Mál nr. 378/2017
Úrskurðarnefnd velferðarmála
Mál nr. 378/2017
Fimmtudaginn 14. desember 2017
AgegnVinnumálastofnun
Ú R S K U R Ð U R
Mál þetta úrskurða Kári Gunndórsson lögfræðingur, Arnar Kristinsson lögfræðingur og Agnar Bragi Bragason lögfræðingur.
Með kæru, dags. 16. október 2017, kærir A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 5. október 2017, um að fella niður bótarétt hennar í tvo mánuði.
I. Málsatvik og málsmeðferð
Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun þann 21. apríl 2017 og var umsókn hennar samþykkt. Með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 18. september 2017, var kæranda tilkynnt að stofnunni hefði borist upplýsingar um að hún hefði hafnað atvinnutilboði hjá B. Óskað var eftir skriflegum skýringum kæranda vegna höfnunar á atvinnutilboði og bárust þær með tölvupósti 22. september 2017. Með bréfi, dags. 5. október 2017, var kæranda tilkynnt að bótaréttur hennar væri felldur niður í tvo mánuði frá og með þeim degi á grundvelli 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.
Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála þann 16. október 2017. Með bréfi, dags. 17. október 2017, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 3. nóvember 2017, og var send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 7. nóvember 2017. Athugasemdir bárust ekki.
II. Sjónarmið kæranda
Kærandi greinir frá því að henni hafi aldrei verið boðið í atvinnuviðtal hjá B. Hún hafi fengið símtal frá starfsmanni fyrirtækisins en í því hafi komið fram að vinnutíminn væri frá klukkan 7:30-15:30 aðra hvora viku, stundum lengur ef það væri mikið að gera, og hina vikuna frá klukkan 10-18. Kærandi hafi tjáð starfsmanninum að hún væri einstæð móðir með tvö börn og annað þeirra á leikskóla sem væri opinn frá klukkan 7:30-17. Hún gæti því ekki verið mætt fyrr en um klukkan 7:45 og gæti ekki unnið lengur en til klukkan 16:45. Það hafi ekki gengið upp og því hafi starfsmaðurinn lokið samtalinu. Að mati kæranda sé það algjörlega óskiljanlegt að starfsmaður fyrirtækisins hafi greint Vinnumálastofnun frá því að hann hafi boðið henni vinnu frá klukkan 8-16 eða 10-16. Ef það væri rétt hefði kærandi tekið starfinu og væntanlega verið boðuð í viðtal í kjölfar símtalsins.
Kærandi bendir á að hún eigi fullan rétt á því að taka ekki starfi sem hún hafi ekki tök á að sinna, enda ráði hún ekki opnunartíma leikskólans. Kærandi hafi verið mjög virk í atvinnuleit og hafi farið í mörg viðtöl og nú loksins komin með 100% starf. Kærandi óskar eftir að ákvörðun Vinnumálastofnunar verði endurskoðuð og leitast verði eftir nákvæmari upplýsingum frá B vegna málsins.
III. Sjónarmið Vinnumálastofnunar
Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram greiðslur til kæranda hafi verið stöðvaðar frá 5. október 2017 með vísan til 1. mgr. 57. gr., sbr. 4. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar. Kærandi hafi áður sætt niðurfellingu bótaréttar þann 29. nóvember 2012 þar sem hún hafi sagt upp starfi sínu og aftur 4. janúar 2016 þar sem hún hafi hætt námi. Dagsetningin 29. nóvember 2012 hafi verið misrituð í ákvörðunarbréfi til kæranda sem 29. nóvember 2016 og biðjist stofnunin velvirðingar á því. Fyrri viðurlög kæranda hafi valdið ítrekunaráhrifum, sbr. 4. mgr. 61. gr. laganna, og því eigi kærandi ekki rétt til greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en hún hafi starfað samfellt á innlendum vinnumarkaði í að minnsta kosti 24 mánuði frá því hún hafi síðast fengið greiddar bætur.
Vinnumálastofnun tekur fram að tilgangur laga nr. 54/2006 sé að tryggja þeim, sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt, tímabundna fjárhagsaðstoð í þrengingum sínum. Með lögunum sé verið að tryggja stöðu og öryggi fólks í atvinnuleysi. Því sé gert ráð fyrir að hinir tryggðu séu í virkri atvinnuleit þann tíma. Ákvæði 57. gr. laganna eigi jafnt við um þann sem hafni starfi sem og þann sem hafni því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum bjóðist eða sinni ekki atvinnuviðtali. Eitt af skilyrðum þess að umsækjandi um atvinnuleysisbætur eigi rétt til greiðslna atvinnuleysistrygginga sé að vera í virkri atvinnuleit. Í 14. gr. laganna sé kveðið nánar á um hvað teljist til virkrar atvinnuleitar. Þar sé tekið fram að umsækjandi þurfi meðal annars að vera reiðubúinn að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, vera reiðubúinn að taka starfi hvar sem er á Íslandi án sérstaks fyrirvara og hafa til þess vilja og getu. Þegar atvinnuleitandi sé boðaður í starfsviðtal í þeim tilgangi að fá hann til starfa en hann reynist ekki reiðubúinn að ganga í þau störf líti Vinnumálastofnun svo á að hann eigi að sæta viðurlögum á grundvelli 57. gr. laga nr. 54/2006. Í 3. mgr. 57. gr. laganna séu tilgreindar ástæður sem geti komið til greina sem gildar skýringar við höfnun á starfi. Samkvæmt ákvæðinu sé Vinnumálastofnun heimilt að líta til aldurs, félagslegra aðstæðna tengdum skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima við ákvörðun um hvort hinn tryggði skuli sæta viðurlögum samkvæmt ákvæðinu. Enn fremur sé heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar í boði er starf fjarri heimili hans sem geri kröfur um að hlutaðeigandi flytji búferlum. Þá sé heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem geti ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis.
Vinnumálastofnun tekur fram að það liggi fyrir að kæranda hafi verið boðið starf hjá B en samkvæmt upplýsingum frá atvinnurekanda hafði kæranda verið boðinn vinnutími frá annað hvort 8:00 til 16:00 eða 10:00 til 16:00. Kærandi hafi gefið atvinnurekanda þær skýringar að hún væri búsett í C, væri með barn á leikskóla og hefði ekki bíl til umráða. Kærandi teldi því að hún gæti ekki tekið starfi á þessum tímum. Í skýringum kæranda til Vinnumálastofnunar komi fram að hún teldi sig ekki geta mætt til vinnu á réttum tíma þar sem hún hefði ekki bíl til umráða og þyrfti að koma barni sínu í leikskóla auk þess sem vinnutíminn væri suma daga lengri en opnunartími leikskólans. Vinnumálastofnun telji að skýringar kæranda geti ekki réttlætt höfnun á starfi. Atvinnuleitendum verði almennt talið skylt að taka því starfi sem þeim bjóðist þegar um sé að ræða starf á dagvinnutíma, líkt og hafi verið í tilviki kæranda. Fyrir liggi að kæranda hafi staðið til boða að starfa frá 8-16 eða 10-16 og að hún hafi leikskólapláss fyrir barn sitt. Þá árétti stofnunin að skortur á dagvistun fyrir börn atvinnuleitenda hafi almennt ekki verið talin gild skýring fyrir höfnun á atvinnutilboði. Stofnunin bendi á að í athugasemdum með 57. gr. frumvarps því er varð að lögum nr. 54/2006 segi berum orðum að „það að hafa ekki barnapössun fyrir ung börn á dagvinnutíma telst ekki réttlæta höfnun á starfi samkvæmt ákvæði þessu.“ Það að hafa ekki bíl til umráða geti ekki verið gild skýring fyrir höfnun á starfi í þessu tilfelli. Fyrir liggi að kærandi búi á höfuðborgarsvæðinu og um sé að ræða starf innan sama svæðis. Til staðar séu almenningssamgöngur sem kæranda hefði verið fært að nýta sér án vandkvæða. Ekki verði séð að skortur á samgöngum eða það að kærandi hafi ekki haft bíl til umráða leiði til þess að réttlætanlegt hafi verið að hafna því í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar. Þá bendi Vinnumálastofnun á að í e-lið 14. gr. laga nr. 54/2006 segi að atvinnuleitandi þurfi að vera reiðubúinn að taka starfi hvar sem er á Íslandi.
Vinnumálastofnun vísar til þess að það sé mat stofnunarinnar, að teknu tilliti til skýringa kæranda, að hún hafi í umrætt sinn hafnað starfi hjá B. Ríkar kröfur séu gerðar til atvinnuleitanda um að þeir taki þeim störfum sem þeim kunni að bjóðast, enda eigi ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi. Líta beri til þess að kærandi hafi ekki verið með annað starf í hendi á umræddum tíma. Þar sem kærandi hafi hafnað atvinnutilboði í skilningi 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 beri henni að sæta viðurlögum á grundvelli ákvæðisins. Þar sem um hafi verið að ræða niðurfellingu bótaréttar til kæranda í þriðja sinn þá eigi regla 4. mgr. 61. gr. laganna við í máli hennar. Kærandi eigi því ekki rétt til greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en hún hafi starfað samfellt í 24 mánuði á innlendum vinnumarkaði, sbr. 31. gr. laganna.
IV. Niðurstaða
Mál þetta lýtur að þeirri ákvörðun Vinnumálastofnunar að fella niður bótarétt kæranda í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.
Ákvæði 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 er svohljóðandi:
Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.
Þá segir svo í 4. mgr. 57. gr. laganna:
Vinnumálastofnun skal meta við ákvörðun um viðurlög skv. 1. mgr. hvort ákvörðun hins tryggða um að hafna starfi hafi verið réttlætanleg vegna aldurs hans, félagslegra aðstæðna sem tengjast skertri vinnufærni eða umönnunarskyldu vegna ungra barna eða annarra náinna fjölskyldumeðlima. Enn fremur er Vinnumálastofnun heimilt að líta til heimilisaðstæðna hins tryggða þegar hann hafnar starfi fjarri heimili sínu sem og til ráðningar hans í ótímabundið starf innan tiltekins tíma. Þá er heimilt að taka tillit til aðstæðna þess sem getur ekki sinnt tilteknum störfum vegna skertrar vinnufærni samkvæmt vottorði sérfræðilæknis. Getur þá komið til viðurlaga skv. 59. gr. hafi hinn tryggði vísvitandi leynt upplýsingum um skerta vinnufærni.
Í gögnum málsins liggur fyrir tölvupóstur frá ráðgjafa Vinnumálastofnunar til greiðslustofu þar sem vísað er til upplýsinga frá atvinnurekanda tiltekins fyrirtækis. Ekki liggur fyrir með hvað hætti upplýsingarnar bárust stofnuninni en í tölvupóstinum kemur eftirfarandi fram: „býr í C, er með barn á leikskóla hefur ekki bí til umráða og telur því ekki að hún gæti verið að vinna á þessum tíma hvorki 08;00 til 16;00 eða 10;00 til 16;00.“ Á grundvelli þessara upplýsinga tók Vinnumálastofnun þá ákvörðun að fella niður bótarétt kæranda í tvo mánuði. Af hálfu kæranda hefur komið fram að hún hafi ekki fengið boð í atvinnuviðtal frá fyrirtækinu. Þá hefur kærandi vísað til þess að upplýsingar um vinnutímann séu ekki réttar.
Við mat á því hvort heimilt sé að beita viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 57. gr. laganna kemur til skoðunar hvort kærandi hafi hafnað starfi eða atvinnuviðtali með sannanlegum hætti, enda um íþyngjandi ákvörðun að ræða. Að mati úrskurðarnefndarinnar verður því að gera þær kröfur að fyrirliggjandi gögn bendi eindregið til þess að rétt sé að beita því úrræði. Af gögnum málsins má ráða að Vinnumálastofnun hafi byggt hina kærðu ákvörðun á upplýsingum frá tilteknu fyrirtæki þrátt fyrir að kærandi hafi mótmælt þeim sem ósönnum. Ekki verður séð að stofnunin hafi óskað eftir frekari upplýsingum frá fyrirtækinu eða kannað nánar hvort skýringar kæranda ættu við rök að styðjast.
Samkvæmt 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 hvílir sú skylda á stjórnvaldi að sjá til þess að eigin frumkvæði að mál sé nægjanlega upplýst áður en ákvörðun er tekin í því. Markmið rannsóknarreglunnar er að tryggja að stjórnvaldsákvarðanir verði bæði löglegar og réttar. Með vísan til þess sem að framan er rakið er það mat úrskurðarnefndarinnar að Vinnumálastofnun hafi ekki upplýst mál kæranda nægjanlega, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga, áður en ákvörðun um að fella niður bótarétt kæranda var tekin. Hin kærða ákvörðun er því felld úr gildi og lagt fyrir Vinnumálastofnun að taka mál kæranda til nýrrar meðferðar.
Ú R S K U R Ð A R O R Ð
Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 5. október 2017, um að fella niður bótarétt A, í tvo mánuði er felld úr gildi og málinu vísað til stofnunarinnar til nýrrar meðferðar.
F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála
Kári Gunndórsson