Nr. 377/2020 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 17. desember 2020 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 377/2020

í stjórnsýslumáli nr. KNU20070023

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 21. júlí 2020 kærði einstaklingur er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari Nígeríu (hér eftir nefndur kærandi), ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 2. júlí 2020, um að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga. Kærandi krefst þess aðallega að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að honum verði veitt staða flóttamanns með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga.

Til vara er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að kæranda verði veitt viðbótarvernd með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að kæranda verði veitt dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 12. október 2019. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun m.a. þann 29. október 2019, ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 15. janúar 2020, synjaði Útlendingastofnun því að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og vísa honum til Ítalíu. Var sú ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 4. febrúar 2020. Útlendingastofnun afturkallaði ákvörðun sína þann 3. apríl 2020 vegna þess ástands sem skapaðist af völdum Covid-19 faraldursins. Taldi stofnunin rétt að aðlaga tímabundið mat sitt á því hvort taka skuli mál til efnismeðferðar á grundvelli sérstakra ástæðna, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, að þeim aðstæðum sem uppi voru. Mál kæranda var því fellt niður hjá kærunefnd þann 7. apríl 2020.

Kærandi kom aftur í viðtal hjá Útlendingastofnun m.a. þann 4. júní 2020 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 2. júlí 2020, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 21. júlí 2020. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 13. ágúst 2020. Þá bárust frekari gögn 25. ágúst, 30. september, 1. og 12. október og 3., 5., 23. og 30. nóvember 2020. Í greinargerð óskaði kærandi eftir því að fá tækifæri til að koma fyrir nefndina og tjá sig um efni málsins eða einstök atriði þess. Í ljósi frásagnar kæranda og skýrslna um heimaríki taldi kærunefnd ekki ástæðu til að gefa kæranda kost á að koma fyrir nefndina, sbr. 7. mgr. 8. gr. laga um útlendinga.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hann sé í hættu í heimaríki sínu vegna aðildar sinnar að tilteknum þjóðfélagshópi.

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og honum skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.

Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra skuli fresta réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að kærandi sé fæddur árið [...] og hafi flúið heimaríki sitt árið 2016, þá á [...] aldursári. Meginástæða flótta kæranda frá heimaríki hafi verið alvarlegt ofbeldi og ofsóknir af hálfu föður hans en faðir kæranda hafi beitt hann ofbeldi nánast hvern dag. Þá hafi faðirinn einnig beitt móður og yngri systur kæranda ofbeldi reglulega. Árið 2015 hafi kærandi orðið vitni að því að faðir hans hafi beitt móður hans ofbeldi með þeim afleiðingum að hún hafi látist. Faðir kæranda hafi tekið saman við aðra konu um tveim mánuðum eftir að móðir hans hafi látist og hafi hún flutt inn á heimilið og hafi hún einnig beitt kæranda harðræði. Faðir kæranda hafi skyldað kæranda til að fá sér vinnu til að afla peninga fyrir heimilið og kærandi hafi byrjað að selja vatn og flögur úti á götum. Eitt sinn hafi yngri systir hans komið með kæranda að selja vörur. Þar hafi hún orðið fyrir slysi og verið flutt á spítala þar sem hún hafi látist vegna áverkanna. Kærandi eigi einn frænda í móðurætt sem kærandi hafi reynt að fá til að aðstoða sig, en hann hafi ekki viljað aðstoða hann vegna ótta við föður kæranda. Kærandi hafi ekki tengsl við annað fólk sem hann geti leitað til í heimaríki. Kærandi hafi ekki leitað til lögreglunnar vegna ótta við afleiðingar af hálfu föður síns. Faðir hans eigi vini og kunningja innan lögreglunnar og vegna þessara tengsla yrði hann aldrei lengi í haldi. Þá eigi faðir kæranda byssu og sé bendlaður við glæpastarfsemi. Fólk í heimabæ kæranda óttist almennt föður kæranda og sumir hafi ráðlagt honum að leggja á flótta.

Kærandi hafi samið við menn sem flytji fólk til Líbýu um að fara með þeim þangað þó hann hafi ekki getað borgað fyrirfram. Í Líbýu hafi kærandi verið látinn vinna fyrir nígeríska konu sem hafi rekið þar veitingastað en þannig hafi mennirnir fengið greitt fyrir ferðina. Kærandi hafi unnið fyrir konuna í fimm mánuði en þá hafi hún verið myrt af fólki sem hafi komið á veitingastaðinn í leit að eiginmanni hennar. Kærandi hafi þá komist í kynni við fólk sem hafi búið í fátækrahverfi (e. ghetto), en fólkið hafi verið á leið frá Líbýu til Ítalíu. Kærandi hafi viljað fara til Ítalíu og farið að vinna á sveitabýli til að safna sér fyrir ferðinni. Kærandi hafi þó ekki fengið greitt fyrir vinnuna en honum hafi verið leyft að sofa í útihúsi nálægt heimili eigandans. Eigandinn hafi í fjórgang komið í útihúsið og nauðgað kæranda. Kærandi hafi við þetta hlotið áverka á endaþarmi sem hann hafi enn ekki hlotið lækningu við en hann finni stöðugt fyrir verkjum og eigi erfitt með gang. Eitt sinn hafi kærandi heyrt eigandann og eiginkonu hans rífast en konan hafi komist að því sem eigandinn væri að gera við kæranda. Kærandi hafi verið sannfærður um að þetta myndi valda honum vandræðum, hafi lagt á flótta og tekist að komast á bát til Ítalíu. Eftir að umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hafi verið synjað á Ítalíu hafi ítalska ríkið hætt að greiða honum framfærslu og kærandi hafi farið að búa á götunni og betlað peninga. Þar hafi kærandi orðið fyrir líkamsárás þegar menn hafi reynt að ræna síma hans og hafi kærandi hlotið áverka á hendi og fingrum. Að lokum hafi kærandi betlað pening fyrir ferð sinni til Íslands.

Kærandi greindi frá því að einstaklingur sem kvaðst vera vinur föður hans hafi hafið samtal við sig á samskiptaforritinu WhatsApp. Maðurinn hafi varað kæranda við því að faðir kæranda ætli sér að drepa hann snúi hann aftur til Nígeríu.

Í greinargerð kæranda er fjallað almennt um aðstæður í Nígeríu, m.a. um alvarleg mannréttindabrot, spillingu og refsileysi innan stjórnkerfisins og viðhorf yfirvalda til heimilisofbeldis. Þá er fjallað um skort á heilbrigðisþjónustu og stöðu fólks sem glími við andleg veikindi. Kærandi vísar til alþjóðlegra skýrslna máli sínu til stuðnings.

Kærandi krefst þess aðallega að honum verði veitt alþjóðleg vernd hér á landi með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Kærandi byggir á því að hann óttist ofsóknir í heimaríki vegna aðildar hans að tilteknum þjóðfélagshópi sem fórnarlamb heimilisofbeldis. Kærandi hafi verið beittur alvarlegu ofbeldi af hálfu föður síns í Nígeríu. Þá hafi faðir hans einnig beitt móður hans ofbeldi og hafi hún látist af hans völdum. Vitneskja kæranda um framangreint geri það að verkum að faðir hans muni drepa hann snúi hann aftur til Nígeríu. Þar sem um sé að ræða heimilisofbeldi geti kærandi ekki gengið að vernd yfirvalda vísri vegna ofsókna föður hans. Er á því byggt að kærandi tilheyri þjóðfélagshópi sem óttist ofsóknir sem yfirvöld veiti ekki fullnægjandi vernd fyrir, sbr. d-lið 3. mgr. 38. gr. laga um útlendinga. Í ljósi framangreinds fellur sá aðili sem óttist, faðir kæranda, undir c-lið 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga. Kærandi heldur því fram að ótti hans sé ástæðuríkur og að skilyrðum 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga sé fullnægt.

Til vara er þess krafist að kæranda verði veitt viðbótarvernd hér á landi með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga þar sem hann eigi á hættu að verða fyrir illri og ómannúðlegri meðferð af hálfu föður síns.

Til þrautavara er þess krafist að kæranda verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða með vísan til 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Ákvæðið heimili veitingu slíks dvalarleyfis þegar útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki. Kærandi muni glíma við alvarlega erfiðleika yrði honum gert að snúa aftur til heimaríkis. Kærandi hafi ekkert félagslegt bakland í Nígeríu, hann sé ungur að árum og glími við líkamleg og sálræn vandamál. Heimildir bendi til þess að heilbrigðiskerfið í Nígeríu standi höllum fæti, geðheilbrigðisþjónusta sé lítil sem engin og andlega veikir einstaklingar mæti fordómum, mismunun og misbeitingu. Þá hafi honum verið nauðgað í Líbýu en fórnarlömb kynferðisofbeldis teljist til einstaklinga í sérstaklega viðkvæmri stöðu samkvæmt lögum um útlendinga. Vegna ofbeldisins hafi kærandi hlotið áverka og hann glími við afleiðingar þess enn í dag. Þá beri að líta til þess hvaða áhrif Covid-19 faraldurinn hafi á stöðu kæranda í heimaríki sínu. Þeir sem minna mega sín, s.s. minnihlutahópar, viðkvæmir einstaklingar og fólk á flótta séu líklegri til að verða fyrir neikvæðum áhrifum en aðrir þegar slíkt neyðarástand skapast og kærandi kunni að vera í hópi þeirra sem verði fyrir hvað verstum áhrifum vegna faraldursins í Nígeríu.

Kærandi telur að með endursendingu hans til heimaríkis yrði brotið gegn meginreglunni um non-refoulement, sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga. Að auki telur kærandi að slík ákvörðun muni brjóta í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, sbr. lög nr. 33/1944, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, 6. og 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 33. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna.

Kærandi gerir ýmsar athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar. Kærandi mótmælir því að íslensk stjórnvöld leggi til grundvallar að kærandi hafi reynt að villa á sér heimildir og að hann sé látinn gjalda þess í trúverðugleikamati Útlendingastofnunar. Þá telur kærandi að möguleikar hans á vernd lögreglu í Nígeríu séu ranglega metnir. Kærandi mótmælir því að sú geðheilbrigðisþjónusta sem hann þarfnist sé honum aðgengileg í heimaríki og að mun minna hafi verið gert úr andlegum og líkamlegum vandamálum kæranda en efni standi til.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi hafi ekki lagt fram neitt sem til þess sé fallið að sanna á honum deili. Við leit að fingraförum kæranda í Eurodac gagnagrunninum, þann 12. október 2019, kom í ljós samsvörum við skráðan umsækjanda á Ítalíu og er kærandi því aðeins þekktur af framangreindri svörun. Að þessu virtu var það mat Útlendingastofnunar að kærandi hafi ekki sannað hver hann er með fullnægjandi hætti og yrði af þeim sökum leyst úr auðkenni hans á grundvelli trúverðugleikamats. Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi hafi framvísað fölsuðum skilríkjum við komuna til landsins og að hann hafi ekki lagt fram gögn sem til þess séu fallin að sanna á honum deili og því sé óvissa um hver kærandi sé. Það var mat Útlendingastofnunar að engin ástæða væri til að draga í efa að hann sé nígerískur ríkisborgari. Kærunefnd hefur ekki forsendur til að hnekkja framangreindu mati Útlendingastofnunar og verður því lagt til grundvallar að kærandi sé nígerískur ríkisborgari. Að öðru leyti er auðkenni kæranda óljóst.

Landaupplýsingar

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Nígeríu m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum: 

• 2018 Country Reports on Human Rights Practices – Nigeria (US Department of State, 13. mars 2019);
• 2019 Country Reports on Human Rights Practices – Nigeria (US Department of State, 11. mars 2020);
• Amnesty International Report 2017/18 – Nigeria (Amnesty International, 22. febrúar 2018);
• Country Policy and Information Note – Nigeria: Actors of Protection (U.K. Home Office, mars 2019);
• Country Policy and Information Note – Nigeria: Country Background Note (U.K. Home Office, janúar 2020);
• Country Policy and Information Note – Nigeria: Medical and Healthcare issues (U.K. Home Office, janúar 2020);
• DFAT Country Information Report – Nigeria (Australian Government - Department of Foreign Affairs and Trade, 3. desember 2020);
• EASO COI Meeting Report – Nigeria – Practical Cooperation Meeting 12-13 June 2017 – Rome (European Asylum Support Office, 21. ágúst 2017);
• EASO Country Guidance – Nigeria – Guidance note and common analysis (European Asylum Support Office, febrúar 2019);
• EASO Country of Origin Information Report – Nigeria – Actors of Protection (European Asylum Support Office, 25. nóvember 2018);
• EASO Country of Origin Information Report – Nigeria – Country Focus (European Asylum Support Office, 4. júní 2017);
• EASO – Country of Origin Information Report – Nigeria – Security Situation (European Asylum Support Office, 25. nóvember 2018);
• EASO – Country of Origin Information Report – Nigeria – Targeting of individuals (European Asylum Support Office, 25. nóvember 2018);
• Freedom in the World 2020 – Nigeria (Freedom House, 4. mars 2020);
• Mental health disorders in Nigeria: A highly neglected disease (Ann Nigerian Med, 15. maí 2017);
• Nigeria 2018 International Religious Freedom Report (U.S. Department of State, maí 2019);
• Nigeria 2020 Crime & Safety Report: Abuja (U.S. Department of State. Overseas Security Advisory Council, 28. apríl 2020);
• Nigeria: People with mental health conditions chained, abused (Human Rights Watch, 11. nóvember 2019);
• The World Factbook – Nigeria (Central Intelligence Agency, 24. nóvember 2020);
• Visit to Nigeria: Report of the Special Rapporteur on trafficking in persons, especially women and children (UN Human Rights Council, 16. apríl 2019);
• World Report 2020 – Nigeria (Human Rights Watch, 14. janúar 2020);
• Upplýsingasíða Johns Hopkins háskólans (https://coronavirus.jhu.edu/map.html, sótt 8. desember 2020) og
• Upplýsingar af vefsíðu Interpol (www.interpol.int, skoðað dags. 21. september 2020).

Nígería er sambandslýðveldi með um 206 milljónir íbúa. Nígería var nýlenda Bretlands fram að sjálfstæði þess árið 1960 og sama ár gerðist Nígería aðili að Sameinuðu þjóðunum. Ríkið fullgilti bæði alþjóðasamning um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi ásamt alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi árið 1993. Þá fullgilti ríkið mannréttindasáttmála Afríku árið 1983 og samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins árið 1991. Ríkið fullgilti sáttmála Sameinuðu þjóðanna gegn spillingu árið 2004, samning Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu árið 2001 og valfrjálsa viðbótarbókun við þann samning árið 2009. Samkvæmt skýrslu utanríkisráðuneytis Bandaríkjanna um trúfrelsi frá árinu 2019 er talið að um helmingur íbúa landsins séu múslímar og hinn helmingurinn kristinn. Þar kemur fram að trúfrelsi sé verndað í stjórnarskrá Nígeríu og einnig sé að finna ákvæði sem banni stjórnvöldum að koma á ríkistrú. Flestir íbúar svæða í norðurhluta Nígeríu séu múslímar og í suðurhluta Nígeríu séu kristnir í meirihluta. Bæði kristnir og múslímar hafi greint frá mismunun á grundvelli trúar sinnar á þeim svæðum þar sem þeir séu í minnihluta.

Samkvæmt upplýsingum á vefsíðu Alþjóðasambands sakamálalögreglu (e. Interpol) er löggæsla ríkisins aðallega í höndum ríkislögreglu Nígeríu sem talin er samanstanda af rúmlega 350.000 lögregluþjónum. Ríkislögreglan annist löggæslustörf í öllum 36 fylkjum Nígeríu og höfuðborginni Abúja. Hlutverk ríkislögreglunnar sé að vernda einstaklinga og eignir, koma í veg fyrir afbrot, upplýsa og rannsaka glæpi auk þess að sækja afbrotamenn til saka. Samkvæmt skýrslum EASO frá 2017 og 2018 séu nokkrar sérhæfðar deildir innan ríkislögreglunnar sem annist sértæk brot. Ríkislögreglan hafi verið gagnrýnd fyrir spillingu og mannréttindabrot af ýmsum rannsakendum og samtökum. Dæmi séu um að lögregluþjónar hafi orðið uppvísir að því að kúga fé af almennum borgurum og sleppa sakborningum gegn mútugreiðslum. Þá hafi mannréttindasamtök greint frá því að u.þ.b. 100.000 lögregluþjónar hafi veitt efnamiklum einstaklingum persónulega þjónustu. Þá sé mikill skortur á lögreglumönnum í ríkinu, auk þess sem þjálfun lögreglumanna sé ábótavant og skortur sé á fjármagni frá ríkinu. Í ríkinu séu þó til staðar formlegar kvörtunarleiðir vegna misferlis lögreglu í starfi eða spillingar en þó tíðkist í miklum mæli að leysa slík mál á óformlegan hátt. Þá skorti skilvirkar leiðir til að eiga við, rannsaka og refsa vegna ofbeldis eða spillingar öryggissveita. Mútuþægni sé víðfeðmur vandi í ríkinu og samkvæmt skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2018 hafi stofnanir sem annist kvörtunarmál í ríkinu greint frá uppsögnum lægra settra lögreglumanna vegna kvartana almennings um fjárkúganir af hálfu lögreglu. Þó hafi fá mál verið rannsökuð eða farið fyrir dómstóla.

Fram kemur í ofangreindum gögnum, t.a.m. skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2019, að töluverð spilling sé innan dómskerfisins, auk þess sem skortur sé á þjálfun dómara. Þó kemur fram í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá 2019 að þrátt fyrir veikleika í stjórnkerfinu standi þeim sem óttist einstaklinga sem starfi ekki fyrir ríkið almennt til boða vernd. Komið hafi verið á fót embætti umboðsmanns í Nígeríu árið 2004 (e. The Public Complaints Commission) en um sé að ræða sjálfstæða og óháða stofnun sem taki á móti kvörtunum borgara og tryggi rétt þeirra gagnvart nígerískum stjórnvöldum endurgjaldslaust. Hægt sé að nálgast skrifstofur umboðsmanns í öllum 36 fylkjum Nígeríu og þrátt fyrir að störf umboðsmannsins verði að einhverju leyti fyrir áhrifum vegna afskipta stjórnvalda þá sé um að ræða virkt úrræði fyrir borgara Nígeríu. Þá kemur fram að ýmsar eftirlitsnefndir starfi í Nígeríu sem almenningur geti beint kvörtunum sínum til, s.s. mannréttindanefndin (e. The National Human Rights Commission (NHRC)) sem hefur það hlutverk að rannsaka meint brot gegn mannréttindum. Þá geti almennir borgarar beint kvörtunum til umboðsmannsins í Nígeríu ef þeir eru ósáttir við málsmeðferð stjórnvalda. Jafnframt geti almenningur leitað til nígeríska lögregluráðsins (e. The Nigerian Police Council) og framkvæmdastjórn lögreglunnar (e. Police Service Commission) sem hafi eftirlit með störfum lögreglunnar.

Samkvæmt skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá því í janúar 2020 er heilbrigðiskerfinu í Nígeríu skipt í þrjú stig og skiptist jafnframt í einkageira og opinberan geira. Fyrsta stig heilbrigðiskerfisins sé starfrækt á vegum sveitarfélaga, annað stigið sé starfrækt á vegum ráðuneyta í hverju og einu fylki og þriðja stigið sé starfrækt á vegum alríkisins. Fyrsta stig heilbrigðiskerfisins feli í sér almenna heilbrigðisþjónustu fyrir borgara Nígeríu og fái jafnframt minnsta fjármagnið af stigunum þremur. Því sé almenn heilbrigðisþjónusta almennt illa skipulögð og innviðir hennar veikburða. Þá sé aðgengi ekki gott sökum skorts á heilbrigðisstofnunum og heilbrigðisstarfsfólki víða um Nígeríu en heilbrigðisþjónusta sé fjórfalt aðgengilegri í þéttbýli heldur en í strjálbýli. Heilbrigðisþjónusta innan einkageirans sé almennt betri og skipulagðari en lækniskostnaður sé að meðaltali hærri en hjá opinbera geiranum. Þá sé lækniskostnaður almennt hár og aðgengi að lyfjum slæmt. Talið sé að um 60% íbúa Nígeríu hafi ekki fullnægjandi aðgang að lyfjum en mun betra aðgengi muni vera í þéttbýli en í strjálbýli. Þá kemur fram að heilbrigðisþjónusta sé töluvert aðgengilegri í suðurhluta landsins en í norðurhluta þess.

Í sömu skýrslu kemur fram að í Nígeríu séu átta sjúkrahús sem sérhæfð séu í taugageðlækningum staðsett víðsvegar um landið. Geðdeildir séu jafnframt á öllum háskólasjúkrahúsum, auk þess sem starfrækt séu sex opinber geðsjúkrahús í mismunandi fylkjum í landinu. Þá kemur fram að meðferð við geðsjúkdómum sé aðgengileg á almennum sjúkrahúsum og í Nígeríu sé meðferð í boði við öllum geðsjúkdómum. Um 300 geðlæknar starfi í Nígeríu en skortur virðist vera á geðheilbrigðisstarfsfólki og fjöldi þeirra ekki í samræmi við íbúafjölda landsins. Almennir heilbrigðisstarfsmenn hafi þó fengið þjálfun í greiningu algengra geðsjúkdóma og á fjölda opinberra og einkarekinna sjúkrahúsa hafi sjúklingar aðgengi að geðlæknum, geðhjúkrunarfræðingum og sálfræðingum, ráðgjöf og lyfjameðferð. Þá sé einnig boðið upp á meðferð í búsetuúrræðum og heimaþjónustu. Veruleg misskipting sé á fjölda geðheilbrigðisstarfsfólks milli landshluta en talið sé að norðaustur hluti landsins eigi undir högg að sækja hvað það varðar samanborið við aðra landshluta. Geðræn veikindi séu þó ennþá fordæmd í Nígeríu og fjölskyldur eigi það til að fela veikindin eða telji þau stafa af bölvunum eða göldrum. Í skýrslu frá EASO kemur einnig fram að andlega veikir einstaklingar verði fyrir mismunun og félagslegri skömm og að margir þeirra njóti takmarkaðrar heilbrigðisþjónustu. Þá bera gögnin, s.s. umfjöllun samtakanna Human Rights Watch, einnig með sér að andlega veikir einstaklingar hafi verið lokaðir inni á stofnunum og orðið fyrir alvarlegri misnotkun. Slíkum stofnunum hafi þó í einhverjum mæli verið lokað af lögreglu.

Í skýrslu sérstaks skýrslugjafa Sameinuðu þjóðanna frá árinu 2019 kemur fram að Evrópusambandið og alþjóða fólksflutningastofnunin (IOM) starfi saman í sérstöku átaksverkefni er lúti að endursendingu fólks til Nígeríu. Fólksflutningastofnunin í samstarfi við ýmsar innlendar stofnanir s.s. innflytjendaþjónustu Nígeríu (e. Nigerian Immigration Service), nefnd ríkisins fyrir flóttamenn, innflytjendur og fólk á innri flótta (e. the National Commission for Refugees, Migrants and Internally Displaced Persons), NAPTIP, almannavarnir ríkisins og ETAHT (e. Edo State Taskforce against Human Trafficking) veiti ýmsa þjónustu vegna móttöku og aðlögunar einstaklinga sem snúi aftur til Nígeríu. Grunnþjónusta sé veitt, m.a. ferðir áfram til heimabæjar eða þorps, símar til frekari samskipta, matur, skammtíma húsnæði, heilbrigðisþjónusta og vernd. Þá sé einstaklingum með sérþarfir jafnframt vísað til heilbrigðisstofnana, sálfræðinga, í ráðgjöf og veitt aðstoð við fjölskyldusameiningu.

Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.

Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.

Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:

a. ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,

c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á með heildstæðri og trúverðugri frásögn af atburðum, og eftir atvikum með trúverðugum gögnum, sem eru í samræmi við áreiðanlegar og hlutlægar upplýsingar um almennt ástand í heimaríki hans, að hann hafi orðið fyrir ofsóknum í skilningi laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis. Í þeim tilvikum hvílir það á stjórnvöldum að eyða öllum vafa um slíka hættu, t.d. með vísan til þess að aðstæður í heimaríki hans hafi breyst.

Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).

Kærandi byggir umsókn sína á því að hann hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir sem rekja megi til aðildar hans að tilteknum þjóðfélagshópi sem þolandi heimilisofbeldis. Þar sem um heimilisofbeldi sé að ræða geti kærandi ekki gengið að vernd yfirvalda vísri vegna ofsókna föður hans.

Mat á trúverðugleika frásagnar kæranda er byggt á endurritum af viðtölum hans hjá Útlendingastofnun, öðrum gögnum málsins og upplýsingum um heimaríki kæranda.

Með vísan til þess sem fram hefur komið í málinu fellst kærunefnd á að leggja til grundvallar við úrlausn málsins að kærandi hafi flúið heimaríki vegna ofbeldis af hálfu föður síns. Þá leggur kærunefnd jafnframt til grundvallar að kærandi glími við andleg og líkamleg vandamál og hafi orðið fyrir kynferðisofbeldi í Líbíu.

Kærandi hefur ekki borið fyrir sig að hafa sætt ofsóknum eða að hann óttist ofsóknir af hálfu yfirvalda í Nígeríu sem hafa eða gætu náð því alvarleikastigi sem 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga mælir fyrir um. Þá benda önnur gögn málsins ekki til þess að slíkar ofsóknir hafi átt sér stað eða að kærandi eigi þær á hættu. Í greinargerð sinni og í viðtölum hjá Útlendingastofnun, dags. 4. og 11. júní 2020, kvaðst kærandi hafi flúið heimaríki sitt [...] ára gamall vegna ofbeldis af hálfu föður síns og stjúpmóður. Kærandi hafi orðið vitni að því að faðir hans hafi beitt móður hans ofbeldi sem hafi leitt hana til dauða. Kærandi kveðst óttast að faðir hans muni drepa kæranda snúi hann aftur til heimaríkis vegna þess að faðir hans telji fullvíst að kærandi muni afhjúpa föður sinn sem morðingja móður sinnar. Máli sínu til stuðnings lagði kærandi fram skjáskot af samskiptum við mann sem hann kveður vera vin föður síns þar sem kærandi er varaður við því að faðir hans muni myrða hann snúi hann aftur til Nígeríu. Það er mat kærunefndar að framlagt skjáskot hafi takmarkað sönnunargildi í málinu en telur þó ekki ástæðu til annars en að leggja til grundvallar, líkt og áður hefur komið fram, að kærandi hafi sætt ítrekuðu ofbeldi af hálfu föður hans og að faðir hans hafi einnig beitt móður hans ofbeldi.

Þá kvaðst kærandi ekki geta leitað aðstoðar lögreglu þar sem að faðir hans ætti kunningja innan lögreglunnar í heimaborg þeirra sem myndu tryggja að faðir hans yrði látinn laus innan skamms tíma. Kærandi hefur þó ekki lagt fram gögn eða annað sem er til þess fallið að styðja við þá fullyrðingu. Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér er það mat nefndarinnar að kærandi sem er fullorðinn einstaklingur geti, líkt og aðrir ríkisborgarar Nígeríu sem telja á réttindum sínum brotið, leitað aðstoðar og verndar yfirvalda þar í landi og fengið lausn mála sinna. Þá bera gögn um heimaríki kæranda með sér að til staðar sé kerfi sem kærandi geti leitað til telji hann að lögregla bregðist ekki rétt við leiti hann til þeirra og ef hann telji sig hafa verið beittan órétti af lögreglu. Af gögnum málsins má sjá að kærandi hafi ekki leitað til lögreglu vegna ofbeldis af hálfu föður síns og þá hefur ekki verið sýnt fram á að lögregla muni verða óviljug til að bregðast við eða að staða föður hans sé slík að honum sé ómögulegt að leita aðstoðar yfirvalda í heimaríki. Er það því mat kærunefndar að ekki hafi verið sýnt fram á að stjórnvöld í heimaríki kæranda geti ekki eða vilji ekki veita kæranda vernd, m.a. með því að ákæra eða refsa fyrir þær athafnir sem feli í sér ofsóknir, sbr. 2. og 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga. Kærandi hafi því raunhæfan möguleika á því að leita ásjár stjórnvalda þar í landi, ef hann telji sig þurfa á aðstoð að halda.

Með vísan til ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að hann hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. mgr. 38. gr. laganna.

Telur kærunefnd því ljóst að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.

Við mat á hvort aðstæður kæranda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. jafnframt 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrárinnar. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort umsækjandi um alþjóðlega vernd sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindadómstóls Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Umsækjandi um alþjóðlega vernd verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn umsækjanda að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997.

Þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér benda til þess að ástandið í Nígeríu sé ótryggt á sumum svæðum, þá einkum í norðurhluta landsins. Þótt hryðjuverkahópar starfi í landinu er það engu að síður mat kærunefndar að þau gögn og heimildir sem nefndin hefur yfirfarið við meðferð málsins bendi ekki til þess að aðstæður í Benínborg, sem kærandi kveðst hafa búið í, séu slíkar að kærandi eigi á hættu meðferð sem brjóti í bága við 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Að virtum framburði kæranda, gögnum málsins og landaupplýsingum er það mat kærunefndar að kærandi eigi ekki á hættu að sæta dauðarefsingum, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða verða fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki sé greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka, verði honum gert að snúa aftur til heimaríkis.

Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður hans þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga

Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga er heimilt að veita útlendingi sem staddur er hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, þrátt fyrir að skilyrði 37. gr. séu ekki uppfyllt, ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.

Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga kemur fram að með ríkri þörf á vernd af heilbrigðisástæðum sé m.a. miðað við að um skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm sé að ræða og meðferð við honum væri aðgengileg hér á landi en ekki í heimaríki viðkomandi. Í þessu sambandi kemur jafnframt fram að meðferð teljist ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur er hér átt við þau tilvik þar sem meðferð sé til í heimaríkinu en viðkomandi eigi ekki rétt á henni. Þá kunni að falla undir 1. mgr. 74. gr. mjög alvarlegir sjúkdómar sem ekki teljast lífshættulegir, svo sem ef sýnt þykir að þeir muni valda alvarlegu óbætanlegu heilsutjóni eða óbærilegum þjáningum. Ef um langvarandi sjúkdóm sé að ræða væri ríkari verndarsjónarmið fyrir hendi ef sjúkdómur væri á lokastigi. Jafnframt væri rétt að líta til þess hvort meðferð hafi hafist hér á landi og ekki væri læknisfræðilega forsvaranlegt að rjúfa meðferð, sem og til atriða sem varði félagslegar aðstæður útlendings og horfur hans.

Í greinargerð kemur fram að kærandi glími við áverka á endaþarmi sem valdi honum verkjum og geri honum erfitt með gang. Í samskiptaseðlum lækna, dags. 5. nóvember og 17. desember 2019, kemur fram að kærandi glími við gyllinæð og hafi fengið lyf við verkjum. Í sálfræðimati, dags. 12. nóvember 2019, sem unnið var að beiðni Útlendingastofnunar, kemur fram að kærandi uppfylli greiningarskilmerki áfallastreituröskunar, alvarlegrar geðlægðar og kvíða. Í göngudeildarnótu bráðaþjónustu geðsviðs, dags. 17. júlí 2020, kemur fram að kærandi glími við svefnleysi, sjálfsvígshugsanir, þunglyndi og lífskrísu. Kærandi fékk lyf og boðun í bráðaeftirfylgd. Í bráðaeftirfylgd, dags. 21. og 27. júlí 2020, kemur fram að kærandi upplifi algjört vonleysi, glími áfram við vanlíðan, svefnleysi og sjálfsvígshugsanir. Þá sé kærandi í aukinni sjálfsvígshættu til lengri tíma vegna áfallastreitu og alvarlegra félagslegra aðstæðna. Kærandi fékk lyf í bæði skiptin og tilvísun til Göngudeildar sóttvarna í lok tímans þann 27. júlí sl. Í lýsingum sálfræðings hjá Göngudeild sóttvarna, dags. 20. júlí, 24. ágúst og 8. og 28. september 2020, kemur fram að kærandi hafi mörg einkenni áfallastreitu og hann óttist ekkert meira en að verða sendur til Nígeríu þar sem faðir hans sé. Kærandi sé svefnvana, kvíðinn og beri merki langvarandi vannæringar. Í ljósi framangreinds er því lagt til grundvallar að kærandi glími við andleg veikindi.

Samkvæmt þeim gögnum sem kærunefnd hefur tekið til skoðunar stendur íbúum Nígeríu almennt til boða heilbrigðisþjónusta þrátt fyrir að aðgengi kunni að vera takmarkað á ákveðnum svæðum. Aðgengi að heilbrigðisþjónustu í þéttbýli er talsvert betra en á strjálbýlli svæðum og þá er aðgengi að heilbrigðisþjónustu betra í suðurhluta landsins en norðurhluta þess. Þrátt fyrir að í þeim gögnum sem kærunefnd hefur tekið til skoðunar komi fram að fordómar ríki í garð einstaklinga með geðraskanir í heimaríki kæranda og að skortur sé á geðheilbrigðisstarfsfólki þá standi íbúum landsins almennt geðheilbrigðisþjónusta til boða. Íbúar hafi aðgengi að geðlæknum, geðhjúkrunarfræðingum og sálfræðingum, ráðgjöf og lyfjameðferðum á fjölda opinberra og einkarekinna sjúkrahúsa. Liggur fyrir að kærandi var búsettur í borginni Benín í Edo fylki í suðurhluta Nígeríu. Af framangreindu virtu er það mat kærunefndar að kærandi sé ekki haldinn skyndilegum og lífshættulegum sjúkdómi auk þess sem að ekki þykir sýnt að andleg veikindi kæranda muni valda honum óbætanlegu heilsutjóni eða óbærilegum þjáningum verði honum gert að snúa aftur til heimaríkis. Þá verði ekki séð að kærandi sé í meðferð hér á landi vegna andlegrar heilsu sinnar sem óforsvaranlegt sé að rjúfa. Að mati kærunefndar benda gögn til þess að kærandi geti fengið aðstoð heilbrigðisyfirvalda eða annarra aðila í heimaríki vegna þeirra líkamlegu kvilla og andlegu veikinda sem hann glími við. Að framangreindu virtu er það mat kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á ríka þörf á vernd af heilbrigðisástæðum.

Í athugasemdum með frumvarpi til laga um útlendinga er fjallað um erfiðar félagslegar aðstæður. Þar kemur fram að átt sé við að útlendingur hafi þörf á vernd vegna félagslegra aðstæðna í heimaríki og eru þar nefnd sem dæmi aðstæður kvenna sem hafa sætt kynferðislegu ofbeldi, sem leitt getur til erfiðrar stöðu þeirra í heimaríki, eða aðstæður kvenna sem ekki fella sig við kynhlutverk sem er hefðbundið í heimaríki þeirra og eiga á hættu útskúfun eða ofbeldi við endurkomu. Verndarþörf þjóðfélagshópa að öðru leyti myndi fara eftir aðstæðum í hverju máli. Þá segir í athugasemdunum að með erfiðum almennum aðstæðum að öðru leyti sé einnig vísað til alvarlegra aðstæðna í heimaríki og væri þar oft um að ræða viðvarandi mannréttindabrot í ríkinu eða þá aðstöðu að yfirvöld veiti ekki þegnum sínum vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Af þeim gögnum og skýrslum sem kærunefnd hefur farið yfir má ráða að þrátt fyrir að ótryggt ástand ríki á ákveðnum landsvæðum í heimaríki kæranda þá teljist svæðið þar sem kærandi hafði búsetu öruggt svæði. Þá standi borgurum Nígeríu almennt til boða skilvirk vernd yfirvalda.

Kærandi kveður að hann geti ekki snúið sér til föðurfjölskyldu sinnar vegna ofsókna föður hans og í móðurfjölskyldu eigi kærandi aðeins einn frænda sem snúið hafi baki við kæranda af ótta við föðurinn. Þá muni kærandi búa við afar erfiðar félagslegar aðstæður í heimaríki sínu, hann hafi ekkert félagslegt baklandi í Nígeríu, sé ungur og glími við líkamleg og sálræn vandamál. Kærunefnd óskaði eftir frekari upplýsingum um félagsleg tengsl kæranda í heimaborg hans. Í svari sem barst frá kæranda þann 30. september 2020 kemur fram að hann sé ekki í sambandi við fjölskyldu sína í Nígeríu og hafi ekki verið það í langan tíma. Kærandi hafi þó fundið æskuvin sinn á Facebook nýverið og hafi skrifast á við hann. Í gögnum frá Ítalíu kemur fram að kærandi hafi sagst eiga móðurbróðir á Spáni sem hafi sent honum peninga en í málsmeðferð hér á landi hafi hann, líkt og áður kemur fram, greint frá því að móðurbróðir hans hafi snúið við honum baki. Aðspurður um fyrrgreint kvaðst kærandi ekki hafa sagst eiga móðurbróðir á Spáni. Framangreint misræmi er að mati kærunefndar til þess fallið að draga úr trúverðugleika kæranda um að hann eigi engan að í heimaríki og er því að mati kærunefndar óljóst hvert raunverulegt bakland hans þar er. Í greinargerð kæranda og viðtali hans hjá Útlendingastofnun, dags. 4. júní 2020, kemur m.a. fram að kærandi hafi gengið í grunnskóla (e. primary school) í heimaríki en hann hafi farið að vinna 15 ára gamall. Kærandi er í dag orðinn fullorðinn einstaklingur sem er almennt vinnufær og þarf ekki að snúa aftur á heimili föður síns í heimaríki. Þá er það líkt og áður hefur komið fram mat kærunefndar að ekki hafi verið sýnt fram á að faðir kæranda sé það valdamikill eða hafi slík ítök hjá yfirvöldum í heimaríki kæranda að hann sé ógn við öryggi kæranda. Kærandi kvaðst hafa yfirgefið heimaríki sitt af sjálfsdáðum eftir að systir hans lést af slysförum. Hann hafi komið sér til Evrópu gegnum Líbíu af eigin rammleik þrátt fyrir mikið mótlæti. Hér á landi hafi hann eignast vini og fundið sér atvinnu og farið í regluleg viðtöl hjá sálfræðingum. Er það því mat kærunefndar að þrátt fyrir ungan aldur og andleg veikindi kæranda hafi hann sýnt fram á þrautseigju og sjálfstæði sem að mati kærunefndar bendi til þess að kærandi geti staðið á eigin fótum í heimaríki. Með vísan til þess og framangreindrar umfjöllunar um geðheilbrigðismál í Nígeríu er það mat kærunefndar að gögn málsins bendi ekki til þess að félagslegar aðstæður sem bíði kæranda í heimaríki nái því alvarleikastigi sem 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga kveði á um.

Kærunefnd hefur jafnframt litið til þeirra tímabundnu erfiðleika sem heimaríki kæranda kann að þurfa að glíma við vegna Covid-19 faraldursins. Kærunefnd telur þá erfiðleika ekki vera þess eðlis að þeir leiði til þess, einir og sér eða í samhengi við önnur gögn málsins, að heimilt sé að veita kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða.

Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hann teljist hafa ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til ekki eiga við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.

Athugasemdir kæranda við málsmeðferð Útlendingastofnunar

Kærandi gerði í greinargerð sinni ýmsar athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar í máli hans. Kærunefnd hefur að framan tekið afstöðu til þeirra að því leyti sem þær kunna að hafa áhrif á niðurstöðu þessa máls.

Frávísun og frestur til að yfirgefa landið

Kærandi kom hingað til lands 12. október 2019 og sótti um alþjóðlega vernd sama dag. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um vernd og dvalarleyfi hér á landi verið synjað og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 3. og 5. mgr. 106. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Með vísan til 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga og þegar litið er til ferðatakmarkana vegna Covid-19 faraldursins teljast 30 dagar hæfilegur frestur til að yfirgefa landið.

Í ljósi COVID-19 faraldursins er athygli kæranda einnig vakin á því að Útlendingastofnun getur frestað framkvæmd ákvörðunar með vísan til 2. mgr. 103. gr. laga um útlendinga vegna sérstakra aðstæðna útlendings eða vegna þess að ómögulegt sé að framkvæma ákvörðun að svo stöddu.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin. 

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest. Lagt er fyrir kæranda að hverfa af landi brott. Kæranda er veittur 30 daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljugur.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed. The appellant is requested to leave the country. The appellant has 30 days to leave the country voluntarily.

Jóna Aðalheiður Pálmadóttir

Bjarnveig Eiríksdóttir                             Þorbjörg Inga Jónsdóttir