Mál nr. 6/2016

Mál nr. 6/2016

 Úrskurður kærunefndar jafnréttismála

 Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga

gegn

Landspítala

Mismunur á launakjörum. Frávísun.

Kærandi, sem er stéttarfélagið Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga, taldi að launamunur væri á störfum annars vegar hjúkrunardeildarstjóra hjá Landspítalanum, kærða, og hins vegar yfirlækna hjá kærða, en taldi starfsmennina vinna sambærileg stjórnunarstörf og vera staðsetta á sama stað í stjórnskipulagi hjá kærða. Aðild kæranda var ekki í samræmi við áskilnað 1. mgr. 6. gr. laga 10/2008 um jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og karla auk þess sem ekki var gerð viðhlítandi grein fyrir því hvernig bera mætti saman launatekjur félagsmanna kæranda, sem eru að hluta til karlar, við hóp lækna, sem eru að hluta til konur, auk þess sem menntunarkröfur hópanna voru mjög ólíkar. Vegna þessara ágalla á málatilbúnaði var málinu vísað frá kærunefnd jafnréttismála.

1. Á fundi kærunefndar jafnréttismála hinn 18. maí 2017 er tekið fyrir mál nr. 6/2016 og kveðinn upp svohljóðandi úrskurður:
   
2. Með kæru, dagsettri 13. desember 2016, kærði Félag íslenskra hjúkrunarfræðinga þann mismun sem kærandi taldi vera á launakjörum milli annars vegar hjúkrunardeildarstjóra á Landspítala og hins vegar yfirlækna á Landspítala. Kærandi telur að sá mismunur brjóti í bága við ákvæði 5. og 6. gr. laga nr. 10/2008, um jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og karla.
   
3. Kæran ásamt fylgigögnum var kynnt kærða með bréfi, dagsettu 5. janúar 2017. Kærði fékk viðbótarfrest til að skila greinargerð í málinu, en hún barst með bréfi, dagsettu 27. janúar 2017, og var hún kynnt kæranda með bréfi kærunefndar, dagsettu 31. janúar 2017.
   
4. Kærandi fékk viðbótarfrest til að gera athugasemdir við greinargerðina og bárust þær með bréfi lögmanns kæranda, dagsettu 24. febrúar 2017. Með bréfi kærunefndarinnar, dagsettu 27. febrúar 2017, var kærða gefinn kostur á að gera athugasemdir við bréf lögmanns kæranda.
   
5. Kærunefndinni barst bréf kærða, dagsett 13. mars 2017, með athugasemdum við athugasemdir kæranda. Þær athugasemdir voru kynntar kæranda með bréfi kærunefndar, dagsettu 15. mars 2017.
   
6. Sjónarmið málsaðila þykja hafa komið nægilega fram í athugasemdum og greinargerðum til kærunefndar jafnréttismála. Var því ekki talin ástæða til að kalla málsaðila fyrir nefndina.
   
   MÁLAVEXTIR
7. Þeir einstaklingar sem kæra er lögð fram vegna eru allir félagsmenn í stéttarfélaginu Félagi íslenskra hjúkrunarfræðinga og eru konur. Tilefni kæru sé sá launamunur sem kærandi telur að sé á milli hjúkrunardeildarstjóra og yfirlækna hjá kærða, en starfsmenn þessir vinni mjög sambærileg stjórnunarstörf og séu á sama stað í stjórnskipulagi kærða.
   
8. Kærandi telur að tölulegar upplýsingar þær sem hann hafi undir höndum staðfesti umræddan launamun. Málið var tekið fyrir á samstarfsnefndarfundi kæranda og kærða 10. nóvember 2016, sem er samstarfsvettvangur kæranda og kærða. Þar var málið rætt og tilkynnt af hálfu kæranda að formlegt erindi myndi berast kærða, en að líkur væru á því að málið yrði borið undir kærunefnd jafnréttismála. Í hinu formlega erindi, dagsettu 18. nóvember 2016, kom meðal annars fram að kærandi liti svo á að hjúkrunardeildarstjórar hjá kærða ættu skýlausa kröfu á að fá greidd sömu laun og yfirlæknar hjá kærða. Krafa var sett fram um að kærði leiðrétti tafarlaust laun hjúkrunardeildarstjóra og gerði þau að öllu leyti jafnsett og laun yfirlækna. Farið var fram á svör fyrir 5. desember 2016. Þá var sérstaklega tiltekið að hvort sem kröfunni yrði hafnað eða ekki svarað, væri áskilinn réttur til að bera málið án frekari fyrirvara undir kærunefnd jafnréttismála til úrlausnar.
   
9. Kærði ritaði lögmanni kæranda svarbréf, dagsett 5. desember 2016, en án nokkurra efnislegra svara. Kvaðst kærði í bréfinu ætla að ræða málið aftur í samstarfsnefnd. Í svarbréfi lögmanns kæranda til kærða, dagsettu 8. desember 2016, var fundið að skorti á svörum kærða, enda hefði komið skýrt fram á samstarfsnefndarfundi 10. nóvember 2016, að erindi myndi berast frá lögmanni kæranda og óskað væri að svörum yrði beint til lögmannsins. Þá hefði ekki verið ráðgert að fara aftur með málið á vettvang samstarfsnefndar. Þar sem kærði hefði að minnsta kosti vitað í nærri fjórar vikur um afstöðu kæranda til málsins, en ekki brugðist við með efnislegum svörum, hefði kærandi ákveðið að leita til kærunefndarinnar.
   
   SJÓNARMIÐ KÆRANDA
10. Í kæru kemur fram að hjúkrunardeildarstjórar og yfirlæknar hjá kærða séu staðsettir á sama stað í skipuriti sjúkrahússins. Næsti yfirmaður beggja væri framkvæmdastjóri viðkomandi sviðs. Þegar starfslýsingar hjúkrunardeildarstjóra og yfirlækna séu bornar saman sé auðgreinanlegt að kröfur sem gerðar séu til starfanna, ábyrgð, skyldur, starfssvið og fleira, séu í flestum tilfellum þær sömu. Bæði störfin séu eins að inntaki og ytri búnaði. Ljóst megi vera að stjórnun sé megininntak starfa bæði hjúkrunardeildarstjóra og yfirlækna. Vísar kærandi meðal annars til eftirfarandi atriða í starfslýsingunum:
    
11. Yfirlæknir sé yfirmaður tiltekinnar starfsemi hjá kærða og beri ábyrgð á daglegum rekstri þeirrar starfsemi. Hjúkrunardeildarstjórar séu yfirmenn hjúkrunar á deild og beri ábyrgð á daglegum rekstri hennar. Báðir séu ábyrgir fyrir skráningu samkvæmt reglum kærða, sem og innleiðingu og aðlögun klínískra leiðbeininga að starfseminni. Þá skuli báðir samkvæmt starfslýsingum þekkja aðferðir mannauðsstjórnunar og beita þeim við daglega stjórnun. Báðir skuli gera árlega starfsáætlun og skilgreina umfang þjónustu í samráði við framkvæmdastjóra sviðs, sem og starfsemis- og rekstraráætlanir. Jafnframt skuli báðir gera mönnunaráætlanir í samræmi við þarfir. Einnig skuli báðir standa vörð um réttindi sjúklinga og greiða úr kvörtunarmálum sjúklinga, aðstandenda og annarra. Þeir skuli báðir annast starfsmannasamtöl og beri ábyrgð á vinnuskilum í Vinnustund til launadeildar. Loks beri yfirlækni að taka til greina ábendingar framkvæmdastjóra lækninga um fagleg málefni og hið sama eigi við um hjúkrunardeildarstjóra vegna ábendinga framkvæmdastjóra hjúkrunar.
    
12. Kærandi getur þess að bæði yfirlæknar og hjúkrunardeildarstjórar starfi í samræmi við yfirlýsingu kærða um ábyrgðarsvið stjórnenda og samkvæmt henni sé ljóst að störf hjúkrunardeildarstjóra og yfirlækna séu spyrt saman að öllu leyti hvað efni yfirlýsingarinnar varðar, meðal annars hvað varðar ábyrgð, starfssvið og þær kröfur sem gerðar séu til starfanna.
    
13. Þrátt fyrir framangreindan sambærileika hafi komið í ljós að verulegur munur sé á milli hjúkrunardeildarstjóra og yfirlækna í launum. Samkvæmt yfirliti frá kærða í október 2016 fái yfirlæknar að meðaltali 448.042 krónum meira í föst laun á mánuði en hjúkrunardeildarstjórar. Laun yfirlækna séu ákveðin í miðlægum kjarasamningum en hjúkrunardeildarstjórum sé raðað eftir ákveðnu viðmiðunarkerfi. Ekki hafi verið samið sérstaklega um launaröðun hjúkrunardeildarstjóra við kæranda sem stéttarfélag hjúkrunarfræðinga. Rétt sé að taka fram að launamunurinn skýrist ekki af klínískri vinnu hvors hóps um sig, enda sé ekki tiltekið að klínískt starf sé hluti af störfum hjúkrunardeildarstjóra eða yfirlækna hjá kærða. Þau störf mæti afgangi samkvæmt því sem ráða megi af starfslýsingum, enda sé stjórnunarþátturinn megininntak beggja starfa.
    
14. Kærandi fær ekki séð að nokkur rök réttlæti launamuninn, að teknu tilliti til framangreindra staðreynda um sambærileika starfanna. Þá telur kærandi að umræddur launamunur brjóti í bága við lög, meðal annars gegn jafnræðisreglu 65. gr. stjórnarskrár, jafnræðisreglu launafólks sem er að finna í 1. gr. laga nr. 55/1980, um starfskjör launafólks og skyldutryggingu lífeyrisréttinda, og gegn jafnræðisreglu 11. gr. stjórnsýslulaga, nr. 37/1993.
    
15. Svo hátti til að hjúkrunardeildarstjórar hjá kærða séu flestir konur, en meðal þeirra séu þær hjúkrunardeildarstjórar sem kærandi riti kæruna vegna. Meirihluti yfirlækna hjá kærða séu hins vegar karlar. Að því virtu telur kærandi enn fremur að hinn verulegi launamunur sé án nokkurs vafa kynbundinn og með því hafi jafnréttislög verið brotin, þ.e. konu og karli sem starfi hjá sama vinnuveitandanum séu ekki greidd jöfn laun og njóti ekki sömu kjara fyrir jafn verðmæt og sambærileg störf, sem framangreind störf séu. Með kjörum sé, auk launa, átt við lífeyris-, orlofs- og veikindarétt og hvers konar önnur starfskjör eða réttindi sem metin verði til fjár. Með jöfnum launum hafi verið átt við það að laun skuli ákveðin á sama hátt fyrir konur og karla og að þau viðmið sem lögð séu til grundvallar launaákvörðun feli ekki í sér kynjamismunun. Umræddur launamunur feli í sér að mati kæranda mismunun sem brjóti í bága við ákvæði laga nr. 10/2008, meðal annars 18., 19., 24. og 25. gr.
    
16. Kærandi fái heldur ekki séð að hinn kynbundni launamunur samræmist yfirlýsingum kærða í jafnréttisstefnu eða mannauðsstefnu. Jafnréttisstefnan hafi verið sett á grundvelli 18. gr. laga nr. 10/2008.
    
17. Af hálfu kæranda sé á það bent, eins dómafordæmi og álit kærunefndar jafnréttismála sýni, að launajöfnuðurinn taki ekki einungis til fólks innan sömu starfsstéttar, að öðrum kosti sé markmiði jafnréttislaga um jöfn kjör ekki náð. Mismunandi menntun sé heldur ekki talin réttlæta launamismun milli starfsmanna sem vinni sambærileg störf. Enn fremur geti mismunandi kjarasamningar eða kjaraviðmið ekki réttlætt ein og sér launamun kvenna og karla. Byggir kærandi á því að þessi atriði eigi öll við í þessu máli.
    
18. Kærandi bendir á að þær upplýsingar sem hann hafi undir höndum um launamun hjúkrunardeildarstjóra og yfirlækna lúti að upplýsingum um föst laun og stafa frá kærða. Ljóst megi vera að kærði hafi yfir að ráða frekari gögnum að þessu leyti, meðal annars upplýsingum um heildarlaun hvors hóps um sig. Telji kærandi því rétt og gerir kröfu um að kærunefnd jafnréttismála krefji kærða um frekari gögn varðandi umræddan launamun, töluleg og launaleg gögn, sem og hvers kyns önnur gögn sem sýni fram á launamuninn, sbr. 2. mgr. 7. gr. laga nr. 10/2008.
    
19. Kærandi gerir kröfu um málskostnað með vísan til 5. mgr. 5. gr. laga nr. 10/2008.
    
    SJÓNARMIÐ KÆRÐA
20. Kærði telur að kæra þessi sé á röngum rökum reist og hafnar því að launasetning yfirlækna og hjúkrunardeildarstjóra brjóti í bága við lög, meðal annars lög nr. 10/2008, með þeim hætti sem haldið sé fram í kærunni. Kærði krefst þess jafnframt að kæranda verði gert að greiða málskostnað með vísan til 7. mgr. 5. gr. laganna.
    
21. Launaupplýsingar þær sem kærandi hafi byggt á séu fengnar hjá kærða í tengslum við vinnu samstarfsnefndar Landspítala og Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga án þess að upplýst hafi verið fyrirfram í hvaða tilgangi þær væru ætlaðar. Kærði hafi nú þegar gert athugasemd við félagið vegna þessa. Í erindi lögmanns kæranda, dagsettu 18. nóvember 2016, hafi verið gerð krafa á hendur kærða um tafarlausa launahækkun til handa hjúkrunardeildarstjórum ella færi félagið með málið áfram til kærunefndar jafnréttismála.
    
22. Ekkert liggi fyrir í máli þessu um umboð Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga frá hjúkrunardeildarstjórum á spítalanum. Staðhæfing félagsins um aðkomu þeirra sé ekki studd neinum gögnum. Ekki hafi komið fram um hverja sé að ræða né hve margir hjúkrunardeildarstjórar hafi leitað til félagsins með erindi þetta.
    
23. Í umfjöllun um málið sé brýnt að hafa í huga að það séu karlar og konur í báðum hópunum sem bornir séu saman. Að vísu séu fleiri konur í hópi hjúkrunardeildarstjóra, eða um 95%, en í hópi yfirlækna séu konur rúmlega 21%. Það séu því laun karla og kvenna í báðum hópum í þeirri launatölfræði sem kærandi hafi byggt málatilbúnað sinn á. Þegar fjallað sé um hlutfall kvenna í yfirlæknastörfum megi einnig benda á að konum fari ört fjölgandi í stéttinni og séu þær í meirihluta meðal yngri lækna. Læknar séu því ekki karlastétt en konur séu um 57% lækna undir 50 ára aldri á Landspítala. Í hópi lækna sem séu 51 árs og eldri séu konur hins vegar um 31%. Meðalaldur yfirlækna sé um 56 ár. Samtölur launa og meðaltöl sem mál þetta hafi verið byggt á séu því ekki samanburðarhæf eða lýsandi fyrir meinta launamismunun milli karla og kvenna. Þá hafi málið af hálfu kæranda ekki verið byggt á samanburði eða meintum ólögmætum launamun innan sömu starfslýsinga, til dæmis að laun kvenna meðal hjúkrunardeildarstjóra séu lægri en laun karla í sömu starfslýsingu.
    
24. Störf hjúkrunardeildarstjóra annars vegar og yfirlækna hins vegar, séu mismunandi í öllum meginatriðum og því ekki samanburðarhæf. Störfin eigi það vissulega sameiginlegt að vera á sama stað í skipuriti og heyra beint undir framkvæmdastjóra viðkomandi sviða. Þá séu tiltekin verkefni, einkum á sviði fjármála- og starfsmannastjórnunar, sambærileg hjá báðum. Umfang þeirra verkþátta sé hins vegar verulega frábrugðið milli hjúkrunardeildarstjóra annars vegar og yfirlækna hins vegar. Í upptalningunni hér á eftir sé gerð nánari grein fyrir samanburðinum, einkum því sem skilji á milli þessara tveggja ólíku starfa:
    
25. Í fyrsta lagi störf/verkefni undirmanna og rekstrareininga. Stjórnun á sviði lækninga annars vegar og hjúkrunar hins vegar geri mjög mismunandi kröfur til stjórnenda. Þeir sinni leiðtogahlutverki gagnvart mismunandi hópum sem sinni ósambærilegum störfum hvor á sínu fagsviði. Stjórnendur beri samkvæmt yfirlýsingu kærða um ábyrgðarsvið stjórnenda, dagsettri 9. desember 2009, faglega ábyrgð gagnvart þeirri starfsemi sem þeim tilheyri. Hjúkrun annars vegar og lækningar hins vegar séu ólík fög og þar með ólík fagleg verkefni og ábyrgð. Þegar af þessari ástæðu sé ljóst að störfin sem slík, til dæmis dagleg viðfangsefni og krafa um þekkingu og hæfni, séu gjörólík.
    
26. Í öðru lagi séu forsendur ráðningar og menntunarkröfur ólíkar milli þessara tveggja hópa. Þótt upptalning á persónulegum eiginleikum í auglýsingum starfa séu áþekk þá skilji á milli þegar komi að kröfu um menntun og faglega reynslu. Grunnkrafa í starfi hjúkrunardeildarstjóra sé hjúkrunarleyfi, reynsla og framhaldsnám æskilegt. Grunnkrafa í starfi yfirlæknis sé sérfræðileyfi, yfirleitt á viðkomandi sérsviði og reynsla. Menntun sem liggi að baki hjúkrunarleyfi annars vegar og sérfræðileyfi læknis hins vegar sé verulega frábrugðin. Að baki hjúkrunarleyfinu sé fjögurra ára háskólanám en að baki sérfræðiviðurkenningu læknis að lágmarki ellefu til fjórtán ára nám (sex ára grunnnám í háskóla, eins árs kandídatsár og fjögurra til sjö ára viðbótarnám erlendis).
    
27. Í þriðja lagi mismunandi starfsleyfi. Í 10. gr. laga nr. 40/2007, um heilbrigðisþjónustu, sé munur milli starfa og ábyrgðarsviðs hjúkrunardeildarstjóra og yfirlækna sérstaklega áréttaður. Í 2. og 3. mgr. 10. gr. segi að yfirlæknar beri faglega ábyrgð á læknisþjónustu og að hjúkrunardeildarstjórar beri faglega ábyrgð á hjúkrunarþjónustu. Jafnframt komi fram í 3. og 4. gr. laga nr. 34/2012, um heilbrigðisstarfsmenn, að enginn megi starfa sem slíkur hér á landi nema að fengnu leyfi landlæknis. Skilyrði fyrir veitingu hjúkrunarleyfis, sem sé forsenda ráðningar í starf hjúkrunardeildarstjóra, séu verulega frábrugðin þeim skilyrðum sem sérfræðilæknar þurfa að uppfylla til öðlast starfsleyfi sem sé forsenda þess að geta starfað sem yfirlæknir. Þar sem um sé að ræða ólík störf í öllum grundvallaratriðum geri löggjafinn beinlínis kröfu um mismunandi skilyrði varðandi menntun og starfsleyfi þeirra sem mega sinna þeim.
    
28. Í fjórða lagi lögbundin stöðunefnd. Gerður sé greinarmunur í lögum milli ráðningarferlis vegna starfa hjúkrunardeildarstjóra annars vegar og yfirlækna hins vegar. Samkvæmt 35. gr. laga nr. 40/2007 skuli bera umsóknir um yfirlæknisstarf undir sérstaka nefnd sem skipuð sé af heilbrigðisráðherra, þ.e. stöðunefnd lækna. Sambærilegar kröfur séu ekki gerðar í lögunum varðandi umsækjendur um störf hjúkrunardeildarstjóra.
    
29. Í fimmta lagi afleysingar. Það sé jafnframt til marks um að störf hjúkrunardeildarstjóra og yfirlækna verði ekki talin þau sömu eða jafn verðmæt í skilningi 1. mgr. 19. gr. laga nr. 10/2008 að þessir aðilar geti ekki leyst hvorn annan af. Það þurfi sérfræðilækni eða annan yfirlækni til að leysa af yfirlækni og hjúkrunarfræðing til að leysa af hjúkrunardeildarstjóra.
    
30. Í sjötta lagi starfslýsingar. Í kærunni hafi verið ítarlega fjallað um þá þætti sem séu taldir sambærilegir í upptalningu á starfs- og ábyrgðarsviðum í starfslýsingum umræddra tveggja hópa; hjúkrunardeildarstjóra annars vegar og yfirlækna hins vegar. Þar sem upptalning viðkomandi þátta sé áþekk í mörgum atriðum sé dregin sú ályktun að störfin sem slík séu sambærileg. Í þessu sambandi sé rétt að halda því til haga að viðkomandi stjórnunarstörf séu á sama stað í skipuriti spítalans. Bæði heyri beint undir framkvæmdastjóra og því ljóst að mikilvægir þættir sem lúti að ábyrgðarsviði og skyldum sem lúta að stjórnun, einkum fjárhagslegri ábyrgð og starfsmannaábyrgð, séu tilgreindir með alveg sambærilegum hætti. Þrátt fyrir að textinn sé sambærilegur kunni innihald hans að vera annað þegar litið sé til þess að viðkomandi stjórnendur stýri ólíkum fagsviðum. Slíkar upptalningar í starfslýsingum segi því miður lítið sem ekkert um vægi einstakra þátta eða raunveruleg viðfangsefni í daglegu starfi. Í starfslýsingu yfirlækna sé sérstaklega tilgreint að þeim beri að sinna klínískri vinnu samhliða stjórnun og akademískri vinnu. Sambærilega skyldu sé ekki að finna í starfslýsingu hjúkrunardeildarstjóra enda stjórnunarumfang þeirra almennt meira. Þarna skilji verulega á milli þessara tveggja hópa stjórnenda eins og nánar greini hér á eftir.
    
31. Að mati kærða sýni framangreind sjónarmið fram á að kæran eigi ekki við rök að styðjast og að henni beri að hafna, verði málinu ekki vísað frá nefndinni. Hins vegar þyki rétt að geta jafnframt um eftirtalda þætti er varði samanburð á störfum og verkefnum hjúkrunardeildarstjóra og yfirlækna en hann sýni enn frekar fram á þann mun sem sé á þessum störfum:
    
32. Í fyrsta lagi stjórnun og undirmenn. Stjórnun í daglegu starfi hjúkrunardeildarstjóra annars vegar og í starfi yfirlækna hins vegar sé mjög mismunandi. Í starfs- og ábyrgðarlýsingu fyrir yfirlækna sé beinlínis gert ráð fyrir því að þeir sinni klínískri vinnu ásamt stjórnun eftir því sem við á. Hjúkrunardeildarstjórar séu yfirmenn hjúkrunarfræðinga, sjúkraliða og starfsmanna sem sinni aðhlynningu sjúklinga en yfirlæknar séu yfirmenn lækna. Að meðaltali heyri 38,7 starfsmenn undir hvern hjúkrunardeildarstjóra en 14,3 starfsmenn undir hvern yfirlækni. Þá séu læknar dagvinnumenn sem þó sinni störfum utan dagvinnu samkvæmt sérstöku skipulagi gæsluvakta og staðarvakta (skipulögð yfirvinna) en hjúkrunarfræðingar og sjúkraliðar séu almennt vaktavinnumenn sem skili vinnuskyldu sinni hvenær sem er sólarhringsins alla daga. Samkvæmt þessu, auk annarra þátta er varði dagleg verkefni, sé ljóst að umfang stjórnunar í starfi hjúkrunardeildarstjóra sé meira en hjá yfirlæknum.
    
33. Í öðru lagi starf stjórnenda í klínísku starfi. Samkvæmt svörum frá nokkrum framkvæmdastjórum á Landspítala áætli þeir að um 70–80% af vinnutíma yfirlækna fari í klíníska vinnu sem sérfræðilæknar í sinni sérgrein. Þá vinni þeir samhliða undirmönnum sínum og sinni sömu verkefnum og þeir að öllu leyti. Áætlun þessi byggist á mati framkvæmdastjóra sem hafa langa starfsreynslu á sjúkrahúsum, meðal annars sem hjúkrunardeildarstjórar og yfirlæknar. Samkvæmt sömu framkvæmdastjórum sé stjórnun mun veigameiri verkþáttur í starfi hjúkrunardeildarstjóra þótt þeir sinni einnig tilfallandi klínískri vinnu, einkum vegna tilfallandi afleysinga eða skorts á starfsfólki.
    
34. Í þriðja lagi laun og starfskjör lækna og hjúkrunarfræðinga. Laun lækna séu mun hærri en laun hjúkrunarfræðinga. Fyrir því séu margvíslegar ástæður. Sé litið til þeirra sjónarmiða sem greini hér að framan hljóti laun yfirlækna að taka mið af launum undirmanna þeirra, meðal annars sérfræðilækna.
    
35. Föst dagvinnulaun hjúkrunarfræðinga í klínísku starfi á Landspítala í september og október 2016 voru að meðaltali um X krónur. Á sama tíma voru föst dagvinnulaun sérfræðilækna að meðaltali um Z krónur. Með föstum dagvinnulaunum sé hér talin föst yfirvinna (sem þó sé óalgeng í viðkomandi störfum) auk helgunarálags sérfræðilækna. Jafnframt sé í þessu sambandi vísað til launasamanburðar milli þessara stétta hjá ríkinu í heild, sbr. nokkuð ítarlegar upplýsingar sem birtar eru á heimasíðu fjármála- og efnahagsráðuneytis. Launamunur sem þar komi fram sé mjög áþekkur þeim mun sem tilgreindur sé hér að framan. Í kærunni hafi ekki verið á því byggt að launamunur milli umræddra fagstétta sé sem slíkur ólögmætur. Sé litið til þess að laun sérfræðilækna séu mun hærri en laun hjúkrunarfræðinga og í raun hærri en laun annarra hópa heilbrigðisstarfsmanna hljóti það að marka stefnu við ákvörðun um laun yfirlækna. Þeir stjórni starfi sérfræðilækna og annarra lækna sem faglegir yfirmenn og vinni sömu störf og sérfræðilæknar í þeim mæli sem um gat hér að framan.
    
36. Þótt það skipti ekki máli í þessari umræðu megi benda á að samkvæmt launaupplýsingum sem hér liggi fyrir virðist sem hlutfallslegur launamunur milli hjúkrunarfræðinga og hjúkrunardeildarstjóra sé talsvert meiri en hlutfallslegur launamunur milli sérfræðilækna og yfirlækna.
    
37. Samkvæmt framanrituðu hafi í upplýsingum, sem kæran byggist á, um laun hjúkrunardeildarstjóra og yfirlækna verið að finna laun karla og kvenna í báðum hópum. Sé litið til þessara sjónarmiða og jafnframt að aðild hjúkrunardeildarstjóra að kærunni sé með öllu óljós telur kærði að vísa beri málinu frá nefndinni.
    
38. Aðeins óverulegur hluti af starfi hjúkrunardeildarstjóra og yfirlækna geti talist sambærilegur eða jafn verðmætur í skilningi laga. Um sé að ræða ólík fagsvið og ólík dagleg verkefni þar sem jafnframt sé gerð krafa um mismunandi menntun og mismunandi starfsleyfi samkvæmt lögum. Þá felist mikill meirihluti starfs hjúkrunardeildarstjóra í stjórnun á meðan meirihluti starfs yfirlækna felist í því að starfa sem sérfræðilæknar, annars vegar á dagvinnutíma og hins vegar á vöktum.
    
39. Með vísan til framanritaðs hafnar kærði því alfarið að launasetning yfirlækna og hjúkrunardeildarstjóra brjóti í bága við þau ákvæði laga sem tilgreind hafi verið í kærunni og telur að hún sé á röngum rökum reist.
    
40. Með tilliti til aðdraganda málsins og þess hve augljóst megi vera að kæran sé tilefnislaus er þess jafnframt krafist af hálfu kærða að kæranda verði gert að greiða málskostnað með vísan til 7. mgr. 5. gr. laga nr. 10/2008.
    
    ATHUGASEMDIR KÆRANDA
41. Í athugasemdum kæranda er bent á að í umsögn kærða hafi verið rakin sjónarmið um að vísa beri kærunni frá kærunefnd jafnréttismála sökum þess að aðild kæranda sé óljós. Ekki hafi reyndar verið sett fram krafa um slíkt af hálfu kærða, heldur einungis rakið álit kærða í þessa veru.
    
42. Kærandi vekur athygli á því að samkvæmt þeim upplýsingum sem hann hefur fengið frá kærunefnd jafnréttismála, þá hafi kærunefndin þegar í kjölfar móttöku kæru tekið til skoðunar hvort einhverjir slíkir annmarkar væru á kærunni að varðað gæti frávísun. Svo hafi ekki verið talið og þegar af þeirri ástæðu hafi kæran verið send kærða til umsagnar. Þegar hafi því verið tekin afstaða til þessa atriðis.
    
43. Að því frátöldu hafnar kærandi alfarið framangreindum sjónarmiðum kærða um frávísun málsins. Í kæru komi fram að hún sé meðal annars byggð á ákvæði 6. gr. laga nr. 10/2008, en í 1. mgr. 6. gr. segi meðal annars að félagasamtök „í eigin nafni eða fyrir hönd félagsmanna sem telja að ákvæði laga þessara hafi verið brotin á sér geta leitað atbeina kærunefndar jafnréttismála“. Ákvæði þetta hafi rýmkað kæruheimild nokkuð frá því sem var í áðurgildandi jafnréttislögum. Sú rýmkaða heimild hafi augljóslega verið færð í lög í þeim tilgangi að auðvelda félagasamtökum, svo sem stéttarfélögum, að ganga fram fyrir skjöldu fyrir hönd félagsmanna sinna og leggja fram kæru vegna meintra brota á lögunum. Eins og greint hafi í kæru var kæran lögð fram vegna einstaklinga sem allir eru félagsmenn kæranda og eru konur, þ.e. hjúkrunardeildarstjórar hjá kærða. Meirihluti yfirlækna hjá kærða séu hins vegar karlar. Enginn vafi leiki á því að ákvæði 1. mgr. 6. gr. laganna heimili stéttarfélagi, sem kærandi er, sem félagasamtökum að eiga aðild og leggja fram kæru með þeim hætti sem hér hafi verið gert. Texti lagaákvæðisins sé skýr hvað þetta varði. Að því virtu telur kærandi að enginn fótur sé fyrir athugasemdum kærða varðandi aðild að kærunni.
    
44. Þá bendir kærandi á að hvergi í greinargerð kærða hafi tilvist umrædds launamunar milli hjúkrunardeildarstjóra og yfirlækna verið mótmælt. Af því leiði að kærði hafi viðurkennt að sá launamunur sé fyrir hendi sem kæra byggi á. Kærandi telur að röksemdir kærða fyrir meintum ósambærileika starfanna eða að störfin séu ekki jafn verðmæt, séu fremur fátæklegar og hnekki í engu þeim málatilbúnaði sem byggt sé á í kæru, svo sem nánar verður rakið hér á eftir. Sambærileikinn sé augljós þegar litið sé meðal annars til starfslýsinga og inntaks starfanna.
    
45. Af hálfu kæranda er athygli vakin á því að launasetning hjúkrunardeildarstjóra sé einhliða ákvörðun kærða. Hvorki viðkomandi félagsmenn kæranda né kærandi sem stéttarfélag hafi verið höfð með í ráðum þegar laun hjúkrunardeildarstjóra hafi verið ákvörðuð. Stofnanasamningur mæli ekki fyrir um hver kjör hjúkrunardeildarstjóra eigi að vera, enda þótt því eigi að vera öfugt farið, þar sem segi í gildissviði stofnanasamnings að hann eigi að ná til allra starfandi hjúkrunarfræðinga hjá kærða. Laun yfirlækna séu hins vegar ákvörðuð í miðlægum samningi.
    
46. Hvað varði athugasemdir kærða við að kærandi hafi ekki upplýst fyrirfram um það í hvaða tilgangi launaupplýsingar voru fengnar þá bendir kærandi á að af hans hálfu hafi fyrst verið farið fram á launaupplýsingarnar frá kærða í júní 2016, í þeim tilgangi að skoða hver launamunur á yfirlæknum og hjúkrunardeildarstjórum væri. Þá hafi ekki legið fyrir ákvörðun um að launamunurinn yrði kærður til kærunefndar jafnréttismála. Í umsögn kærða hafi ekki verið vikið að því hvaða skylda hvíli á kæranda um að upplýsa kærða um hvað kærandi ætli sér að gera með umræddar upplýsingar. Raunar sé það svo að samstarfsnefnd aðila hafi verið upplýst um málið á fundi nefndarinnar 10. nóvember 2016, þar sem kærða hafi verið tilkynnt að til stæði að fara með málið fyrir kærunefnd jafnréttismála. Kærði mun ekki hafa hreyft andmælum á þeim fundi um að þær launaupplýsingar sem veittar höfðu verið, yrðu notaðar í kærumáli. Ásakanir um trúnaðarbrot hafi komið eftir á og fái ekki staðist þar sem um meðaltalstölur sé að ræða. Engar persónugreinarlegar upplýsingar sé að finna í því sem lagt hafi verið fyrir kærunefnd jafnréttismála. Skjóti skökku við að kærði skuli finna að þessu, um opinberar upplýsingar sé að ræða auk þess sem kærunefndin hafi ríkar heimildir til upplýsingaöflunar, sbr. 7. gr. laga nr. 10/2008, sem án nokkurs vafa myndi ná til framangreindra upplýsinga. Þá falli kærði sem stjórnvald undir ákvæði upplýsingalaga, nr. 140/2012, og sé skylt að afhenda upplýsingarnar, sbr. 7. gr. sömu laga. Athugasemdum kærða hvað þetta varði sé því vísað á bug.
    
47. Hvað varði athugasemdir kærða um að ekki liggi fyrir umboð vísar kærandi til þess sem fram komi að framan varðandi sjónarmið kærða um frávísun. Kæruheimild sé í 6. gr. laga nr. 10/2008. Aðild sé skýr og sé ekkert í lögum nr. 10/2008 eða í öðrum lögum sem skyldi kæranda til þess að leggja fram gögn um umboð félagsmanna sinna. Kærandi hafi ekki séð ástæðu til þess að leggja fram nöfn og kennitölur með kærunni. Sé þess enda ekki þörf, með vísan til 1. mgr. 6. gr. laganna. Þetta hafi kærunefnd jafnréttismála í raun þegar staðfest, þar sem kærunni hafi ekki verið vísað frá nefndinni. Óumdeilt sé að þeir hjúkrunardeildarstjórar sem kæran sé lögð fram vegna og starfa hjá kærða, séu allir félagsmenn kæranda. Einnig sé óumdeilt að kærandi fari að lögum með samningsaðild og samningsumboð vegna þeirra félagsmanna sinna, sem og fyrir aðra hjúkrunarfræðinga sem starfi hjá ríkinu, þar með talið hjá kærða, sbr. ákvæði laga nr. 94/1986, um kjarasamninga opinberra starfsmanna. Sem stéttarfélag gæti kærandi hagsmuna félagsmanna sinna samkvæmt landslögum og lögum kæranda. Enginn vafi leiki því á umboði kæranda.
    
48. Hvað varði athugasemd kærða um að konur séu bæði yfirlæknar og hjúkrunardeildarstjórar bendir kærandi á að læknar séu í grunninn karlastétt og lengi hafi einungis karlar verið læknar, þrátt fyrir að konum hafi sannarlega fjölgað innan læknastéttarinnar. Hins vegar sé ljóst og það verið staðfest af kærða, að meirihluti hjúkrunardeildarstjóra séu konur og meirihluti yfirlækna séu karlar, rétt eins og greini í kæru. Kæra byggi á samanburði og launamun milli stétta en ekki innan stéttar. Kærði hafi ekki hafnað því að launamunur sé fyrir hendi milli hjúkrunardeildarstjóra og yfirlækna, þrátt fyrir meiningar um að gögnin sem vísað sé í séu ekki samanburðarhæf eða lýsandi fyrir launamuninn.
    
49. Hvað varði athugasemdir kærða um að störfin séu mismunandi í öllum meginatriðum bendir kærandi á að bæði störf hjúkrunardeildarstjóra og yfirlækna séu stjórnunarstörf. Bæði störfin heyri undir framkvæmdastjóra viðkomandi sviða. Um þau gildi yfirlýsing sem kærði hafi samið og beri heitið ábyrgðarsvið stjórnenda á Landspítala. Athygli sé vakin á því að í yfirlýsingunni sé enginn greinarmunur gerður á hjúkrunardeildarstjórum og yfirlæknum, ábyrgðarsvið sé nákvæmlega það sama.
    
50. Í greinargerð kærða hafi kærði haldið því fram, varðandi störf og verkefni undirmanna og rekstrareininga, að yfirlæknar og hjúkrunardeildarstjórar séu leiðtogar gagnvart mismunandi hópum. Kærandi bendir á að með því sé kærði óbeint að fullyrða að læknisfræði sé mun verðmeiri og mikilvægari en hjúkrun. Þessu mótmælir kærandi. Enda þótt læknar séu mjög mikilvægir þá séu hjúkrunarfræðingar lykilaðilar í hjúkrunarmeðferð sjúklinga, eftirliti og umsjón með sjúklingum. Þeir séu aðilarnir sem fylgjast með sjúklingum allan sólarhringinn. Þeir geri læknum viðvart um ástand sjúklinga eða breytingar á ástandi sjúklinga þegar ástæða sé til. Læknar séu dagvinnumenn sem séu yfirleitt á bakvöktum og kallað sé í þá þegar hjúkrunarfræðingar hafi látið þá vita um ástand sjúklinga. Aðstoðarlæknar og deildarlæknar gangi vaktir en sérfræðingar séu eins og áður segi á bakvöktum. Hjúkrunarfræðingar séu vaktavinnustétt og hafi mismunandi vinnutíma. Þeir hafi viðveru alltaf nærri sjúklingum á öllum tímum sólarhringsins. Dagleg viðfangsefni séu misjöfn en deila megi um mikilvægið, það þurfi ekki endilega að vera meira hjá annarri stéttinni því góður árangur sjúklinga byggist á góðri teymisvinnu lækna og hjúkrunarfræðinga. Með vísan til þess verði hinn verulegi launamunur ekki réttlættur á grundvelli framangreindra fullyrðinga kærða.
    
51. Kærandi bendir á að það sé val kærða að gera þær kröfur til hjúkrunardeildarstjóra sem gerðar séu hvað varði menntunarkröfur. Staðreyndin sé sú að meirihluti stjórnenda í hjúkrun séu með viðbótarmenntun að baki umfram háskólapróf sem hjúkrunarfræðingar, yfirleitt tveggja ára nám, og auk þess mikla starfsreynslu. Læknar hafi sannarlega lengra nám að baki en hafa beri í huga að viðbótarnám þeirra erlendis sé launað að fullu. Kærandi vísar til þess að bæði dómstólar og kærunefnd jafnréttismála hafi í niðurstöðum sínum talið að mismunandi menntun réttlæti ekki launamismun milli starfsmanna sem vinna sambærileg störf. Til hliðsjónar vísast að þessu leyti til úrskurðar kærunefndar jafnréttismála frá 21. október 2014. Hið sama eigi við í þessu máli.
    
52. Í umfjöllun sinni um mismunandi starfsleyfi hafi kærði byggt á því að launamun megi réttlæta út frá mismunandi starfsleyfi hjúkrunardeildarstjóra og yfirlækna. Þessu mótmælir kærandi. Samkvæmt því lagaákvæði sem kærði hafi vísað til, þ.e. 10. gr. laga nr. 40/2007, séu störf hjúkrunardeildarstjóra og yfirlækna jafn rétthá en annað beri ábyrgð á hjúkrunarþjónustu en hitt á læknisþjónustu. Þvert á það sem kærði telji, þá styðji ákvæðið málatilbúnað kæranda. Kærði hafi ekki skýrt nánar út hvað það er sem sé ólíkt varðandi starfsleyfin.
    
53. Varðandi umfjöllun um lögbundna stöðunefnd hafi kærði fært fram þann rökstuðning fyrir launamuninum að svokölluð stöðunefnd taki umsóknir um störf yfirlækna til skoðunar. Kærandi mótmælir því sem fráleitu að sú staðreynd geti með nokkru móti réttlætt þann verulega mun sem sé á launum milli hópanna. Það hvort tiltekin nefnd komi að ráðningarferli yfirlækna eða ekki hafi ekkert með lögmæti launamunarins að gera. Rétt sé reyndar að taka fram í þessu sambandi að til staðar sé stöðunefnd hjúkrunar innan kærða, sem yfirfari og leggi mat á allar umsóknir um stöður hjúkrunardeildarstjóra.
    
54. Hið sama eigi einnig við um rökstuðning kærða um afleysingar. Kynbundinn launamunur verði ekki réttlættur með því sem þar komi fram. Vissulega geti aðilar ekki leyst hvorn annan af þar sem um sitt hvort starfið sé að ræða. Hins vegar sé það ekki forsenda launasetningar hvort stjórnandi geti leyst einhvern annan tiltekinn stjórnanda af.
    
55. Kærandi ítrekar það sem sýnt hafi verið fram á í kæru, að störfin séu bæði stjórnunarstörf og sambærileg samkvæmt starfslýsingum. Það hvert vægi einstakra þátta sé geti hins vegar ekki stýrt launasetningu eitt og sér. Eins og glöggt megi sjá af starfslýsingum, þá séu bæði störfin stjórnendastöður, og gildi því einu þótt læknar kunni að sinna einnig klínísku starfi. Þau störf mæti algjörum afgangi samkvæmt starfslýsingu. Þegar bornar séu saman tvær stjórnendastöður geti ekki verið réttlætanlegt að greiða öðrum aðilanum mun hærri laun vegna þess eins að hann sinnir klínískri vinnu.
    
56. Í þessu sambandi vísar kærandi til niðurstöðu Hæstaréttar í máli nr. 11/2000 þar sem niðurstaða kærunefndar jafnréttismála hafi verið staðfest, þess efnis að við úrlausn þess hvort störf teldust jafn verðmæt og sambærileg í skilningi jafnréttislaga verði að byggja á heildstæðu mati og geti þannig verið um slík störf að ræða þótt einstakir þættir starfanna kunni að vera ólíkir og störfin krefjist til dæmis ólíkrar menntunar. Markmið jafnréttislaga um sömu laun kvenna og karla fyrir jafn verðmæt störf næðist ekki ef launajöfnuðurinn tæki einungis til fólks innan sömu starfsstéttar, sbr. forsendur dómsins. Í dómi í máli nr. 258/2004 hafi Hæstiréttur komist að þeirri niðurstöðu að þau störf sem borin voru saman væru svo sambærileg að inntaki og ytra búnaði, að launamunur milli starfanna bryti í bága við jafnréttislög. Hafi dómurinn hafnað þeim málatilbúnaði vinnuveitandans að markaðssjónarmið hefðu átt að leiða til svo mismunandi kjara þegar litið hafi verið til stöðu starfanna í stjórnkerfi bæjarins. Þá vísar kærandi einnig til stuðnings málatilbúnaði sínum til áðurnefnds úrskurðar kærunefndar jafnréttismála frá 21. október 2014 þar sem niðurstaðan hafi verið byggð á heildstæðu mati á því hvort störfin teldust jafn verðmæt og sambærileg í skilningi jafnréttislaga. Talið hafi verið að um slík störf gæti verið að ræða þótt einstaka þættir þeirra kynnu að vera ólíkir og að þau krefðust mismunandi menntunar. Sérstaklega hafi verið horft til þess að samkvæmt gögnum málsins væru störfin sambærileg og að lýsing á starfi kæranda við starf karlmannsins sem hún hafi borið sig saman við væri keimlík og staða þeirra innan stjórnskipulags kærða hafi einnig verið hin sama.
    
57. Varðandi stjórnun og undirmenn hafi verið viðurkennt af hálfu kærða að stjórnunarumfang starfa hjúkrunardeildarstjóra væri meira en lækna. Næstum því 2,6 sinnum fleiri starfsmenn séu undirmenn hjúkrunardeildarstjóra en yfirlækna, samkvæmt þeim tölum sem kærði hafi birt í greinargerð sinni. Kærandi vekur athygli á því að stjórnunarumfang hjúkrunardeildarstjóra nái yfir allan sólarhringinn en í tilfelli yfirlækna nái það að mestu leyti til dagvinnutíma.
    
58. Þá hafi verið augljóst í greinargerð kærða að hann meti meira virði klínískt starf heldur en stjórnunarstarf. Þetta stangist algjörlega á við launaákvarðanir á vinnumarkaði almennt. Yfirleitt séu stjórnendur stofnana og fyrirtækja með hæstu launin. Hljóti það að teljast meginreglan og hið eðlilega viðmið. Laun séu yfirleitt ekki ákvörðuð eftir því hversu mikið af almennum störfum í fyrirtæki/stofnunum stjórnandi kunni að sinna.
    
59. Varðandi umfjöllun kærða um laun og starfskjör undirmanna telur kærandi að kærði hafi reynt að þyrla upp ryki, í því skyni að draga athyglina frá þeim efnisatriðum sem kærumálið raunverulega fjalli um. Kærði hafi birt upplýsingar um laun hjúkrunarfræðinga og lækna. Launamunurinn sé um 100%. Launamunur þessi sé hins vegar ekki kærunefnið og sé því ekki umfjöllunarefnið í kærumálinu. Kæruefnið sé launamunur milli stjórnenda sem séu á sama stað í skipuriti og beri sambærilega ábyrgð eða í sumum tilfellum beri hjúkrunardeildarstjórinn meiri ábyrgð. Það að borga einni stétt hærri laun en annarri réttlæti hvorki né geri mismun í launum lögmætan í slíkum tilvikum.
    
60. Þá sé rétt að geta þess að í mörgum tilfellum sé fjárhagsleg ábyrgð hjúkrunardeildarstjóra meiri en yfirlækna. Hinir fyrrnefndu hafi litla stjórn á því sem valdi fjárhagslegum kostnaði en beri hins vegar meiri ábyrgð á rekstri. Kostnaður vegna hjúkrunar- og lækningavara, ásamt starfsmannakostnaði vegna fleiri undirmanna, sé á hendi hjúkrunardeildarstjóra. Því fari meiri fjármunir í gegnum hendur hjúkrunardeildarstjóra en yfirlækna. Því telur kærandi að það ætti að leiða til þess að hjúkrunardeildarstjórum væru með réttu greidd hærri laun.
    
61. Í greinargerð kærða hafi verið krafist greiðslu málskostnaðar úr hendi kæranda og vísað þar til ákvæðis 7. mgr. 5. gr. laga nr. 10/2008. Kærandi hafnar alfarið kröfu þessari, enda séu lagaskilyrði fyrir henni í engu uppfyllt. Ákvæði 7. mgr. 5. gr. geri að skilyrði fyrir úrskurði um að kærandi greiði málskostnað, að kæra sé „bersýnilega tilefnislaus“. Fari víðs fjarri að svo hátti til hér. Nægi um það að benda á þá staðreynd að í greinargerð kærða hafi hinn kærði launamunur verið staðfestur, enda þótt deilt sé um hvort hann sé réttmætur. Kæra á þeim grundvelli geti aldrei talist tilefnislaus og þaðan af síður bersýnilega tilefnislaus. Kærði hafi reyndar virst vart vera ósammála þeim skilningi kæranda, sé mið tekið af greinargerð hans, þar sem hann í mörgum tilfellum hafi staðfest að ábyrgð hjúkrunardeildarstjóra sé hin sama og yfirlækna eða jafnvel meiri.
    
    ATHUGASEMDIR KÆRÐA
62. Hvað frávísun varðar bendir kærði á að vegna orðalags í kæru virðist mega álykta að kæran hafi verið lögð fram fyrir hönd tiltekinna aðila úr hópi kvenna sem sinna starfi hjúkrunardeildarstjóra á Landspítala.
    
63. Að mati kærða verði þetta að liggja ljóst fyrir til að stéttarfélag geti í nafni félags eða hóps lagt mál fyrir kærunefnd jafnréttismála á grundvelli 1. mgr. 6. gr. laga nr. 10/2008. Kærandi hafi ekki byggt á því að hann tali fyrir hönd allra hjúkrunardeildarstjóra á Landspítala. Hann hafi heldur ekki byggt á því að hann tali fyrir allar konur í hópi hjúkrunardeildarstjóra. Þess í stað hafi hann rætt um að skjólstæðingar hans komi úr hópi kvenna sem sinna starfi hjúkrunardeildarstjóra á Landspítala.
    
64. Þá áréttar kærði að launaupplýsingar sem kærandi hafi byggt á nái til allra hjúkrunardeildarstjóra, kvenna og karla. Það liggi því ekki fyrir hvort þær launaupplýsingar eigi yfirleitt við að öllu leyti um þá sem standi að kærunni. Einnig nái launaupplýsingar um yfirlækna til kvenna og karla í þeim hópi.
    
65. Kærði ítreki því að vísa beri málinu frá nefndinni, annars vegar vegna óljósrar aðildar og hins vegar þar sem launatölfræði sem kæran byggist á nái einnig til annarra en þeirra sem standa að kærunni.
    
66. Vegna umfjöllunar kæranda um mismunandi aðferðir við launaákvarðanir hjúkrunardeildarstjóra annars vegar og yfirlækna hins vegar tekur kærði undir það með kæranda að kjarasamningsumhverfi hópanna sé mismunandi. Í kjarasamningum hjúkrunarfræðinga sé gert ráð fyrir stofnanasamningum. Við endurnýjun stofnanasamnings 12. febrúar 2013 hafi verið ákveðið, með samþykki beggja aðila, að sleppa því að tilgreina grunnlaunaflokk hjúkrunardeildarstjóra. Ástæðan hafi verið fyrst og fremst sú að hjúkrunardeildarstjórar beri sem stjórnendur og fulltrúar vinnuveitanda ábyrgð á tilteknum þáttum í framkvæmd samningsins gagnvart starfsmönnum. Stofnanasamningar séu hins vegar ekki hluti af kjarasamningi lækna og sé lágmarkslaunaflokkur yfirlækna tilgreindur í miðlægum kjarasamningi. Þar hafi jafnframt verið fjallað almennt um forsendur sem leitt geti til hækkunar launa. Samningar um yfirvinnu á föstum forsendum fyrir þessa tvo hópa séu hins vegar gerðir á grundvelli ráðningarsamninga við hvern og einn starfsmann.
    
67. Þar sem kærandi hafi tekið þennan þátt til umfjöllunar í athugasemdum sínum vakni óhjákvæmilega spurning um hvort kæran sé of seint fram komin samkvæmt 3. mgr. 6. gr. laga nr. 10/2008. Með vísan til frásagnar kæranda sé ljóst að upplýsingar um hærri laun yfirlækna hafi legið fyrir í langan tíma. Laun yfirlækna komi fram í kjarasamningum og launatöflum þeim meðfylgjandi sem séu opinber gögn. Kæranda hafi mátt vera ljóst hver lágmarkslaun yfirlækna væru og þá jafnframt að þau hafi verið talsvert hærri en laun annarra opinberra starfsmanna.
    
68. Lágmarkslaun hjúkrunardeildarstjóra hafi verið tilgreind í stofnanasamningum Félags íslenskra hjúkrunarfræðinga og Landspítala til 12. febrúar 2013. Eftir þann tíma hafi verið þróuð hjá kærða skýr viðmið um laun hjúkrunardeildarstjóra, sem byggi meðal annars á tölulegu mati á bráðleika, opnunartíma og umfangi deildar. Kærði hafi upplýst félagið um þá aðferðafræði og hafi hvorki komið fram athugasemdir við þau viðmið né verið gefið til kynna að félagið sé ósátt við þau enda ljóst að þau viðmið hafi leitt af sér verulegar kjarabætur fyrir hópinn.
    
69. Ljóst sé því að kærandi hafi haft tiltækar upplýsingar um launamun umræddra hópa árum ef ekki áratugum saman. Það sé því spurning um tómlætisáhrif og jafnframt hvort málið teljist of seint fram komið af hálfu félagsins með vísan til 3. mgr. 6. gr. laga nr. 10/2008.
    
70. Vegna umræðu um launaupplýsingar frá kærða sem kærandi hafi byggt á hafi kærði gert athugasemd við kæranda vegna meðferðar félagsins eins og fram komi í greinargerð.
    
71. Þar sem kærandi hafi kosið að ræða þennan þátt nánar sé rétt að benda á að kærði hafi fallist á það síðastliðið haust vegna ágætrar samvinnu aðila á vettvangi samstarfsnefndar að ráðast í tiltekna tölfræðilega úrvinnslu umfram skyldu og umfram það sem félagið hafi átt rétt á samkvæmt 7. gr. upplýsingalaga. Kæranda hafi mátt vera það fullljóst að kærði hafi gert ráð fyrir að upplýsingar þessar væru látnar af hendi á þeim forsendum að um þær gilti trúnaður á vettvangi samstarfsnefndar aðila. Þessar tilteknu upplýsingar hafi kærandi ákveðið síðan að nota í málarekstur þann sem hér um ræði. Þegar svona sé staðið að verki verði ekki hjá því komist að gera athugasemd og það hafi kærði nú þegar gert, meðal annars með bréfi til félagsins, dagsettu 20. desember 2016. Þá sé og rétt að benda á í þessu sambandi að umræddar launaupplýsingar, meðal annars samtölur og meðaltöl, sem liggi fyrir í málinu hafi ekki verið unnar með tilliti til samanburðar á launum kvenna og karla.
    
72. Hvað umboð kæranda varði þá sé það skoðun kærða að félag sem leiti atbeina kærunefndar á þeim forsendum að það tali fyrir hönd tiltekins hóps félagsmanna sinna verði að geta sýnt fram á að að minnsta kosti verulegur hluti þeirra standi að baki málarekstrinum. Kærandi hafi gefið til kynna í kæru sinni að ótilgreindur fjöldi einstaklinga úr hópnum standi að málinu. Ekki liggi fyrir um hve marga einstaklinga sé að ræða eða hverjir þeir séu. Þegar svo hátti til telji kærði að sú leið sem kveðið sé á um í 1. mgr. 6. gr. laga nr. 10/2008 eigi ekki við.
    
73. Kærandi hafi réttilega bent á að áður fyrr hafi læknar verið karlastétt. Tímarnir séu hins vegar breyttir og málatilbúnaður sem þessi verði ekki byggður á forsendum liðinnar tíðar.
    
74. Í báðum hópum hjúkrunardeildarstjóra og yfirlækna séu konur og karlar og launatölfræðin frá kærða sem á sé byggt í málatilbúnaði kæranda innifeli laun beggja kynja. Þegar litið sé til þess að meirihluti lækna undir 50 ára aldri sé konur megi halda því fram að læknar séu ekki síður kvennastétt en karlastétt ef vilji sé til að nota þau hugtök. Þar sem karlar séu enn í meirihluta eldri lækna sé það enn svo, eins og kærandi hafi réttilega bent á, að karlar séu fleiri en konur í hópi yfirlækna. Það hlutfall breytist hins vegar nokkuð hratt og örugglega konum í hag. Þegar af þessari ástæðu verði að telja að forsendur fyrir málatilbúnaði kæranda séu ekki til staðar.
    
75. Kærði mótmælir málflutningi kæranda um að lesa hafi mátt út úr greinargerð kærða að læknisfræði sé verðmætari og mikilvægari en hjúkrun. Kærði haldi því ekki fram og taki enga afstöðu til þess hvor hópurinn sé verðmætari eða mikilvægari. Sjúkrahús verði ekki rekið án beggja hópanna og um það þurfi vart að ræða nánar. Hins vegar verði að benda á þá staðreynd sem kæranda sé væntanlega vel kunnugt um, þ.e. að töluverður launamunur sé til staðar og hafi verið til staðar um langt skeið læknum í hag. Þeir séu talsvert hærra launaðir en aðrar starfsstéttir. Þessu til staðfestingar sé nærtækast að vísa til ítarlegra launaupplýsinga um opinbera starfsmenn sem birtar séu á heimasíðu fjármála- og efnahagsráðuneytis. Það sé því vel þekkt staðreynd að sérfræðilæknar séu með mun hærri laun en hjúkrunarfræðingar. Því hafi ekki verið haldið fram af hálfu kæranda í máli þessu að launamunur milli þessara hópa starfsmanna eigi ekki rétt á sér eða að hann brjóti í bága við lög. Yfirlæknar sinni almennum störfum eins og sérfræðilæknar í miklum meirihluta vinnutíma síns. Í ljósi þessa hljóti þeir að eiga rétt á launum til samræmis við ábyrgð sína og verkefni eins og aðrir sérfræðilæknar.
    
76. Í skýringum kæranda hafi hann fjallað nokkuð um samanburð á störfum lækna annars vegar og hjúkrunarfræðinga hins vegar. Þar kristallast ágætlega að störfin, þ.e. ábyrgðarsvið, áherslur, vinnufyrirkomulag og verkefni þessara tveggja mikilvægu hópa, séu afar ólík. Það sama eigi við um stjórnun og verkefni stjórnenda, þ.e. hjúkrunardeildarstjóra annars vegar og yfirlækna hins vegar. Að mati kærða staðfesti þessi umfjöllun kæranda í raun þá málsástæðu kærða að störfin séu hvorki þau sömu né sambærileg.
    
77. Kærði ítrekar þau sjónarmið að til marks um hve ólík störfin séu að samkvæmt lögum, auglýsingum um störfin og starfslýsingum séu forsendur ráðningar og menntunarkröfur gjörólíkar milli þessara tveggja hópa. Hjúkrunarleyfi sé grunnkrafa í starfi hjúkrunardeildarstjóra og reynsla og framhaldsnám æskileg. Grunnkrafa í starfi yfirlæknis sé sérfræðileyfi, yfirleitt á viðkomandi sérsviði og reynsla. Að baki hjúkrunarleyfinu sé fjögurra ára háskólanám en að baki sérfræðiviðurkenningu læknis að lágmarki ellefu til fjórtán ára nám.
    
78. Kærandi hafi vísað til máls kærunefndarinnar nr. 1/2014, þeirri málsástæðu sinni til stuðnings að mismunandi menntun réttlæti ekki launamismun. Því sé til að svara að það mál sé gjörólíkt þessu. Þar hafi verið deilt um laun tveggja starfsmanna sem báðir hafi sinnt starfi launafulltrúa. Ekkert hafi komið fram í því máli um að gerðar hafi verið mismunandi kröfur um menntun í auglýsingu um störfin eða að starfsmennirnir hafi að lögum þurft að uppfylla mismunandi grunnkröfur um menntun.
    
79. Þá sé það ekki alls kostar rétt sem fram hafi komið í athugasemdum kæranda að kærði vilji réttlæta launamun milli hjúkrunardeildarstjóra og yfirlækna með vísan til mismunandi starfsleyfis aðila. Krafa lögum samkvæmt um mismunandi starfsleyfi sé hins vegar enn ein vísbending um að störf umræddra aðila séu ekki sambærileg.
    
80. Þá eigi sömu sjónarmið við um þessa málsástæðu og greini hér að framan um mismunandi starfsleyfi, lög geri greinarmun milli starfa hjúkrunardeildarstjóra annars vegar og yfirlækna hins vegar þar sem skylt sé að bera umsóknir um yfirlæknisstarf undir stöðunefnd lækna. Sambærilegar kröfur séu ekki gerðar um val úr hópi umsækjenda um starf hjúkrunardeildarstjóra. Löggjafinn setji að þessu leyti strangari kröfur varðandi val úr hópi umsækjenda um yfirlæknisstörf.
    
81. Kærði áréttar að þó svo að starfslýsingar viðkomandi hópa stjórnenda séu áþekkar séu störfin sem slík afar ólík. Þegar borin séu saman störf með tilliti til þess hvort þau verði talin þau sömu eða sambærileg að inntaki og ytra búnaði, eins og það sé gjarnan orðað í úrskurðum og dómum, þurfi að líta til þess hvað viðkomandi starfsmenn aðhafast á vinnustaðnum á vinnutíma sínum. Þótt stjórnunarþáttur starfanna tveggja sé áþekkur þá dugi það eitt og sér ekki til samanburðar. Það þurfi að horfa á bæði störfin heildstætt. Þegar það sé gert blasi við afar ólík mynd. Stjórnun sé verulegur hluti starfs hjúkrunardeildarstjóra en aðeins óverulegur hluti í starfi yfirlækna. Að öðru leyti sinni yfirlæknar starfi sérfræðilækna.
    
82. Kærandi hafi í athugasemdum sínum vísað til tveggja hæstaréttardóma, Hrd. 11/2000 og Hrd. 258/2004, og úrskurðar kærunefndar jafnréttismála nr. 1/2014. Mál þessi varða launasamanburð milli starfa sem talin voru sambærileg. Í dómunum voru borin saman störf annars vegar jafnréttis- og fræðslufulltrúa og atvinnumálafulltrúa og hins vegar deildarstjóra á félagsmálastofnun og deildartæknifræðings. Í úrskurðinum var fjallað um launasamanburð tveggja launafulltrúa. Þegar mál þessi eru skoðuð telur kærði ljóst að þau geti ekki talist vera fordæmi gagnvart því máli sem hér sé til umfjöllunar. Störf hjúkrunardeildarstjóra annars vegar og yfirlækna hins vegar séu á grundvelli heildstæðs mats afar ólík í eðli sínu og innihaldi eins og fram hefur komið.
    
83. Kærandi hafi gert athugasemd við það að kærði meti meira klínískt starf heldur en stjórnunarstarf. Vegna mismunandi starfsemi/starfsmanna sem stjórnað sé af hjúkrunardeildarstjórum annars vegar og yfirlæknum hins vegar liggi fyrir að meirihluti vinnutíma hjúkrunardeildarstjóra fari í stjórnun á meðan 20–30% af vinnutíma yfirlækna fari í stjórnun og 70–80% í klíníska vinnu.
    
84. Þegar litið sé til launaupplýsinga sem liggja fyrir í máli þessu sé ljóst að hlutfallslegur launamunur milli hjúkrunarfræðinga og hjúkrunardeildarstjóra sé talsvert meiri en hlutfallslegur launamunur milli sérfræðilækna og yfirlækna. Jafnframt að hjúkrunardeildarstjórar séu með helmingi fleiri fasta yfirvinnutíma að meðaltali en yfirlæknar. Samkvæmt launayfirliti sem kærandi hafi lagt fram séu hjúkrunardeildarstjórar að meðaltali með 34 fasta yfirvinnutíma á mánuði en yfirlæknar 17 tíma. Þegar litið sé meðal annars til þessa sé ekki unnt að fallast á að stjórnunarþáttur í starfi hjúkrunardeildarstjóra sé ekki metinn að verðleikum.
    
85. Kærandi hafi gert athugasemd við umfjöllun kærða um laun og starfskjör undirmanna og talið að umfjöllunin hafi verið sett fram til að draga athyglina frá aðalatriðum málsins. Kærði telur þennan þátt hins vegar einn af þeim mikilvægustu í málinu. Það verði ekki hjá því komist að fjalla um laun sérfræðilækna sem séu verulega hærri en laun annarra. Yfirlæknar starfi sem sérfræðilæknar í 70–80% af vinnutíma sínum. Að sjálfsögðu hljóti launakjör þeirra að taka mið af þeirri staðreynd.
    
86. Þá hafi kærandi haldið því fram að hjúkrunardeildarstjórar beri meiri fjárhagslega ábyrgð en yfirlæknar og að þeir ættu á þeim forsendum að njóta hærri launa. Þessu sjónarmiði kæranda hafnar kærði. Yfirlæknar beri ábyrgð á störfum sérfræðilækna sem taki ákvarðanir um dýra læknisfræðilega meðferð og lyfjagjöf. Kostnaðaráhrif þeirra ákvarðana nái raunar langt út fyrir þær fjárhæðir sem fram komi á rekstraryfirlitum viðkomandi sérgreinar og þær ákvarðanir komi meðal annars fram í rekstraryfirlitum deildarstjóra hjúkrunar.
    
87. Kærði telur að kæran sé á röngum rökum reist og hafnar því alfarið að launasetning yfirlækna og hjúkrunardeildarstjóra á Landspítala brjóti í bága við þau ákvæði laga sem tilgreind hafi verið í kærunni.
    
88. Vegna sjónarmiða sem fram hafi komið, meðal annars um aðdraganda og tilefni kærunnar, áréttar kærði hér með þá kröfu að kæranda verði gert að greiða málskostnað með vísan til 7. mgr. 5. gr. laga nr. 10/2008 og hafnar því alfarið að honum verði gert að bera kostnað af málarekstri þessum.
    
    NIÐURSTAÐA
89. Í 1. mgr. 1. gr. laga nr. 10/2008, um jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og karla, kemur fram að markmið laganna er að koma á og viðhalda jafnrétti og jöfnum tækifærum kvenna og karla og jafna þannig stöðu kynjanna á öllum sviðum samfélagsins. Samkvæmt 1. mgr. 26. gr. laganna er atvinnurekendum óheimilt að mismuna umsækjendum um starf á grundvelli kyns. Ef leiddar eru líkur að beinni eða óbeinni mismunun vegna kynferðis skal atvinnurekandi sýna fram á að aðrar ástæður en kynferði hafi legið til grundvallar ákvörðun hans, sbr. 4. mgr. 26. gr. sömu laga. Við mat á því hvort ákvæði 26. gr. laganna hafi verið brotin skal taka mið af menntun, starfsreynslu, sérþekkingu eða öðrum sérstökum hæfileikum sem krafa er gerð um í viðkomandi starfi samkvæmt lögum eða reglugerðum eða telja verður annars að komi að gagni í starfinu. Verkefni kærunefndar jafnréttismála er að taka erindi til meðferðar og kveða upp skriflegan úrskurð um hvort ákvæði laga þessara hafi verið brotin, sbr. 2. mgr. 5. gr. laganna. Samkvæmt 18. gr. laga um jafna stöðu og jafnan rétt kvenna og karla skulu atvinnurekendur og stéttarfélög vinna markvisst að því að jafna stöðu kynjanna á vinnumarkaði.
    
90. Kæra þessi er sett fram af Félagi íslenskra hjúkrunarfræðinga fyrir hönd einstaklinga meðal félagsmanna sem sinna störfum sem hjúkrunardeildarstjórar hjá kærða og eru konur. Kæran er þannig sett fram fyrir hönd tiltekins hóps sem afmarkast af tilteknum störfum og kyni. Hins vegar er viðkomandi félagsmanna hvorki getið né upplýsinga um kjör hvers þeirra um sig, starfsaldur þeirra eða menntun.
    
91. Í 1. mgr. 6. gr. laga nr. 10/2008 er meðal annars kveðið á um að félagasamtök geti í eigin nafni eða fyrir hönd félagsmanna, sem telja að ákvæði laga þessara hafi verið brotin á sér, leitað atbeina kærunefndar jafnréttismála. Heimild félagasamtaka til að bera mál undir nefndina er þannig með tvennu móti, annaðhvort mál sem viðkomandi félag lætur til sín taka vegna almennra hagsmuna félagsmanna eða mál sem rekið er fyrir hönd félagsmanna sem telja á sér brotið. Til máls þessa er efnt samkvæmt kæru fyrir hönd félagsmanna vegna launamunar við aðra starfsstétt, yfirlækna. Þrátt fyrir áskilnað sem fram kemur í lagaákvæðinu er þess ekki getið hverjir þeir félagsmenn eru sem telja á sér brotið. Heimild kæranda til að setja fram kæru fyrir hönd félagsmanna sinna einskorðast við að fyrir liggi hverjir þeir eru og gerð sé grein fyrir því á hvern hátt brotið hafi verið gegn þeim. Er enda vandkvæðum bundið að bera saman kjör tveggja hópa á svo almennum forsendum eins og hér um ræðir.
    
92. Fyrirliggjandi upplýsingar um laun munu vera samtölur launa beggja starfshópa án greiningar á kynferði þeirra starfsmanna sem í hlut eiga en bæði konur og karlar eru í þeim hópum sem kærandi ber saman. Upplýst er að 95% hjúkrunardeildarstjóra eru konur, en í hópi yfirlækna eru ríflega 21% konur. Á því er ekki byggt af hálfu kæranda að launamunur milli hjúkrunardeildarstjóra og yfirlækna einskorðist við kvenkyns hjúkrunardeildarstjóra og karlkyns yfirlækna. Með vísan til ofanritaðs er með öllu vanreifað hvernig um kynbundinn launamun geti verið að ræða konum í óhag þegar horft er til þessara hlutrænu staðreynda.
    
93. Þar sem kæran er sett fram fyrir hönd hóps án þess að fyrir liggi á hvern einstaklingsbundinn hátt brotið hafi verið gegn lögum nr. 10/2008, eru ekki til staðar forsendur til að bera saman inntak umræddra starfa, þar með talið með hliðsjón af ólíkum menntunarkröfum. Ekki verður bætt úr þessum ágalla á málatilbúnaði kæranda án þess að grundvelli málsins yrði raskað.
    
94. Með vísan til alls ofanritaðs er óhjákvæmilegt að vísa kæru þessari frá kærunefnd jafnréttismála, en í málsmeðferð kærunefndarinnar felst ekki að tekin hafi verið afstaða til frávísunarkröfu á fyrri stigum. Jafnframt er kröfu kæranda um málskostnað hafnað. Með hliðsjón af 7. mgr. 5. gr. laganna eru ekki næg efni til að verða við kröfu kærða um málskostnað.
    

Ú r s k u r ð a r o r ð

Kæru Félags hjúkrunarfræðinga á hendur Landspítala er vísað frá kærunefnd jafnréttismála.

Björn L. Bergsson

Þórey S. Þórðardóttir

Grímur Sigurðsson