Úrskurður nr. 301/2017
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 26. maí 2017 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 301/2017
í stjórnsýslumáli nr. KNU17040030
Kæra [...]
á ákvörðun
Útlendingastofnunar
I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild
Með stjórnsýslukæru, dags. 13. apríl 2017, kærði [...], fd. [...], ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi) þá ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 2. mars 2017, að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016.
Kærandi krefst þess aðallega að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og kæranda verði veitt viðbótarvernd hér á landi með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara er þess krafist að kæranda verði veitt dvalarleyfi hér á landi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.
Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.
II. Málsatvik og málsmeðferð
Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 21. nóvember 2016. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun m.a. þann 11. janúar 2017 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 2. mars 2017, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 13. apríl 2017. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 4. maí 2017.
III. Ákvörðun Útlendingastofnunar
Við meðferð máls kæranda hjá Útlendingastofnun byggði hann umsókn um alþjóðlega vernd á því að kærandi sé í hættu í heimaríki vegna þess að hann sé ofsóttur af glæpaklíkum í [...] vegna peningaskuldar hans við lánadrottna þar í landi. Kærandi hafi orðið skuldugur eftir að hafa tekið þátt í andófi gegn þáverandi stjórnvöldum sem hafi gert allt til þess að hann myndi missa fyrirtæki sitt.
Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og honum skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða og vegna sérstakra tengsla við landið skv. 74. gr. og 78. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. sömu laga stæðu endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.
Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli d-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, með tilliti til atvika málsins, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.
IV. Málsástæður og rök kæranda
Í greinagerð kæranda kemur fram að ástæða flótta hans frá [...] sé sú að hann hafi stofnað til skuldar í tengslum við fyrirtækjarekstur og hann óttist glæpamenn sem hafi staðið að innheimtu skuldarinnar. Kærandi kveður vandamál sín hafi byrjað í lok árs 2009 eða byrjun árs 2010 þegar hann hafi átt fyrirtæki sem hafi rekið stóra matvörubúð og pökkunarfyrirtæki. Á þeim tíma hafi kærandi tekið þátt í mótmælum gegn þáverandi stjórnvöldum sem hafi reynt að fá hann á sitt band. Þegar kærandi hafi neitað því hafi þau gert allt sem í þeirra valdi stóð til þess að skaða rekstur kæranda. Stjórnvöld hafi m.a. gert það að verkum að kærandi hafi misst eitt húsnæði af þremur sem hann hafi leigt af stjórnvöldum undir rekstur sinn. Síðar hafi verið brotist ítrekað inn á hinum tveimur stöðunum. Kærandi kveðst hafa leitað til lögreglu og kært innbrotin en hún hafi einungis rannsakað hluta þeirra og ekki skráð niður með fullnægjandi hætti þá hluti sem stolið hafi verið. Af þeim sökum hafi kærandi hætt að leita til lögreglunnar en hann telur einnig að þátttaka hans í mótmælum gegn þáverandi stjórnvöldum eigi þátt í því hvernig lögreglan hafi tekið á málum hans. Í kjölfar innbrotanna hafi stjórnvöld komið á eftirliti hjá fyrirtæki kæranda til þess að kanna hvaða vörur væru skráðar hjá fyrirtækinu. Á meðan því hafi staðið hafi vörur kæranda staðið undir skemmdum og í kjölfarið hafi hann þurft að loka fyrirtækinu. Í framhaldi af því hafi kærandi neyðst til þess að fá lánaða peninga hjá mismunandi aðilum, m.a. einkaaðilum og orðið mjög skuldugur. Þegar kærandi hafi ekki staðið í skilum af þessum skuldum hafi lánadrottnar leitað til glæpagengis til innheimtu þeirra. Kærandi kveðst hafa reynt að útvega sér vinnu til þess að endurgreiða skuldirnar en í kjölfarið hafi honum byrjað að berast hótanir. Tveir menn úr glæpagenginu hafi ráðist á kæranda í eitt skipti þegar hann hafi verið að keyra rútu, hótað honum lífláti, gengið í skrokk á honum og lagt hníf að hálsi hans. Kærandi kveðst hafa hitt þessa menn aftur til þess að ræða uppgjör af skuldinni og fengið viðbótafrest til greiðslu skuldarinnar. Þessi atburður hafi átt sér stað í nóvember 2015 en síðan þá hafi menn á vegum glæpagengisins heimsótt kæranda reglulega í næstum eitt ár og hótað honum lífláti og barsmíðum. Kærandi telur heildarskuld sína nú vera í kringum [...] og að vextirnir hækki daglega. Kærandi telur sig jafnframt ekki geta leitað til lögreglu vegna þessara atburða sökum þess að hann sé hræddur um að það hefði slæmar afleiðingar og að glæpagengið myndi þá gera honum eitthvað verra. Kærandi telur að lögreglan geti hugsanlega handtekið mennina en þeir væru ekki hræddir við að fara í fangelsi og þá myndu aðrir bara koma í staðinn og ráðast á hann.
Kærandi vísar í skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins þar sem komi fram að helstu mannréttindabrotin í [...] séu verulegir annmarkar á réttarkerfinu, þ.m.t. þrýstingur á dómstóla í tilteknum málum, vafasamar skipanir dómara, ósamræmi í viðbrögðum yfirvalda í tengslum við ofbeldi eða misnotkun og ófullnægjandi rannsóknir í sakamálum. Í skýrslu bandarísku stofnunarinnar OSAC (e. The Overseas Security Advisory Council) komi fram að þrátt fyrir miklar framfarir og umbætur í lögreglumálum þá sé fyrirbyggjandi aðgerðum gegn brotastarfsemi og rannsókn sakamála enn áfátt. Þá sé skilvirkni lögreglu háð fjármagni sem ekki hafi verið nægjanlegt og þjálfun lögreglumanna sé oft ábótavant. Kærandi vísar til heimilda í ákvörðun Útlendingastofnunar þar sem komi fram að mannréttindasamtök hafi áhyggjur af afskiptaleysi [...] yfirvalda vegna áreitis og ofbeldis gagnvart stjórnmálamönnum og að lögreglan hafi leitt hjá sér ofbeldi við slíkar aðstæður. Þá nefni Útlendingastofnun dæmi um að ráðist hafi verið á stjórnarandstæðinga án þess að árásarmennirnir hafi verið látnir sæta ákæru.
Til stuðnings aðalkröfu sinni vísar kærandi til ákvæðis 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga og samspils þess við 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 15. gr. tilskipunar Evrópusambandsins nr. 2004/83/EB, um lágmarksskilyrði til að ríkisborgarar þriðju landa eða ríkisfangslausir einstaklingar teljist flóttamenn eða menn sem að öðru leyti þarfnist alþjóðlegrar verndar og um inntak slíkrar verndar. Tilskipunin hafi nú verið uppfærð með tilskipun nr. 2011/95/ESB. Í tilskipuninni séu talin upp þau viðmið sem hafa beri til hliðsjónar við mat á þörf einstaklings fyrir alþjóðlega vernd. Kærandi hafi lýst því að hann hafi orðið fyrir ofsóknum, hótunum og líkamlegu ofbeldi af hálfu glæpagengis vegna innheimtu skuldar. Að mati kæranda er jafnframt óraunhæft að leita aðstoðar yfirvalda þar sem slíkt myndi einungis hafa slæmar afleiðingar fyrir hann þar sem aðrir úr glæpagenginu myndu þá einungis halda áfram ofsóknunum gagnvart kæranda.
Með því að senda kæranda til heimaríkis sé jafnframt brotið gegn grundvallarreglu þjóðarréttar um non-refoulment, sem lögfest sé í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, um bann við því að vísa fólki brott eða endursenda þangað sem líf þess eða frelsi kunni að vera í hættu. Að auki myndi slík ákvörðun brjóta í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrárinnar, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, 6. og 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi, 3. gr. alþjóðasamnings gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu og 33. gr. flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna. Það sé á ábyrgð íslenskra stjórnvalda að tryggja að kærandi verði ekki sendur þangað sem líf hans eða frelsi kunni að vera í hættu. Leiki vafi á því að kærandi muni njóta þeirrar verndar sem hann þarfnist beri íslenskum stjórnvöldum að túlka þann vafa kæranda í vil og veita honum vernd hér skv. 1. mgr. 40 .gr. laga um útlendinga, sbr. einnig 42. gr. sömu laga og 33. gr. flóttamannasamningsins. Þrátt fyrir að ákveðin framfaraskref hafi verið stigin í löggæslu- og spillingarmálum í [...] á síðustu árum þá bendi heimildir til þess að ennþá sé ósamræmi í viðbrögðum yfirvalda í tengslum við ofbeldismál og að rannsóknir í sakamálum séu ófullnægjandi.
Til vara krefst kærandi þess að honum verði veitt dvalarleyfi á Íslandi af mannúðarástæðum, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Ákvæðið heimili veitingu dvalarleyfis á þeim grundvelli geti útlendingur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. vegna erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða vegna annarra atvika sem ekki megi með réttu gera honum að bera ábyrgð á. Kærandi vísar til greinargerðar með frumvarpi til laganna en þar komi fram að taka verði mið af svipuðum sjónarmiðum og gert sé við mat á öðrum ákvæðum kaflans s.s. almennra aðstæðna í heimalandi, þ.á.m. hvort grundvallarmannréttindi séu nægilega tryggð. Heildarmat skuli fara fram á öllum þáttum máls áður en leyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða sé veitt. Þá sé í umræddri greinargerð jafnframt vikið að félagslegum aðstæðum og vísað til þarfar útlendings á vernd vegna félagslegra aðstæðna en verndarþörf þjóðfélagshópa fari eftir aðstæðum í hverju máli. Enn fremur komi fram í frumvarpinu að með mjög íþyngjandi félagslegum aðstæðum sé að öðru leyti átt við alvarlegar aðstæður í heimaríki. Með hliðsjón af framangreindri umfjöllun um aðstæður kæranda og yfirvöld í heimaríki telji kærandi skilyrði 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga uppfyllt.
Að lokum sé bent á að við mat á möguleika á flótta innanlands beri að líta til þess hvort slíkur flutningur geti talist viðeigandi úrræði og hvort krafan sé sanngjörn. Þá þurfi að fara fram einstaklingsbundið mat í hverju tilviki fyrir sig og almennt séu ekki forsendur til þess að kanna möguleika á flótta innan heimaríkis ef ljóst sé að ríkið skorti vilja eða getu til að vernda einstaklinga gegn ofsóknum. Við matið þurfi að skoða leiðbeiningar Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og athugasemdir við 4. mgr. 37. gr. laga um útlendinga þar sem fram komi að hugtakið um raunverulega vernd í öðrum hluta lands sé ekki meginregla í alþjóðlegri flóttamannalöggjöf. Þá sé þess ekki krafist að einstaklingur sem sæti ofsóknum hafi útilokað alla möguleika í heimaríki áður en hann sæki um alþjóðlega vernd. Í þessu sambandi greinir kærandi frá því að hann sé ekki öruggur annars staðar í [...] og nefnir dæmi um að mennirnir sem hann óttist hafi leitað að sér á heimili foreldra hans sem búi annars staðar í landinu. Með hliðsjón af öllu framangreindu og þeirri staðreynd að [...] sé frekar lítið land muni stoða lítið fyrir kæranda að setjast að á öðrum stað í heimaríki hans.
V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Lagagrundvöllur
Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, sbr. 121. gr. laganna, reglugerð nr. 53/2003 um útlendinga með áorðnum breytingum að því leyti sem hún hefur enn lagastoð, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.
Auðkenni
Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að til að sanna á sér deili hafi kærandi framvísað [...] vegabréfi. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi sé [...] ríkisborgari.
Landaupplýsingar
Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í [...] m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:
[...]Í ofangreindum gögnum kemur fram að stjórnarskrá [...] kveður á um jafnrétti allra fyrir lögunum og mismunun á grundvelli kynþáttar, litarháttar, tungumáls, kyns, trúar- og lífsskoðana, stjórnmálaskoðana, þjóðernis, félagslegrar stöðu eða tengsla, uppruna, búsetu eða efnahagslegrar stöðu er refsiverð skv. refsilöggjöf landsins. Umboðsmaður (e. Public Defender (Ombudsman)) hafi verið starfandi í [...] frá árinu 1997. Umboðsmaðurinn hafi eftirlit með mannréttindum og frelsi borgaranna í [...] innan lögsögu ríkisins. Samkvæmt 2. mgr. 6. gr. stjórnarskrár [...] gangi alþjóðasamningar, sem fullgiltir hafa verið af hálfu [...], framar landslögum. Svo framarlega sem slíkir samningar gangi ekki gegn stjórnarskrá landsins sé hægt að beita þeim sem hluta af almennri löggjöf.
Þá kemur fram að fyrstu lýðræðislegu stjórnarskiptin í sögu sjálfstæðrar [...] hafi verið haldnar í [...] þegar [...] þáverandi forseti landsins og flokkur hans, [...] biðu ósigur í þingkosningum fyrir stjórnarandstæðingnum[...]. Þá hafi síðustu þingkosningar í [...] að mestu leyti farið vel fram að mati kosningaeftirlitsmanna þrátt fyrir harða kosningabaráttu. Flokkur [...] hafi aukið við fylgi sitt þar sem flokkurinn hafi hlotið 44 þingmenn af 73. Þá komi fram í ofangreindum gögnum að spilling sé þó nokkur í [...] stjórnkerfinu. Yfirvöld hafi hins vegar gripið til ýmissa aðgerða til að sporna við spillingu og hafi miklar framfarir átt sér stað á undanförnum árum, m.a. hafi verið sett á fót sérstök landsáætlun til að sporna við skipulögðum glæpum í landinu fyrir árin 2015-2018. Þá beri stjórnvöldum að taka allar tilkynningar um misferli lögreglu til skoðunar og aðili sem telji að brotið sé á réttindum sínum geti kært til æðra stjórnvalds eða farið með mál sitt fyrir dómstóla. Einnig komi fram að stofnun (e. General Inspection Department) sem heyri undir innanríkisráðuneyti landsins sé ábyrg fyrir því að að rannsaka brot sem framin séu af lögreglumönnum og hafi sú stofnun heimild til að beita agaviðurviðurlögum. Frjáls félagasamtök líkt og [...] hafi hins vegar gagnrýnt þetta fyrirkomulag og bendi m.a. á að síðan í nóvember 2015 hafi komið fram 62 tilkynningar um misferli lögreglu en að stjórnvöld hafi ekki rannsakað málin með fullnægjandi hætti.
Ennfremur kemur fram að stjórnvöld hafi farið í ýmsar aðgerðir til þess að berjast gegn skipulagðri glæpastarfsemi sem hafi verið mikið vandamál í [...]. Sett hafa verið ný lög um skipulagða glæpastarfsemi og gerðar breytingar á öðrum lögum s.s. refsilögum landsins. Þá hafi stjórnvöld sett fram aðgerðaráætlun gegn skipulagðri glæpastarfsemi til þess að styðja enn frekar við aðgerðir í baráttunni. Stjórnvöld í [...] hafi unnið með öðrum þjóðum og alþjóðlegum samtökum, s.s. NATO og Evrópusambandinu, í þessari baráttu sinni. Þá hafi góður árangur náðst í að uppræta glæpahópa (e. community of thieves in law) og almenningur í landinu hafi verið hvattur til þess að leita til lögreglu og aðstoða við að upplýsa um skipulagð glæpastarfsemi í landinu.
Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Til að teljast flóttamaður hér á landi þarf kærandi að sýna fram á að aðstæður hans séu slíkar að þær falli undir 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. flóttamannasamning Sameinuðu þjóðanna, eða 2. mgr. 37. gr. sömu laga. Kærandi byggir kröfu sína um vernd á að hann sé í hættu í heimaríki þar sem hann sé ofsóttur af glæpagengi vegna peningaskuldar við lánadrottna sina. Þá greinir kærandi einnig frá því að hafi misst fyrirtæki sitt og orðið mjög skuldugur vegna aðgerða þáverandi stjórnvalda.
Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:
Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.
Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:
Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.
Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.
Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:
a. ríkið,
b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,
c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.
Almennt ber að telja ótta umsækjanda um alþjóðlega vernd ástæðuríkan ef hann getur á nægilega skýran hátt sýnt fram á að áframhaldandi dvöl í heimaríki sé honum óbærileg af ástæðum sem tilgreindar eru í 1. mgr. 37. gr. eða yrði óbærileg af sömu ástæðum ef hann sneri aftur. Hugtakið „ástæðuríkur ótti við ofsóknir“ inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á að hann hafi þegar orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við slíkar ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis nema talið verði að miklar líkur séu á því að slíkar ofsóknir yrðu ekki endurteknar, t.d. þar sem aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki, verður umsækjandinn a.m.k. að sýna fram á að ákveðnar líkur séu á að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra.
Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).
Kærandi ber fyrir sig að hafa orðið fyrir ofsóknum af hálfu glæpagengis vegna peningaskuldar við lánadrottna sína. Kærandi hafi m.a. orðið fyrir líkamsárás og þá hafi honum margsinnis verið hótað lífláti og barsmíðum. Kærandi kveðst ekki geta leitað til lögreglunnar þar sem það gæti haft slæmar afleiðingar fyrir hann sökum þess að hann óttast hefndaraðgerðir gengisins. Kærandi hefur einnig greint frá því að hann hafi orðið skuldugur vegna aðgerða þáverandi stjórnvalda þar sem hann hafi misst fyrirtæki sitt. Þessi atvik hafi fyrst átt sér stað árið 2009 eða fyrir rúmum sjö árum og verði rakin til afstöðu hans til þáverandi stjórnvalda en hann hafi ekki átt í vandræðum gagnvart núverandi stjórnvöldum. Þá hafi lögreglan ekki rannsakað með fullnægjandi hætti innbrot í fyrirtæki hans á þeim tíma. Kærandi hefur ekki lagt fram gögn máli sínu til stuðnings.
Þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér benda til þess að þeir ríkisborgarar [...] sem telji að á réttindum sínum hafi verið brotið geti leitað aðstoðar og verndar yfirvalda þar í landi og fengið lausn sinna mála. Fram kemur í gögnum að skipulögð glæpastarfsemi og spilling hafi verið vandamál í [...] um nokkurn tíma en jafnframt að miklar umbætur hafi átt sér stað á undanförnum árum, einkum frá árinu 2012. Einnig kemur fram að til staðar sé kerfi í [...] sem þeir geti leitað til sem telji sig hafa verið beitta órétti af lögreglu. Hægt sé m.a. að leita til stofnunar sem heyri undir innanríkisráðuneyti landsins sem og umboðsmanns. Af þeim gögnum sem kærunefndin hefur tekið til skoðunar má ráða að þessi úrræði séu almennt raunhæf og árangursrík þó svo að úrbóta sé enn þörf að mati frjálsra félagasamtaka í landinu. Kærandi hefur ekki borið fyrir sig að hafa sætt ofsóknum eða að hann óttist ofsóknir af hálfu [...] yfirvalda, eða annarra aðila sem taldir eru upp í 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, sem hafa eða gætu náð því alvarleikastigi sem 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga mælir fyrir um. Þá benda önnur gögn málsins ekki til þess að slíkar ofsóknir hafi átt sér stað eða að kærandi eigi þær á hættu. Hefur því ekki verið sýnt fram á að stjórnvöld í [...] geti ekki eða vilji ekki veita kæranda vernd, m.a. með því að ákæra eða refsa fyrir þær athafnir sem feli í sér ofsóknir.
Með vísan til ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi laga um útlendinga og uppfylli því ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. laganna fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.
Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.
Við mat á hvort aðstæður kæranda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort kærandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).
Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður hans þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.
Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga
Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga eiga þær ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.
Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 6. mgr. 37. gr. laga um útlendinga skal stjórnvald sem kemst að því að ákvæði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laganna eigi ekki við um útlending að eigin frumkvæði taka til skoðunar hvort veita eigi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. sömu laga. Þrátt fyrir að orðalag 1. mgr. 74. gr. kveði ekki með skýrum hætti á um veitingu dvalarleyfis má skilja af athugasemdum með frumvarpi til laga um útlendinga nr. 80/2016, fyrirsögn greinarinnar og af 6. mgr. 37. gr. laganna að það hafi þó verið ætlunin með ákvæðinu. Kærunefnd telur því rétt að túlka ákvæðið sem heimild til veitingar dvalarleyfis þegar skilyrði þess eru uppfyllt.
Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga má líta til mannúðarsjónarmiða ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.
Kærandi kom einn til landsins og kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun vera við ágæta heilsu núna þótt hann hafi glímt við vandamál í hjarta. Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hann teljist hafa ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.
Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.
Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til ekki eiga við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.
Samantekt
Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.
Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.
Úrskurðarorð
Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.
The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.
Hjörtur Bragi Sverrisson
Anna Tryggvadóttir Pétur Dam Leifsson