29. janúar 2020 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 37/2020 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 29. janúar 2020 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 37/2020

í stjórnsýslumáli nr. KNU19100032

Kæra […]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 8. október 2019 kærði einstaklingur er kveðst heita […], vera fæddur […] og vera ríkisborgari […] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 20. september 2019, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og vísa honum frá landinu.

Þess er krafist að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að stofnuninni verði gert að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar hér á landi með vísan til 4. mgr. 8. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir nefnd Dyflinnarreglugerðin) og 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016. Til vara er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að Útlendingastofnun verði gert að taka málið til meðferðar að nýju.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 21. maí 2019. Við leit að fingraförum kæranda í Eurodac gagnagrunninum, þann 23. maí 2019, kom í ljós að fingraför hans höfðu verið skráð í grunninn af yfirvöldum í Svíþjóð. Þann 11. júlí 2019 var beiðni um viðtöku kæranda og umsóknar hans um alþjóðlega vernd beint til yfirvalda í Svíþjóð, sbr. d-lið 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Í svari frá sænskum yfirvöldum, dags. 17. júlí 2019, samþykktu þau viðtöku kæranda á grundvelli b-liðar 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Útlendingastofnun ákvað þann 20. september 2019 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að honum skyldi vísað frá landinu. Ákvörðunin var birt fyrir kæranda þann 24. september 2019 og kærði kærandi ákvörðunina þann 8. október 2019 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda barst kærunefnd 17. október 2019 ásamt fylgigögnum. Þá bárust kærunefnd viðbótargögn þann 7. janúar 2020.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kom fram að sænsk stjórnvöld bæru ábyrgð á meðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar. Umsóknin yrði því ekki tekin til efnismeðferðar, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, enda fæli flutningur kæranda til Svíþjóðar ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. mgr. 36. gr. laganna. Þá taldi Útlendingastofnun að kærandi hefði ekki slík tengsl við Ísland að nærtækast væri að hann fengi hér vernd eða að sérstakar ástæður væru fyrir hendi þannig að taka bæri umsókn kæranda til efnismeðferðar, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kæranda var vísað frá landinu, sbr. c-lið 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, og skyldi hann fluttur til Svíþjóðar.

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kom m.a. fram að kærandi hafi kvaðst vera fæddur […]. Samkvæmt gögnum sem bárust frá sænskum stjórnvöldum hafi kærandi sótt um alþjóðlega vernd þar í landi, þann 10. ágúst 2015, en hafi ekki getað lagt fram gögn sem sýndu fram á aldur hans. Gekkst kærandi því undir aldursgreiningu í Svíþjóð 16. til 18. maí 2017 og samkvæmt niðurstöðum hennar hafi kærandi að öllum líkindum verið 18 ára eða eldri. Voru umræddar niðurstöður birtar kæranda þann 29. maí 2017. Að virtu heildstæðu mati á aldri kæranda, þ. á m. frásögn hans, aldursgreiningu og athugasemdum frá þjónustuaðilum kæranda hafi fæðingardagur hans verið ákvarðaður […] í ákvörðun sænskra stjórnvalda, dags. 5. desember 2018. Það var niðurstaða Útlendingastofnunar að ekki hefðu verið lögð fram gögn til að hnekkja því mati sem fór fram á aldri kæranda í Svíþjóð. Við meðferð umsóknar kæranda yrði byggt á því að upplýsingar sem bárust frá sænskum stjórnvöldum væru réttar og að enginn vafi væri á því að kærandi hafi verið orðinn 18 ára eða eldri þegar hann lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd hér á landi þann 21. maí 2019.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að hann hafi í viðtölum hjá Útlendingastofnun m.a. greint frá því að honum hafi verið rænt í heimaríki af samtökum þar í landi og færður í æfingabúðir á vegum þeirra. Þar hafi kærandi mátt þola illa meðferð […]. Kærandi hafi flúið en meðlimir samtakanna hafi leitað að honum […]. Vegna ótta við samtökin og stjórnvöld landsins hafi kærandi flúið til Svíþjóðar. Kærandi hafi dvalið á fósturheimili í Svíþjóð þar til stjórnvöld hafi sent hann í flóttamannabúðir eftir að hafa komist að þeirri niðurstöðu að kærandi væri fullorðinn. Þá komi fram að kærandi eigi erfitt með svefn, sé með slæma matarlyst og þunglyndur auk þess sem hann sé kvíðinn um líf sitt og framtíð. Kveður kærandi að hann óttist bæði að verða endursendur til heimaríkis og Svíþjóðar.

Kærandi gerir ýmsar athugasemdir við hina kærðu ákvörðun Útlendingastofnunar. Í fyrsta lagi er gerð athugasemd við forsendur stofnunarinnar þess efnis að engin gögn hafi borist henni sem gætu rennt stoðum undir málsástæðu kæranda um að líkamlegri eða andlegri heilsu hans sé ábótavant. Hafi það verið á forræði Útlendingastofnunar að ákveða hvort og hvers konar geðheilbrigðisþjónusta hafi staðið kæranda til boða. Ósk kæranda um að hitta sálfræðing hér á landi hafi ekki verið samþykkt fyrr en eftir ítrekaðar beiðnir og hafi hann hitt sálfræðing sl. 14. október, þ.e. eftir að ákvörðun stofnunarinnar hafi legið fyrir. Hafi kæranda því verið ómögulegt að leggja fram frekari gögn varðandi andlega heilsu hans fyrr en eftir umrætt viðtal. Vísar kærandi til þess að skv. 1. mgr. 25. gr. laga um útlendinga sé það hlutverk Útlendingastofnunar en ekki kæranda að tryggja að fram fari einstaklingsbundin greining á því hvort umsækjandi teljist vera í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sbr. 6. tölul. 3. gr. sömu laga.

Í öðru lagi gerir kærandi athugasemd við það hversu lítið vægi frásögn hans af atburðum í heimaríki hafi verið veitt. Vegna umræddra atburða þá kveður kærandi að hann upplifi kvíða, sé þunglyndur auk þess sem hann taki töflur vegna svefnerfiðleika. Umrædd frásögn, sem sé megingagn í málinu, hafi ekki verið lögð til grundvallar í málinu. Hafi Útlendingastofnun vísað til skorts á heilsufarsgögnum og gert ósanngjarna kröfu um að kærandi legði fram frekari heilsufarsgögn. Þar með hafi stofnunin ekki uppfyllt þá rannsóknarskyldu sem á henni hvílir, sbr. rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 sem áréttuð er í 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga. Í því sambandi vísar kærandi til úrskurðar kærunefndar útlendingamála nr. 316/2017.

Í þriðja lagi gerir kærandi athugasemd við mat Útlendingastofnunar að sérstakar ástæður hafi ekki verið uppi í máli hans og vísar til þess að stofnunin hafi m.a. ekki haft undir höndum fullnægjandi gögn til að leggja mat á heilsufar hans. Vísar kærandi til þess að viðmið sem komi fram í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017 séu einungis nefnd í dæmaskyni og geti ekki komið í stað heildarmats á einstaklingsbundnum aðstæðum kæranda í samræmi við ákvæði laga um útlendinga. Telur kærandi rökstuðningi Útlendingastofnunar varðandi mat á einstaklingsbundinni stöðu hans áfátt og að stofnunin hafi aðeins horft til þröngra og afmarkaðra skilyrða umræddrar reglugerðar í stað þess að framkvæma heildarmat á einstaklingsbundnum aðstæðum hans.

Þá hafi Útlendingastofnun ekki fjallað um inntak þriggja úrskurða sem kærandi hafi vísað til í greinargerð sinni til stofnunarinnar. Vegna þessa hafi skort á rökstuðningi stofnunarinnar hvað það varðar, sbr. 22. gr. stjórnsýslulaga. Kveði kærandi aðstæður sínar vera það einstaklingsbundnar og sérstakar að ekki verði framhjá þeim litið og að hann muni eiga erfitt uppdráttar verði honum gert að snúa aftur til Svíþjóðar.

Kærandi byggir á því að við komuna til landsins hafi hann verið ólögráða barn. Mótmælir kærandi því endursendingu til Svíþjóðar með vísan til 4. mgr. 8. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Þegar mál kæranda hafi verið til meðferðar hjá Útlendingastofnun hafi hann óskað eftir því að gangast undir aldursgreiningu með vísan til 1. mgr. 113. gr. laga um útlendinga, sbr. 3. mgr. 26. gr. sömu laga. Þá vísar kærandi til úrskurðar kærunefndar útlendingamála nr. 332/2019 frá 4. júlí 2019 þar sem komist hafi verið að þeirri niðurstöðu að vafi væri á aldri kæranda í því máli og Útlendingastofnun hafi borið að boða hann í aldursgreiningu þrátt fyrir að hann hafi áður gengist undir aldursgreiningu í Svíþjóð. Kærandi telji að mat Útlendingastofnunar á aldri hans geti ekki talist heildstætt þar sem það hafi aðeins grundvallast á gögnum frá sænskum stjórnvöldum. Í því sambandi vísar kærandi til 39. gr. reglugerðar um útlendinga og lögskýringargagna að baki frumvarpi því sem varð að lögum um útlendinga. Sjónarmið sem þar komi fram beri með sér að við ákvörðun á aldri umsækjenda um alþjóðlega vernd skuli fara fram heildstætt mat á aðstæðum einstaklings og frásagnar hans af ævi sinni auk þess sem beita megi líkamsrannsókn til greiningar á aldri en niðurstaða úr slíkri rannsókn skuli metin í samhengi við önnur atriði málsins. Þá skuli vafi um aldur metinn umsækjanda í hag. Kærandi vísar til þess að tanngreiningar í Svíþjóð hafi sætt mikilli gagnrýni fyrir ónákvæmni og niðurstaða úr slíkri rannsókn, ein og sér, geti ekki staðfest aldur hans með óyggjandi hætti. Með því að hafa ekki boðað kæranda í tanngreiningu hér á landi hafi Útlendingastofnun þ.a.l. ekki uppfyllt rannsóknarskyldu sem á henni hvílir, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga. Þar sem Útlendingastofnun hafi ekki fallist á að senda kæranda í tanngreiningu áður en hann náði 18 ára aldri, miðað við þann fæðingardag sem kærandi hafi gefið upp, eigi kærandi að njóta vafans og mál hans meðhöndlað líkt og hann hafi verið fylgdarlaus þegar hann hafi lagt fram umsókn um alþjóðlega vernd hér á landi. Í því samhengi vísar kærandi til sérviðmiða um börn og ungmenni sem koma fram í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Þá vísar kærandi til jafnræðisreglunnar m.t.t. þess að í framkvæmd hafi umsækjendum um alþjóðlega vernd sem kveðist vera yngri en 18 ára verið boðið að gangast undir tanngreiningu hér á landi.

Kærandi vísar til ýmissa skýrslna þar sem fram kemur gagnrýni á málsmeðferð sænskra yfirvalda sem varðar umsóknir fylgdarlausra barna um alþjóðlega vernd. Þar sé m.a. kveðið á um að misbrestur sé á því að framkvæmdar séu nauðsynlegar greiningar á þörfum barna fyrir líkamlega og andlega heilbrigðisþjónustu auk þess sem aldursmat sænskra yfirvalda á umsækjendum taki eingöngu mið af niðurstöðum tanngreininga og rannsókna á beinum en ekki þroska þeirra á annan hátt. Aukinheldur sé ónákvæmni tanngreininga gagnrýnd ásamt öðrum þáttum umræddrar málsmeðferðar, s.s. í tengslum við túlkaþjónustu, stjórnsýslu, ákvörðunartöku og forráðamenn.

Kærandi byggir þar að auki á því að íslenskum stjórnvöldum beri að taka umsókn hans um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar þar sem sérstakar ástæður séu uppi í máli hans, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í þeim efnum fjallar kærandi almennt um og gerir grein fyrir inntaki og túlkun á ákvæðinu, m.a. með hliðsjón af lögskýringargögnum og fyrri úrskurðum kærunefndar útlendingamála. Kærandi telji að með reglugerð nr. 276/2018, um breytingu á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017, þar sem skilyrðið um sérstakar ástæður í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er útfært nánar, hafi verið gengið lengra en ákvæði útlendingalaga og skorti reglugerðina því lagastoð. Engu að síður sé í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga aðeins að finna viðmið sem nefnd séu í dæmaskyni og geti þau þ.a.l. ekki komið í stað heildarmats á einstaklingsbundnum aðstæðum umsækjenda um alþjóðlega vernd. Að mati kæranda hafi Útlendingastofnun ekki framkvæmt slíkt mat. Hvað varðar sérstakar ástæður í máli kæranda vísar kærandi til þeirra atburða sem hann hafi upplifað í heimaríki, þ. á m. að honum hafi verið rænt af samtökum þarlendis og færður í æfingabúðir þar sem hann hafi mátt þola slæma meðferð. Þá hafi […]. Kærandi upplifi mikinn kvíða vegna framangreinds og eigi í svefnerfiðleikum […]. Í komunótum frá sálfræðingi á Göngudeild sóttvarna komi fram að […]. Vegna framangreinds og sem þolandi pyndinga og alvarlegs ofbeldis sé ljóst að kærandi sé einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Þá vísar kærandi til úrskurða kærunefndar útlendingamála nr. 582/2017 frá 24. október 2017, nr. 553/2017 frá 10. október 2017 og nr. 241/2016 frá 28. júní 2016 þar sem hann telji málsatvik vera áþekk hans eigin máli. Í umræddum úrskurðum hafi kærunefnd komist að því að umsóknir ungra drengja skyldu teknar til efnismeðferðar hér landi, ýmist m.t.t. til ungs aldurs, fyrri reynslu og líkamlegrar og andlegrar heilsu þeirra. Telji kærandi að umræddir úrskurðir séu bindandi fyrir Útlendingastofnun og henni hafi borið að leggja þá til grundvallar ákvarðanatöku í máli hans með vísan til jafnræðisreglu 11. gr. stjórnsýslulaga. Þegar litið er til sérstaklega viðkvæmrar stöðu kæranda, ungs aldurs, andlegrar líðanar hans og umdeildrar stefnu sænskra yfirvalda í málefnum umsækjenda um alþjóðlega vernd og flóttamanna séu fyrir hendi sérstakar ástæður í máli hans, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, sem skyldi íslensk stjórnvöld til að taka umsókn hans til efnismeðferðar hér á landi.

Varakröfu sína um ógildingu ákvörðunar Útlendingastofnunar byggir kærandi á því að rannsókn málsins og rökstuðningi fyrir niðurstöðu í því hafi verið verulega áfátt hjá stofnuninni. Vísar kærandi sérstaklega til þess að ekki hafi farið fram tanngreining auk þess sem mat Útlendingastofnunar hafi byggst á afar takmörkuðum upplýsingum. Þá hafi Útlendingastofnun gert ósanngjarna og óframkvæmanlega kröfu um að kærandi myndi sjálfur leggja fram gögn sem renni stoðum undir frásögn hans um bágborið heilsufar. Hafi Útlendingastofnun með þessu ekki sinnt hlutverki sínu eins og 1. mgr. 25. gr. laga um útlendinga kveður á um.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Mat á aldri, sbr. 113. gr. laga um útlendinga

Í 3. mgr. 26. gr. laga um útlendinga segir m.a. að ef grunur vaknar um að umsækjandi sem segist vera fylgdarlaust barn sé lögráða, og ekki er hægt að staðfesta það á óyggjandi hátt, skuli gerð, eins fljótt og kostur er, aldursgreining skv. 113. gr. laganna. Í 1. mgr. 113. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ef grunur leiki á að umsækjandi um alþjóðlega vernd eða umsækjandi um dvalarleyfi vegna fjölskyldusameiningar villi á sér heimildir við meðferð máls eða segi rangt til um aldur við meðferð máls geti viðkomandi stjórnvald lagt fyrir útlending að hann gangist undir líkamsrannsókn til þess að ákvarða aldur hans. Niðurstaða úr slíkri líkamsrannsókn skuli metin í samhengi við önnur atriði málsins og vafi metinn umsækjanda í hag. Í 1. mgr. 40. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, með síðari breytingum, sbr. 3. mgr. 113. gr. laga um útlendinga, kemur jafnframt fram að við ákvörðun á aldri skuli fara fram heildstætt mat á aðstæðum einstaklings og frásagnar af ævi hans en auk þess megi beita líkamsrannsókn til greiningar á aldri. Leiki grunur á að umsækjandi segi rangt til um aldur skuli framkvæma líkamsrannsókn til greiningar. Þá segir í athugasemdum við 3. mgr. 26. gr. í frumvarpi því sem varð að lögum um útlendinga að séu aðrar leiðir til að skera úr um aldur viðkomandi færar, s.s. með fáanlegum upplýsingum erlendis frá eða samtali við viðkomandi umsækjanda, sé rétt að reyna þær áður en aldursgreining fari fram.

Samkvæmt framansögðu hefur löggjafinn ákveðið að stjórnvöld á sviði útlendingamála skuli beita tilteknum rannsóknaraðferðum þegar upplýsa þarf um aldur umsækjanda um alþjóðlega vernd. Þá hefur löggjafinn jafnframt ákveðið að mat á aldri skuli vera heildstætt og vera byggt, eftir atvikum, á fleiri gögnum en líkamsrannsókn.

Við meðferð málsins hefur kærandi haldið því fram að fæðingardagur hans sé […]. Kærandi hefur í málinu ekki lagt fram gögn, s.s. auðkennisvottorð eða vegabréf, til stuðnings framburði hans, en kæranda var veittur frestur til framlagningu gagna máli sínu til stuðnings bæði hjá Útlendingastofnun og hjá kærunefnd. Við meðferð málsins aflaði Útlendingastofnun upplýsinga og gagna frá sænskum stjórnvöldum. Í málinu liggur fyrir að kærandi hafi sótt um alþjóðlega vernd í Svíþjóð þann 10. ágúst 2015 og að þar hafi hann gefið upp sama fæðingardag, þ.e. […]. Samkvæmt upplýsingum frá sænskum yfirvöldum hafi kærandi undirgengist aldursgreiningu þar í landi dagana 16. til 18. maí 2017. Aldursgreiningin hafi bæði falið í sér tanngreiningu og greiningu á myndatöku af lærlegg kæranda. Niðurstöður aldursgreiningarinnar hafi bent til þess að kærandi væri að öllum líkindum 18 ára eða eldri. Þá má ráða af ákvörðun sænsku útlendingastofnunarinnar að mat hafi verið lagt á aldur kæranda út frá m.a. fyrrgreindri aldursgreiningu, framburði hans, viðtali við fósturfjölskyldu kæranda þar í landi og starfsfólki skólans sem hann hafi gengið í í Svíþjóð sem var tekið í þeim tilgangi að leggja mat á félagslega hegðun kæranda. Með ákvörðun sænsku útlendingastofnunarinnar, dags. 5. desember 2018, hafi fæðingardagur kæranda verið ákvarðaður […].

Eins og áður segir hefur kærandi ekki lagt fram gögn sem styðja frásögn hans, eða með öðrum trúverðugum hætti sýnt fram á, að hann hafi verið yngri en 18 ára þegar hann hafi komið hingað til lands. Í málinu liggja hins vegar fyrir upplýsingar og gögn frá sænskum stjórnvöldum, þ. á m. ákvörðun sænskra stjórnvalda í máli kæranda og niðurstöður úr aldursgreiningu sem hann hafi undirgengist þar í landi árið 2017. Þegar litið er með heildstæðum hætti til gagna málsins, þ. á m. framburðar kæranda um aldur hans, upplýsinga frá sænskum yfirvöldum og aldursgreiningar sem kærandi hafði þegar undirgengist áður en hann kom hingað til lands, er það mat kærunefndar að aðstæður í máli kæranda hafi ekki verið slíkar að boða hefði þurft kæranda í aldursgreiningu hér á landi eins fljótt og kostur hafi verið, skv. 113. gr. laga um útlendinga. Þá hefur kærandi ekki lagt fram gögn sem hafi verið til þess fallin að hnekkja niðurstöðum þeirrar aldursgreiningar sem hann hafi undirgengist í Svíþjóð dagana 16. til 18. maí 2017. Þá er óhjákvæmilegt að líta til þess að þegar kærandi kom hingað til lands, þann 21. maí 2019, höfðu liðið hartnær tvö ár frá því að hann hafði undirgengist aldursgreiningu í Svíþjóð, en niðurstöður umræddrar greiningar kváðu á um að kærandi hefði að öllum líkindum verið orðinn 18 ára eða eldri á þeim tímapunkti þegar aldursgreiningin átti sér stað. Því telur kærunefnd, þegar litið er til gagna málsins með heildstæðum hætti, ekki forsendur til annars en að leggja til grundvallar að kærandi hafi verið eldri en 18 ára þegar hann sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 21. maí 2019.

Ákvæði 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef krefja má annað ríki, sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli samninga sem Ísland hefur gert um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða ríki skuli fara með beiðni um alþjóðlega vernd sem lögð er fram hér á landi eða í einhverju samningsríkjanna, um að taka við umsækjanda. Í samræmi við samning ráðs Evrópusambandsins og Íslands og Noregs um þátttöku hinna síðarnefndu í framkvæmd, beitingu og þróun Schengen-gerðanna samþykkti Ísland áðurnefnda Dyflinnarreglugerð, sbr. auglýsingu í C-deild Stjórnartíðinda nr. 1/2014.

Í III. kafla Dyflinnarreglugerðarinnar koma fram viðmið, í ákveðinni forgangsröð, um hvaða ríki skuli bera ábyrgð á umsókn um alþjóðlega vernd. Ábyrgð Svíþjóðar á umsókn kæranda er byggð á b-lið 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar þar sem kærandi sé með umsókn um alþjóðlega vernd til meðferðar þar í landi. Að framangreindri umfjöllun um aldur kæranda virtri fellur mál kæranda ekki undir 4. mgr. 8. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Samkvæmt framansögðu er heimilt að krefja sænsk stjórnvöld um að taka við kæranda, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Einstaklingsbundnar aðstæður kæranda

Kærandi er ungur karlmaður sem er staddur einsamall hér á landi. Í þjónustuviðtölum hjá Útlendingastofnun greindi kærandi frá ofbeldi sem hann hafi mátt þola í æfingabúðum á vegum samtaka í heimaríki sem hafi flutt hann þangað gegn vilja hans. Þá hefur kærandi greint frá andlegri vanlíðan, en í gögnum frá Göngudeild sóttvarna má sjá að kærandi hafi hitt þar sálfræðing í nokkur skipti. Í gögnunum kemur fram að hann sé almennt heilbrigður en að hann hafi átt við svefnerfiðleika að stríða […]. Þá komi saga um svefnerfiðleika kæranda einnig fram í komunótum sálfræðings á Göngudeild sóttvarna, dags. 14. október 2019.

Í greinargerð kæranda er óskað eftir því að kærandi verði látinn undirgangast sálfræðimat. Við meðferð málsins hefur kærandi lagt fram gögn heilsufar hans frá Göngudeild sóttvarna, dags. 28. maí til 25. nóvember 2019. Kæranda var bæði leiðbeint um framlagningu heilsufarsgagna við málsmeðferð hjá Útlendingastofnun og kærunefnd. Það er mat kærunefndar að mál kæranda sé nægjanlega upplýst er varðar heilsufar kæranda og ekkert sem bendi til þess að frekari gögn um heilsufar hans muni hafa áhrif á niðurstöðu í málinu.

Aðstæður í Svíþjóð

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður og málsmeðferð umsókna um alþjóðlega vernd í Svíþjóð, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:

Amnesty International Report 2017/18 – Sweden (Amnesty International, 22. febrúar 2018);
Annual Report on the situation of Asylum in the European Union 2018 (European Asylum Support Office, 24. júní 2019);
Asylum Information Database. National Country Report – Sweden (European Council on Refugees and Exiles, 25. apríl 2019);
Freedom in the World 2019 – Sweden (Freedom House 2019);
Good Advice for Asylum seekers in Sweden (The Swedish Network of Refugee Support Group, ágúst 2019);
Observations by the United Nations High Commissioner for Refugees Regional Representation for Northern Europe on the draft law proposal on restrictions of the possibility to obtain a residence permit in Sweden (The UN High Commissioner for Refugees, 10. mars 2016);
Sweden 2018 Human Rights Report (United States Department of State, 13. mars 2019) og
Upplýsingar af vefsíðu sænsku útlendingastofnunarinnar (www.migrationsverket.se).

Í framangreindum gögnum kemur fram að sænska útlendingastofnunin (s. Migrationsverket) tekur ákvarðanir er varða umsóknir um alþjóðlega vernd. Umsækjandi um alþjóðlega vernd á þess kost að bera synjun útlendingastofnunarinnar á umsókn sinni undir stjórnsýsludómstól (s. Migrationsdomstolen) og þeim dómi er unnt að áfrýja til áfrýjunardómstóls (s. Migrationsöverdomstolen). Umsækjendur um alþjóðlega vernd, sem hafa fengið endanlega synjun á umsókn sinni hjá sænsku útlendingastofnuninni og framangreindum dómstólum, eiga þess kost að leggja fram viðbótarumsókn hjá sænsku útlendingastofnuninni, að ákveðnum skilyrðum uppfylltum. Ef nýjar upplýsingar eða ný gögn liggja fyrir í máli umsækjanda, aðstæður hafa breyst verulega eða verulegir annmarkar hafa verið á fyrri málsmeðferð, geta skilyrði fyrir viðbótarumsókn verið uppfyllt. Synji sænska útlendingastofnunin að taka viðbótarumsókn til skoðunar má kæra þá ákvörðun og engin takmörk eru á því hversu oft umsækjandi getur lagt fram viðbótarumsókn um alþjóðlega vernd. Þá eiga umsækjendur um alþjóðlega vernd þess kost að leggja fram beiðni fyrir Mannréttindadómstól Evrópu um bráðabirgðaráðstöfun, skv. 39. gr. málsmeðferðarreglna dómstólsins, telji þeir endanlega niðurstöðu um synjun á umsókn um alþjóðlega vernd og brottvísun til heimaríkis hafa í för með sér hættu á ofsóknum eða meðferð sem muni brjóta í bága við ákvæði mannréttindasáttmála Evrópu.

Svíþjóð er aðildarríki Evrópusambandsins og hefur innleitt tilskipanir sambandsins vegna meðferðar og móttöku umsækjenda um alþjóðlega vernd. Samkvæmt framangreindum skýrslum um aðstæður og aðbúnað umsækjenda í Svíþjóð eiga þeir rétt á húsnæði, mataraðstoð og vasapeningum, geti þeir ekki framfleytt sér sjálfir. Þá kemur fram á áðurnefndri heimasíðu sænsku útlendingastofnunarinnar og í gagnagrunni Evrópuráðsins um flóttamenn og landflótta einstaklinga, Asylum Information Database, að umsækjendum um alþjóðlega vernd í Svíþjóð sé tryggður aðgangur að grunnheilbrigðisþjónustu. Sveitarfélagið sem umsækjandi um alþjóðlega vernd dvelst í hefur milligöngu um að útvega umsækjanda lækni og aðra heilbrigðisþjónustu við hæfi. Eigi umsækjandi við andlega vanlíðan að stríða á hann rétt á því að óska eftir viðeigandi þjónustu frá heilsugæslunni sem staðsett er í sveitarfélaginu sem hann dvelst í. Þá er tekið tillit til þarfa einstaklinga sem teljast vera í viðkvæmri stöðu, þ. á m. að því er varðar sérfræðiaðstoð. Greiða þarf vægt komugjald vegna heimsóknar á heilsugæslu en innlögn á spítala er umsækjanda að kostnaðarlausu. Fari kostnaður vegna heilbrigðisþjónustu fram úr ákveðinni upphæð er hægt að óska eftir fjárhagsaðstoð frá ríkinu. Þá eiga umsækjendur rétt á takmarkaðri félagslegri aðstoð á meðan viðbótarumsókn er til meðferðar.

Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér er ljóst að sænsk stjórnvöld uppfylla skyldur sínar varðandi lögfræðiaðstoð við umsækjendur um alþjóðlega vernd skv. tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins nr. 32/2013 um málsmeðferð við veitingu og afturköllun alþjóðlegrar verndar, sbr. 19. og 20. gr. hennar. Þegar umsækjendur um alþjóðlega vernd leggja fram umsókn um vernd í Svíþjóð í fyrsta skipti eiga þeir rétt á lögfræði- og túlkaþjónustu án endurgjalds þegar umsókn er til meðferðar hjá sænsku útlendingastofnuninni og á kærustigum málsins. Umsækjendur um alþjóðlega vernd eiga hins vegar ekki rétt á lögfræðiþjónustu án endurgjalds við að leggja fram viðbótarumsókn en þeir geta átt rétt á að fá tilnefndan lögmann ef sænska útlendingastofnunin samþykkir að taka viðbótarumsóknina til skoðunar. Endurgjaldslaus túlkaþjónusta er ekki í boði við framangreinda málsmeðferð.

Umsækjendur um alþjóðlega vernd geta einnig leitað til frjálsra félagasamtaka, t.d. ráðgjafarmiðstöðvar (s. Rådgivningsbyrån) sem veitir lögfræðiaðstoð og ráðgjöf.

Ákvæði 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 3. mgr. 36. gr. laganna kemur fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því ríki sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr. Við túlkun á inntaki 42. gr. laga um útlendinga telur kærunefnd jafnframt að líta verði til þess að ákvörðun aðildarríkis um brottvísun eða frávísun sem setur einstakling í raunverulega hættu á að verða fyrir pyndingum, ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu er í andstöðu við 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, sbr. jafnframt 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944.

Með vísan til umfjöllunar um aðstæður og móttökuskilyrði umsækjenda um alþjóðlega vernd í Svíþjóð er það niðurstaða kærunefndar að synjun á efnismeðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd leiði ekki til brots gegn 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þá benda öll gögn til þess að kærandi hafi raunhæf úrræði í Svíþjóð, bæði fyrir landsrétti og fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, sbr. jafnframt 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sem tryggja að hann verði ekki sendur áfram til annars ríkis þar sem líf hans eða frelsi kann að vera í hættu, sbr. 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga.

Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Í 32. gr. a og 32. gr. b reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, sbr. 4. mgr. 36. gr. laganna, koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því. Þá segir í 2. mgr. 36. gr. laganna að ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.

Aðstæðum kæranda hefur þegar verið lýst en ljóst er að kærandi er ungur og hefur greint frá andlegri vanlíðan. Kærunefnd telur aðstæður kæranda ekki þess eðlis að þær teljist til sérstakra ástæðna í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eða samkvæmt þeim viðmiðum sem talin eru upp í dæmaskyni í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Í því sambandi hefur nefndin m.a. litið til þess að heilsufar kæranda sé ekki með þeim hætti að hann teljist glíma við mikil og alvarleg veikindi, s.s. skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm og meðferð við honum er aðgengileg hér á landi en ekki í viðtökuríki eins og segir í 2. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar. Þá telur nefndin að heilbrigðisaðstæður hans geti ekki talist til ástæðna sem séu svo einstaklingsbundnar og sérstakar að ekki verði framhjá þeim litið, sbr. 3. mgr. sömu greinar. Kærunefnd telur að gögn málsins bendi til þess að kæranda standi til boða aðgengileg heilbrigðisþjónusta í Svíþjóð.

Þá telur kærunefnd að gögn málsins beri ekki með sér að kærandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar eða að hann geti af sömu ástæðu vænst þess að staða hans verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Í greinargerð kæranda kemur fram að hann hafi ekki fengið vitneskju um að sænsk yfirvöld hafi breytt fæðingardegi hans fyrr en við birtingu ákvörðunar sænsku útlendingastofnunarinnar í máli hans auk þess sem hann gagnrýni málsmeðferð þarlendra stjórnvalda í máli hans frekar. Kærunefnd tekur fram að telji kærandi á sér brotið í samskiptum sínum við sænsk stjórnvöld, s.s. við ákvörðun um aldur, geti hann leitað ásjár þarlendra umboðsmanna (s. Migrationsverkets bemötandeombudsman og Justitieombudsmannen).

Það er jafnframt mat kærunefndar að málsástæður kæranda að öðru leyti verði ekki taldar til sérstakra ástæðna í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæli með því að mál hans verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 22. ágúst 2019 ekki hafa sérstök tengsl við Ísland. Þar að auki er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hann lagði fram umsókn sína þann 21. maí 2019.

Kærandi vísar í greinargerð sinni til úrskurða kærunefndar útlendingamála nr. 553/2017 frá 10. október 2017 og nr. 582/2017 frá 24. október 2017 þar sem hann telur fyrirliggjandi málsatvik sambærileg þeim sem voru uppi í umræddum úrskurðum. Að mati kærunefndar benda gögn málsins ekki til þess að veikindi kæranda séu þess eðlis og jafn alvarleg og í framangreindum málum og fellst ekki á að framangreindir úrskurðir hafi fordæmisgildi í þessu máli. Í greinargerð var einnig tilvísun í úrskurð kærunefndar nr. 241/2016 frá 28. júní 2016, þar sem fallist var á kröfu kæranda um að taka mál hans til efnismeðferðar á grundvelli 4. mgr. 8. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Þar var um að ræða einstakling sem ekki var hægt að útiloka, á grundvelli gagna málsins, að hefði verið barn að aldri við komuna til landsins og eru málsatvik í því máli, að mati kærunefndar, að þessu leyti í grundvallaratriðum ekki sambærileg og atvik í máli kæranda. Þá vísar kærandi til úrskurðar kærunefndar í máli nr. 332/2019 frá 4. júlí 2019 þar sem komist var að þeirri niðurstöðu að Útlendingastofnun hefði átt að boða kæranda í aldursgreiningu þrátt fyrir að slík greining hafi áður átt sér stað í Svíþjóð. Vísaði kærunefnd sérstaklega til framlagðra gagna í málinu, þ. á m. vegabréfs og auðkennisvottorðs frá heimaríki kæranda, en upplýsingar sem þar komu fram um aldur kæranda fóru á skjön við niðurstöðu aldursgreiningar sem framkvæmd hafði verið í Svíþjóð. Sambærileg gögn hafa ekki verið lögð fram í fyrirliggjandi máli og eru málin þ.a.l. ólík í grundvallaratriðum að mati kærunefndar.

Athugasemdir kæranda við ákvörðun Útlendingastofnunar

Svo sem fram hefur komið gerir kærandi ýmsar athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar, m.a. að stofnunin hafi ekki aflað frekari heilsufarsgagna við meðferð málsins og skorts á lagastoð reglugerðar nr. 276/2018, um breytingu á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017.

Þegar ákvörðun Útlendingastofnunar var tekin, hafði kærandi farið í líkamsskoðun á Göngudeild sóttvarna, sbr. komunótur dags. 13. júní 2019. Af ákvörðun Útlendingastofnunar má ráða að stofnunin hafi ekki talið að umrætt gagn bæri með sér að kærandi væri einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. mgr. 25. gr. sömu laga. Fyrir kærunefnd útlendingamála voru lögð fram frekari heilsufarsgögn, þ.e. komunótur frá sálfræðingi á Göngudeild sóttvarna, dags. 14. október til 25. nóvember 2019, sem lágu ekki fyrir þegar ákvörðun Útlendingastofnunar var tekin. Þrátt fyrir það hefur kærunefnd komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun í máli kæranda. Í uppfærðum heilsufarsgögnum sem voru aðeins lögð fram fyrir kærunefnd var því ekkert sem benti til þess að mat Útlendingastofnunar á aðstæðum kæranda hafi ekki verið rétt eða að aðstæður hans hafi ekki verið rannsakaðar með fullnægjandi hætti á fyrri stigum málsins. Að mati kærunefndar er því ekki tilefni til að ætla að rannsókn Útlendingastofnunar hafi verið ábótavant hvað þetta atriði varðar, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga.

Eins og að ofan greinir hefur kærunefnd komist að því að ekki hafi verið til staðar vafi um aldur kæranda sem leiða hefði átt til þess að kærandi yrði boðaður í aldursgreiningu, sbr. 3. mgr. 26. gr. laga um útlendinga og 113. gr. sömu laga. Að auki hefur nefndin komist að því að rannsókn Útlendingastofnunar hafi hvorki verið ábótavant né að hún hafi byggst á ófullnægjandi gögnum. Verður því ekki fallist á varakröfu kæranda að slíkir annmarkar hafi verið á rannsókn Útlendingastofnunar sem leiða ættu til ógildingar hennar, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga. Kærunefnd tekur þó undir athugasemd kæranda um að skort hafi á rökstuðning hvað varðar tilvísun í fyrri úrskurði kærunefndar útlendingamála í greinargerð hans til Útlendingastofnunar. Í ákvörðun stofnunarinnar hafi aðeins verið vísað til þess að málsatvik í umræddum úrskurðum og í máli kæranda hafi verið ólík í veigamiklum atriðum án þess að tilgreina nánar að hvaða leyti málsatvik hafi verið frábrugðin. Beinir kærunefnd þeim tilmælum til Útlendingastofnunar að gætt verði að þessu í ákvörðunum stofnunarinnar svo að efni rökstuðnings í stjórnvaldsákvörðun, sbr. 1. og 2. mgr. 22. gr. stjórnsýslulaga, geti talist fullnægjandi.

Þá hefur kærunefnd lagt einstaklingsbundið mat á umsókn kæranda og komist að niðurstöðu um að synja honum um efnismeðferð með vísan til ákvæða laga um útlendinga eins og þau hafa verið útfærð í reglugerð um útlendinga. Er niðurstaða í málinu byggð á túlkun kærunefndar á framangreindum ákvæðum og sjónarmiðum sem nefndin telur málefnaleg en áður hefur komið fram í úrskurðum kærunefndar að reglugerðina skorti ekki lagastoð. Kærunefnd hefur að auki farið yfir hina kærðu ákvörðun að öðru leyti og telur ekki tilefni til þess að gera frekari athugasemdir við hana. Hefur kærunefnd skoðað alla þætti málsins og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun.

Frávísun

Kærandi kom hingað til lands þann 21. maí 2019 og sótti um alþjóðlega vernd sama dag. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um alþjóðlega vernd verið synjað um efnismeðferð og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. gr. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Kærandi skal fluttur til Svíþjóðar innan tilskilins frests, nema ákveðið verði að fresta réttaráhrifum úrskurðar þessa að kröfu kæranda, sbr. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga.

Samantekt

Í máli þessu hafa sænsk stjórnvöld fallist á að taka við kæranda og umsókn hans um alþjóðlega vernd á grundvelli ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar. Í ljósi alls ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að rétt sé að synja því að taka til efnismeðferðar umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi og senda kæranda til Svíþjóðar með vísan til c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Ákvörðun Útlendingastofnunar er því staðfest.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

Áslaug Magnúsdóttir

Árni Helgason Þorbjörg Inga Jónsdóttir

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála