Mál nr. 462/2021 - Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 462/2021

Fimmtudaginn 16. desember 2021

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 4. september 2021, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 10. ágúst 2021, um að fella niður rétt hans til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun 28. júní 2021. Í kjölfarið lagði kærandi fram uppsagnarbréf og veitti Vinnumálastofnun skýringar á uppsögn sinni. Með erindi Vinnumálastofnunar, dags. 15. júlí 2021, var kæranda veittur frestur til að koma að frekari athugasemdum um starfslokin áður en ákvörðun yrði tekin í máli hans. Skýringar bárust stofnuninni samdægurs. Með ákvörðun, dags. 10. ágúst 2021, var kæranda tilkynnt að umsókn hans um atvinnuleysisbætur hefði verið samþykkt en með vísan til starfsloka hans hjá fyrrum vinnuveitanda væri bótaréttur hins vegar felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 54. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar. Í kjölfar erindis kæranda, dags. 11. ágúst 2021, var mál hans tekið til endurumfjöllunar og með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 24. ágúst 2021, var kæranda tilkynnt að fyrri ákvörðun stofnunarinnar skyldi standa.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 4. september 2021. Með bréfi, dags. 7. september 2021, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 23. september 2021, og með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 24. september 2021, var greinargerðin send kæranda til kynningar. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hann geti ekki verið sammála ákvörðun Vinnumálastofnunar. Þegar hann hafi komið til stofnunarinnar í byrjun apríl hafi hann fengið þær upplýsingar að hann fengi ekki atvinnuleysisbætur fyrr en eftir tvo mánuði ef hann yrði ekki búinn að finna sér vinnu. Umsóknin myndi taka gildi um leið og hann myndi skrá sig á atvinnuleysisbætur. Kærandi hafi svo gefist upp þegar hann hafi verið búinn að vera atvinnulaus í þrjá mánuði og sett sig á skrá hjá Vinnumálastofnun og hafi þá fengið alla þá hjálp við að sækja um og fengið sömu upplýsingar og hann hafði áður fengið. Í kjölfarið hafi kæranda borist bréf líkt og hann væri að svíkja út pening og spyrji hvers vegna honum hafi ekki verið sagt að skrá sig í apríl. Það hafi ekki verið ætlun kæranda að fá ekki vinnu í maí eða júní. Kæranda finnist það mjög skrýtið að það þurfi að ákveða að ætla sér að vera atvinnulaus eftir þrjá mánuði. Kærandi spyrji hvort hann hafi þá átt að vera tekjulaus í fimm mánuði. Að mati kæranda séu þessi vinnubrögð ekki sæmandi fyrir íslenskt samfélag.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi sótt um atvinnuleysisbætur þann 28. júní 2021. Ásamt umsókn kæranda hafi borist vinnuveitendavottorð frá B. Samkvæmt því vottorði hafi ástæða starfsloka kæranda verið eigin uppsögn. Með bréfi, dags. 15. júlí 2021, hafi Vinnumálastofnun óskað eftir skriflegri afstöðu kæranda á ástæðum uppsagnar hans. Sama dag hafi skýringar borist frá kæranda þar sem meðal annars komi fram að ástæður uppsagnarinnar hafi verið samskiptaörðugleikar við yfirmann og eigendur sem hann hafi ekki kunnað við og hafi því sagt upp.

Þann 20. júlí 2021 hafi kærandi afskráð sig af atvinnuleysisbótum frá og með 30. júlí 2021 þar sem hann kveðist kominn með vinnu. Með bréfi, dags. 10. ágúst 2021, hafi kæranda verið birt ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt hans til bóta í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Þann 24. ágúst 2021 hafi mál kæranda verið tekið til endurumfjöllunar eftir að nýtt erindi hafi borist frá kæranda. Í þeim skýringum komi fram að vegna mistaka hafi hann ekki sótt um atvinnuleysisbætur þann 1. apríl 2021 þegar hann hafi í raun hætt störfum. Kærandi hafi haldið að hann mætti ekki sækja um atvinnuleysisbætur fyrr en tveir mánuðir væru liðnir frá því að hann hafi hætt störfum. Af þeim sökum fari kærandi fram á afturvirkar greiðslur, það er frá 1. apríl 2021, þegar hann hafi í raun hætt störfum þar sem hann hafi vitað af viðurlögum sem hann kynni að sæta. Kærandi hafi staðið í þeirri meiningu að hann gæti ekki sótt um atvinnuleysisbætur fyrr en að tveimur mánuðum liðnum frá því að hann hafi sjálfur sagt upp störfum. Það hafi verið mat Vinnumálastofnunar að skýringar kæranda á ástæðum starfsloka teldust ekki gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar og með bréfi, dags. 24. ágúst 2021, hafi kæranda verið tilkynnt sú ákvörðun Vinnumálastofnunar að samþykkja umsókn hans um atvinnuleysisbætur en með vísan til starfsloka hjá B hafi réttur kæranda til atvinnuleysisbóta verið felldur niður í tvo mánuði sem annars hefðu verið greiddar bætur fyrir. Ákvörðun um niðurfellingu bóta hafi verið tekin á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Biðtími og umsókn kæranda hafi tekið mið af þeim degi sem hann hafi sótt um atvinnuleysisbætur hjá stofnuninni.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna og sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Tilgangur laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt tímabundna fjárhagsaðstoð í þrengingum sínum. Lögin veiti þeim fjárhagslegt úrræði og beri að gera ríkar kröfur til þeirra sem segi upp störfum sínum um að hafa til þess gildar ástæður samkvæmt lögunum, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi. Hið sama gildi um þann sem missi starf sitt af ástæðum sem hann sjálfur eigi sök á. 

Í 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar nr. 54/2006 segi að sá sem teljist tryggður samkvæmt lögunum en hafi sagt starfi sínu lausu án gildra ástæðna skuli ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta samkvæmt VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá móttöku umsóknar um atvinnuleysisbætur. Hið sama gildi um þann sem missi starf sitt af ástæðum sem hann sjálfur eigi sök á. Hinn tryggði skuli uppfylla skilyrði laganna á biðtímanum samkvæmt 1. mgr.

Í greinargerð með frumvarpi því sem hafi orðið að lögum um atvinnuleysistryggingar sé það áréttað að eitt af markmiðum vinnumarkaðskerfisins sé að stuðla að virkri atvinnuþátttöku fólks. Í athugasemdum við 1. mgr. 54. gr. í greinargerð með frumvarpi því sem hafi orðið að gildandi lögum um atvinnuleysistryggingar sé vísað til þess að það væri erfiðleikum bundið að skilgreina nákvæmlega í lögum og reglugerðum hvaða ástæður sem liggi að baki ákvörðun þess að fólk segi störfum sínum lausum eða missi starf sitt séu gildar þar sem þær ástæður geti verið af margvíslegum toga. Því hafi verið lagt til að lagareglan væri matskennd og Vinnumálastofnun falið að meta atvik og aðstæður hverju sinni. Stofnuninni beri að líta til almennra reglna og málefnalegra sjónarmiða við ákvarðanir um hvort umsækjendur um atvinnuleysisbætur skuli sæta biðtíma eftir atvinnuleysisbótum. Orðalagið „gildar ástæður“ hafi verið túlkað þröngt og hafi fá tilvik verið talin falla þar undir.

Samkvæmt þeim upplýsingum sem liggi til grundvallar hafi kærandi sagt upp starfi sínu vegna samskiptaörðugleika við yfirmann. Þá kveðist kærandi ekki hafa kunnað við eigendur fyrirtækisins. Ekki liggi fyrir önnur gögn af hálfu kæranda en skýringarbréf hans vegna uppsagnar.

Með hliðsjón af fyrirliggjandi gögnum og í ljósi framangreindra sjónarmiða sé það mat Vinnumálastofnunar að skýringar kæranda vegna starfsloka hjá B geti ekki talist gildar í skilningi laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar og að kærandi skuli sæta biðtíma á grundvelli 54. gr. laganna.

Stofnunin vilji einnig árétta að í 1. mgr. 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar segi að launamönnum og sjálfstætt starfandi einstaklingum sé heimilt að sækja um atvinnuleysisbætur til Vinnumálastofnunar þegar þeir verði atvinnulausir. Þá segi í 1. mgr. 29. gr. laga um atvinnuleysistryggingar:

„Sá sem telst tryggður samkvæmt lögum þessum getur átt rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta samfellt í [30 mánuði] frá þeim degi er Vinnumálastofnun tók við umsókn hans um atvinnuleysisbætur nema annað leiði af lögum þessum. Biðtími eftir greiðslu atvinnuleysisbóta skv. X. kafla telst hluti tímabilsins. Hið sama á við um þann tíma þegar greiddar eru hlutfallslegar atvinnuleysisbætur, sbr. 17. eða 22. gr.“

Í athugasemdum við 29. gr. frumvarps þess sem varð að lögum um atvinnuleysistryggingar komi fram að miðað sé við að það tímabil sem atvinnuleysisbætur séu greiddar hefjist þegar Vinnumálastofnun móttaki umsókn um atvinnuleysisbætur. Eðli máls samkvæmt sé það grundvallarskilyrði fyrir því að eiga rétt á greiðslu atvinnuleysistrygginga að hinn tryggði sæki um slíkt með umsókn til Vinnumálastofnunar. Stofnunin telji sér ekki heimilt að greiða atvinnuleysisbætur aftur fyrir umsókn atvinnuleitanda um atvinnuleysisbætur.

Ljóst sé að Vinnumálastofnun hafi tekið við umsókn kæranda þann 28. júní 2021 og eigi hann því ekki rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrir þann tíma, sbr. 1. mgr. 9. gr. og 1. mgr. 29. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Ákvæði 1. mgr. 9. gr. og 1. mgr. 29. gr. laganna séu fortakslaus að því leyti, sbr. fyrri úrskurð úrskurðarnefndar velferðarmála í máli nr. 394/2020.

Með vísan til framangreindra sjónarmiða sé það niðurstaða Vinnumálastofnunar að greiðslur atvinnuleysisbóta skuli fyrst hefjast þegar kærandi hafi verið skráður hjá Vinnumálastofnun án bóta í tvo mánuði.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Ákvæði 1. mgr. 54. gr. laganna er svohljóðandi:

„Sá sem telst tryggður samkvæmt lögum þessum en hefur sagt starfi sínu lausu án gildra ástæðna skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá móttöku umsóknar um atvinnuleysisbætur, sbr. þó 4. mgr. Hið sama gildir um þann sem missir starf af ástæðum sem hann á sjálfur sök á.“

Óumdeilt er að kærandi sagði upp starfi sínu hjá B en ágreiningur málsins lýtur að því hvort ástæður kæranda fyrir uppsögninni hafi verið gildar í skilningi 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006. Í athugasemdum við ákvæðið í frumvarpi til laga um atvinnuleysistryggingar kemur fram að það sé erfiðleikum bundið að takmarka þau tilvik sem geti talist til gildra ástæðna í lögum og reglugerðum þar sem ástæður þess að fólk segi störfum sínum lausum eða missi þau geti verið af margvíslegum toga. Því sé lagt til að lagareglan verði áfram matskennd og Vinnumálastofnun falið að meta atvik og aðstæður hverju sinni. Stofnuninni beri að líta til almennra reglna og málefnalegra sjónarmiða við ákvarðanir um hvort umsækjendur um atvinnuleysisbætur skuli sæta biðtíma eftir atvinnuleysisbótum. Jafnframt er bent á að um íþyngjandi ákvörðun sé að ræða. Úrskurðarnefnd velferðarmála telur að ráða megi af framangreindu að almennt beri að gera nokkuð ríkar kröfur til atvinnuleitanda þegar metið er hvort ástæður fyrir uppsögn séu gildar samkvæmt 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006.

Af hálfu kæranda hefur komið fram að hann hafi sagt upp starfi sínu vegna samskiptaörðugleika við yfirmann og eigendur fyrirtækisins. Í framkvæmd hefur verið gerð sú krafa til launamanna að þeir nýti sér öll tiltæk úrræði til úrbóta, svo sem að leita til síns stéttarfélags, áður en þeir ákveða að segja starfi sínu lausu. Af gögnum málsins verður ekki séð að kærandi hafi leitað eftir úrbótum áður en hann sagði starfi sínu lausu. Það er því mat úrskurðarnefndar velferðarmála að tilgreindar ástæður kæranda fyrir starfslokum hans séu ekki gildar í skilningi 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006. Að því virtu bar kæranda að sæta tveggja mánaða biðtíma eftir atvinnuleysisbótum.

Ágreiningur máls þessa lýtur einnig að þeirri ákvörðun Vinnumálastofnunar að samþykkja umsókn kæranda um atvinnuleysisbætur frá umsóknardegi en ekki þeim degi er hann varð atvinnulaus. Kærandi hefur vísað til þess að vegna leiðbeininga frá Vinnumálastofnun um tveggja mánaða biðtíma hafi hann beðið með að sækja um atvinnuleysisbætur.

Í 9. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar er fjallað um umsókn um atvinnuleysisbætur og er 1. mgr. lagagreinarinnar svohljóðandi:

Launamönnum og sjálfstætt starfandi einstaklingum er heimilt að sækja um atvinnuleysisbætur til Vinnumálastofnunar þegar þeir verða atvinnulausir. Umsóknin skal vera skrifleg á þar til gerðum eyðublöðum og henni skal meðal annars fylgja staðfesting um stöðvun rekstrar og önnur nauðsynleg gögn að mati Vinnumálastofnunar. Í umsókn skulu koma fram allar þær upplýsingar er varða vinnufærni umsækjanda og þær rökstuddar fullnægjandi gögnum.

Í 1. mgr. 29. gr. laga nr. 54/2006 kemur fram að sá sem teljist tryggður samkvæmt lögunum geti átt rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta samfellt í 30 mánuði frá þeim degi er Vinnumálastofnun hafi tekið við umsókn hans um atvinnuleysisbætur nema annað leiði af lögunum. Í athugasemdum við 29. gr. frumvarps þess sem varð að lögum um atvinnuleysistryggingar kemur fram að miðað sé við að það tímabil sem atvinnuleysisbætur séu greiddar hefjist þegar Vinnumálastofnun móttaki umsókn um atvinnuleysisbætur.

Vinnumálastofnun tók við umsókn kæranda 28. júní 2021 og á kærandi því ekki rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrir þann tíma, sbr. 1. mgr. 9. gr. og 1. mgr. 29. gr. laga nr. 54/2006.

Með vísan til framangreinds er hin kærða ákvörðun staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 10. ágúst 2021, um að fella niður bótarétt A, í tvo mánuði, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir