Mál nr.312/2015

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 312/2015

Miðvikudaginn 25. maí 2016

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eggert Óskarsson lögfræðingur og Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur.

Með kæru, dags. 23. október 2015, kærði A, til úrskurðarnefndar almannatrygginga ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 16. október 2015 um upphafstíma greiðslu barnalífeyris.

Þann 1. janúar 2016 tóku gildi lög nr. 85/2015 um úrskurðarnefnd velferðarmála og tók nefndin yfir frá þeim tíma þau mál sem áður voru til meðferðar hjá úrskurðarnefnd almannatrygginga, þ.m.t. mál kæranda, sbr. 1. gr. laga nr. 85/2015 og 13. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Með umsókn, dags. 29. september 2015, sótti kærandi um barnalífeyri með dóttur sinni eins langt aftur í tímann og lög leyfðu. Með bréfi, dagsettu 16. október 2015, tilkynnti Tryggingastofnun kæranda um að stofnunin hefði afgreitt barnalífeyri með barni hans frá 1. september 2013 til 31. júlí 2015.

Kæra barst úrskurðarnefnd almannatrygginga þann 27. október 2015. Með bréfi, dagsettu sama dag, óskaði úrskurðarnefnd almannatrygginga eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Greinargerð Tryggingastofnunar barst með bréfi, dags. 10. nóvember 2015. Með bréfi, dags. 11. nóvember 2015, var greinargerð Tryggingastofnunar send kæranda til kynningar. Athugasemdir kæranda bárust með bréfi, mótteknu af úrskurðarnefndinni þann 19. nóvember 2015, og voru þær sendar Tryggingastofnun til kynningar með bréfi, dags. 23. nóvember 2015. Frekari athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi krefst þess að fá greiddan barnalífeyri lengra aftur í tímann en tvö ár eða allt frá fæðingardegi barns síns X.

Kærandi kveðst hafa misst aðra hendina þegar hann var X ára gamall árið X. Hann sé því 75% öryrki og fái greiddan barnalífeyri með börnum sínum. Einhverra hluta vegna hafi hann aldrei fengið barnalífeyri greiddan með yngsta og jafnframt X barni sínu. Hann hafi sótt um afturvirkar greiðslur barnalífeyris og fengið samþykktar greiðslur aftur til september 2013. Hann kveðst hafa farið nokkrum sinnum í umboð Tryggingastofnunar á B eftir fæðingu dóttur sinnar en fengið mjög lélega þjónustu þar. Skilningur hans hafi verið sá að hann fengi einungis greiddan barnalífeyri með X börnum sínum. Það hafi verið ruglingur hjá honum sjálfum en hann telji það vera á  ábyrgð Tryggingastofnunar á X að sjá ekki þessi mistök og benda honum á þau.

Kærandi telur það vera sjálfsagt mál að hann fái leiðréttingu þannig að hann fái greiddan barnalífeyri líftíma barnsins, þ.e. frá X. Vinnubrögðin í máli hans séu fyrir neðan allar hellur sé það möguleiki að hann fái ekki greiddan barnalífeyri með barni í X ár. Hann telji það vera forkastanlegt og Tryggingastofnun til skammar. Það sé eitthvað mikið að og hann neiti að trúa því að ekki eigi að bæta honum tjón þetta að fullu. Annað sé hneisa. Þó svo að lögin leyfi ekki lengri endurgreiðslu, þá afsaki það ekki þessi vinnubrögð stofnunarinnar. Það sé réttlætismál að fá endurgreiðslu fyrir allan tímann. Kærandi kveðst hafa farið margsinnis í umboð Tryggingastofnunar á B til þess að fá mál sín á hreint en hann hafi enga þjónustu fengið og tómlæti stofnunarinnar auk áhugaleysis hafi verið algjört. Hann telji af þeim sökum hlutina hafa farið á þann veg sem þeir fóru og vísi hann því allri ábyrgð á umboð Tryggingastofnunar á B. Hann kveðst hafa sýnt viðleitni í því að kynna sér þessi mál en því miður hafi þetta ekki gengið upp. Hann vonist til að vel verði tekið í erindi sitt en hann sé búinn að vera „viðskiptavinur“ í X ár, eftir að hafa misst hendi […] árið X. Hann hafi aldrei átt í útistöðum við stofnunina og ekki þegið annað en grunnlífeyri þar sem hann hafi verið á [...] í X ár. Honum sé hins vegar misboðið nú og af þeim sökum kæri hann til nefndarinnar.

Í athugasemdum kæranda við greinargerð Tryggingastofnunar kemur fram að hann telji að þótt orðalag 2. mgr. 59. gr. laga um almannatryggingar kveði á um að bætur skuli aldrei úrskurðaðar lengra aftur í tímann en tvö ár, þá nái þessi lög ekki yfir afglöp starfsmanna í starfi. Hann fullyrði að honum hafi ítrekað verið sagt að hann fái ekki barnalífeyri nema með X börnum, hann hafi mætt tómlæti og áhugaleysi starfsmanna og ítrekað verið sagt að hann ætti ekki rétt á barnalífeyri með X barninu. Hann telji þetta vera vítaverða vanrækslu starfsmanna umboðsins.

III.  Sjónarmið Tryggingastofnunar

Í greinargerð Tryggingastofnunar kemur fram að kærður sé upphafstími greiðslna barnalífeyris.

Með bréfi Tryggingastofnunar, dags. 16. október 2015, hafi verið samþykkt að greiða barnalífeyri með dóttur kæranda frá 1. september 2013. Kærandi hafi óskað eftir greiðslu barnalífeyris lengra aftur í tímann.

Samkvæmt 1. mgr. 20. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar sé barnalífeyrir greiddur með börnum yngri en átján ára ef annað hvort foreldra er látið eða er örorkulífeyrisþegi, hafi annað hvort foreldra þess eða barnið sjálft búið hér á landi a.m.k. þrjú síðustu árin áður en umsókn hafi verið lögð fram.

Í 4. mgr. 64. gr. almannatryggingalaga segir að þegar svo hátti til að Tryggingastofnun hafi milligöngu um meðlagsgreiðslur með barni, samkvæmt 1. mgr. 63. gr. laganna og hið meðlagsskylda foreldri öðlist rétt til barnalífeyris samkvæmt 20. gr. laganna vegna barnsins sé stofnuninni heimilt að láta greiðslu barnalífeyris ganga til fyrirframgreiðslu meðlags vegna sama tímabils. Verði þá ekki um kröfu á hendur meðlagsskyldum aðila að ræða fyrir það tímabil.

Samkvæmt 39. gr. laga um almannatryggingar sé umsækjanda rétt og skylt að veita Tryggingastofnun þær upplýsingar sem nauðsynlegar séu svo unnt sé að taka ákvörðun um bótarétt, fjárhæð og greiðslu bóta og annarra greiðslna samkvæmt lögunum. Þá sé það skylt að tilkynna um breytingar á tekjum eða öðrum aðstæðum sem geti haft áhrif á bætur og greiðslur.

Í 52. gr. laga um almannatryggingar sé kveðið á um að sækja skuli um allar bætur frá Tryggingastofnun ríkisins og að umsóknir skuli vera á þar til gerðum eyðublöðum. Þá komi fram í 2. mgr. 53. gr. sömu laga að bætur skuli aldrei ákvarðaðar lengra aftur í tímann en tvö ár frá því að umsókn hafi borist.

Kærandi hafi verið með gilt örorkumat vegna slyss síðan X. Hann hafi sótt um barnalífeyri með dóttur sinni með umsókn, dags. 29. september 2015. Með bréfi, dags. 16. október 2015, hafi umsókn kæranda verið samþykkt tvö ár aftur í tímann eða frá 1. september 2013. Þar sem kærandi sé meðlagsskyldur með dóttur sinni frá 1. september 2015 og Tryggingastofnun annist milligöngu meðlagsins til barnsmóður kæranda frá þeim tíma hafi barnalífeyrir kæranda gengið til fyrirframgreiðslu meðlagsins frá 1. september 2015.

Kærandi telji að hann eigi rétt til greiðslu barnalífeyris lengra aftur í tímann þar sem upplýsingaskylda Tryggingastofnunar og umboðs hennar um rétt kæranda til barnalífeyris hafi verið vanrækt. Réttindi og skilyrði greiðslna barnalífeyris séu bundin í lögum og lagatúlkun. Í 1. mgr. 52. gr. og 2. mgr. 53. gr. almannatryggingalaga komi fram að það þurfi að sækja um bætur skriflega og ekki sé heimilt að greiða lengra aftur í tímann en tvö ár. Þá segi í 39. gr. laganna að umsækjanda sé skylt að veita Tryggingastofnun allar nauðsynlegar upplýsingar til þess að hægt sé að taka ákvörðun um bótarétt. Sú skylda sé því lögð á bótaþega að hann leiti eftir rétti sínum.

Samkvæmt skýru og afdráttarlausu orðalagi 2. mgr. 53. gr. almannatryggingalaga skuli bætur, aðrar en slysalífeyrir og sjúkradagpeningar, aldrei úrskurðaðir lengra aftur í tímann en tvö ár frá því umsókn og önnur gögn, sem nauðsynleg séu til að unnt sé að taka ákvörðun um bótarétt og fjárhæð bóta, berist stofnuninni. Með framangreindri afgreiðslu á umsókn kæranda um greiðslu barnalífeyris hafi Tryggingastofnun komið eins langt til móts við kröfur hans og leyfilegt sé lögum samkvæmt. Ekki sé til staðar lagaheimild til að verða við kröfum kæranda sem settar séu fram í kæru hans um greiðslu barnalífeyris lengra aftur í tímann en greitt hafi verið.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 16. október 2015, þar sem umsókn kæranda um barnalífeyri var samþykkt frá 1. september 2013. Ágreiningur málsins lýtur að því hvort Tryggingastofnun sé heimilt að greiða barnalífeyri lengra aftur í tímann.

Samkvæmt 1. mgr. 20. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar er barnalífeyrir greiddur með börnum yngri en átján ára, ef annað hvort foreldra er látið eða er örorkulífeyrisþegi, hafi annað hvort foreldra þess eða barnið sjálft búið hér á landi a.m.k. þrjú síðustu árin áður en umsókn er lögð fram. Kærandi, sem er örorkulífeyrisþegi, á rétt á greiðslu barnalífeyris, sbr. 1. mgr. 20. gr. laga um almannatryggingar.

Við úrlausn þessa máls lítur úrskurðarnefnd velferðarmála til þess sem greinir í 1. mgr. 52. gr. laga um almannatryggingar. Þar segir svo:

„Sækja skal um allar bætur og greiðslur samkvæmt lögum þessum.“

Samkvæmt framangreindu er barnalífeyrir vegna framfærslu barna ekki sjálfkrafa greiddur af Tryggingastofnun ríkisins heldur verður að sækja sérstaklega um slíkar greiðslur með umsókn.

Um upphafstíma greiðslna almannatrygginga er fjallað í 53. gr. laga um almannatryggingar. Þágildandi 2. mgr. 53. gr. laganna, sbr. nú 4. mgr. 53. gr., hljóðaði svo:   

„Bætur, aðrar en slysalífeyrir, skulu aldrei ákvarðaðar lengra aftur í tímann en tvö ár frá því að umsókn og önnur gögn sem nauðsynleg eru til að unnt sé að taka ákvörðun um bótarétt og fjárhæð bóta berast stofnuninni.“

Af framangreindu ákvæði verður ráðið að ekki sé heimilt að ákvarða bætur lengra aftur í tímann en tvö ár frá því að umsókn og önnur nauðsynleg gögn til að leggja mat á bótarétt og fjárhæð bóta berast stofnuninni. Kærandi sótti um greiðslur barnalífeyris með umsókn, dags. 29. september 2015, og voru honum reiknaðar bætur frá 1. september 2013. Kærandi fékk því greiddar bætur tvö ár aftur í tímann, þ.e. miðað við fyrsta dag næsta mánaðar eftir að bótaréttur var fyrir hendi, samkvæmt þágildandi 2. mgr. 53. gr. laga um almannatryggingar, sbr. 1. mgr. sömu greinar. Engar heimildir eru til þess að greiða bætur lengra aftur í tímann.

Kærandi byggir á því að starfsmenn Tryggingastofnunar hafi sýnt af sér vítaverða vanrækslu og tómlæti þegar honum hafi ítrekað verið sagt að hann ætti ekki rétt á barnalífeyri með X barni sínu, aðeins eldri X börnunum. Hann kveðst ítrekað hafa farið í umboð Tryggingastofnunar á B en aðeins mætt tómlæti og ekki fengið þá þjónustu sem hann hefði átt að fá.

Erfitt er að segja til um hvað fór nákvæmlega fram á milli kæranda og starfsmanna Tryggingastofnunar ríkisins. Engin gögn liggja fyrir í málinu sem staðfesta að kærandi hafi fengið rangar upplýsingar frá starfsmönnum stofnunarinnar og óumdeilt er að hann sótti ekki um barnalífeyri fyrr en í september 2015. Samt sem áður virðist kærandi hafa sótt um barnalífeyri vegna eldri barna sinna. Úrskurðarnefnd velferðarmála fellst því ekki á að til álita komi að breyta hinni kærðu ákvörðun á þeim grundvelli að Tryggingastofnun hafi ekki sinnt leiðbeiningaskyldu sinni, sbr. 1. mgr. 7. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Að framangreindu virtu er ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um upphafstíma greiðslna barnalífeyris staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins, frá 16. október 2015, um upphafstíma greiðslna barnalífeyris til A, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir