Mannanafnanefnd, úrskurðir 22. desember 2010

Mál nr. 71/2010                  Eiginnafn:     Reykdal

Hinn 22. desember 2010 kveður mannanafnanefnd upp svohljóðandi úrskurð í máli 71/2010. Erindið barst nefndinni 17. ágúst en málinu var frestað til frekari gagnaöflunar. 

Í máli þessu reynir á það hvort fallast beri á eiginnafnið Reykdal en nafnið er þegar til í íslensku sem ættarnafn. Hér á landi hafa sum ættarnöfn jafnframt tíðkast sem eiginnöfn. Þetta eru ættarnöfn, s.s. Smári, Þór, Viðar o.s.frv., sem formsins vegna geta alveg eins verið eiginnöfn. Slík notkun hefur verið látin átölulaus og kemur fram í skýringum sem fylgdu 4. mgr. 7. gr. frumvarps til laga um mannanöfn að hún hafi „því unnið sér nokkurn hefðarrétt“.

Í upplýsingum, sem mannanafnanefnd hefur aflað, kemur eftirfarandi fram:  

• Í skýrslu um ættarnöfn á Íslandi árið 1855, skrá um ættarnöfn samkvæmt manntalinu 1. desember 1910 og leyfð ættarnöfn á árabilinu 1915-25 kemur nafnið Reykdal fyrir sem ættarnafn (skráð sem slíkt frá árinu 1917).
• Nafnið kemur enn fremur fram sem eiginnafn borið af tveimur mönnum (í Reykjavík og Skagafjarðarsýslu) í „Skrá um eiginheiti karla fæddra á Íslandi samkvæmt manntalinu 1. desember 1910“. Nafnið var borið sem síðara nafn af fleirnefnum.
• Á árinu 1994 báru 18 karlar og 27 konur nafnið Reykdal sem ættarnafn en 10 karlar og 8 konur nafnið sem annað nafn (þ.e. sem eiginnafn). Þá voru 5 karlar Reykdalssynir til.

Af ofangreindu er ljóst að nafnið Reykdal á sér a.m.k. einhverja sögu í íslensku sem eiginnafn. Virðist það reyndar fyrst hafa verið notað með slíkum hætti áður en það fékk stöðu sem ættarnafn. Nafnið er hins vegar ekki á mannanafnaskrá og verður ekki fallist á það sem eiginnafn nema það fullnægi öllum skilyrðum 1. mgr. 5. gr. laga nr. 45/1996 um mannanöfn. Skilyrðin eru þessi: (1) Eiginnafn skal geta tekið íslenska eignarfallsendingu eða hafa unnið sér hefð í íslensku máli. (2) Nafnið má ekki brjóta í bág við íslenskt málkerfi. (3) Það skal ritað í samræmi við almennar ritreglur íslensks máls nema hefð sé fyrir öðrum rithætti þess. Með almennum ritreglum íslensks máls er vísað til auglýsinga nr. 132/1974 og 261/1977 um íslenska stafsetningu.

Ekki er hefð fyrir því að seinni hluti eiginnafna sé -dal, -fjörð, -fell, -holt o.s.frv. heldur eru slíkir seinni liðir einkennandi fyrir ættarnöfn og millinöfn. Engin dæmi eru á mannanafnaskrá um -dal sem síðari lið eiginnafns. Nöfn sem enda á -dal bera svipmót ættarnafns eða millinafns sem þarf að vera nothæft fyrir bæði karla og konur og hafa því ekki karlkynsendinguna -ur sem sambærilegt samnafn hefur, þ.e. dalur.

 Eiginnafnið Reykdal myndi því brjóta í bág við íslenskt málkerfi. Á það er því ekki heimilt að fallast.

Úrskurðarorð:

Beiðni um eiginnafnið Reykdal (kk.) er hafnað.

Mál nr. 94/2010                    Eiginnafn:     Ismael

Hinn 22. desember kveður mannanafnanefnd upp svohljóðandi úrskurð í máli 94/2010 en erindið barst nefndinni 2. desember.

Eiginnafnið Ismael (kk.) tekur íslenskri beygingu í eignarfalli, Ismaels og telst að öðru leyti uppfylla ákvæði 5. gr. laga nr. 45/1996 um mannanöfn.

Úrskurðarorð:

Beiðni um eiginnafnið Ismael (kk.) er samþykkt sem ritmynd eiginnafnsins Ísmael (kk.) og skal fært á mannanafnaskrá.

Mál nr. 95/2010                    Millinafn:       Hnífsdal

Hinn 22. desember kveður mannanafnanefnd upp svohljóðandi úrskurð í máli 95/2010:

Millinafnið Hnífsdal er dregið af íslenskum orðstofnum, hefur ekki nefnifallsendingu og hefur hvorki unnið sér hefð sem eiginnafn karla né sem eiginnafn kvenna. Nafnið er ekki heldur ættarnafn í skilningi 7. gr. laga nr. 45/1996 um mannanöfn. Millinafnið Hnífsdal uppfyllir þannig ákvæði 6. gr. fyrrnefndra laga.

Úrskurðarorð:

Beiðni um millinafnið Hnífsdal er samþykkt og skal nafnið fært á mannanafnaskrá.

Mál nr. 97/2010                    Eiginnafn:     Thalia

Hinn 22. desember kveður mannanafnanefnd upp svohljóðandi úrskurð í máli 97/2010 en erindið barst nefndinni 9. desember:

Öll skilyrði 1. mgr. 5. gr. laga nr. 45/1996 um mannanöfn þurfa að vera uppfyllt svo að mögulegt sé að samþykkja nýtt eiginnafn og færa það á mannanafnaskrá. Skilyrðin eru þessi: (1) Eiginnafn skal geta tekið íslenska eignarfallsendingu eða hafa unnið sér hefð í íslensku máli. (2) Nafnið má ekki brjóta í bág við íslenskt málkerfi. (3) Það skal ritað í samræmi við almennar ritreglur íslensks máls nema hefð sé fyrir öðrum rithætti þess. Með almennum ritreglum íslensks máls er vísað til auglýsinga nr. 132/1974 og 261/1977 um íslenska stafsetningu.

Í máli þessu reynir á skilyrði nr. þrjú hér að ofan. Ritháttur nafnsins Thalia (kvk.) getur ekki talist í samræmi við almennar ritreglur íslensks máls. Bókstafirnir t og h standa ekki saman í upphafi orða og einhljóðið i er ekki ritað á undan a íslenskri stafsetningu. Á nafnið er því aðeins heimilt að fallast ef umbeðinn ritháttur þess telst hefðaður samkvæmt lögum um mannanöfn.

Hugtakið hefð í mannanafnalögum varðar einkum erlend nöfn frá síðari öldum sem ekki hafa aðlagast ritreglum íslensks máls. Þau eru stundum nefnd ung tökunöfn og koma fyrst fram í íslensku máli árið 1703 þegar manntal á Íslandi var tekið fyrsta sinni. Túlkun mannanafnanefndar á hugtakinu hefð í 5. og 6. gr. laga nr. 45/1996 styðst við eftirfarandi vinnulagsreglur sem nefndin setti sér á fundi 14. nóvember 2006 og eru byggðar á greinargerð með frumvarpi að mannanafnalögum og eldri vinnulagsreglum:

1. Ungt tökunafn telst hafa unnið sér hefð í íslensku máli ef það fullnægir einhverju eftirfarandi skilyrða:

2. Með Íslendingum er átt við þá sem öðlast hafa íslenskan ríkisborgararétt án umsóknar og eiga eða hafa átt lögheimili á Íslandi.
3. Tökunafn getur verið hefðað þó að það komi ekki fyrir í manntölum ef það hefur unnið sér menningarhelgi. Nafn telst hafa unnið sér menningarhelgi komi það fyrir í alkunnum ritum, frumsömdum eða þýddum, í nafnmynd sem ekki brýtur í bág við íslenskt málkerfi.

 Samkvæmt gögnum Þjóðskrár eru tvær stúlkur skráðar með eiginnafnið Thalia sem uppfylla skilyrði ofangreindra vinnulagsreglna og er sú eldri fædd árið 2003. Því telst ekki vera hefð fyrir rithættinum Thalia.

Úrskurðarorð:

Beiðni um eiginnafnið Thalia (kvk.) er hafnað.

Mál nr. 98/2010                    Eiginnafn:     Mýrún

Hinn 22. desember kveður mannanafnanefnd upp svohljóðandi úrskurð í máli 98/2010 en erindið barst nefndinni 20. desember.

Eiginnafnið Mýrún (kvk.) tekur íslenskri beygingu í eignarfalli, Mýrúnar, og telst að öðru leyti uppfylla ákvæði 5. gr. laga nr. 45/1996 um mannanöfn.

Úrskurðarorð:

Beiðni um eiginnafnið Mýrún (kvk.) er samþykkt og skal nafnið fært á mannanafnaskrá.

Mál nr. 99/2010                    Eiginnafn:     Bassi

Hinn 22. desember kveður mannanafnanefnd upp svohljóðandi úrskurð í máli 99/2010.

Eiginnafnið Bassi (kk.) tekur íslenskri beygingu í eignarfalli, Bassa og telst að öðru leyti uppfylla ákvæði 5. gr. laga nr. 45/1996 um mannanöfn.

Úrskurðarorð:

Beiðni um eiginnafnið Bassi (kk.) er samþykkt og skal nafnið fært á mannanafnaskrá.