Nr. 71/2021 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 4. mars 2021 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 71/2021

í stjórnsýslumáli nr. KNU20120016

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 8. desember 2020 kærði einstaklingur er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi), ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 20. nóvember 2020, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og vísa honum frá landinu.

Þess er krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að umsókn kæranda um alþjóðlega vernd verði tekin til efnismeðferðar hér á landi, í fyrsta lagi á grundvelli 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016. Verði ekki fallist á það er þess krafist í öðru lagi að umsókn kæranda verði tekin til efnismeðferðar á grundvelli 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, sbr. 42. gr. sömu laga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 26. september 2020. Við leit að fingraförum kæranda í Eurodac gagnagrunninum, þann 6. október 2020, kom í ljós að fingraför hans höfðu verið skráð í grunninn af yfirvöldum í Grikklandi og að kærandi hafi hlotið alþjóðlega vernd þar í landi þann 6. desember 2019. Við umsókn framvísaði kærandi grísku dvalarleyfisskírteini með gildistíma frá 10. desember 2019 til 9. desember 2022 og grísku flóttamannavegabréfi með gildistíma til 3. júní 2025. Kærandi kom til viðtals hjá Útlendingastofnun, þann 19. október 2020, ásamt löglærðum talsmanni sínum. Útlendingastofnun ákvað þann 20. nóvember 2020 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að honum skyldi vísað frá landinu. Ákvörðunin var birt fyrir kæranda þann 24. nóvember 2020 og kærði kærandi ákvörðunina þann 8. desember 2020 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda barst kærunefnd þann 17. desember 2020 ásamt fylgigögnum. Viðbótargögn bárust frá kæranda þann 12. janúar 2021.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kom fram að kæranda hefði verið veitt alþjóðleg vernd í Grikklandi. Umsókn hans um alþjóðlega vernd yrði því ekki tekin til efnismeðferðar, sbr. a-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, enda fæli flutningur kæranda til Grikklands ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. mgr. 36. gr. laganna. Þá taldi Útlendingastofnun að kærandi hefði ekki slík tengsl við Ísland að nærtækast væri að hann fengi hér vernd eða að sérstakar ástæður mæltu annars með því að taka bæri umsókn kæranda til efnismeðferðar, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kæranda var vísað frá landinu, sbr. c-lið 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda til kærunefndar vísar hann til málsatvika í greinargerð sinni til Útlendingastofnunar. Þar kemur m.a. fram að kærandi hafi greint frá því í viðtali hjá Útlendingastofnun að hann glími við líkamleg og andleg veikindi vegna atburða sem hann hafi upplifað í heimaríki og endurupplifi enn í dag. Hann hafi lent í vandræðum við [...] samtökin árið 2014. Hann hafi verið hengdur upp á fótum, gríma sett á höfuð hans og hann ítrekað beittur líkamlegu ofbeldi. Hann hafi haft það á tilfinningunni að lífi hans væri lokið og hafi misst alla von. Þá kvaðst kærandi vera með astma, verk í mjóbaki og eigi erfitt með að anda með nefinu vegna áverka. Framangreindir kvillar geri honum erfitt að sofa. Þá kvaðst hann vera þunglyndur, hann taki reglulega lyf við astma og stami í tali sem geri hann óöruggan. Kærandi hafi greint frá því að hafa hrakist frá Grikklandi. Hann hafi verið heimilislaus, atvinnulaus og hafi ekki haft aðgang að heilbrigðiskerfi landsins eftir að hafa fengið vernd þar í landi. Hann hafi búið í fjósi hjá grískum manni sem einnig hafi gefið honum mat í stuttan tíma. Hann hafi ekki reynt að finna atvinnu á meðan hann hafi dvalið í Grikklandi þar sem hann hafi til þess þurft að sækja um sérstakt atvinnuleyfi. Hann hafi ekki séð tilgang í því að sækja um það vegna mikils atvinnuleysis í landinu. Þá hafi hann ekki haft raunverulegt aðgengi að heilbrigðisþjónustu þar sem hann hafi þurft að borga fyrir allt. Hann hafi ítrekað orðið fyrir fordómum og áreiti af hálfu lögreglu í Grikklandi.

Í greinargerð kæranda til kærunefndar vísar hann til þess að íslensk stjórnvöld hafi ekki sent umsækjendur um alþjóðlega vernd til Grikklands á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar síðan í október árið 2010. Kærandi telur að heimildir beri með sér að staða einstaklinga sem fengið hafi alþjóðlega vernd í Grikklandi sé síður en svo betri en staða umsækjenda um alþjóðlega vernd. Ástandið hafi síst farið batnandi í Grikklandi undanfarin misseri en Grikkland sé eitt þriggja landa Evrópu þar sem aukning nýrra umsækjenda um alþjóðlega vernd hafi verið hvað mest. Fjöldi heimilda votti um bágbornar aðstæður flóttafólks og umsækjenda um alþjóðlega vernd í Grikklandi. Þá vísar kærandi til lagabreytinga í janúar 2020 sem geri ráð fyrir að einstaklingar með viðbótarvernd fái einungis dvalarleyfi í eitt ár í senn. Sækja þurfi um endurnýjun dvalarleyfis með tölvupósti. Þar sem engin lögfræðiaðstoð sé veitt á því stigi, geti flóttafólk mætt hindrunum við að endurnýja dvalarleyfi sín. Þá mæti flóttafólk í Grikklandi sömu hindrunum og umsækjendur um alþjóðlega vernd þegar komi að atvinnu í landinu vegna þess að þeir þurfi að útvega sér skattnúmer hjá yfirvöldum sem geti verið erfiðleikum bundið. Slíkt númer sé enn fremur skilyrði skráningar á atvinnuleysiskrá. Þá vísar kærandi til alþjóðlegra skýrslna varðandi erfiðleika við að fá félagslega aðstoð grískra yfirvalda, framfærslu, húsnæði, aðgang að heilbrigðisþjónustu og atvinnu. Grísk lög tryggi flóttafólki margvísleg réttindi til húsnæðis, félagsþjónustu, atvinnu, heilbrigðisþjónustu o.s.frv. Það eitt og sér hafi þó litla þýðingu þar sem heimildum beri saman um að verulega skorti á að umræddum lögum sé fylgt í framkvæmd og að fólk fái í raun notið þeirra réttinda sem tryggð séu á blaði. Þá vísar kærandi til alþjóðlegrar skýrslu varðandi ofbeldi sem flóttafólk verði fyrir í Grikklandi. Ofbeldi það sem lögregla beiti flóttafólk og aðra viðkvæma hópa veki sérstakar áhyggjur en hundruð slíkra tilvika hafi verið skráð undanfarin ár eða séu til rannsóknar og hafi gríski umboðsmaðurinn fellt sumt af því ofbeldi undir pyndingar. Þegar lögregla og stjórnvöld séu ekki sjálf ábyrg fyrir hatursglæpum hafi þau ítrekað orðið uppvís að því að veita þessum viðkvæmu hópum ekki næga vernd fyrir því ofbeldi og fordómum sem almenningur og ýmsir öfgahópar viðhafi gagnvart m.a. flóttafólki.

Kærandi áréttar að þó svo að einstaklingar með alþjóðlega vernd njóti sömu eða sambærilegra réttinda og almenningur þá sé staða þeirra sjaldnast á pari við hinn almenna borgara. Þar af leiðandi sé það ekki aðalatriðið að horfa til þess hvort um sé að ræða umsækjanda um alþjóðlega vernd eða einstakling með alþjóðlega vernd. Aðalatriðið sé hvort viðkomandi einstaklingur eigi á hættu að sæta illri meðferð í skilningi 3. gr. mannréttindasáttmálans og sambærilegra ákvæða annarra alþjóðasamninga og innlendra laga. Kærunefnd útlendingamála hafi í úrskurðum sínum fallist á að aðstæður einstaklinga sem hlotið hafi alþjóðlega vernd sé einn af þeim þáttum sem taka beri mið af við mat á því hvort sérstakar ástæður séu fyrir hendi. Í úrskurðunum segi að við mat á því hvort sérstakar ástæður séu fyrir hendi telji kærunefnd að líta verði til aðstæðna viðkomandi einstaklings í viðtökuríki. Þannig hafi kærunefnd fallist á að staða einstaklinga sem hlotið hafi vernd sé ekki í öllum tilvikum sambærileg stöðu ríkisborgara og að meta verði stöðu þeirra sjálfstætt.

Kærandi gerir ýmsar athugasemdir við hina kærðu ákvörðun Útlendingastofnunar. Í fyrsta lagi gerir kærandi athugasemd við trúverðugleikamat hinnar kærðu ákvörðunar. Kærandi telur að honum standi aðeins til boða ákveðin neyðarþjónusta heilbrigðiskerfisins í Grikklandi og hafnar því mati Útlendingastofnunar að honum standi til boða fullnægjandi heilbrigðis- og félagsþjónusta í Grikklandi. Útlendingastofnun viðurkenni í ákvörðun sinni að þó nokkrar aðgangshindranir séu að heilbrigðisþjónustu þar í landi en telur ranglega að mati kæranda að þær hafi sömu áhrif á flóttafólk og innfædda. Telur kærandi að slíkt mat standist ekki skoðun, enda sé t.a.m. aðgangur að túlkum stór aðgangshindrun að heilbrigðisþjónustu í Grikklandi og eðli máls samkvæmt hafi hún ekki áhrif á grískumælandi íbúa landsins. Þá hafi félags- og vinnumálaráðherra Grikklands tekið ákvörðun sumarið 2019 um að stöðva útgáfu á kennitölum (AMKA) til m.a. flóttafólks en til þess að hafa aðgang að heilbrigðiskerfinu þurfi flóttafólk að hafa kennitölu. Þeir sem ekki geti fengið útgefna kennitölu þurfi að greiða sjálfir fyrir lyf og rannsóknir. Þá gerir kærandi athugasemd við það mat Útlendingastofnunar að hann hafi aðgengi að húsnæði í Grikklandi og fái framfærslu og félagslega aðstoð þar í landi. Kærandi bendir á að það séu lágmarksskilyrði að stjórnvöld bendi á raunverulegar leiðir fyrir hann til að tryggja sér einhverskonar framfærslu í Grikklandi í stað þess að fjalla eingöngu á almennan máta um lagalegan rétt, rétt sem svo reynist ekki til staðar í raunveruleikanum. Þá gagnrýnir kærandi það mat Útlendingastofnunar að hann sé ekki útilokaður frá gríska atvinnumarkaðnum. Að mati kæranda sé það augljóst að viðurkennt flóttafólk sé í raun útilokað frá gríska atvinnumarkaðnum. Í fyrsta lagi verði einstaklingar eins og kærandi að uppfylla óvenju flóknar reglur til að fá löglega atvinnu þar í landi, í öðru lagi sé algjör skortur á tungumálakennslu fyrir flóttafólk sem geri það að verkum að það tali ekki grísku og í þriðja lagi séu gríðarlegir fordómar sem leiði til þess að horft sé framhjá starfskröftum þessa fólks. Hið gríðarlega atvinnuleysi í Grikklandi nú um stundir hafi aðeins gert þessa stöðu alvarlegri. Þá telur kærandi það augljóst að hann muni mæta fordómum og mismunun í Grikklandi.

Í öðru lagi gerir kærandi athugasemdir við mat Útlendingastofnunar á stöðu kæranda. Kærandi sé enn í dag að bíða eftir að komast að hjá m.a. sérfræðingi í skurðlækningum vegna vandamála er varði líkamlega heilsu hans og þá sé hann í áframhaldandi meðferð hjá heimilislækni. Kærandi hafi ekki fengið upplýsingar um það hvenær hann komist að hjá sálfræðingi og því hafi ekki verið lagt faglegt mat á andlega heilsu hans, t.a.m. með tilliti til þeirra andlegu afleiðinga sem pyndingarnar hafi á hann í dag. Kærandi geti ekki pantað tíma sjálfur heldur sé hann háður tímapöntunum frá þjónustuteymi Útlendingastofnunar.

Í þriðja lagi gerir kærandi athugasemdir við umfjöllun Útlendingastofnunar um Covid-19 faraldurinn. Í umfjöllun stofnunarinnar um aðgerðir grískra stjórnvalda sjáist hve mikil áhrif veiran hafi þegar haft. Í ákvörðuninni sé rætt um verulegan efnahagssamdrátt á þessu ári. Þá sé ljóst af upptalningu Útlendingastofnunar að gríska ríkið hafi skert verulega þjónustu sína við umsækjendur um alþjóðlega vernd og flóttafólk með margvíslegum aðgerðum að ógleymdri lagabreytingunni frá því í mars 2020. Aðgerðir grískra stjórnvalda til að hefta útbreiðslu Covid-19 hafi vissulega verið áhrifaríkar í vor en núna megi sjá að veiran sé í veldisvexti þar í landi. Íslensk stjórnvöld verði að miða við stöðuna í dag og þá gríðarlegu óvissu sem nú ríkir.

Kærandi byggir í fyrsta lagi á því að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að stofnuninni verði gert að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til efnislegrar meðferðar hér á landi með vísan til 11. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og 65. gr. stjórnarskrár Íslands nr. 33/1944. Til stuðnings þeirri kröfu vísar kærandi til umfjöllunar í greinargerð sinni til Útlendingastofnunar. Frá árinu 2010 hafi íslensk stjórnvöld ekki sent umsækjendur um alþjóðlega vernd til Grikklands á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar, öðru gildi um þá sem hlotið hafi alþjóðlega vernd þar í landi. Ítrekar kærandi að hvergi í lögum um útlendinga, hvorki í ákvæðum þeirra, greinargerð með frumvarpi né reglugerð um útlendinga sé að finna heimild til þess að gera aðrar eða strangari kröfur við mat á því hvort sérstakar ástæður séu til staðar hvort sem um sé að ræða umsóknir sem falli undir a- eða c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Kærandi byggir á því í öðru lagi að taka beri umsókn hans um alþjóðlega vernd til efnislegrar meðferðar hér á landi með vísan til sérstakra ástæðna, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Til stuðnings þeirri kröfu vísar kærandi til umfjöllunar í greinargerð sinni til Útlendingastofnunar. Þar kemur m.a. fram að íslenskum stjórnvöldum beri að leggja heildstætt mat á einstaklingsbundnar aðstæður kæranda og þær afleiðingar sem endursending gæti haft í för með sér fyrir hann, líkamlegar og andlegar, auk þess að meta hvort kærandi sé einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga, sbr. 25. gr. sömu laga. Með vísan til fyrri úrskurða kærunefndar útlendingamála, frásagnar kæranda og áreiðanlegra heimilda telji kærandi fullvíst að hann muni verða fyrir alvarlegri mismunun í Grikklandi verði honum gert að snúa þangað aftur. Þar sem aðgangur umsækjenda og flóttafólks að heilbrigðiskerfinu í Grikklandi sé erfiðleikum bundinn séu líkur á að kærandi fái ekki nauðsynlega aðstoð vegna andlegra kvilla sinna. Kærandi telji óumdeilanlegt að sérstakar ástæður séu því uppi í máli þessu í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga og stjórnvöldum beri skylda til þess að taka umsókn hans til efnismeðferðar á Íslandi. Um mat á því hvenær einstaklingur teljist eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vísar kærandi til úrskurða kærunefndar í málum nr. KNU17080037, KNU17070049, KNU17080006 og KNU17070041. Kærandi hafi greint frá erfiðri lífsreynslu og ótta verði honum gert að snúa aftur til Grikklands og þurfi augljóslega á sálfræðiþjónustu að halda til að geta unnið úr áföllum sem hann hafi orðið fyrir á lífsleiðinni.

Kærandi byggir á því í þriðja lagi að taka beri umsókn hans um alþjóðlega vernd til efnislegrar meðferðar hér á landi með vísan til 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. mgr. 42. gr. sömu laga og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Til stuðnings þeirri kröfu vísar kærandi til umfjöllunar í greinargerð sinni til Útlendingastofnunar. Þar kemur m.a. fram að endursending kæranda til Grikklands teljist vegna aðbúnaðar og aðstæðna einstaklinga með alþjóðlega vernd þar í landi og þeirrar stöðu sem bæði umsækjendur um alþjóðlega vernd og viðurkenndir flóttamenn þar í landi séu í, vera brot á 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga og brot á grundvallarreglu þjóðaréttar um non-refoulement. Að auki myndi ákvörðun um að senda kæranda til Grikklands brjóta í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrár Íslands, 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu og 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Ákvæði 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt a-lið 1. mgr. 36. gr. er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar hafi umsækjandi komið til landsins að eigin frumkvæði eftir að hafa hlotið virka alþjóðlega vernd eða annars konar vernd í öðru ríki eða ef hann, eftir að hafa dvalist í ríki þar sem hann þurfti ekki að sæta ofsóknum, gat óskað eftir því að fá viðurkennda stöðu sem flóttamaður og, ef hann var talinn flóttamaður, fengið vernd í samræmi við alþjóðasamning um stöðu flóttamanna.

Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum málsins var kæranda veitt alþjóðleg vernd í Grikklandi þann 6. desember 2019 og hefur hann gilt dvalarleyfi þar í landi til 9. desember 2022. Að mati kærunefndar felur sú vernd sem kærandi nýtur í Grikklandi í sér virka alþjóðlega vernd í skilningi a-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Aðstæður í Grikklandi

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Grikklandi, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:

• 2019 – Country Reports on Human Rights Practices – Greece (United States Department of State, 11. mars 2020);
• Annual report 2019 – Executive Summary (The Greek Ombudsman Independent Authority, 31. desember 2019);
• Amnesty International Report 2017/18 – Greece (Amnesty International, 22. febrúar 2018);
• Asylum Information Database, Country Report: Greece (European Council on Refugees and Exiles, júní 2020);
• Commissioner for Human Rights: Report of the Commissioner for Human Rights of the Council of Europe, Dunja Mijatovic, following her visit to Greece from 25 to 29 June 2018 (Council of Europe, 6. nóvember 2018);
• EU/Greece: Pressure to Minimize Number of Migrants Identified as ´vulnerable´ (Human Rights Watch, 1. júní 2017);
• Freedom in the World 2020 – Greece (Freedom House, 5. júní 2020);
• Greece as a Country of Asylum – UNHCR‘s Recommendations (UNHCR, 6. apríl 2015);
• Migration Flows and Refugee Protection – Administrative challenges and human rights issues (The Greek Ombudsman, apríl 2017);
• Petition to the European Parliament – Regarding degrading reception conditions and EU funding in Greece (Solidarity Now, mars 2017);
• Reports of the Special Rapporteur on the human rights of migrants on his mission to Greece, (United Nations, General Assembly, 24. apríl 2017);
• Report on the Living Conditions of Beneficiaries of International Protection in Greece (Passerell, nóvember 2020);
• State of the World‘s Minorities and Indigenous Peoples 2016 – Greece (Minority Rights Group International, 12. júlí 2016);
• Upplýsingar af vefsíðu Doctors of the world (https://mdmgreece.gr/);
• Upplýsingar af vefgátt um evrópsk réttarkerfi (e. European e-Justice Portal): https://e-justice.europa.eu);
• World Report 2021 – European Union (Human Rights Watch, 13. janúar 2021);
• Upplýsingasíða Johns Hopkins háskólans (http://coronavirus.jhu.edu/map.html, sótt 4. mars 2021) og
• Upplýsingasíða Sóttvarnarstofnunar Evrópu (https://www.ecdc.europa.eu/en/cases-2019-ncov-eueea, sótt 4. mars 2021).

Af framangreindum gögnum verður ráðið að grísk stjórnvöld hafa verið gagnrýnd vegna aðbúnaðar umsækjenda um alþjóðlega vernd og flóttamanna þar í landi. Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur meðal annars bent á þau neikvæðu áhrif sem efnahagur Grikklands hefur haft á aðstæður einstaklinga sem hlotið hafa vernd þar í landi og möguleika þeirra á að aðlagast grísku samfélagi. Að mati kærunefndar er ljóst af framangreindum gögnum að þeir einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Grikklandi lifa oft á jaðri samfélagsins og búa í sumum tilvikum við félagslega einangrun. Einstaklingar með alþjóðlega vernd eiga hins vegar sambærilegan rétt til félagslegrar aðstoðar og grískir ríkisborgarar og í dvalarleyfi þeirra felst jafnframt aðgangur að vinnumarkaði. Þá veita frjáls félagasamtök einstaklingum með alþjóðlega vernd aðstoð við að kynna sér réttindi sín í Grikklandi.

Samkvæmt skýrslu European Council on Refugees and Exciles (ECRE) frá því í júní 2020 eiga einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Grikklandi rétt á endurgjaldslausri grunnheilbrigðisþjónustu undir sömu skilyrðum og grískir ríkisborgarar, þ. á m. nauðsynlegri geðheilbrigðisþjónustu og lyfjum. Samkvæmt fyrrnefndri skýrslu hefur bág fjárhagsstaða gríska ríkisins haft mikil áhrif á heilbrigðiskerfi landsins og hefur kostnaðarþátttaka almennings aukist við kaup á lyfjum og þjónustu. Þannig getur verið vandkvæðum bundið að sækja sér heilbrigðisþjónustu þar í landi og þá sérstaklega sérhæfða heilbrigðisþjónustu, m.a. vegna skorts á fjármagni og starfsfólki. Þetta á jafnt við um alla borgara Grikklands, bæði gríska ríkisborgara og aðra sem hafa rétt til dvalar í ríkinu. Auk þess hefur útgáfa kennitalna (AMKA) falið í sér hindranir fyrir einstaklinga með alþjóðlega vernd við að afla sér heilbrigðisþjónustu. Samkvæmt upplýsingasíðu fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd í Grikklandi fengu allir umsækjendur um alþjóðlega vernd svokallað AMKA eða kennitölu (g. Αριθμός Μητρώου Κοινωνικής Ασφάλισης) sem veitti þeim m.a. aðgang að heilbrigðiskerfinu. Í janúar 2020 breyttust skilyrði fyrir útgáfu kennitalna (AMKA) og fá umsækjendur um alþjóðlega vernd nú útgefin ákveðin heilbrigðisþjónustunúmer (g. Προσωρινός Αριθμός Ασφάλισης και Υγειονομικής Περίθαλψης Αλλοδαπού) sem er tímabundið úrræði, meðan þeir sem hlotið hafa alþjóðlega vernd fá útgefna kennitölu (AMKA) sem telst varanlegt úrræði. Þegar umsækjandi hlýtur alþjóðlega vernd í Grikklandi verður heilbrigðisþjónustunúmerið óvirkt mánuði eftir að viðkomandi hlýtur dvalarleyfi. Einstaklingar geta þá í kjölfarið sótt um kennitölu (AMKA) í næstu þjónustumiðstöð. Til að sækja um kennitölu (AMKA) þurfa einstaklingar að framvísa dvalarleyfi eða ferðaskilríkjum og staðfestingu á heimilisfangi. Til að fá kennitölu gefna út er nægilegt að sýna fram á heimilisfang í búðum eða í gistiskýli.

Í skýrslu ECRE kemur fram að aðgengi einstaklinga með alþjóðlega vernd í Grikklandi að húsnæði er háð sömu skilyrðum og takmörkunum og aðgengi annarra ríkisborgara þriðju ríkja með löglega dvöl í Grikklandi. Fá gistiskýli eru í boði fyrir heimilislausa auk þess sem ekkert húsnæði er til staðar sem einungis er ætlað einstaklingum með alþjóðlega vernd. Erfitt getur reynst að fá pláss í gistiskýlum þar sem aðsóknin er mikil og eru dæmi um að einstaklingar með alþjóðlega vernd hafist við í yfirgefnum húsum og yfirfullum íbúðum við mjög bágar aðstæður. Á þetta einnig við um einstaklinga sem hafa verið sendir til Grikklands frá öðrum Evrópuríkjum. Þá hafi í mars 2020 verið kynntar lagabreytingar á útlendingalöggjöfinni í Grikklandi sem kveða á um að þegar ákvörðun um að veita alþjóðlega vernd liggi fyrir skuli draga úr fjár- og húsnæðisstuðningi. Handhafar alþjóðlegrar verndar sem dvelja í svokölluðu ESTIA kerfi eða öðrum úrræðum, þar með talið hótelum og íbúðum, er skylt að yfirgefa þau innan 30 daga. Þó eru undantekningar frá þessari reglu, sérstaklega þegar um er að ræða fólk sem glímir við alvarlegan heilsubrest. Í skýrslu Passerell frá því í nóvember 2020 kemur fram að félagasamtök bjóði uppá gistiúrræði fyrir einstaklinga með alþjóðlega vernd í Grikklandi en langur biðlisti sé eftir plássi þar og barnafjölskyldur og einstaklingar í viðkvæmri stöðu gangi fyrir.

Þá kemur fram í skýrslu ECRE að einstaklingar með alþjóðlega vernd eiga sambærilegan rétt á félagslegri aðstoð og grískir ríkisborgarar. Þær félagslegu bætur sem í boði eru í Grikklandi eru t.d. bætur fyrir fjölskyldur (e. Family allowance) en skilyrði fyrir slíkum bótum er að sýnt sé fram á tíu ára óslitna og varanlega búsetu í Grikklandi. Þá veita grísk yfirvöld einstaklingum, m.a. handhöfum alþjóðlegrar verndar, sem búa undir fátæktarmörkum fjárhagsaðstoð í formi mánaðarlegra greiðslna, svokallaðan KEA styrk (g. Κοινωνικό Επίδομα Αλληλεγγύης, KEA). Einstaklingar sem hyggjast nýta sér úrræðið þurfa að uppfylla ýmis skilyrði; þeir þurfa m.a. að hafa kennitölu, skattnúmer (AFM), gilt dvalarleyfi og bankareikning. Þá þurfa þeir að leggja fram ýmis gögn, m.a. að framvísa leigusamningi í þeim tilvikum þegar þeir búa í leiguhúsnæði og í tilviki heimilislausra einstaklinga þurfa þeir að framvísa vottorði um heimilisleysi frá gistiskýlinu eða sveitarfélaginu þar sem þeir búa. Samkvæmt framangreindri skýrslu er erfitt að uppfylla skilyrðin. Þá eru engir aðrir framfærslustyrkir en KEA í boði í reynd. Jafnframt séu engin sérúrræði til staðar varðandi félagsþjónustu fyrir fólk í viðkvæmri stöðu, s.s. þolendur pyndinga.

Samkvæmt skýrslu ECRE hafa einstaklingar með alþjóðlega vernd aðgang að atvinnumarkaðnum undir sömu skilyrðum og ríkisborgarar Grikklands. Ekki er þörf á sérstöku atvinnuleyfi. Atvinnuleysi er hins vegar mikið í landinu og samkeppni við grískumælandi einstaklinga ásamt erfiðleikum við að fá skattnúmer (g. Αριθμός Φορολογικού Μητρώου, AFM) útgefið dregur úr atvinnumöguleikum handhafa alþjóðlegrar verndar. Samkvæmt rannsókn frá 2018 hafi þeir flóttamenn sem hafi verið með atvinnu þar í landi venjulega verið í óskráðu starfi sem leiðir m.a. til þess að þeir hafi ekki aðgang að almannatryggingakerfinu. Mikill meirihluti einstaklinga með alþjóðlega vernd og umsækjendur reiða sig á dreifingu matvæla, muna og fjárhagsaðstoð við grunnþörfum sínum. Þetta leiðir oft til þess að einstaklingar fari út í ólöglega tekjuöflun sem hindrar þar með aðlögun þeirra að samfélaginu. Í skýrslu ECRE kemur fram að einstaklingar með alþjóðlega vernd hafi mætt erfiðleikum við að fá útgefið skattnúmer hjá grískum stjórnvöldum. Útgáfa skattnúmers er grundvöllur þess að geta lifað og starfað löglega á Grikklandi og þess að einstaklingar geti sótt aðstoð og réttindi hjá grískum stjórnvöldum. Skattnúmerið er forsenda þess að geta sótt um félagslega aðstoð, til að vinna hvort sem er sem starfsmaður hjá öðrum eða að hefja eigin rekstur og til þess að gera samninga um leigu á húsnæði. Samkvæmt upplýsingasíðu fyrir umsækjendur um alþjóðlega vernd þurfa einstaklingar sem hyggjast sækja um skattnúmer að framvísa ferðaskilríki eða dvalarleyfi og staðfestingu á heimilisfangi eða heimilisleysi. Umsóknarferlið fer einungis fram á grísku en umsækjendur geta leitað eftir aðstoð hjá endurskoðendum eða frjálsum félagasamtökum.

Vegna heimilda um þessa erfiðleika varðandi útgáfu skattnúmera sendi kærunefnd útlendingamála á síðasta ári fyrirspurn til Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og óskaði eftir upplýsingum um hvort stofnuninni væri kunnugt um hindranir sem einstaklingar með alþjóðlega vernd í Grikklandi kunni að mæta við að verða sér úti um slíkt skattnúmer. Í svari Flóttamannastofnunnar, dags. 10. mars 2020, kemur m.a. fram að almennt þurfi að sækja um skattnúmerið í eigin persónu hjá viðeigandi stjórnvaldi, umsóknina þurfi að fylla út á grísku og sýna þurfi skilríki s.s. dvalarskírteini. Þá sé engin túlkaþjónusta í boði en öll málsmeðferðin, bæði skriflega umsóknin og samskipti við stjórnvöld, þarf að fram á grísku. Starfsmenn grískra yfirvalda séu ekki skyldugir skv. lögum til þess að tala ensku í störfum sínum eða vinna með gögn sem ekki séu skrifuð eða þýdd yfir á grísku. Niðurstaða umsóknar um skattnúmer sé því undir því komin að starfsmaðurinn sé viljugur til samvinnu og að umsækjandi um skattnúmer hafi grunn í ensku eða grísku tungumáli. Þá kom fram í svari Flóttamannastofnunar að það væri mismunandi og oft misvísandi framkvæmd milli þeirra stjórnvalda sem sjá um útgáfu númeranna. Framkvæmdin færi í raun eftir því hversu vant starfsfólkið væri að þjónusta þennan hóp. Þá geti viðmót og vilji starfsmanna stjórnvaldsins haft áhrif á niðurstöðu varðandi útgáfu skattnúmers og þeir umsækjendur sem njóti aðstoðar frjálsra félagasamtaka eða lögmanna í umsóknarferlinu séu líklegri til þess að fá jákvætt svar við umsókn sinni. Þá hafi komið upp vandamál hjá þessum hópi varðandi það að tengja skattnúmer hjóna saman. Grísk skattayfirvöld hafi árið 2018, gefið út fyrirmæli um ítarlegri skoðun á skilríkjum erlendra umsækjenda um skattnúmer, sem hafi í kjölfarið leitt til þess að biðtími eftir niðurstöðu lengdist töluvert hjá þeim hópi. Flóttamannastofnun, gríski umboðsmaðurinn og frjáls félagasamtök hafi í kjölfarið ítrekað lýst yfir áhyggjum vegna þessa og því hafi grísk stjórnvöld brugðist við með breytingu á framkvæmd, en þó þurfi enn frekari aðgerðir. Þá sé óvíst hver staðan sé varðandi þann málafjölda sem enn bíði afgreiðslu af þessum sökum.

Í skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2019 kemur fram að dæmi eru um að flóttafólk sé beitt ofbeldi, þ. á m. af hendi grísku lögreglunnar. Þá kemur fram að þarlend lög og stjórnarskrá leggja bann við pyndingum og annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Enn fremur eru ofbeldisbrot rannsökuð af grísku lögreglunni en embætti umboðsmanns rannsakar meint brot lögreglu. Af framangreindri skýrslu verður ráðið að ýmsir annmarkar eru á dómskerfi landsins en sjálfstæði dómstóla er tryggt í framkvæmd, svo og réttindi brotaþola og sakborninga. Þá kemur fram í vefgátt um evrópsk réttarkerfi (e. European e-Justice Portal) að útlendingar í Grikklandi sem eru þolendur glæpa og tala hvorki né skilja grísku eiga rétt á túlkaþjónustu og upplýsingum um mál þeirra á tungumáli sem þeir skilja.

Einstaklingsbundnar aðstæður kæranda

Samkvæmt gögnum málsins er kærandi karlmaður á [...]. Í viðtali hjá Útlendingastofnun greindi kærandi m.a. frá því að hann væri með verk í mjóbaki og tönnum. Þá sé hann með astma sem hann taki inn lyf við. Honum líði betur á Íslandi en eigi í erfiðleikum með að tala vegna stams. Hann hafi verið í fangelsi í tvo mánuði í heimaríki þar sem hann hafi orðið fyrir ofbeldi og pyndingum. Framangreindir atburðir hafi haft áhrif á andlega líðan hans auk þeirra erfiðu aðstæðna sem hann hafi búið við í Grikklandi. Í gögnum frá Göngudeild sóttvarna, dags. 5. til 11. nóvember 2020, kemur fram að kærandi sé hraustlegur en sé með sögu um astma og taki lyf eftir þörfum. Hann sé með kúlu í náranum að eigin sögn, það sé vont og hann geti ekki krosslagt fætur af þeim sökum. Þá eigi hann erfitt með að anda með nösunum og kvarti undan verkjum í endajöxlum. Í læknabréfi frá heilsugæslunni Keflavík, dags. 11. nóvember 2020, kemur fram að kærandi sé með klínísk einkenni kviðslits (e. inguinal hernia). Við skoðun hafi komið í ljós þriggja sentímetra slit hægra megin. Gerð hafi verið tilvísun til skurðlæknis. Í gögnum frá heilbrigðisstofnun Suðurnesja, dags. 11. janúar 2021, kemur þá fram að kæranda hafi verið vísað til háls- nef- og eyrnalæknis þar sem hann eigi erfitt með svefn en hann nái ekki að anda þegar hann liggur.

Kærunefnd tekur fram að kæranda var leiðbeint í viðtali hjá Útlendingastofnun, þann 19. október 2020, um mikilvægi öflunar gagna um heilsufar, sem kærandi telji hafa þýðingu fyrir mál sitt, og um að afla skriflegra upplýsinga og leggja fram við meðferð máls hans hjá Útlendingastofnun. Þá var kæranda, sem nýtur aðstoðar löglærðs talsmanns á vegum Rauða kross Íslands, leiðbeint með tölvupósti kærunefndar, dags. 12. janúar 2021, um framlagningu frekari gagna í málinu, t.a.m. heilsufarsgagna. Bárust frekari gögn um heilsufar kæranda þann 12. janúar 2021. Kæranda var aftur leiðbeint um framlagningu gagna með tölvupósti kærunefndar, dags. 1. febrúar 2021. Í svari frá talsmanni kæranda, dags. 5. febrúar 2021, kemur fram að ekkert bendi til þess að Útlendingastofnun hafi pantað tíma hjá skurðlækni fyrir kæranda.

Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Í 32. gr. a og 32. gr. b reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, sbr. 4. mgr. 36. gr. laganna, koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því. Þá segir í 2. mgr. 36. gr. laganna að ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar. Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga verður því aðeins beitt ef stjórnvöld telja, á grundvelli hlutlægra, trúverðugra, nægilega nákvæmra og uppfærðra upplýsinga, að skilyrði þess séu uppfyllt. Ákvæði 2. mgr. 36. gr. er til viðbótar þeirri vernd sem 3. mgr. 36. gr. veitir umsækjendum um alþjóðlega vernd.

Á grundvelli 4. mgr. 36. gr. laga um útlendinga setti ráðherra reglugerð nr. 276/2018 um breytingu á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017, en með henni bættust tvær greinar, 32. gr. a og 32. gr. b, við reglugerðina. Þar kemur fram að með sérstökum ástæðum sé átt við einstaklingsbundnar ástæður er varða umsækjanda sjálfan. Þá eru í ákvæðinu jafnframt talin upp viðmið í dæmaskyni sem leggja á til grundvallar við mat á því hvort sérstakar ástæður séu fyrir hendi en þau viðmið varða aðallega alvarlega mismunun eða alvarleg veikindi. Þar sem tilvikin eru talin upp í dæmaskyni geta aðrar aðstæður, sambærilegar í eðli sínu og af svipuðu alvarleikastigi, haft vægi við ákvörðun um hvort sérstakar ástæður séu til að taka mál umsækjanda til efnismeðferðar hér á landi, svo framarlega sem slíkar aðstæður eru ekki sérstaklega undanskildar, sbr. 3. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar.

Samkvæmt 2. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar skal líta til þess hvort umsækjandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar, svo sem ef ríkið útilokar viðkomandi frá menntun, nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu, nauðsynlegri þjónustu vegna fötlunar, eða atvinnuþátttöku á grundvelli kynhneigðar, kynþáttar eða kyns eða ef umsækjandi getur vænst þess að staða hans, í ljósi framangreindra ástæðna, verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki. Kærunefnd telur að orðalagið „muni eiga“ feli ekki í sér kröfu um afdráttarlausa sönnun þess að umsækjandi verði fyrir alvarlegri mismunun sem leiði til þess að hann muni eiga erfitt uppdráttar. Orðalagið gerir þó kröfu um að tilteknar líkur verði að vera á alvarlegri mismunun, þ.e. að sýna verður fram á að kærandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir mismunun af þeim toga, með þeim afleiðingum, og af því alvarleikastigi sem ákvæðið lýsir en að ekki sé nægilegt að aðeins sé um að ræða möguleika á slíkri mismunun. Af því leiðir að þó svo að dæmi séu um að einstaklingar í sambærilegri stöðu og kærandi í viðtökuríki hafi orðið fyrir alvarlegri mismunun af þeim toga sem 32. gr. a reglugerðar um útlendinga mælir fyrir um telst kærandi ekki sjálfkrafa eiga slíkt á hættu heldur þarf að sýna fram á að verulegar ástæður séu til að ætla að kærandi, eða einstaklingur í sambærilegri stöðu og kærandi, verði fyrir slíkri meðferð.

Þá skal líta til þess hvort umsækjandi glími við mikil og alvarleg veikindi, s.s. skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm og meðferð við honum er aðgengileg hér á landi en ekki í viðtökuríki. Í reglugerðinni kemur fram að meðferð teljist, að öllu jöfnu, ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur sé átt við þau tilvik þar sem meðferð er til í viðtökuríkinu en umsækjanda muni ekki standa hún til boða. Þá skuli líta til þess, í tilviki þungunar, hvort umsækjanda standi til boða fullnægjandi fæðingaraðstoð í viðtökuríki. Við mat á því hvort umsækjandi glími við mikil og alvarleg veikindi lítur kærunefnd m.a. til gagna frá heilbrigðisstarfsfólki sem sýna fram á slíkt og, telji kærunefnd að umsækjandi glími við mikil og alvarleg veikindi, hlutlægra og trúverðugra gagna sem sýna fram á að sú heilbrigðisþjónusta sem umsækjandi þarfnast sé ekki í boði í viðtökuríki.

Af 3. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar má jafnframt ráða að heilsufar umsækjanda hafi takmarkað vægi umfram það sem leiðir af 2. mgr. 32. gr. a, nema það teljist til ástæðna sem séu svo einstaklingsbundnar og sérstakar að ekki verði framhjá þeim litið. Þá tekur 3. mgr. 32. gr. a af tvímæli um það að efnahagslegar ástæður geta ekki talist til sérstakra ástæðna í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Slíkar aðstæður gætu þó fallið undir 3. mgr. 36. gr. nái þær því alvarleikastigi sem við á, sbr. umfjöllun að neðan.

Einstaklingsbundnum aðstæðum kæranda hefur þegar verið lýst, en m.a. hafa heilsufarsvandamál hans verið rakin sem og sú aðstoð sem hann hefur fengið hér á landi. Kærandi hefur m.a. borið fyrir sig að sérstakar ástæður séu fyrir hendi í máli hans vegna slæmra aðstæðna í Grikklandi. Í greinargerð kæranda til kærunefndar vísar hann til þess að sér standi einungis til boða ákveðin neyðarþjónusta heilbrigðiskerfisins í Grikklandi og hann hafi því ekki aðgang að fullnægjandi heilbrigðisþjónustu þar í landi.

Þann 20. nóvember 2020 tók Útlendingastofnun ákvörðun í máli kæranda þar sem m.a. var fjallað um aðgengi flóttafólks að heilbrigðisþjónustu í Grikklandi. Er þar m.a. rakið að einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Grikklandi eigi rétt á heilbrigðisþjónustu til jafns við gríska ríkisborgara. Þá rakti Útlendingastofnun þau heilsufarsgögn sem lágu fyrir í málinu en einungis hafi legið fyrir staðfesting frá Göngudeild sóttvarna, dags. 11. nóvember 2020, þess efnis að kærandi hafi mætt í læknisskoðun í samræmi við ákvæði sóttvarnarlaga. Þann 8. desember 2020 kærði kærandi ákvörðun Útlendingastofnunar til kærunefndar útlendingamála. Við meðferð málsins hjá kærunefnd hefur kærandi lagt fram ný heilsufarsgögn sem ekki lágu fyrir við meðferð málsins hjá Útlendingastofnun. Í gögnum frá Göngudeild sóttvarna, dags. 5. nóvember 2020, kemur fram að kærandi hafi greint frá verk í nára hægra megin. Hann sé með kúlu í náranum og geti ekki krosslagt fætur af þeim sökum. Í læknabréfi frá heilsugæslunni í Keflavík, dags. 11. nóvember 2020, kemur fram að kærandi sé með klínísk einkenni kviðslits (e. inguinal hernia). Hann hafi komið á heilsugæslu vegna verkja og við skoðun hafi komið í ljós 3 sentímetra slit hægra megin. Gerð hafi verið tilvísun fyrir kæranda til skurðlæknis. Í greinargerð kæranda til kærunefndar og í tölvupósti frá talsmanni kæranda, dags. 5. febrúar 2021, kemur fram að kærandi hafi ekki fengið tíma hjá skurðlækni þrátt fyrir áðurnefnda tilvísun. Með tölvupósti, dags. 19. febrúar 2021, óskaði kærunefnd eftir upplýsingum frá Útlendingastofnun um hvort að upplýsingar hafi legið fyrir um hvort kærandi hefði kennitölu og skattnúmer í Grikklandi. Samkvæmt svari frá Útlendingastofnun, dags. 22. febrúar 2021, liggja engar upplýsingar fyrir um það hvort kærandi sé með kennitölu eða skattnúmer í Grikklandi og þá var hann ekki spurður sérstaklega að því í viðtali hjá stofnuninni.

Aðstæður einstaklinga sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Grikklandi hafa þegar verið raktar. Eins og komið hefur fram hafa einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd að mestu sambærileg réttindi að lögum og grískir ríkisborgarar, m.a. hvað varðar grunnheilbrigðisþjónustu, félagslega aðstoð og rétt til að stunda atvinnu. Aftur á móti, líkt og að framan greinir og fram kom m.a. í úrskurðum kærunefndar frá 25. mars 2020 í málum nr. KNU19090042 og KNU20020034, KNU19110022 og KNU19110023 og KNU19110050 og KNU19110051, virðast vera ýmsar hindranir á möguleikum flóttamanna til þess að sækja réttindi sín, t. a. m. við að fá útgefið skattnúmer í Grikklandi, en númerið er, líkt og áður hefur komið fram, nauðsynlegt til þess að starfa löglega í landinu, sækja um félagslegar bætur og gera leigusamning um húsnæði. Það er því grunnforsenda þess að geta framfleytt sér löglega í Grikklandi. Þá hafi gögn bent til þess að útgáfa kennitalna (AMKA) til flóttamanna hafi falið í sér hindranir fyrir einstaklinga með alþjóðlega vernd við að afla sér heilbrigðisþjónustu í landinu. Það er þó almennt mat kærunefndar, m.a. með vísan til gagna sem kærunefnd aflaði sérstaklega frá Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna, að þrátt fyrir að einstaklingar með alþjóðlega vernd geti mætt ýmsum hindrunum við umsókn og útgáfu skattnúmers þá bendi gögn og skýrslur um Grikkland ekki til þess að það sé þeim ómögulegt. Þá hefur kærunefnd talið það sama eiga við um útgáfu kennitalna til flóttamanna. Í fyrrgreindum málum var það þó m.a. mat nefndarinnar að í ljósi aðgangshindrana að grunnþjónustu og lagalegum réttindum í Grikklandi, og þeirrar stöðu sem uppi var á þeim tíma vegna átaka við landamærin og fordæmalausrar stöðu vegna Covid-19 faraldursins, að ástæða hafi verið til að ætla að foreldrar með börn á framfæri sínu væru í verri aðstöðu en áður til að sækja sér réttindi sín, framfleyta fjölskyldu sinni og verða sér úti um húsnæði, og þar með tryggja grunnþarfir barnanna.

Í því máli sem hér er til meðferðar er kærandi, samkvæmt framlögðum heilsufarsgögnum, með kviðslit hægra megin í nára og verki af þeim sökum. Þá hefur verið gerð tilvísun fyrir hann til skurðlæknis en ekki hefur farið fram frekara mat á veikindum kæranda, hvort þörf sé á skurðaðgerð eða hvaða læknisþjónustu hann komi til með að þurfa á að halda. Kærunefnd telur sig ekki vera í aðstöðu til að draga nægilega skýrar ályktanir af þeim læknisfræðilegu gögnum sem liggja fyrir í málinu um alvarleika veikinda kæranda og hvaða afleiðingar það hafi fái hann ekki viðeigandi heilbrigðisþjónustu. Kærunefnd telur að í ljósi þess, þeirra aðgangshindrana sem geti verið til staðar að heilbrigðisþjónustu í Grikklandi og fjallað hefur verið um hér að framan og þess álags sem Covid-19 faraldurinn hefur haft á heilbrigðiskerfið í Grikklandi verði að fara fram frekari rannsókn á heilsufari kæranda, þeirri læknisþjónustu sem hann komi til með að þurfa á að halda og raunverulegu aðgengi hans að heilbrigðisþjónustu í Grikklandi. Er það mat kærunefndar að sérstakt tilefni sé til að afla upplýsinga um hvort kærandi hafi kennitölu í Grikklandi ásamt því að kanna hvort hann hafi skattnúmer þar í landi.

Samkvæmt 10. gr. stjórnsýslulaga skal stjórnvald sjá til þess að mál sé nægjanlega upplýst áður en ákvörðun er tekin í því og afla í því skyni nauðsynlegra gagna og upplýsinga. Mál telst nægilega rannsakað þegar þeirra upplýsinga hefur verið aflað sem nauðsynlegar eru til þess að hægt sé að taka efnislega rétta ákvörðun í því. Markmið rannsóknarreglunnar er að tryggja að stjórnvaldsákvarðanir verði bæði löglegar og réttar.

Meginmarkmið stjórnsýslukæru er að tryggja réttaröryggi borgara með því að gera þeim kleift að fá umfjöllun um mál sín á tveimur stjórnsýslustigum. Vegna nýrra heilsufarsgagna sem ekki lágu fyrir við meðferð málsins hjá Útlendingastofnun og skorts á upplýsingum um hvort kærandi hafi kennitölu og skattnúmer í Grikklandi telur kærunefnd ekki annað tækt en að senda málið til nýrrar meðferðar hjá stofnuninni til frekari rannsóknar.

Með vísan til þess sem að framan er rakið er það niðurstaða kærunefndar að fella beri ákvörðun Útlendingastofnunar úr gildi. Lagt er fyrir Útlendingastofnun að taka mál kæranda til nýrrar meðferðar.

Í ljósi framangreindrar niðurstöðu er, að mati kærunefndar, ekki tilefni til umfjöllunar um aðrar málsástæður kæranda.

Athugasemdir við vinnubrögð talsmanns kæranda

Í ljósi athugasemdar kæranda í greinargerð sinni til kærunefndar um starfshætti Útlendingastofnunar er varðar mat á heilsufari kæranda telur nefndin óhjákvæmilegt að fjalla um vinnubrögð talsmanns í málinu og gagnaöflun. Í greinargerð kæranda til Útlendingastofnunar, dags. 2. nóvember 2020, vísar talsmaður kæranda til þess að ekki sé hægt að taka ákvörðun í máli kæranda án þess að fyrir liggi ítarlegar upplýsingar um heilsufar hans. Líkt og áður hefur komið fram var kæranda leiðbeint í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 19. október 2020 um mikilvægi öflunar gagna um heilsufar, sem kærandi telji hafa þýðingu fyrir mál sitt, og um að afla skriflegra upplýsinga og leggja fram við meðferð máls hans hjá Útlendingastofnun. Þá var kæranda jafnframt leiðbeint um framlagningu frekari gagna með tölvupósti Útlendingastofnunar þann 11. nóvember 2020 og veittur frestur til 19. nóvember til að skila inn frekari gögnum. Engin frekari gögn hafi borist frá kæranda né beiðni um frest til að leggja fram frekari gögn. Útlendingastofnun tók ákvörðun í máli kæranda þann 20. nóvember 2020 og þann 8. desember 2020 kærði kærandi ákvörðun Útlendingastofnunar til kærunefndar. Með greinargerð sinni til kærunefndar, dags. 17. desember 2020, lagði kærandi fram gögn frá Göngudeild sóttvarna, dags. 5. til 11. nóvember 2020, auk læknabréfs frá heilsugæslu Keflavíkur, dags. 11. nóvember 2020. Af framangreindu er ljóst að þegar Útlendingastofnun leiðbeindi kæranda um framlagningu frekari gagna í málinu þann 11. nóvember 2020 og veitti kæranda frest til 19. nóvember 2020 voru til staðar heilbrigðisgögn sem voru ekki lögð fram í málinu sem gerði Útlendingastofnun erfiðara fyrir við að leggja mat á heilsufar kæranda í samræmi við nýjustu upplýsingar. Kærunefnd áréttar að hvorki Útlendingastofnun né kærunefnd hafa heimildir til þess að afla heilbrigðisgagna að eigin frumkvæði. Með hliðsjón af framangreindu gerir kærunefnd athugasemd við umrædd vinnubrögð talsmanns og áréttar mikilvægi þess að leggja fram þau gögn sem eru til þess fallin að styðja við framburð og kröfur umsækjenda um alþjóðlega vernd.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er felld úr gildi. Lagt er fyrir Útlendingastofnun að taka mál kæranda til meðferðar á ný.

The decision of the Directorate of Immigration is vacated. The Directorate is instructed to re-examine the case.

Hjörtur Bragi Sverrisson

Bjarnveig Eiríksdóttir                                  Þorbjörg I. Jónsdóttir