Nr. 606/2021 Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Hinn 25. nóvember 2021 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 606/2021
í stjórnsýslumáli nr. KNU21110035
Beiðni [...] um endurupptöku
I. Málsatvik
Þann 8. apríl 2021 staðfesti kærunefnd útlendingamála ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 18. janúar 2021, um að taka umsókn einstaklings er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari Palestínu (hér eftir nefndur kærandi), um alþjóðlega vernd hér á Íslandi ekki til efnismeðferðar og vísa honum frá landinu. Niðurstaða kærunefndar var birt kæranda þann 12. apríl 2021 og þann 9. nóvember 2021 barst kærunefnd beiðni kæranda um endurupptöku á máli hans. Upplýsingar um málsmeðferð í máli kæranda bárust kærunefnd dagana 10. og 15. nóvember 2021 frá Útlendingastofnun og stoðdeild ríkislögreglustjóra. Þá bárust andmæli kæranda þann 15. nóvember 2021.
Beiðni kæranda um endurupptöku máls hans byggir á 24. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.
II. Málsástæður og rök kæranda
Í greinargerð kæranda kemur fram að samkvæmt 24. gr. stjórnsýslulaga eigi aðili máls rétt á því að fá mál sitt tekið til meðferðar á ný þegar íþyngjandi ákvörðun um boð eða bann hefur byggst á atvikum sem hafa breyst verulega frá því að ákvörðun var tekin. Kærandi hafi lagt fram umsókn um alþjóðlega vernd hér á landi þann 21. október 2020 og vegna þess tíma sem sé liðinn frá því að hann lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd hafi atvik í máli hans breyst verulega og því beri að endurupptaka mál kæranda. Stjórnvöldum sé því skylt að taka mál kæranda til efnismeðferðar hér á landi með vísan til 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016.
Kærandi hafi ávallt dvalið í búsetuúrræði Útlendingastofnunar og haft sama símanúmer á Íslandi. Þá hafi kærandi að eigin sögn alltaf svarað samviskusamlega bæði Útlendingastofnun og stoðdeild þegar haft hafi verið samband við hann. Kærandi hafi hins vegar greint stjórnvöldum frá því að hann myndi ekki undirgangast Covid-19 sýnatöku fyrir brottför. Að mati kæranda sé ekki hægt að halda því fram að tafir á afgreiðslu máls hans sé á hans ábyrgð enda sé framkvæmdin af hálfu Útlendingastofnunar og stoðdeildar ómarkviss og vísar kærandi í því samhengi til úrskurða kærunefndar í málum nr. KNU21080002, KNU21090009 og KNU21080046. Kærandi fjallar í greinargerð sinni um áhrif Covid-19 faraldursins og þær takmarkanir og óvissu sem faraldurinn hafi haft í för með sér. Staðið hafi til að flytja kæranda til Grikklands að undangenginni líkamsrannsókn en eðli málsins samkvæmt þurfi að gera ríkar kröfur til nauðsynjar og lögmætis slíkra rannsókna, sbr. 2. mgr. 71. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, sbr. lög nr. 33/1944. Engin sérstök lagaheimild sé til staðar til að framkvæma slíka líkamsrannsókn og þá sé kæranda ekki kunnugt um að leitað hafi verið eftir dómsúrskurði þar um. Kærandi telur að stjórnvöld hafi ekki fullnýtt þá möguleika sem þau hafi og beri skylda til að beita til að þvinga hann til að undirgangast umrædda líkamsrannsókn og þá sé það á ábyrgð íslenskra stjórnvalda að flytja kæranda til Grikklands. Þá hvíli engin skylda á kæranda til þess að vinna með íslenskum stjórnvöldum við flutning til Grikklands. Kærandi hafi sýnt fullan samstarfsvilja meðan umsókn hans hafi verið til meðferðar. Að lokum vísar kærandi til sjónarmiða sem hann telur greinilega að hafi verið höfð til hliðsjónar við setningu 2. mgr. 29. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013. Þar hafi verið talið að jafnvel þegar einstaklingur hlaupist á brott verði að virða ákveðna tímafresti til að stuðla að réttaröryggi. Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga sé aðeins einn tímafrestur gefinn og telur kærandi að íslensk stjórnvöld verði að virða hann og þau sjónarmið sem búi að baki honum .
III. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Samkvæmt 24. gr. stjórnsýslulaga á aðili máls rétt á því að mál sé tekið upp á ný ef ákvörðun hefur byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik eða íþyngjandi ákvörðun um boð eða bann hefur byggst á atvikum sem breyst hafa verulega frá því að ákvörðun var tekin.
Í 1. mgr. 40. gr. laga um útlendinga kemur fram að flóttamaður skv. 37. gr. laganna, sem er hér á landi eða kemur hér að landi, hafi samkvæmt umsókn rétt á að fá hér alþjóðlega vernd. Stjórnvöldum sé þó heimilt, á grundvelli a-, b- og c-liðar 1. mgr. 36. gr. laganna, að taka umsókn ekki til efnismeðferðar við þær aðstæður sem tilgreindar séu í umræddum stafliðum.
Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar séu ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skuli taka hana til efnismeðferðar.
Af orðalagi 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga leiðir að umrætt 12 mánaða tímabil hefst þegar umsækjandi leggur fyrst fram umsókn um alþjóðlega vernd hjá stjórnvöldum. Þá hefur í úrskurðum kærunefndar verið lagt til grundvallar að tímabilinu ljúki þegar endanleg niðurstaða stjórnvalda er framkvæmd með flutningi umsækjanda til viðtökuríkis eða þegar umsækjandi fer úr landi sjálfviljugur eftir að ákvörðun í máli hans hefur verið tekin.
Kærunefnd telur að túlka beri 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga á þann hátt að þótt 12 mánaða fresturinn sé liðinn verði umsókn ekki tekin til efnismeðferðar af þeim sökum ef tafir á málsmeðferð eða flutningi verði fyrst og fremst raktar til athafna eða athafnaleysis umsækjanda sem hann ber sjálfur ábyrgð á, nema þær tafir hafi verið óverulegar og ljóst er að hægt hefði verið að flytja umsækjanda áður en 12 mánaða fresturinn var liðinn.
Líkt og áður hefur komið fram sótti kærandi um alþjóðlega vernd hér á landi þann 21. október 2020 og hefur hann ekki enn yfirgefið landið. Því eru liðnir rúmlega 12 mánuðir frá því að umsókn kæranda barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og því kemur til skoðunar hvort tafir á afgreiðslu umsóknar kæranda séu á ábyrgð hans sjálfs, sbr. 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Þann 10. nóvember 2021 óskaði kærunefnd útlendingamála eftir upplýsingum frá Útlendingastofnun og stoðdeild ríkislögreglustjóra um hvort tafir hefðu orðið á meðferð umsóknar kæranda og ef svo væri, hvort þær væru á ábyrgð kæranda, sbr. 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Svar frá Útlendingastofnun barst þann sama dag en þar kemur fram að Útlendingastofnun líti ekki svo á að kærandi hafi tafið mál sitt varðandi málsmeðferð kæranda hjá stofnuninni. Útlendingastofnun hafi hins vegar fengið upplýsingar frá stoðdeild ríkislögreglustjóra um að kærandi hafi neitað að sýna samstarfsvilja í tengslum við framkvæmd flutnings. Svar frá stoðdeild barst kærunefnd þann 15. nóvember 2021 en þar kemur m.a. fram að verkbeiðni hafi borist þann 20. apríl 2021. Þann 21. apríl 2021 hafi stoðdeild haft samband við kæranda en hann ekki skilið þá og óskað eftir túlk. Stoðdeild hafi haft samband við kæranda þann 23. apríl 2021 með aðstoð túlks og boðað hann í viðtal þann 27. apríl 2021. Kærandi hafi greint frá því að komast ekki á þeim tíma vegna þess að hann ætti tíma hjá lækni en að hann væri tilbúinn að fara til Grikklands eftir það. Þann 28. apríl 2021 hafi stoðdeild farið heim til kæranda ásamt túlki en kærandi greint frá því að vera veikur og að hann gæti ekki farið til Grikklands. Þá hafi kærandi greint frá því að vilja ekki fara í Covid-19 sýnatöku. Þann 10. maí 2021 hafi stoðdeild rætt við kæranda og hann greint frá því að vilja hvorki fara til Grikklands né í Covid-19 sýnatöku. Þann 8. júní 2021 hafi stoðdeild rætt við kæranda og hann greint frá því að vera kominn úr úrræði sínu á vegum Reykjavíkurborgar og að hjálparsamtök hafi ætlað að hjálpa honum með að fá ný gleraugu og framtennur en að því loknu ætlaði hann að koma með farmiða til að sýna íslenskum stjórnvöldum og fara til Grikklands. Kærandi hafi ekki komið með farmiðann og þá hafi ekki náðst í hann þar sem stoðdeild hafi ekki vitað hvar hann væri niðurkominn.
Með tölvubréfi kærunefndar, dags. 15. nóvember 2021, var kærandi upplýstur um afstöðu Útlendingastofnunar og stoðdeildar ríkislögreglustjóra og gefinn frestur til að koma að andmælum í samræmi við 13. gr. stjórnsýslulaga. Andmæli og fylgigagn kæranda bárust kærunefnd þann 15. nóvember 2021. Í svari kæranda kemur fram að hann hafi ávallt dvalið í búsetuúrræði á vegum Útlendingastofnunar fyrir utan þann stutta tíma sem honum hafi með ólögmætum hætti verið synjað um þá þjónustu, þ.e. frá 18. maí til 16. júní 2021. Því fari fjarri að stoðdeild hafi ekki vitað um dvalarstað kæranda eins og komi fram í svari stoðdeildar til kærunefndar. Þá hafi kærandi aldrei leynt dvalarstað sínum og svarað öllum símtölum. Kærandi tekur fram að hann hafi ávallt verið skýr við stjórnvöld þótt það komi ekki fram í svari stoðdeildar og hann hafi ávallt svarað stoðdeild. Frá 20. apríl 2021 hafi kærandi dvalið nær allan tímann í búsetuúrræði á vegum Útlendingastofnunar.
Af svari stoðdeildar má ráða að þau samskipti sem áttu sér stað milli kæranda og stoðdeildar hafi einungis snúið að því að kanna afstöðu kæranda til fyrirhugaðs flutnings til Grikklands. Kærunefnd tekur fram að flutningur umsækjenda um alþjóðlega vernd sem fengið hafa neikvæða niðurstöðu hér á landi í máli sínu er íþyngjandi ákvörðun og því eðlilegt að umsækjendur séu mótfallnir slíkum flutningi. Þá má sjá af upplýsingum frá stoðdeild að síðustu samskipti stoðdeildar við kæranda hafi átt sér stað þann 8. júní 2021 en 12 mánaða fresturinn í máli kæranda rann út þann 21. október 2021. Af svari stoðdeildar má ráða að ekki hafi verið gerðar frekari tilraunir af hálfu stoðdeildar að undirbúa flutning á kæranda og framkvæmdin því ómarkviss af hálfu stoðdeildar. Kærunefnd telur að líta verði svo á að munnleg yfirlýsing kæranda á því að hann vilji ekki snúa aftur til Grikklands eða undirgangast sýnatöku til þess að gera íslenskum stjórnvöldum kleift að flytja hann þangað, geti ekki eitt og sér talist vera töf á afgreiðslu málsins.
Með hliðsjón af framangreindu er því ekki grundvöllur fyrir kærunefnd til að ákvarða að tafir á afgreiðslu umsóknar kæranda hafi verið á hans ábyrgð, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Af framangreindu leiðir að skilyrði 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er uppfyllt og ber að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar.
Í ljósi framangreinds er því fallist á að atvik hafi breyst verulega í máli kæranda á þann hátt að hann eigi rétt á endurupptöku á máli sínu, sbr. 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga. Það er jafnframt niðurstaða kærunefndar að fella ákvörðun Útlendingastofnunar í máli hans úr gildi. Lagt er fyrir Útlendingastofnun að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar á grundvelli 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Úrskurðarorð:
Fallist er á beiðni kæranda um endurupptöku á máli hans.
Ákvörðun Útlendingastofnunar er felld úr gildi og lagt er fyrir Útlendingastofnun að taka mál kæranda til efnismeðferðar.
The appellant‘s request for re-examination of the case is granted.
The decision of the Directorate of Immigration is vacated. The Directorate shall examine the merits of the appellant‘s application for international protection in Iceland.
Tómas Hrafn Sveinsson
Sindri M. Stephensen Þorbjörg I. Jónsdóttir