

Að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæla með því að mál hans verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun 26. janúar 2023 ekki hafa sérstök tengsl við Ísland. Þar að auki er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að hann sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hann lagði fram umsókn sína 24. desember 2022.

Ákvæði 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því ríki sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr. Við túlkun á inntaki 42. gr. laga um útlendinga telur kærunefnd jafnframt að líta verði til þess að ákvörðun um brottvísun eða frávísun sem setur einstakling í raunverulega hættu á að verða fyrir pyndingum, ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu er í andstöðu við 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, sbr. jafnframt 68. gr. stjórnarskrárinnar.

Við túlkun 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga lítur kærunefnd til dómaframkvæmdar Mannréttindadómstóls Evrópu varðandi túlkun hans á 3. gr. sáttmálans. Þá hefur kærunefnd talið að til að stuðla að einsleitinni framkvæmd Dyflinnarreglugerðarinnar á meðal aðildarríkja Dyflinnarsamstarfsins sé rétt að líta til dóma Evrópudómstólsins í málum sem tengjast framkvæmd reglugerðarinnar.

Í dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu er vísað til þeirrar meginreglu að með fyrirvara um alþjóðlegar skuldbindingar hafi ríki rétt til að stjórna hverjir ferðist yfir landamæri þeirra, hverjir dvelji á landsvæði þeirra og hvort útlendingi skuli vísað úr landi, sbr. m.a. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli F.G. gegn Svíþjóð (nr. 43611/11) frá 23. mars 2016, 111. mgr., ákvörðun Samsam Mohammed Hussein o.fl. gegn Hollandi og Ítalíu (nr. 27725/10) frá 2. apríl 2013, 65. mgr., og dóm í máli Üner gegn Hollandi (nr. 46410/99) frá 18. október 2006, 54. mgr. Dómstóllinn hefur engu að síður talið að flutningur einstaklings til annars ríkis geti leitt til brots á 3. gr. mannréttindasáttmálans ef viðkomandi einstaklingur geti á viðhlítandi hátt sýnt fram á að veruleg ástæða sé til að ætla, verði hann fluttur úr landi, að hann sé í raunverulegri hættu á að sæta meðferð sem sé andstæð 3. gr. sáttmálans, sbr. m.a. F.G. gegn Svíþjóð, 111. - 113. mgr. Í dómaframkvæmd dómstólsins er jafnframt byggt á því að annmarkar á meðferð viðtökuríkis á umsækjanda og aðbúnaði hans þurfi að ná tilteknu lágmarks alvarleikastigi (e. „must attain a minimum level of severity“ sbr. m.a. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi (nr. 30696/09) frá 21. janúar 2011, 219. mgr.) til að ákvörðun um brottvísun eða frávísun hans verði talin brot á 3. gr. mannréttindasáttmálans. Horfa verði til allra aðstæðna í fyrirliggjandi máli, svo sem lengdar og eðlis meðferðar, andlegra og líkamlegra áhrifa hennar auk stöðu einstaklings hverju sinni, svo sem kyns, aldurs og heilsufars, sbr. m.a. M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi, 219. mgr. Í því sambandi hefur dómstóllinn lagt ákveðna áherslu á að umsækjendur um alþjóðlega vernd tilheyri jaðarsettum og viðkvæmum þjóðfélagshóp sem þurfi sérstaka vernd, sbr. t.d. M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi, 251. mgr., og dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Tarakhel gegn Sviss (nr. 29217/12) frá 4. nóvember 2012, 97. mgr.

Mannréttindadómstóll Evrópu hefur talið ómannlega meðferð vera m.a. þá sem beitt er að yfirlögðu ráði, í margar klukkustundir í senn og veldur annað hvort líkamlegu tjóni eða alvarlegum andlegum eða líkamlegum þjáningum, sbr. t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Kudła gegn Póllandi (nr. 30210/96) frá 26. október 2000, 92. mgr., og M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi, 220. mgr. Þá hefur dómstóllinn talið meðferð vera vanvirðandi í skilningi 3. gr. mannréttindasáttmálans þegar meðferðin niðurlægir eða lítillækkar einstakling, sýnir skort á virðingu fyrir eða gerir lítið úr mannlegri reisn hans, eða skapar ótta, angist eða vanmátt, sem er til þess fallin að brjóta niður líkamlegt eða andlegt mótstöðuafl viðkomandi, sbr. t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Pretty gegn Bretlandi (nr. 2346/02) frá 29. apríl 2002, 52. mgr., og M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi, 220. mgr. Dómurinn hefur talið að þó að líta verði til þess hvort meðferðin sé veitt af ásetningi sé það ekki að öllu leyti útilokað að hún teljist brot á 3. gr. þó svo hafi ekki verið, sbr. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Peers gegn Grikklandi (nr. 28524/95) frá 19. apríl 2001, 74. mgr.

Dómstóllinn hefur talið að 3. gr. mannréttindasáttmálans verði ekki túlkuð á þann hátt að í greininni felist skylda aðildarríkja til að sjá umsækjendum um alþjóðlega vernd fyrir húsnæði eða fjárhagsaðstoð sem geri þeim kleift að viðhalda ákveðnum lífskjörum, sbr. M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi, 249. mgr.

Í dómaframkvæmd Evrópudómstólsins er vísað til þess að framkvæmd Dyflinnarreglugerðarinnar verði að vera í samræmi við sáttmála Evrópusambandsins um grundvallarréttindi og er þar fyrst og fremst vísað til 4. gr. sáttmálans sem, í þeim atriðum sem máli skipta, er sambærileg 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Samkvæmt dómaframkvæmd Evrópudómstólsins eru lög Evrópusambandsins byggð á þeirri grundvallarforsendu að aðildarríki þess deila þeim sameiginlegu gildum sem Evrópusambandið byggist á. Sú forsenda leggur grunn að gagnkvæmu trausti um að þessi gildi séu viðurkennd, að lög Evrópusambandsins verði virt og að réttarkerfi aðildarríkjanna geti veitt sambærilega og virka vernd þeirra grundvallarréttinda sem sáttmáli Evrópusambandsins um grundvallarréttindi mælir fyrir um, sbr. t.d. dóma Evrópudómstólsins í Jawo, C-163/17, frá 19. mars 2019, 80. mgr., og Minister for Justice and Equality (Deficiencies in the system of justice), C-216/18 PPU, frá 25. júlí 2018, 35.-37. mgr. Dyflinnarreglugerðin er byggð á nefndri meginreglu um gagnkvæmt traust og miðar að því að hraða og straumlínulaga afgreiðslu umsókna um alþjóðlega vernd til hagsbóta fyrir umsækjendur og aðildarríki samstarfsins. Því verði að gera ráð fyrir því að meðferð umsækjenda um alþjóðlega vernd í aðildarríkjum Dyflinnarsamstarfsins samrýmist þeim kröfum sem sáttmáli Evrópusambandsins um grundvallarréttindi, flóttamannasáttmálinn og Mannréttindasáttmáli Evrópu gera, sbr. dóm Evrópudómstólsins í N. S. o.fl., C-411/10 og C-493/1021, frá 21. desember 2011, 78.-80. mgr. Það er hins vegar ekki útilokað að viðtökuríki kunni að glíma við meiriháttar erfiðleika við framkvæmd reglugerðarinnar sem gæti skapað verulega hættu á að umsækjandi sæti meðferð sem samrýmist ekki sáttmála Evrópusambandsins um grundvallarréttindi, sbr. áðurnefndan dóm í máli N. S. o.fl., 81. mgr. Af þeim sökum verður ekki byggt á því skilyrðislaust að aðildarríki Evrópusambandsins tryggi grundvallarmannréttindi, svo sem samkvæmt 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu og 4. gr. sáttmála Evrópusambandsins um grundvallarréttindi, sbr. N. S. o.fl., 99., 100. og 105. mgr., og Ibrahim o.fl., 87. mgr. Evrópudómstóllinn hefur talið, m.a. í Jawo, 85. mgr., að ekki megi flytja umsækjanda um alþjóðlega vernd til viðtökuríkis ef veigamikil rök standa til þess að raunveruleg hætta sé á að hann sæti ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð í skilningi 4. gr. sáttmála Evrópusambandsins um grundvallarréttindi, verði hann fluttur til viðtökuríkis. Þeir annmarkar sem eru á meðferð umsækjenda um alþjóðlega vernd verða hins vegar að ná sérstaklega háu alvarleikastigi til að endursending á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar teljist andstæð 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu og 4. gr. sáttmálans um grundvallarréttindi. Þessu alvarleikastigi er náð þegar sinnuleysi stjórnvalda aðildarríkis Dyflinnarsamstarfsins hefur þær afleiðingar að einstaklingur sem að öllu leyti er háður stuðningi ríkisins, t.d. vegna sérstaklega viðkvæmrar stöðu, verður í slíkri stöðu sárafátæktar að hann geti ekki mætt grundvallarþörfum sínum, og sem grefur undan líkamlegri og andlegri heilsu hans eða setur hann í aðstöðu sem er ósamrýmanleg mannlegri reisn, sbr. M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi, 252.-263. mgr., og Jawo, 92. og 95. mgr., og Ibrahim o.fl., 90. mgr.

Hátt stig óöryggis eða veruleg hnignun lífsskilyrða viðkomandi umsækjanda myndi þar af leiðandi ekki ná þessu alvarleikastigi nema ofangreindar aðstæður efnislegrar sárafátæktar séu fyrir hendi. Sama á við þó að umsækjanda skorti það félagslega stuðningsnet, eins og t.d. fjölskyldutengsl, sem vegur á móti afleiðingum ófullnægjandi félagslegs kerfis aðildarríkis, sbr. Jawo, 93. og 94. mgr. Enn fremur, það eitt að lífsskilyrði séu ákjósanlegri í endursendingarríki en í viðtökuríki getur heldur ekki leitt til þess að um brot á 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sé að ræða, sbr. til hliðsjónar Jawo, 97. mgr.

Eins og ráða má af ofangreindu þurfa annmarkar á meðferð viðtökuríkis á umsækjanda og aðbúnaði hans að ná háu alvarleikastigi til að endursending teljist brot á 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu og tekur beiting 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga mið af því.

Til að endursending geti talist brot á 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu þarf að sýna fram á, með vísan til hlutlægra og trúverðugra upplýsinga sem eru nægilega nákvæmar og uppfærðar, að umsækjandi sé í raunverulegri hættu á að sæta meðferð sem sé ósamrýmanleg ákvæðinu, sbr. fyrri umfjöllun. Ekki er nægilegt að aðeins sé um að ræða möguleika á slíkri meðferð, sbr. Vilvarajah o.fl. gegn Bretlandi (mál nr. 13163/87; 13164/87; 13165/87; 13447/87; 13448/87) frá 30. október 1991, 111. mgr., N. gegn Finnlandi (mál nr. 38885/02) frá 26. júlí 2005, 167. mgr., og NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008, 109.-110. mgr.

Að mati kærunefndar bera gögn málsins jafnframt með sér að í viðtökuríki sé veitt raunhæf vernd gegn því að fólki sé vísað brott eða það endursent til ríkja þar sem einstaklingar eiga á hættu að verða fyrir ofsóknum eða þar sem lífi þeirra og frelsi er ógnað. Í því sambandi hefur kærunefnd einkum litið til þess að gögnin benda til þess að meðferð stjórnvalda viðtökuríkis á umsóknum um alþjóðlega vernd sé með þeim hætti að lagt sé einstaklingsbundið mat á aðstæður einstaklinga. Telur kærunefnd að gögn málsins gefi ekki til kynna að endursending kæranda til viðtökuríkis sé í andstöðu við 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. mgr. ákvæðisins.

Þá benda öll gögn til þess að kærandi hafa raunhæf úrræði í Rúmeníu, bæði að landsrétti og fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, sbr. jafnframt 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sem tryggja að hann verði ekki sendur áfram til annars ríkis þar sem líf hans eða frelsi kann að vera í hættu, sbr. 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga.

Með vísan til framangreindra viðmiða, umfjöllunar um aðstæður og móttökuskilyrði umsækjenda um alþjóðlega vernd í Rúmeníu og einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda, er það niðurstaða kærunefndar að ekki hafi verið sýnt fram á að kærandi eigi á hættu meðferð sem gangi gegn 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Synjun á efnismeðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd og flutningur hans til viðtökuríkis leiðir því ekki til brots gegn 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu.

Samkvæmt framansögðu verður mál kæranda ekki tekið til efnismeðferðar á grundvelli 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Athugasemdir kæranda við hina kærðu ákvörðun

Vegna umfjöllunar kæranda um mat Útlendingastofnunar á sérstaklega viðkvæmri stöðu hans, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga, sbr. 25. gr. sömu laga, vill kærunefnd árétta að ákvörðun um hvort umsækjandi sé einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga lýtur að því hvort þörf sé á sérstökum stuðningi við umsækjanda í gegnum umsóknarferlið og á meðan á dvöl hans stendur hér á landi. Í 1. mgr. 25. gr. laga um útlendinga kemur m.a. fram að við meðferð umsóknar um alþjóðlega vernd skuli Útlendingastofnun tryggja, eins fljótt og kostur er, að fram fari, með aðstoð viðeigandi sérfræðinga, einstaklingsbundin greining á því hvort umsækjandi teljist vera í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Sé hann í slíkri stöðu skal stofnunin meta hvort hann hafi einhverjar sérþarfir, t.d. þörf á tiltekinni heilbrigðisþjónustu. Þá er tekið fram í 2. mgr. sama ákvæðis að ákvæði IV., V. og VII. kafla stjórnsýslulaga um andmælarétt, um birtingu ákvörðunar, rökstuðning o.fl. og um stjórnsýslukæru og viðeigandi ákvæði I. og IX. kafla laga um útlendinga gilda ekki um ákvörðun um sérstaklega viðkvæma stöðu samkvæmt 1. mgr. Skilgreining á stöðu samkvæmt 1. mgr. hefur ekki önnur réttaráhrif en þau sem sérstaklega er getið í lögum eða reglugerð. Kærunefnd telur því ljóst að mat samkvæmt 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga sem fram fer hjá Útlendingastofnun, sé ekki kæranlegt til kærunefndar og hafi ekki önnur réttaráhrif en sérstaklega er getið um í lögum eða reglugerð. Kærunefnd leggur þannig áherslu á að ákvörðun um hvort umsækjandi sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu er annað en mat á einstaklingsbundnum aðstæðum umsækjanda þó svo að þessi hugtök skarist nokkuð. Að því er varðar mat Útlendingastofnunar á einstaklingsbundnum aðstæðum kæranda tekur kærunefnd fram að kæranda var leiðbeint um framlagningu heilsufarsgagna við málsmeðferð hjá Útlendingastofnun, en í viðtali var honum leiðbeint um mikilvægi öflunar gagna um heilsufar, sem hann teldi hafa þýðingu fyrir mál sitt, og um að afla skriflegra upplýsinga og leggja fram við meðferð máls hans hjá Útlendingastofnun. Við meðferð málsins hjá kærunefnd hefur kæranda auk þess verið leiðbeint um framlagningu frekari heilsufarsgagna. Þegar litið er til þeirra viðmiða sem 32. gr. a reglugerðar um útlendinga setur fram er ljóst að þau gögn sem liggja fyrir í málinu benda ekki til þess að frekari gagnaöflun geti haft áhrif á niðurstöðu málsins. Kærunefnd telur ekki ástæðu til að gera athugasemdir við mat Útlendingastofnunar á þeim einstaklingsbundnu aðstæðum kæranda sem horfa beri til við mat á því hvort rétt sé að taka umsókn hans til efnismeðferðar hér á landi.

Hefur kærunefnd farið yfir hina kærðu ákvörðun og telur ekki tilefni til þess að gera athugasemdir við hana.

Frávísun

Kærandi kom hingað til lands 24. desember 2022 og sótti um alþjóðlega vernd þann sama dag. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um alþjóðlega vernd verið synjað um efnismeðferð og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. gr. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Kærandi skal fluttur til Rúmeníu innan tilskilins frests nema ákveðið verði að fresta réttaráhrifum úrskurðar þessa að kröfu kæranda, sbr. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga.

Samantekt

Í máli þessu hafa rúmensk stjórnvöld fallist á að taka við kæranda og umsókn hans um alþjóðlega vernd á grundvelli ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar. Í ljósi alls ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að rétt sé að synja því að taka til efnismeðferðar umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi og senda hann til Rúmeníu með vísan til c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Ákvörðun Útlendingastofnunar er því staðfest.

Athygli kæranda er vakin á því að samkvæmt 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Athygli kæranda er einnig vakin á því að Útlendingastofnun getur frestað framkvæmd ákvörðunar með vísan til 2. mgr. 103. gr. laga um útlendinga vegna sérstakra aðstæðna útlendings eða vegna þess að ómögulegt sé að framkvæma ákvörðun að svo stöddu.

Úrskurðarorð:

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

Þorsteinn Gunnarsson

Bjarnveig Eiríksdóttir                                                            Sandra Hlíf Ocares