18. júní 2020 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 226/2020 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 18. júní 2020 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 226/2020

í stjórnsýslumáli nr. KNU20030047

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 31. mars 2020 kærði [...], fd. [...], ríkisborgari Tyrklands (hér eftir nefndur kærandi), ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 16. mars 2020 um að synja kæranda um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016. Kærandi sótti um vernd ásamt móður sinni og tveimur ólögráða systkinum.

Þess er aðallega krafist að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að honum verði veitt alþjóðleg vernd hér á landi á grundvelli 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara er þess krafist að ákvarðanir Útlendingastofnunar verði felldar úr gildi og kæranda veitt dvalarleyfi af mannúðarástæðum hér á landi með vísan til 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreindar ákvarðanir eru kærðar á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 24. janúar 2019. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun þann 11. september 2019 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðunum, dags. 16. mars 2020, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var ofangreind ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 31. mars 2020. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 20. apríl 2020, ásamt fylgigögnum. Kærandi óskaði eftir því í greinargerð að fá að koma fyrir nefndina og tjá sig um efni málsins. Taldi kærunefnd ekki ástæðu til að gefa kæranda kost á að koma fyrir nefndina, sbr. 7. mgr. 8. gr. laga um útlendinga.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi byggi umsóknir sína um alþjóðlega vernd á því að kærandi sé í hættu í heimaríki vegna ofbeldis og hótana föður hans í garð móður hans og honum sé ómögulegt að fá þar fullnægjandi vernd yfirvalda.

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og honum skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.

Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í sameiginlegri greinargerð kæranda og móður hans kemur fram að fjölskyldan hafi búið í [...] í austurhluta Tyrklands ásamt föður hans en móðir hans og systkini svo flutt til [...] í [...] í vesturhluta landsins. Kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd fyrst og fremst á því kynbundna ofbeldi sem móðir hans hafi orðið fyrir af hálfu föður kæranda. Greindi móðir kæranda frá því í viðtali hjá Útlendingastofnun að ofbeldið gegn sér hafi byrjað í kringum 2008-2009. Móðir kæranda kveði að fyrrverandi eiginmaður hennar hafi sparkað, kýlt, lamið og beitt hana andlegu ofbeldi. Móðir kæranda hafi leitað til lögreglu í einhver skipti og árið 2012 hafi dómsmál verið höfðað gegn föður hans. Kærandi og systkini hans hafi búið hjá föður þeirra á þeim tíma og faðir þeirra hafi hótað móður hans að hún fengi aldrei að sjá þau framar ef hún myndi ekki draga frásögn sína til baka. Móðir hans hafi því ekki séð annan kost í stöðunni en að draga framburð sinn til baka. Dómarinn hafi þó séð að hún hafi verið með áverka og því hafi faðir kæranda fengið nokkurra mánaða skilorðsbundin dóm. Í greinargerð kæranda kemur fram að móðir hans hafi reynt að fá skilnað en faðir hans komið í veg fyrir það þar til árið 2015 en þá hafi þau skilið. Í nóvember 2016 hafi faðir hans þó viljað þvinga móður hans til að koma aftur til sín og reynt að drepa hana. Móðir kæranda hafi kært föður hans og standi nú yfir dómsmál vegna þessa atburðar. Í greinagerð kemur fram að faðir hans hafi eitt sinn komið að heimili móður hans vopnaður skotvopni eftir að kærandi hafi hafi flúið til hennar í kjölfar barsmíða föður hans. Faðir hans hafi beint skotvopninu að móður hans og sagt að ef kærandi kæmi ekki með honum myndi hann skjóta hana. Í kjölfarið hafi fjölskyldan flúið land, þau hafi fyrst reynt að fara til Grikklands en ekki komist frá landinu. Síðar hafi þau farið til Svíþjóðar þar sem þau hafi farið huldu höfði í mánuð en komið svo hingað til lands. Kærandi kveði að faðir hans hafi einnig beitt hann og systkini hans ofbeldi, bæði andlegu og líkamlegu. Kærandi greindi frá því að faðir hans hafi í eitt skipti lamið hann það illa að hann hafi þurft að leita á spítala í kjölfarið. Þá hafi móðir kæranda greint frá því að faðir hans sé áhrifamikill viðskiptamaður í Tyrklandi, meðlimur stjórnmálaflokksins AKP, vinni við vopnasölu og sé vel efnaður. Þá selji hann yfirvöldum, lögreglu, hernum og stjórnmálamönnum skotvopn og hafi því sterk tengsl við þessa aðila. Móðir kæranda kveði að hún hafi margoft reynt að leita til lögreglu en hún ekki getað fengið viðeigandi vernd.

Í greinargerð kæranda er vísað til alþjóðlegra skýrslna þar sem fjallað er um helstu mannréttindabrot sem viðgangist í Tyrklandi. Þar komi fram að ofbeldi gagnvart konum sé alvarlegt og útbreitt vandamál þar í landi. Þá telur kærandi að yfirvöld í landinu veiti konum ekki tilhlýðilega vernd gegn ofbeldi og að aðstoð við konur sem séu þolendur ofbeldis sé takmörkuð.

Aðalkrafa kæranda er að honum verði veitt alþjóðleg vernd hér á landi með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, þar sem hann og fjölskylda hans sæti ofsóknum í heimaríki sínu af hálfu föður hans og grundvallarmannréttindi fjölskyldu hans séu ekki tryggð af hálfu stjórnvalda. Kærandi tilheyri tilteknum þjóðfélagshóp sem barn sem orðið hafi fyrir ofbeldi, í samræmi við athugasemdir við 38. gr. frumvarps að lögum um útlendinga. Kærandi telji að það andlega og líkamlega ofbeldi sem fjölskyldan hafi orðið fyrir falli undir ofsóknir skv. 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga og að þær séu á ábyrgð tyrkneskra stjórnvalda sem veiti tyrkneskum konum ekki tilhlýðilega vernd. Kærandi vísi til þess að í handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna komi fram að ástæðuríkur ótti geti byggst á huglægum og hlutlægum þáttum. Ótti kæranda við áframhaldandi ofbeldi af hálfu föður hans sé ástæðuríkur með tilliti til fyrri ofbeldissögu, rótgróinna og íhaldssamra viðhorfa til kvenna í tyrknesku samfélagi og skorts á vernd.

Til vara krefst kærandi þess að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga en ákvæðið heimili að veita viðkomandi dvalarleyfi t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félaglegra aðstæðna viðkomandi. Í greinargerð með frumvarpi til útlendingalaga komi fram að taka skuli mið af svipuðum sjónarmiðum og gert sé við mat á öðrum ákvæðum kaflans, s.s. almennra aðstæðna í heimalandi eða því landi sem útlendingur yrði sendur til, þar á meðal hvort grundvallarmannréttindi séu tryggð. Þá komi fram að með erfiðum félagslegum aðstæðum viðkomandi sé vísað til þess að útlendingur hafi þörf á vernd vegna félagslegra aðstæðna í heimalandi og sérstaklega tekið sem dæmi aðstæður kvenna sem sætt hafi kynferðislegu ofbeldi, sem leitt geti til erfiðrar stöðu þeirra í heimalandi eða aðstæður kvenna sem ekki felli sig við kynhlutverk sem sé hefðbundið í heimaríki þeirra og eigi því hættu á útskúfun eða ofbeldi við endurkomu. Loks segir í athugasemdum við greinina að sérstakt tillit skuli taka til barna, fylgdarlausra og annarra barna, því komi til greina að gera minni kröfur þegar um börn sé að ræða.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að til að sanna á sér deili hafi kærandi framvísað tyrknesku vegabréfi. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi sé tyrkneskur ríkisborgari.

Landaupplýsingar

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Tyrklandi m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:

Country policy and information note: background note: Turkey (UK Home Office, september 2019);
Country Policy and Information Note – Turkey: Women fearing gender-based violence (UK Home Office, maí 2018);
EASO Country of Origin Information Report. Turkey. Country Focus (EASO, nóvember 2016);
Education at a Glance 2019 - Turkey. (OECD, 10. september 2019);
Education Policy outlook: Turkey. (OECD, október 2013);
Freedom in the World 2019 – Turkey (Freedom House, 4. mars 2020);
The World Factbook (Central Intelligence Agency, 3. mars 2020);
Turkey 2019 Human Rights Report (U.S. Department of State, 11. mars 2020);
Turkey’s Constitution of 1982 with Amendments through 2017 (https://www.constituteproject.org/constitution/Turkey_2017.pdf?lang=en, skoðað 14. maí 2020);
Is justice failing women survivors of violence? – Action-Oriented Recommendations for Effective Prevention, Protection and Prosecution in The Western Balkans and Turkey (Center of Women’s Rights, Zenica , nóvember 2019)
UN Women - Ending Violence against women (https://eca.unwomen.org/en/where-we-are/turkey/ending-violence-against-women, skoðað 13. maí 2020);
Women Face Rising Violence in Male Dominated Turkey (BalkanInsight, 2. september 2019) og
World Report Turkey 2019 (Human Rights Watch, 17. janúar 2019).

Tyrkland er lýðveldi með rúmlega 82 milljónir íbúa. Ríkið er aðili að Evrópuráðinu og hefur fullgilt mannréttindasáttmála Evrópu. Ríkið er jafnframt aðili að m.a. flóttamannasamningi Sameinuðu þjóðanna, alþjóðasamningi um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi, samningi Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. og alþjóðasamningi um afnám alls kynþáttamisréttis. Þá hefur ríkið fullgilt samning Sameinuðu þjóðanna um afnám allrar mismununar gagnvart konum, samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins og samning Evrópuráðsins um forvarnir og baráttu gegn ofbeldi á konum og heimilisofbeldi.

Í skýrslu Human Rights Watch frá árinu 2019 kemur fram að í alþingis- og forsetakosningum árið 2018 hafi Recep Tayyip Erdogan verið endurkjörinn forseti landsins og réttlætis- og framfaraflokkurinn (AKP) hafi haldið áfram að leiða ríkisstjórn landsins. Kosningarnar í júní 2018 hafi farið fram á meðan neyðarástand og neyðarlög hafi verið í gildi í ríkinu í kjölfar valdaránstilraunar í júlí 2016 og margt fjölmiðlafólk, alþingismenn og forsetaframbjóðandi kúrdísku andstöðuhreyfingarinnar hafi setið í fangelsi. Þá sé stjórnkerfið með þeim hætti að valddreifing sé lítil, áhrif þingsins takmörkuð og forseti ríkisins fari aðallega með stjórn ríkisins. Til að bregðast við valdaránstilrauninni hafi neyðarástandi verið lýst yfir í landinu og neyðarlög hafi gilt, yfirlýst neyðarástandi hafi verið framlengt ítrekað en 18. júlí 2018 hafi því verið aflýst. Þá hafi verið tekin í gildi hryðjuverkalöggjöf í ágúst 2018 sem m.a. hafi víkkað út valdsvið yfirvalda til að takmarka fundafrelsi og segja upp opinberum starfsmönnum m.a. dómurum. Lögregla geti samkvæmt framangreindri löggjöf hneppt einstaklinga í allt að 12 daga varðhald. Þá séu u.þ.b. einn fimmti hluti fanga í ríkinu í fangelsi vegna ákæra fyrir brot tengd hryðjuverkum á grundvelli framangreindra laga samkvæmt dómsmálaráðuneyti ríkisins. Ríkisstjórnin hafi jafnframt beitt þvingunaraðgerðum gegn þjóðkjörnum alþingismönnum, bæjarstjórum og embættismönnum stjórnmálaflokka sem styðji Kúrda. Þrátt fyrir ofangreint hafi kúrdíski lýðræðisflokkurinn (HDP) tryggt sér 67 þingsæti í kosningunum 2018.

Samkvæmt stjórnarskrá Tyrklands skulu allir borgarar landsins vera jafnir fyrir lögunum óháð tungumáli, kynþætti, litarhafti, kyni, stjórnmálaskoðunum, trúarskoðunum eða öðrum sjónarmiðum. Þá kveði lög á um bann við mismunun, m.a. á grundvelli stjórnmálaskoðana, kyns og trúar. Ákvæði séu í stjórnarskrá og löggjöf sem heimili jákvæða mismunun til að auka jafnrétti kynjanna. Jafnframt hafi verið sett lög með það að markmiði að auka hlut kvenna á atvinnumarkaði. Mannréttindasamtök hafi þó talið að lögin hafi ekki náð markmiði sínu þar sem atvinnuveitendur hafi frekar dregið úr ráðningum á konum auk þess sem lögin hafi takmarkað möguleika kvenna á stöðuhækkun í starfi.

Samkvæmt tyrkneskum lögum er spilling refsiverð en þó beri ofangreindar heimildir með sér að spilling sé útbreitt vandamál í Tyrklandi. Dæmi séu um að embættismenn hafi tekið þátt í spillingu án þess að hljóta viðeigandi refsingu. Þá komi fram að ekki sé fullnægjandi eftirlit með spillingu í Tyrklandi og mál tengd spillingu séu ekki rannsökuð nægjanlega vel eða gefnar út ákærur í þeim. Jafnframt hafi óhlutdrægni dómstóla verið dregin í efa í meðferð mála um spillingu.

Í ofangreindum skýrslum bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2019 og breska innanríkisráðuneytisins frá maí 2018 kemur fram að ofbeldi gagnvart konum sé útbreitt vandamál í Tyrklandi. Fram kemur að lög þar í landi leggi bann við ofbeldi gegn konum og geti refsing við slíkum brotum varðað allt að 12 ára fangelsisvist. Jafnframt sé nauðgun innan hjónabands refsiverð. Lög í Tyrklandi kveði á um vernd af hálfu lögreglu og annarra stjórnvalda fyrir þolendur ofbeldis en yfirvöld hafi verið gagnrýnd fyrir ófullnægjandi framfylgni laganna og vernd þolenda. Fram kemur að í landinu séu starfræktir fjölskyldudómstólar sem geti beitt gerendur þvingunaraðgerðum. Heimild sé í tyrkneskum lögum til að brottvísa geranda af heimili auk þess sem dómari geti dæmt geranda til að greiða þolanda heimilisofbeldis framfærslueyri. Löggjöfin hafi verið bætt til muna árið 2012 og nái lögin nú til allra kvenna hvort sem þær séu giftar eða ekki. Þá hafi lögreglu verið veitt heimild í ákveðnum neyðartilfellum til að beita þvingunaraðgerðum án aðkomu dómstóla. Jafnframt hafi dómstólum verið veitt heimild til að skylda gerendur að gangast undir rafrænt eftirlit til að fylgjast með ferðum þeirra. Þó beri heimildir með sér að dómstólar hafi í einhverjum tilvikum beitt vægari viðurlögum en lög kveði á um í málum tengdum kynbundnu ofbeldi t.a.m. með vísan til góðrar hegðunar gerandans meðan á réttarhöldum hafi staðið eða vegna þess að hegðun þolanda hafi þótt ögra geranda. Ofangreindar heimildir bera með sér að heimilisofbeldi sé oft ekki tilkynnt til lögreglu m.a. vegna þess að þolendur séu efnahagslega háðir gerendunum, þá skorti traust til yfirvalda eða óttist hefndaraðgerðir af hálfu gerandans. Þó sé í boði sérstök neyðarlína sem þolendur geti hringt í auk snjallforrits, þar sem hægt sé að tilkynna heimilisofbeldi.

Fram kemur að settar hafi verið á laggirnar móttökumiðstöðvar þar sem boðið sé upp á fjárhagslegan og sálfræðilegan stuðning við þolendur heimilisofbeldis auk þess sem boðið sé upp á lögfræðiráðgjöf og félagslega þjónustu. Miðstöðvarnar séu 81 talsins og starfræktar í öllum héruðum landsins. Þá séu 144 kvennaathvörf rekin víðsvegar um landið. Kvennaathvörfin eigi að veita konum fjárhagslegan stuðning, ráðgjöf og sálfræðiþjónustu. Vegna öryggissjónarmiða og sjónarmiða um friðhelgi einkalífs geti þolendur ekki leitað beint til athvarfanna og þurfi því að fá tilvísun frá lögreglu, dómstólum, heilbrigðisstofnunum eða móttökumiðstöðvum til að fá pláss í kvennaathvörfum. Konur geti þó leitað til ákveðinna fyrsta stigs athvarfa sem rekin séu af móttökumiðstöðvunum meðan þær bíði eftir svari.

Í skýrslu miðstöðvar fyrir réttindi kvenna (e. Center for Women‘s Rights) frá árinu 2019 kemur fram að þrátt fyrir að framfarir hafi orðið á stefnu Tyrklands í jafnréttismálum og lagalegum úrræðum til að vernda konur hafi stjórnvöld sætt gagnrýni um að framfylgni laganna sé verulega ábótavant. Skortur á pólitískum vilja, karllæg gildi og viðhorf og fókus á vernd fjölskyldueiningarinnar standi í vegi fyrir raunverulegum framförum. Gagnrýnt hafi verið að að ekki séu nægilega mörg kvennaathvörf til að mæta eftirspurn auk þess sem athvörfin hafi ekki í öllum tilfellum veitt fullnægjandi þjónustu. Þó dómstólar geti beitt úrræðum á borð við nálgunarbönn til að vernda þolendur heimilisofbeldis hafi mannréttindasamtök talið að lögregluyfirvöld beiti ekki úrræðinu með nægjanlega skilvirkum hætti. Jafnframt hafi viðbrögð stjórnvalda og lögregluyfirvalda verið gagnrýnd þar sem þolendur heimilisofbeldis hafi verið hvattir til að halda áfram í ofbeldissamböndum til að stía ekki fjölskyldunni í sundur. Ofbeldi gagnvart börnum sé einnig vandamál í Tyrklandi og hafi stjórnvöl sett aukna áherslu á aðgerðir til að koma í veg fyrir það. Lög kveði á um aðgerðir af hálfu yfirvalda til að veita börnum sem séu þolendur ofbeldis og börnum sem eigi ofbeldi á hættu viðeigandi vernd. Sérfræðingar í málefnum barna hafi greint frá því að með aukinni áherslu stjórnvalda síðustu ára á málaflokkinn hafi orðið vitundarvakning meðal almennings og fleiri tilkynningar um ofbeldi hafi borist yfirvöldum.

Í skýrslu innanríkisráðuneytis Bretlands kemur fram að grunnheilbrigðisþjónusta sé endurgjaldslaus í Tyrklandi þó greiða þurfi fyrir lyf og aðra sérfræðiþjónustu. Tyrknesk stjórnvöld hafi ráðist í miklar endurbætur á heilbrigðiskerfinu árið 2003 þar sem aðgengi að grunnheilbrigðisþjónustu hafi verið aukið til muna. Því sé öll bráðaþjónusta og krabbameinsmeðferðir endurgjaldslausar fyrir ríkisborgara Tyrklands, bæði á opinberum og einkareknum sjúkrahúsum. Þá kemur fram í ofangreindum gögnum að öll börn í Tyrklandi eigi rétt á að ganga í skóla. Árið 2012 hafi skyldubundin menntun barna verið aukin frá 8 árum upp í 12 ár og ljúki því skólaskyldu barna við 18 ára aldur.

Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.

Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.

Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:

a. ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,

c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á með heildstæðri og trúverðugri frásögn af atburðum, og eftir atvikum með trúverðugum gögnum, sem eru í samræmi við áreiðanlegar og hlutlægar upplýsingar um almennt ástand í heimaríki hans, að hann hafi orðið fyrir ofsóknum í skilningi laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis. Í þeim tilvikum hvílir það á stjórnvöldum að eyða öllum vafa um slíka hættu, t.d. með vísan til þess að aðstæður í heimaríki hans hafi breyst.

Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kærenda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).

Aðalkrafa kæranda, um að honum verði veitt alþjóðleg vernd samkvæmt 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, er reist á því að hann hafi orðið fyrir ofbeldi af hálfu föður síns og hann geti ekki fengið fullnægjandi vernd af hálfu stjórnvalda í heimaríki.

Kærandi mætti til viðtals hjá Útlendingastofnun þann 11. september 2019. Þar greindi kærandi frá því að hafa sætt andlegu og líkamlegu ofbeldi af hálfu föður síns. Þá hafi hann oft orðið vitni að ofbeldi föður síns gegn móður sinni á meðan þau hafi verið í hjúskap. Kærandi kveði að honum hafi liðið illa þegar hann hafi búið með föður sínum. Faðir hans hafi ekki leyft honum að hitta skólafélaga hans eftir skóla auk þess sem faðir hans hafi reglulega reiðst honum og öskrað á hann. Hann hafi í eitt skipti lamið kæranda þannig að hann hafi þurft að fara á spítala í kjölfarið. Þá kveði kærandi að sér hafi liðið illa andlega og líkamlega og hann hafi sótt tíma hjá sálfræðingi í heimaríki.

Móðir kæranda hefur lagt fram afrit af dómsskjölum frá heimaríki þar sem fram komi að dómsmál hafi verið höfðað á hendur fyrrum eiginmanni hennar vegna atviks sem hafi átt sér stað árið 2016. Móðir kæranda greindi frá því í viðtali að hún væri hrædd um að fyrrverandi eiginmaður hennar myndi drepa hana, yrði henni gert að snúa aftur til heimaríkis. Frásögn kæranda af því ofbeldi sem hann kveðst hafa sætt er að mati kærunefndar trúverðug og fær jafnframt stoð í frásögnum móður hans og systkina. Verður því lagt til grundvallar að kærandi hafi sætt því ofbeldi sem hann hefur lýst af hálfu föður síns.

Kærandi hefur ekki borið fyrir sig að hafa sætt ofsóknum eða að hann óttist ofsóknir af hálfu stjórnvalda í heimaríki sem hafa eða gætu náð því alvarleikastigi sem 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga mælir fyrir um. Þá benda önnur gögn málsins ekki til þess að slíkar ofsóknir hafi átt sér stað eða að kærandi eigi þær á hættu.

Af framangreindu er ljóst að krafa kæranda um alþjóðlega vernd byggir aðallega á því að hann hafi sætt andlegu og líkamlegu ofbeldi af hálfu föður síns, en jafnframt að móðir hans hafi sætt ofbeldi af hálfu föður kæranda. Í viðtali hjá Útlendingastofnun kvaðst móðir kæranda hafa leitað til lögreglu vegna þess ofbeldis sem hún hafi orðið fyrir af hálfu fyrrum eiginmanns hennar en lögreglan hafi ekki viljað aðstoða hana. Þá hafi móðir kæranda greint frá því að fyrrum eiginmaður hennar sé áhrifamikill viðskiptamaður sem hafi tengsl við yfirvöld og stjórnmálamenn. Af gögnum málsins og þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér er það mat kærunefndar að kærandi líkt og aðrir ríkisborgarar Tyrklands sem telji á rétti sínum sé brotið geti leitað aðstoðar og verndar yfirvalda þar í landi og fengið lausn mála sinna. Þá hafi móðir kæranda greint frá því að hafa leitað til yfirvalda í heimaríki og fyrrum eiginmaður hennar áður verið sakfelldur fyrir ofbeldi gegn henni auk þess sem hún hafi lagt fram gögn sem beri með sér að nú standi yfir dómsmál vegna atviks sem hafi átt sér stað árið 2016. Að mati kærunefndar hefur ekki verið sýnt fram á að stjórnvöld í Tyrklandi geti ekki eða vilji ekki veita kæranda vernd, m.a. með því að ákæra eða refsa fyrir þær athafnir sem feli í sér ofsóknir, sbr. 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga. Kærandi hefur því raunhæfa möguleika á því að leita ásjár stjórnvalda þar í landi, ef hann telji sig þurfa á aðstoð að halda.

Það er mat kærunefndar að sú meðferð sem kærandi kveðst hafa sætt í heimaríki nái ekki því alvarleikastigi að falla undir hugtakið ofsóknir eins og það er skilgreint í 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga.

Með vísan til ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.

Við mat á hvort aðstæður kærenda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. jafnframt 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrárinnar. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort kærandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).

Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður kæranda þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamenn hér á landi. Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendingaÞar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga má líta til mannúðarsjónarmiða ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.

Í úrskurði kærunefndar í máli móður kæranda og ólögráða systkina hans, dags. 18. júní 2020, var lagt fyrir Útlendingastofnun að veita móður kæranda og ólögráða systkinum hans dvalarleyfi á grundvelli 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Með reglugerð nr. 122/2020 var tímaviðmið 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga stytt úr 18 mánuðum í 16 mánuði ef um er að ræða umsókn barns. Ólögráða systkini kæranda sóttu um alþjóðlega vernd þann 24. janúar 2019 ásamt móður þeirra. Frá því að úrskurður kærunefndar var kveðinn upp í málum þeirra þann 18. júní 2020 eru liðnir rúmir 16 mánuðir. Höfðu því ólögráða systkini kæranda ekki fengið niðurstöðu í málum sínum innan þeirra tímamarka sem getið er um í 1. gr. reglugerðar nr. 122/2020. Í ljósi meginreglunnar um einingu fjölskyldunnar var móður kæranda einnig veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga.

Kærandi kom hingað til lands á sama tíma og móðir hans og ólögráða systkini hans og sóttu þau saman um alþjóðlega vernd. Kærunefnd hefur talið í ljósi tilgangs 74. gr. laga um útlendinga, með vísan til meginreglunnar um einingu fjölskyldunnar og 4. mgr. 2. gr. laga um útlendinga sé rétt að túlka ákvæði 74. gr. laganna þannig að veiting dvalarleyfis skv. 74. gr. til umsækjenda þess leiði til þess að einnig sé heimilt að veita nánustu aðstandendum hans samskonar dvalarleyfi, enda komi þeir með honum til landsins og sæki saman um alþjóðlega vernd. Kærandi er aftur á móti orðinn 18 ára gamall og telst því ekki til nánustu aðstandenda, sbr. skilgreiningu orðasambandsins í 16. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Verður því að leggja sjálfstætt mat á hvort aðstæður kæranda séu þess eðlis að þær falli undir ákvæði 74. gr. laga um útlendinga. Við það mat verður þó að taka tillit til stöðu kæranda eins og henni var lýst hér að ofan.

Af viðtölum kæranda hjá Útlendingastofnun má ráða að kærandi hafi búið með föður sínum en flúið frá honum og flutt aftur til móður hans og fjölskyldan síðan komið hingað til lands. Kærandi kveði að honum hafi liðið illa meðan hann bjó hjá föður sínum. Kærandi greindi frá því að faðir hans hafi oft reiðst honum og öskrað á hann. Hann hafi ekki mátt hringja í móður sína eða hitta skólafélaga eftir skóla. Þá hafi faðir hans í eitt skipti lamið hann með þeim afleiðingum að hann hafi þurft að leita á spítala í kjölfarið. Jafnframt hafi kærandi ákveðið að tilkynna ofbeldið til lögreglu en faðir hans hafi hótað að drepa móður hans svo hann hafi hætt við. Þá hafi kærandi greint frá því að hafa hvorki liðið vel andlega né líkamlega í heimaríki. Kærandi var þá spurður í viðtali hvort hann óttaðist um líf sitt eða að vera beittur ofbeldi af föður sínum og svaraði kærandi að hann trúði öllu upp á föður sinn. Viðtöl við kæranda og fjölskyldu hans hjá Útlendingastofnun bera með sér að fjölskyldan sem heild gegni afar mikilvægu hlutverki í lífi þeirra allra og að þau styðji hvort annað í ljósi þess andlega og líkamlega ofbeldis sem þau hafi orðið fyrir.

Eins og áður greinir taldi kærunefnd að að framburður kæranda, móður hans og systkina hans hafi verið trúverðugur varðandi það ofbeldi sem þau hafi upplifað í heimaríki af hálfu föður kæranda. Í athugasemdum með frumvarpi til laga um útlendinga er fjallað um erfiðar félagslegar aðstæður. Þar kemur fram að átt sé við að útlendingur hafi þörf á vernd vegna félagslegra aðstæðna í heimaríki og eru þar nefnd sem dæmi aðstæður kvenna sem hafa sætt kynferðislegu ofbeldi, sem leitt getur til erfiðrar stöðu þeirra í heimaríki, eða aðstæður kvenna sem ekki fella sig við kynhlutverk sem er hefðbundið í heimaríki þeirra og eiga á hættu útskúfun eða ofbeldi við endurkomu. Verndarþörf þjóðfélagshópa að öðru leyti myndi fara eftir aðstæðum í hverju máli.

Við mat á því hvort aðstæður kæranda falli undir 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga telur kærunefnd rétt að líta til ungs aldurs kæranda og að hann hafi flúið ofbeldi föður síns og vilji búa með móður sinni af framangreindum ástæðum. Þá hafi hann fylgt móður sinni og systkinum hingað til lands. Verður að mati kærunefndar einnig að líta til þess að þegar kærandi sótti um alþjóðlega vernd þann 24. janúar 2019 var hann [...] ára gamall. Var kærandi því [...] þegar hann lagði fram umsókn sína. Móður kæranda og systkinum hans hefur nú verið veitt dvalarleyfi hér á landi. Kærandi kveði að móðir þeirra hafi alltaf komið vel fram við þau systkinin og benda gögn málsins til þess að kærandi sé náinn systkinum sínum og móður. Þótt kærandi hafi greint frá því að hafa búið með föður sínum um tíma í heimaríki benda gögn málsins og þau atvik sem rakin hafa verið til þess að kæranda bíði erfiðar félagslegar aðstæður í heimaríki og hann muni ekki njóta stuðnings nánustu fjölskyldu sinnar þar í landi. Það er því mat kærunefndar að eins og hér standi á hafi kærandi ríka þörf á vernd, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Að öllu framangreindu virtu telur kærunefnd rétt að veita kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar hvað varðar synjun umsókn kæranda um alþjóðlega vernd. Lagt er fyrir Útlendingastofnun að veita kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 74. gr. laga um útlendinga.

Úrskurðarorð

Lagt er fyrir stofnunina að veita kæranda dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga um útlendinga. Ákvörðun Útlendingastofnunar í máli kæranda varðandi umsókn um alþjóðlega vernd er staðfest.

The Directorate is instructed to issue residence permits for the appellant based on Article 74 of the Act on Foreigners. The decisions of the Directorate of Immigration in the case of the appellant and related to his application for international protection are affirmed.

Jóna Aðalheiður Pálmadóttir

Bjarnveig Eiríksdóttir Þorbjörg Inga Jónsdóttir

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála