Nr. 168/2022 Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Hinn 4. maí 2022 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 168/2022
í stjórnsýslumáli nr. KNU22030035
Kæra […]
á ákvörðun
Útlendingastofnunar
I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild
Hinn 16. mars 2022 kærði […], fd. […], ríkisborgari Víetnams (hér eftir nefnd kærandi), ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 2. mars 2022, um að synja henni um dvalarleyfi á grundvelli vistráðningar, sbr. 68. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016.
Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að henni verði veitt dvalarleyfi í samræmi við umsókn.
Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.
II. Málsatvik og málsmeðferð
Kærandi sem er frá borginni Hai Phong í Víetnam hefur aldrei verið með dvalarleyfi á Íslandi. Samkvæmt gögnum málsins tók Útlendingastofnun saman tölfræði yfir ríkisborgara Víetnams sem sótt hafi um dvalarleyfi hér á landi vegna vistráðningar á árunum 2012 til 2016. Samkvæmt þeirri tölfræði hafa 23 aðilar frá Víetnam fengið dvalarleyfi á grundvelli vistráðningar og af þeim hafi 17 verið frá Quang Ninh héraðinu og 6 frá borginni Hai Phong sem sé skammt frá því héraði. Af 23 leyfishöfum hafi einungis 2 snúið aftur til heimalands síns þegar dvalarleyfið rann út en 21 hafi gengið í hjúskap á meðan vistráðningu stóð og lagt fram dvalarleyfisumsókn á þeim grundvelli.
Kærandi sótti um dvalarleyfi á grundvelli vistráðningar hinn 10. september 2021. Með ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 2. mars 2022, var umsókninni synjað með vísan til framangreindrar tölfræði, sbr. 4. mgr. 68. gr. laga um útlendinga Kærandi kærði ákvörðunina til kærunefndar útlendingamála hinn 16. mars 2022 og barst greinargerð kæranda hinn 18. mars 2022.
III. Ákvörðun Útlendingastofnunar
Í ákvörðun Útlendingastofnunar er vísað til framangreindrar tölfræði. Að mati Útlendingastofnunar styrki hún líkurnar á því að kærandi muni ekki yfirgefa landið eftir að dvalarleyfi hennar á grundvelli vistráðningar renni út. Með hliðsjón af framangreindu væri það mat Útlendingastofnunar að líklegt væri að kærandi muni ekki yfirgefa landið þegar leyfi hennar rennur út og að mat stofnunarinnar væri byggt á almennri reynslu af umsækjendum í sömu eða svipaðri stöðu og kærandi í samræmi við 4. mgr. 68. gr. laga um útlendinga. Var umsókn hennar því synjað.
IV. Málsástæður og rök kæranda
Í greinargerð er vísað til þess að hin kærða ákvörðun byggi á getgátum um að kærandi muni í náinni framtíð ganga í hjúskap hér á landi. Sé hin kærða ákvörðun byggð á rökleysu, engar sannanir hafi verið færðar fram sem sýni fram á að tilgangur til dvalar sé annar en samkvæmt dvalarleyfisumsókn og því beri að fella ákvörðunina úr gildi.
V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Í 68. gr. laga um útlendinga er fjallað um dvalarleyfi vegna vistráðninga. Þar koma fram ákveðin skilyrði sem umsókn þarf að uppfylla til að heimilt sé að veita dvalarleyfi á grundvelli ákvæðisins, svo sem um samning um vistráðningu og skilyrði sem vistfjölskylda þarf að uppfylla. Í 4. mgr. 68. gr. laganna segir jafnframt að umsókn um dvalarleyfi samkvæmt ákvæðinu skuli hafnað ef líklegt er talið að umsækjandi muni ekki yfirgefa landið þegar leyfi hans rennur út. Við mat stjórnvalda er m.a. heimilt að byggja á upplýsingum um umsækjanda sjálfan og heimaríki hans, almennri reynslu af umsækjendum í sömu eða svipaðri stöðu og umsækjandi, tilgangi umsóknar, reynslu af vistfjölskyldu og hvort umsækjandi hafi áður sótt um alþjóðlega vernd eða dvalarleyfi á öðrum forsendum hér á landi. Dvalarleyfi skuli jafnframt hafnað ef rökstuddur grunur er um að vistráðning sé notuð til að fá útlending til landsins í þeim tilgangi að misnota starfskrafta hans eða í öðrum ólögmætum tilgangi.
Ákvæði 4. mgr. 68. gr. laga um útlendinga felur í sér að stjórnvöldum er skylt að meta með einstaklingsbundnum hætti líkur á því að umsækjandi um dvalarleyfi vegna vistráðningar muni ekki yfirgefa landið þegar leyfi hans rennur út. Af ákvæðinu leiðir jafnframt að stjórnvald skal hafna umsókn ef niðurstaða þess mats er að slíkt sé líklegt og að líta megi til tiltekinna atriða við framkvæmd mats um hvort umsækjandi sé líklegur til að yfirgefa ekki landið þegar leyfið rennur út.
Við það mat er m.a. heimilt að byggja á upplýsingum um heimaríki umsækjanda og almennrar reynslu af umsækjendum í sömu eða svipaðri stöðu og umsækjandi. Þá segir í athugasemdum við ákvæðið í frumvarpi til laga um útlendinga að heimilt sé að líta til fyrri reynslu af vistráðningum frá heimalandi hins vistráðna.
Með 68. gr. laga um útlendinga og athugasemdum við ákvæðið í frumvarpi til laga um útlendinga hefur löggjafinn lagt ríka áherslu á að útlendingur, sem sækir um dvalarleyfi vegna vistráðningar, snúi aftur til heimaríkis að vistráðningartíma loknum. Í athugasemdum við ákvæðið kemur jafnframt fram að reglur 4. mgr. 68. gr. laganna séu settar til verndar hinum vistráðna og jafnframt til að koma í veg fyrir misnotkun á vistráðningarheimildinni. Þar er vísað til þess að þau tilvik komi reglulega upp að vistráðnir gangi í hjúskap hér á landi til málamynda og að svo virðist vera að í einhverjum tilvikum sé litið á vistráðningu sem auðvelda leið til að flytja inn annaðhvort ódýrt vinnuafl eða til að afla fjölskyldumeðlimum dvalarleyfis á Íslandi gegnum aðrar leiðir en fjölskyldusameiningu. Þá kemur fram að ákvæðinu sé ætlað að stemma stigu við framangreindu.
Samkvæmt framansögðu eiga sjónarmið sem byggja á almennri reynslu stjórnvalda af umsækjendum frá tilteknum ríkjum eða svæðum innan ríkja og umsækjendum í sömu eða svipaðri stöðu að þessu leyti skýra lagastoð. Með vísan til markmiðs reglunnar og heimilda löggjafans til að skipa rétti útlendinga til að koma til landsins og dvelja hér, sbr. 66. gr. stjórnarskrárinnar, telur kærunefnd ekki forsendur til annars en að leggja til grundvallar að ákvæði 68. gr. laga um útlendinga sé í samræmi við 65. gr. stjórnarskrárinnar, enda kemur fram í athugasemdum um ákvæðið í frumvarpi til stjórnarskipunarlaga nr. 97/1995 að það sé ekki markmið reglunnar að útiloka að lögákveðin skilyrði fyrir réttindum eða skyldum geti tekið mið af þeim atriðum sem ákvæðið tekur til ef þau byggjast á málefnalegum forsendum.
Þrátt fyrir að það kunni að vera málefnalegt sjónarmið að líta til reynslu stjórnvalda af umsækjendum frá sama svæði eða borg eða svipaðri stöðu verður að hafa í huga að fram kemur í athugasemdum í greinargerð með ákvæði 4. mgr. 68 gr. að stjórnvöldum er veitt heimild til að gera einstaklingsbundið mat, fyrst og fremst á hinum vistráðna en jafnframt á vistfjölskyldu, m.a. til að kanna hvort líkur séu til að viðkomandi yfirgefi ekki landið við lok starfstíma. Að mati kærunefndar er því ljóst að sjónarmið um reynslu af öðrum umsækjendum í sömu eða sambærilegri stöðu er hluti af heildarmati á aðstæðum einstaklings. Þannig getur slík tölfræði haft mismikið vægi við heildarmat svo sem eftir fjölda umsókna, tíðni og hlutfalli þeirra sem hafa ekki snúið aftur til heimaríkis. Þá getur það haft þýðingu við slíkt mat hvernig og með hvaða hætti umsækjandi og vistfjölskylda uppfylla almenn skilyrði fyrir dvalarleyfi á grundvelli 68. gr., m.a. hvort framfærsla vistfjölskyldu sé nægileg og hvernig fyrirhuguðum aðstæðum útlendings sé háttað hér á landi. Þá er einnig ljóst að þegar umsækjandi uppfyllir ekki almenn skilyrði fyrir veitingu dvalarleyfis er ekki þörf á að skoða hvort 4. mgr. 68. gr. eigi við.
Að mati kærunefndar verður ekki séð að markmið 4. mgr. 68. gr. hafi verið að koma með almennum hætti í veg fyrir að einstaklingar frá ákveðnum löndum eða svæðum innan þeirra fái veitt dvalarleyfi á grundvelli vistráðningar heldur sé því ætlað að koma í veg fyrir misnotkun á slíkum dvalarleyfum og misnotkun á umsækjendum slíkra leyfa. Að því er varðar niðurstöðu í því máli sem hér er til umfjöllunar er ljóst að byggt er á almennri reynslu af umsóknum um vistráðningu frá Víetnam á árunum 2012 til 2016, reynslu sem nú er komin til ára sinna.. Að mati kærunefndar gefur þessi reynsla tilefni til að huga að beitingu ákvæðis 4. mgr. 68. gr., svo sem með því að bera aðstæður kæranda saman við aðra umsækjendur, könnun á fjölskyldutengslum, högum vistfjölskyldu og því hvernig umsækjandi að öðru leyti uppfyllir kröfur 68. gr.
Af hinni kærðu ákvörðun verður hins vegar ekki annað ráðið en að framangreind tölfræði hafi ein legið til grundvallar synjunar. Var því ekki framkvæmt það persónubundna mat á aðstæðum kæranda og vistfjölskyldu sem kærunefnd telur nauðsynlegt að fara þurfi fram. Hefði Útlendingastofnun þurft að rannsaka betur hvort líkur væru á því að kæranda myndi ekki yfirgefa Ísland þegar heimild hennar til dvalar hér á landi lyki, t.d. með því að taka viðtal við kæranda og fyrirhugaða vistfjölskyldu hennar með hliðsjón af þeim sjónarmiðum sem rakin eru í 4. mgr. 68. gr. og með könnun á almennum skilyrðum fyrir veitingu dvalarleyfis og með því fengið fram fyllri mynd af tilgangi umsóknar kæranda um dvalarleyfi hér á landi og hvort hún samræmdist tilgangi ákvæðisins, sbr. einnig 2. mgr. 55. gr. laganna.
Markmið rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga er að tryggja að ákvarðanir stjórnvalda verði bæði löglegar og réttar. Kærunefnd telur að með framangreindum annmörkum á málsmeðferð kæranda hjá Útlendingastofnun hafi stofnunin ekki fullnægt skyldu sinni samkvæmt 10. gr. stjórnsýslulaga. Kærunefnd telur þá annmarka verulega og að þeir kunni að hafa haft áhrif á niðurstöðu máls hennar. Kærunefnd telur jafnframt að ekki sé unnt að bæta úr þeim annmörkum á kærustigi og því rétt að mál kæranda hljóti nýja meðferð hjá Útlendingastofnun.
Með vísan til framangreinds er hin kærða ákvörðun felld úr gildi og lagt fyrir Útlendingastofnun að taka mál kæranda til meðferðar að nýju.
Úrskurðarorð:
Ákvörðun Útlendingastofnunar er felld úr gildi. Lagt er fyrir stofnunina að taka mál kæranda til meðferðar á ný.
The decision of the Directorate of Immigration is vacated. The Directorate is instructed to re-examine the appellants’ case.
Þorsteinn Gunnarsson
Gunnar Páll Baldvinsson Sandra Hlíf Ocares