12. nóvember 2021 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 548/2021 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 12. nóvember 2021 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 548/2021

í stjórnsýslumálum nr. KNU21090035 og KNU21090036

Kæra […],

[…]

og barns þeirra

á ákvörðunum

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 8. september 2021 kærðu […] fd. […], ríkisborgari Kólumbíu (hér eftir K) […], fd. […], ríkisborgari Kólumbíu (hér eftir M) ákvarðanir Útlendingastofnunar, dags. 19. ágúst 2021, um að synja kærendum og barni þeirra, […], fd. […], ríkisborgara Kólumbíu, um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja þeim um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016.

Kærendur krefjast þess aðallega að hinar kærðu ákvarðanir verði felldar úr gildi og að málinu verði vísað til nýrrar meðferðar hjá Útlendingastofnunar vegna brots á rannsóknarreglu stjórnsýsluréttar, sbr. 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga og 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Til vara er þess krafist að hinar kærðu ákvarðanir verði felldar úr gildi og kærendum verði veitt viðbótarvernd með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara er þess krafist að hinar kærðu ákvarðanir verði felldar úr gildi og að kærendum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreindar ákvarðanir eru kærðar á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsatvik og málsmeðferð

Kærendur sóttu um alþjóðlega vernd hér á landi þann 18. júní 2021. Kærendur komu í viðtöl hjá Útlendingastofnun, m.a. þann 6. júlí 2021 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðunum, dags. 19. ágúst 2021, synjaði Útlendingastofnun kærendum og barni þeirra um alþjóðlega vernd ásamt því að synja þeim um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Voru ofangreindar ákvarðanir kærðar til kærunefndar útlendingamála þann 8. september 2021. Kærunefnd barst greinargerð kærenda þann 22. september 2021 ásamt fylgigögnum. Í greinargerð óskuðu kærendur eftir því að koma fyrir nefndina og tjá sig um efni mála sinna. Taldi kærunefnd ekki ástæðu til að gefa þeim kost á að koma fyrir nefndina, sbr. 7. mgr. 8. gr. laga um útlendinga.

III. Ákvarðanir Útlendingastofnunar

Í ákvörðunum Útlendingastofnunar kemur fram að kærendur byggi umsókn sína á því að kærendur eigi á hættu ómannúðlega og vanvirðandi meðferð í heimaríki. Þá byggja þau umsókn sína á bágum félagslegum aðstæðum, mismunun sem K verði fyrir vegna heyrnarskerðingar hennar, slæmum heilsufarsástæðum M, og ótryggum aðstæðum ungs barns kærenda.

Niðurstaða Útlendingastofnunar var sú að kærendur væru ekki flóttamenn og þeim skyldi synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kærendum var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.

Í ákvörðun Útlendingastofnunar í máli barns kærenda, kom fram að það væri svo ungt að árum að ekki yrði talið tilefni til að taka viðtal við það. Fram kom að umsókn barns kærenda væri grundvölluð á framburði foreldra þess og þeim hefði verið synjað um alþjóðlega vernd og dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga um útlendinga. Í ákvörðunum foreldra hefði jafnframt verið tekin afstaða til aðstæðna barnsins og hvernig þær aðstæður horfi við einstökum þáttum ákvörðunarinnar. Var það niðurstaða Útlendingastofnunar með vísan til niðurstöðu í máli foreldra þess, að gættum ákvæðum samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, útlendingalaga og barnaverndarlaga, að barni kærenda væri ekki stefnt í hættu með því að fylgja foreldrum sínum til heimaríkis.

Kærendum og barni þeirra var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kærendum jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kærenda

Í sameiginlegri greinargerð kærenda til kærunefndar er vísað um málavexti til greinargerðar kærenda til Útlendingastofnunar og annarra ganga málsins. Í viðtölum við K og M hjá Útlendingastofnun hafi kærendur greint frá ástæðum þess að þau hafi flúið heimaríki sitt. Kærendur komi frá borginni Cali í Kólumbíu og þar hafi ástandið í landinu versnað mikið sökum COVID-19-heimsfaraldursins og aukins atvinnuleysis í landinu. Mótmæli hafi brotist út og glæpahópum hafi vaxið fiskur um hrygg. Mótmælin hafi gert það að verkum að verulega hættulegt hafi verið á götum úti sökum ofbeldis og mótmæla um alla borg. Þau hafi ekki séð fram á að ástandið myndi batna og ákveðið að fara til Íslands til að tryggja heilsu og framtíð sonar síns. Kærendur óttist óöryggið, glæpahópana og ofbeldið sem ríki í Cali, óttist um líf sonar síns og að K verði beitt ofbeldi er hún sinni vinnu sinni sem læknir í heimaþjónustu. Þá valdi ástandið M streitu og þau óttist um áhrif þess á heilsu hans. Þá sé atvinnuleysi í Cali mikið og yfirvöld geti ekki veitt þeim stuðning með framfærslustyrk.

Í greinargerð eru gerðar margvíslegar athugasemdir við hinar kærðu ákvarðanir. Að mati kærenda hafi Útlendingastofnun byggt umfjöllun sína um ástand í Kólumbíu á úreltum og óuppfærðum heimildum. Þá telja kærendur að Útlendingastofnun hafi ekki lagt rétt mat á hagsmuni barns þeirra og persónulega stöðu kærenda. K hafi greint frá því að hún hafi starfað sem læknir í heimaþjónustu í Kólumbíu. Hún hafi þó þurft að vinna að heiman um tíma sökum ótta við tiltekinn vopnaðan hóp fólks sem hafi stöðvað heilbrigðisstarfsfólk við vinnu sína og beðið um skilríki. Þá hafi þeir kveikt í sjúkrabílum sem K og annað heilbrigðisstarfsfólk hafi notað við vinnu sína. Verulega hættulegt hafi verið á götum úti og K hafi því ekki getað unnið annars staðar en að heiman og í gegnum síma.

Í greinargerð kærenda er, með vísan til heimilda, fjallað almennt um aðstæður í heimaríki þeirra. Fram kemur að mótmæli hafi hafist í apríl 2021. Frá því að mótmælin hafi brotist út hafi kólumbíska lögreglan og öryggissveitir beitt mótmælendur ofbeldi þrátt fyrir að mótmælin hafi flest farið fram á friðsamlegan máta. Ástandið sé sérstaklega slæmt í heimaborg kærenda, Cali. Mikil ofbeldisbylgja hafi skekið kólumbísku þjóðina en upphaf mótmælanna hafi mátt rekja til mótmæla gegn nýrri skattalöggjöf sem hafi þróast út í ákall þjóðarinnar um róttækar breytingar í efnahagskerfinu. Ólga hafi brotist út á meðal mótmælenda sökum hörku af hálfu lögreglu, misréttis og spillingar. Meirihluti dauðsfalla tengd mótmælunum hafi orðið í Cali. Stjórnvöld hafi kennt glæpahópum í Cali um ofbeldið sem þar hafi geisað og talið sig þurfa að verjast með vopnum með framangreindum afleiðingum.

Kærendur byggja aðalkröfu sína um að ákvarðanir Útlendingastofnunar verði felldar úr gildi á því að stofnunin hafi brotið rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga. Útlendingastofnun hafi vísað í óuppfærðar heimildir um ástandið í Kólumbíu. Verulega mikið hafi gengið á í Kólumbíu síðastliðna mánuði sem beri að skoða þegar aðstæður kærenda og barns þeirra séu skoðaðar þar í landi. Þá hafi Útlendingastofnun látið hjá líða að fjalla um það sem barni kærenda sé fyrir bestu í samræmi við skyldur sínar. Það að senda barn kærenda til Kólumbíu þar sem verulegt óöryggi og ofbeldi ríki sé því augljóslega ekki fyrir bestu. Stjórnvöldum beri að framkvæma ítarlegt og einstaklingsbundið mat á væntanlegum aðstæðum barns kærenda í Kólumbíu. Með vísan til mikilvægis þeirra upplýsinga um ástand mála í Kólumbíu um þessar mundir og þeirra ógna sem kærendur hafi greint frá sé ljóst að stofnunin hafi ekki uppfyllt rannsóknarskyldu sína.

Verði ekki fallist á aðalkröfu kærenda krefjast þau þess til vara að þeim verði veitt viðbótarvernd hér á landi með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga vegna þess alvarlega almenna ástands sem ríki í landinu vegna glæpagengja, skæruliðahópa og annarra vopnaðra hópa. Frá því mótmæli hafi hafist í apríl 2021 hafi kólumbíska lögreglan og öryggissveitir beitt mótmælendur hrottalegu ofbeldi þrátt fyrir að mótmælin hafi farið flest fram með friðsamlegum hætti. Ljóst sé að kærendur uppfylli öll skilyrði þess að hljóta viðbótarvernd þar sem þau eigi í raunverulegri hættu á að verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð í Kólumbíu. Þá sé það mat kærenda að innri flutningur sé hvorki raunhæf né sanngjörn ráðstöfun fyrir þau. Ekki verði séð að fyrir hendi sé nokkurt það svæði sem kærendur kæmust til án þess að eiga á hættu að verða fyrir alvarlegum skaða.

Til þrautavara krefjast kærendur þess að þeim verði veitt dvalarleyfi hér á landi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Í greinargerð kærenda kemur fram að öryggi almennra borgara í heimaríki þeirra sé ógnað með handahófskenndum árásum og glæpum af hálfu skæruliðahópa og annarra vopnaðra hópa í skjóli refsileysis. Þá þurfi að hafa í huga afleiðingar af því ofbeldi sem þau hafi upplifað, þau áföll og hinn stanslausa ótta sem þau búi við sem hafi haft áhrif á andlega heilsu þeirra. Þá hafi kærendur vísað til heilsufarsvandamála sinna. M hafi ekki náð sér að fullu af völdum sjúkdóma og hafi áhyggjur af andlegri heilsu sinni. Auk þess sem K hafi lýst mismunun vegna heyrnarskerðingar í starfi hennar og möguleikum vegna þess í heimaríki. Þau telji að Útlendingastofnun hafi gengið of langt í að gera lítið úr aðstæðum þeirra. Þau hafi auk þess áhyggjur af syni sínum, að hann verði einnig heyrnarskertur og verði þolandi mismununar. M hafi fengið svokallað blóðþurrðarslag (e. ieschemic stroke) í hjarta og heila og hafi verið nær dauða en lífi. Honum hafi verið ráðlagt að halda sig fjarri streitu og álagi. Sonur kærenda hafi glímt við öndunarerfiðleika vegna ofnæmis. Þá hafi kærendur greint frá erfiðum félagslegum aðstæðum í heimaríki. Verulegt atvinnuleysi sé í landinu. M hafi ekki tekist að fá vinnu og K hafi verið eina fyrirvinna fjölskyldunnar og hún sé nú einnig atvinnulaus. Þá geti hún ekki sinnt vinnu sinni í heimaþjónustu vegna átaka í landinu. Þá hafi þau glímt við matarskort vegna vegalokana og átaka. Ljóst sé að ómögulegt sé fyrir kærendur að lifa öruggu og eðlilegu lífi í Kólumbíu.

Þá vísa kærendur til þess að með því að senda þau til heimaríkis yrði brotið gegn meginreglunni um non-refoulement, sbr. 42. gr. laga um útlendinga. Að auki telja kærendur að slík ákvörðun muni brjóta í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, 6. og 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 33. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðunum Útlendingastofnunar kemur fram að til að sanna á sér deili hafi kærendur framvísað kólumbískum vegabréfum fyrir sig og barn sitt. Telur kærunefndin því ljóst að kærendur og barn þeirra séu kólumbískir ríkisborgarar.

Réttarstaða barns kærenda

Staða barna á flótta ræðst að viðeigandi reglum í þjóðarétti og landsrétti. Í 22. gr. samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, sbr. lög nr. 19/2013, segir í fyrsta lagi að aðildarríki skuli gera viðeigandi ráðstafanir til að tryggja að barn sem leiti eftir réttarstöðu sem flóttamaður, eða sem talið sé flóttamaður samkvæmt viðeigandi reglum eða starfsháttum þjóðaréttar eða landslaga, fái, hvort sem það sé í fylgd foreldra eða annarra eða ekki, viðeigandi vernd og mannúðlega aðstoð við að nýta sér þau réttindi sem við eigi og kveðið sé á um í samningunum.

Í 2. mgr. 10 gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 segir að ákvarðanir sem varði barn skuli teknar með það sem því sé fyrir bestu að leiðarljósi, því tryggður réttur til að tjá skoðanir sínar í málum sem það varði og tekið tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Í 3. mgr. 25. gr. laga um útlendinga kemur fram að við ákvörðun sem sé háð mati stjórnvalds skuli huga að öryggi barns, velferð þess og félagslegum þroska og möguleika þess til að sameinast fjölskyldu sinni.

Sérstaklega er fjallað um mat stjórnvalda á umsóknum barna um alþjóðlega vernd í 5. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Þar segir að við mat á því hvort barn teljist flóttamaður samkvæmt lögunum skuli það sem barninu sé fyrir bestu haft að leiðarljósi. Við mat á því hvað barni sé fyrir bestu skuli stjórnvöld líta til möguleika barns á fjölskyldusameiningu, öryggis þess, velferðar og félagslegs þroska auk þess sem taka skuli tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Við ákvörðun í máli er varðar hagsmuni barns skuli stjórnvöld taka skriflega afstöðu til þessara atriða.

Almennt er viðurkennt að eðlilegur þroski barns sé best tryggður með því að vernda fjölskylduna. Sé ólögráða barn í fylgd annars eða beggja foreldra sinna eða annars úr fjölskyldunni sem hefur það á framfæri sínu og sá fer fram á réttarstöðu flóttamanns, ber að fara með málin í samræmi við meginregluna um einingu fjölskyldunnar. Ljóst er að barn það sem hér um ræðir er í fylgd foreldra sinna og haldast úrskurðir fjölskyldunnar því í hendur.

Landaupplýsingar

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Kólumbíu m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:

Achieving Health Outcomes in Colombia. Civil Registration and Vital Statistics System, Unique Personal Identification Number, and Unified Beneficiary Registry System for Births and Death (World Bank Group, 2019);

A fractured peace, A Reuters Special Report (Reuters International, 26. apríl 2018);
Amnesty International Report 2020/2021 – Colombia (Amnesty International, 7. apríl 2021);
Annual Report 2019 – Colombia (Amnesty International, 27. febrúar 2020);
Bloqueos y ataques a misiones médicas escalan protestas en Colombia (France24, 26. maí 2021);
Cali vivió otra noche trágica en el marcho de las protestas en Colombia (France24, 6. júní 2021);
Cali take on mantle of Colombia´s ´capital of resistance´ (Financial Times, 30. maí 2021);
Colombia: Violent repression, paramilitarism, illegal detention and torture of peaceful protesters in Cali (Amnesty International, 30. júlí 2021);
Colombia: Cali: In the epicenter of repression: Human rights violations during the 2021 national strike in Cali, Colombia (Amnesty International, 30. júlí 2021);
Colombia: Fact-Finding Mission Report. Conflict Dynamics in the Post-FARC-EP Period and State Protection (Immigration and Refugee Board of Canada, mars 2020);
Colombia Travel Advisory (US Department of State, Bureau of Consular Affairs, skoðað 12. október 2021);
Colombia 2020 Crime and Safety Report (US Department of State, Bureau of Diplomatic Security, 13. mars 2020);
Colombia: Events of 2020 (Human Rights Watch, 2021);
Colombia: Egregious Police Abuses Against Protesters: Police Reform Urgently Needed to Prevent Future Violations (Human Rights Watch, 9. júní 2021);
Colombia: Spike in attacks against peace community shows conflict still alive (Amnesty International, 21. mars 2017);
Colombia arrested 134 anti-government activists in one week (Colombia Reports, 27. júlí 2021);
Colombia´s Armed Groups Battle for the Spoils of Peace (International Crisis Group, 19. október 2017);
Colombians Revive Protests Amid New Tax Plan (VOA News, 21. júlí 2021);
Colombia – Peace and Stability in the Post-Conflict Era (Center for Strategic and International Studies (CSIS), mars 2014);
Colombia at a Stabilization Crossroads (Center for Strategic and International Studies (CSIS), 5. mars 2020);
Colombia’s Armed Groups Battle for the Spoils of Peace. Latin America Report No. 63 (International Crisis Group (ICG), 19. október 2017);
Education in Colombia (World Education News And Reviews, 23. júní 2020);
Freedom in the World 2020 – Colombia (Freedom House, 4. mars 2020);
In the Shadow of “No“: Peace after Colombia’s Plebiscite. Latin America Report No. 60 (International Crisis Group (ICG), 31. janúar 2017);
Mental Health ATLAS 2017. Member State Profile. Colombia (World Health Organization, 2018);
Colombia: Bachelet calls for dialogue and respect for human rights after new reports of deaths and injuries in Cali (UNCHR, 30. maí 2021);
Observaciones y recomendaciones, visita de trabajo a Colombia (CIDH, júní 2021);
Piden respeto a misión médica tras 169 ataques durante protestas en Colombia (Swissinfo, 25. maí 2021);
Protest in Colombia: HRW condemns “extremely serious abuses” by the police against protesters (BBC News, 9. júní 2021);
Primary Health Care Systems (Prymasis). Case study from Colombia (World Health Organization, 2017);
Recycled Violence, Abuses by FARC dissident groups in Tumaco on Colombia’s Pacific Coast (Human Rights Watch, 13. desember 2018);
Renewed protests in Colombia as government unveils new tax reform (France24, 21. júlí 2021);
Situation of human rights in Colombia. Report of the United Nations High Commissioner for Human Rights (UN Human Rights Council, 8. maí 2020);
Social Security Throughout the World, The Americas, 2019 - Colombia (Social Security Administration. Office of Retirement and Disability Policy. Office of Research, Evaluation, and Statistics, mars 2020);
The World Factbook: Colombia (CIA, síðast uppfært 25. október 2021);
Trincheras y balas en Siloé: 74 muertos y unas protestas que no cesan en Colombia (El Confidencial, 13. júní 2021);
The Missing Peace: Colombia’s New Government and Last Guerrillas. Latin America Report No 68 (International Crisis Group (ICG), 12. júlí 2018);
UNHCR Eligibility Guidelines for Assessing the International Protection Needs of Asylum- Seekers from Colombia (UNHCR, september 2015);
2020 Country Reports on Human Rights Practices – Colombia (US Department of State, 30. mars 2021);
World Report 2020 – Events of 2019 (Human Rights Watch, 14. janúar 2020);
World Report 2021 - Events of 2020 (Human Rights Watch, 13 . janúar. 2021);
Upplýsingar af vefsíðu kólumbíska heilbrigðis- og félagsmálaráðuneytisins (https://www.minsalud.gov.co);
Upplýsingar af vefsíðu Colombia Reports (colombiareports.com);
Upplýsingar af vefsíðu InSight Crime (insightcrime.org) og
Upplýsingar af vefsíðu Refugees International (https://www.refugeesinternational.org).

Kólumbía er stjórnarskrárbundið lýðveldi með rúmlega 50 milljónir íbúa. Í landinu aðhyllist 79% íbúa kaþólska trú. Þann 5. nóvember 1945 gerðist Kólumbía aðili að Sameinuðu þjóðunum. Ríkið fullgilti alþjóðasamning um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi ásamt alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi árið 1969. Ríkið fullgilti alþjóðasamning um afnám allrar mismununar gegn konum árið 1982 og samning Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri og vanvirðandi meðferð eða refsingu árið 1987.

Í skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2020 kemur fram að helstu vandamál á sviði mannréttinda í landinu séu m.a. handahófskennd morð, pyndingar, víðtæk spilling, nauðganir og misnotkun kvenna og barna af hálfu ólöglegra vopnaðra hópa í landinu og ofbeldi gegn LGBTI einstaklingum. Á meðal þess sem fram kemur í framangreindum heimildum er að spilling sé umtalsverð á meðal stjórnmálamanna og innan lögreglu landsins. Þó kemur m.a. fram í skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2019 að forseta- og þingkosningar í júní árið 2018 hafi verið taldar hafa farið fram með frjálsum og sanngjörnum hætti og þær hafi verið hinar friðsömustu í áratugi. Í skýrslu samtakanna Freedom House kemur t.a.m. fram að spillingar gæti víða í kólumbísku stjórnkerfi. Á síðustu árum hafi komið upp á yfirborðið hneykslismál tengd ýmsum alríkisstofnunum sem hafi verið rannsökuð og sakfellt hafi verið fyrir brot, þ. á m. brot háttsettra embættismanna. Þá hafi refsileysi innan öryggissveita landsins verið vandamál en stjórnvöld hafi á síðustu árum aukið þjálfun liðsmanna öryggissveita landsins hvað varðar mannréttindi ásamt því að rannsaka og sakfella í auknum mæli brot liðsmanna þeirra. Þá hafi dregið úr samstarfi á milli öryggissveita og ólöglegra vopnahópa. Mannréttindasamtök hafi þó gagnrýnt að á sumum svæðum virðist glæpahópar fá að starfa því sem næst óáreittir. Lögregla sé fagmannlegri en í nágrannaríkjum Kólumbíu en skortur sé á fjármagni og mannafla. Enn fremur hafi lögreglan verið sökuð um að vinna með glæpamönnum og að vera ekki til staðar á strjálbýlli svæðum þar sem hættulegir hópar séu virkir.

Af framangreindum heimildum má ráða að glæpa- og morðtíðni í Kólumbíu sé há og að glæpahópar séu starfandi víðs vegar um landið og séu ráðandi á ákveðnum svæðum, einkum í héruðunum Cauca, Nariño, Catatumbo og Norte de Santander. Þeir stærstu og þekktustu hafi verið skæruliðahóparnir FARC-EP (e. Revolutionary Armed Forces of Colombia – People’s Army) og ELN (e. National Liberation Army). Þá séu þar einnig starfandi svokallaðir NAG (e. New Armed Groups) sem hafi sprottið út frá hersveitum sem áður hafi starfað í landinu. Fram kemur í skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2020 að í kjölfar undirritunar friðarsamkomulags stjórnvalda við skæruliðahópinn FARC, hafi formlegri afvopnun hópsins lokið árið 2017 og það sama ár hafi fyrrum meðlimir myndað stjórnmálaflokk og tekið þátt í þingkosningum í mars árið 2018. Í ársskýrslu samtakanna frá 2020 kemur fram að her landsins hafi áætlað að meðlimir í afsprengihópum FARC væru nú fleiri en 2.300 talsins. Í skýrslu Human Rights Watch fyrir árið 2020 kemur fram að almennir borgarar hafi verið beittir misnotkun og ofbeldi af hendi framangreindra skæruliðahópa og glæpahópa. Meðlimir mannréttindasamtaka, fjölmiðlafólk, leiðtogar frumbyggja og aðrir aðgerðarsinnar hafi staðið frammi fyrir margvíslegu ofbeldi og líflátshótunum. Stjórnvöld hafi ekki gripið til fullnægjandi ráðstafana til að vernda þau. Í skýrslu frá bandaríska utanríkisráðuneytinu um glæpi og öryggi í Kólumbíu frá 13. mars 2020 kemur m.a. fram að lögregluyfirvöld í Kólumbíu séu alla jafna öflug og fagleg. Þrátt fyrir ofangreind vandamál hafi dregið verulega úr ofbeldi í landinu öllu á síðustu 20 árum. Megi rekja þessa fækkun ofbeldisglæpa einkum til friðarsamkomulagsins við FARC og vopnahlés og friðarviðræðna við ELN.

Í skýrslu Human Rights Watch kemur fram að kólumbíska ríkislögreglan hafi í nóvember árið 2019 ráðist að mótmælendum í landinu, sem hafi mótmælt breytingum á skattalöggjöf og morðum á mannréttindaaðgerðarsinnum. Dregið hafi úr mótmælunum í kjölfar Covid-19 faraldursins en hinn 28. apríl 2021 hafi þúsundir manns tekið þátt í mótmælum vegna fyrirhugaðra breytinga á skattalöggjöf. Stjórnvöld hafi dregið umræddar tillögur til baka en mótmæli hafi haldið áfram og tengst óánægju mótmælenda á mörgum sviðum, s.s. atvinnuleysi, versnandi efnahagsástandi í kjölfar COVID-19 heimsfaraldursins, ójöfnuði, glæpatíðni o.fl. Þá var vanefndum samningsaðila á friðarsamningnum sem undirritaður var árið 2016 og stigvaxandi ofbeldi glæpahópa og lögregluyfirvalda mótmælt. Í skýrslu sinni greinir Amnesty International frá ofbeldi og alvarlegum mannréttindabrotum gagnvart mótmælendum af hendi öryggissveita og vopnaðra aðila. Frá því mótmæli hafi hafist hafi kólumbíska lögreglan og öryggissveitir beitt mótmælendur ofbeldi þrátt fyrir að mótmælin hafi flest farið fram með friðsamlegum hætti. Lögreglan hafi brugðist við með því að grípa til óhóflegrar valdbeitingar, beitingu skotvopna og handahófskenndra handtaka. Mannréttindasamtökin Human Rights Watch hafa fordæmt alvarleg ofbeldisbrot í landinu. Í frétt frá 27. júlí 2021 kemur fram að skráð hafi verið a.m.k. 79 dauðsföll víðsvegar um landið og 1900 manns hafi særst í mótmælunum. Mannréttindafulltrúi Sameinuðu þjóðanna, Michelle Bachelet, hefur m.a. lýst yfir áhyggjum af átökum í borginni Cali og hvatt til viðræðna og þess að dauðsföll verði rannsökuð. Skrifstofu hennar hafi borist fregnir af því að 14 manns hafi látið lífið og 98 manns særst, þar af 54 af byssuskotum í átökunum sem hafi átt sér stað tengslum við mótmæli hinn 28. maí 2021. Í skýrslu mannréttindanefndar Ameríkuríkja (e. Inter-American Commission of Human Rights) í tengslum við heimsókn nefndarinnar til landsins í júní 2021, kemur fram að nefndin hafi fundið víðtækan samhljóm meðal fulltrúa ríkisins og fulltrúa borgaralega samfélagsins varðandi orsakir mótmælanna sem liggi í miklum ójöfnuði og misskiptingu auðs, fátækt og skorti á aðgengi að efnahagslegum, menningarlegum og félagslegum réttindum, einkum aðgengi að menntun, atvinnu og heilbrigðisþjónustu. Þá hafi tugir ungra drengja safnast saman, undir merkjum Primera Línea, til að vernda mótmælendur gegn ofbeldi lögreglu og öryggissveita. Hinn 26. maí 2021 hafi 134 manns úr hópnum verið handteknir og sakaðir um glæpsamleg athæfi. Yfirvöld hafi haldið því fram að brot þessara aðila hafi verið fjármögnuð af ELN og afsprengihópum FARC og þannig réttlætt handtöku þeirra. Forseti Kólumbíu hafi lagt fram tillögu að umbótum á lögregluliði Kólumbíu sem feli m.a. í sér að lögreglumenn skuli bera líkamsmyndavélar og að sett verði á fót mannréttindaembætti innan lögreglunnar sem eigi að fá utanaðkomandi tillögur að stefnumótun. Þá ætli ríkisstjórnin að bæta verklag fyrir kvartanir almennings vegna aðgerða lögreglunnar. Í skýrslu Freedom House fyrir árið 2020 kemur fram að Hæstiréttur Kólumbíu hafi skipað fyrir um að réttur til að mótmæla og tjáningarfrelsi skyldi virtur og lagt fyrir hlutaðeigandi stofnanir að setja reglugerðir til að koma í veg fyrir ofbeldi af hálfu öryggissveita.

Í framangreindum heimildum kemur fram að konur eigi undir högg að sækja á ýmsum sviðum í Kólumbíu. Í skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2020 kemur m.a. fram að ofbeldi og refsileysi sé vandamál í landinu. Þá kemur m.a. fram í framangreindri skýrslu samtakanna Freedom House að konur verði fyrir kynbundnu ofbeldi í tengslum við átök tengd glæpastarfsemi og baráttu stjórnvalda við glæpahópa í landinu. Þá hafi nokkuð skort á innleiðingu kynbundinna þátta friðarsamkomulagsins frá árinu 2016.

Í Kólumbíu er lagt bann við mismunun gagnvart einstaklingum með líkamlega eða andlega fötlun. Þá er refsivert að áreita fólk sem glímir við fatlanir. Börn með fatlanir sæki skóla á öllum stigum en víða sé skortur á kennurum með sérstaka þjálfun eða þekkingu til að kenna fötluðum börnum. Hagsmunasamtök hafi bent á að börn með fatlanir komi oft seinna inn í menntakerfið og flosni úr skólum í meira mæli en önnur börn.

Samkvæmt stjórnarskrá Kólumbíu eiga ríkisborgarar rétt á grunnheilbrigðisþjónustu og félagslegri aðstoð í landinu. Samkvæmt vef Alþjóðabankans var atvinnuleysi í Kólumbíu, 15,4% og hafði aukist verulega frá árinu 2019. Ráðuneyti heilbrigðis- og félagslegrar verndar (s. Ministerio de Salud y de Protección Social) ber ábyrgð á að hafa eftirlit með og samræma þjónustu á starfssviði sínu á landsvísu. Samkvæmt lögum um heilbrigðisþjónustu frá 2015 (s. La Ley Estatutaria de Salud 1751 de 2015) telst heilbrigði til grundvallar mannréttinda og bann er lagt við því að synja sjúklingum um nauðsynlega heilbrigðisþjónustu á grundvelli efnahagslegrar stöðu. Samkvæmt upplýsingum frá Alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni frá árinu 2018, hefur frá árinu 2013 verið í gildi sérstök löggjöf um geðheilbrigðismál í Kólumbíu, slík heilbrigðisþjónusta sé að mestu tryggð með sjúkratryggingakerfi landsins og meirihluti fólks sem eigi við andleg vandamál að stríða þurfi ekki að greiða fyrir slíka þjónustu.

Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.

Í 38. gr. laga um útlendinga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.

Í 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:

a. ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,

c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Orðsambandið „ástæðuríkur ótti við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á að hann hafi þegar orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við slíkar ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis nema talið verði að miklar líkur séu á því að slíkar ofsóknir yrðu ekki endurteknar, t.d. þar sem aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki, verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra.

Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kærenda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2019). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).

Kærendur bera fyrir sig að ástæðu flótta þeirra frá heimaríki megi einkum rekja til ótryggs ástands í heimaríki. Þá glími þau við heilsufarsvandamál og telji að með því að snúa aftur til heimaríkis muni þau búa við bágar félagslegar aðstæður. Þá greindu kærendur frá því að ekki væri unnt að treysta á yfirvöld í heimaríki sínu.

Kærendur hafa ekki borið fyrir sig að hafa sætt ofsóknum eða að þau óttist ofsóknir af hálfu kólumbískra yfirvalda sem hafa eða gætu náð því alvarleikastigi sem 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga mælir fyrir um. Þá benda önnur gögn málsins ekki til þess að slíkar ofsóknir hafi átt sér stað eða að kærendur eigi þær á hættu. Skýrslur og önnur gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður í Kólumbíu bera m.a. með sér að ítök glæpahópa séu á sumum svæðum sterk og löggæsla veik. Þrátt fyrir að gögn um aðstæður í Kólumbíu bendi til þess að glæpahópar séu áhrifamiklir á sumum svæðum í Kólumbíu, er það mat kærunefndar að gögnin sýni fram á að á öðrum svæðum geti kólumbísk yfirvöld almennt verndað grundvallarmannréttindi ríkisborgara sinna.

Fyrir liggur að kærendur bjuggu í Cali. Heimildir benda ekki til annars en að kærendur geti leitað aðstoðar yfirvalda telji þau þörf á því. Er það því mat kærunefndar að kærendur hafi ekki sýnt fram á að stjórnvöld í Kólumbíu geti ekki eða vilji ekki veita þeim vernd, m.a. með því að ákæra eða refsa fyrir þær athafnir sem feli í sér ofsóknir. Kærendur hafa því raunhæfan möguleika á því að leita sér ásjár stjórnvalda þar í landi, ef þau telja sig þurfa á aðstoð þeirra að halda.

Með vísan til framangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærendur hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að þau hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. og 4. mgr. 38. gr. laganna.

Samkvæmt 5. mgr. 37. gr. laga um útlendinga skal, við mat samkvæmt 1. og 2. mgr. 37. gr. í málum sem varða börn, fylgdarlaus sem önnur, hafa það sem er barninu fyrir bestu að leiðarljósi. Í ákvæðinu kemur fram að við það mat beri að líta til möguleika barns á fjölskyldusameiningu, öryggis barnsins, velferðar og félagslegs þroska auk þess sem taka skuli tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Líkt og að framan greinir var barn kærenda talið það ungt að árum að óþarft væri að taka viðtal við það. Leggur kærunefnd mat á hagsmuni þess samkvæmt 5. mgr. 37. gr. laga um útlendinga með hliðsjón af upplýsingum úr fyrirliggjandi gögnum málsins og framangreindum aðstæðum í heimaríki þess. Að mati kærunefndar var sjónarmiðum barnsins nægilega komið á framfæri með framburði K og M og hagsmunagæslu talsmanns. Kærunefnd telur, að teknu tilliti til ákvæða í barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna og barnaverndarlögum nr. 80/2002, að engin rök standi í vegi fyrir að barn kærenda fylgi foreldrum sínum til heimaríkis. Kærunefnd horfir m.a. til þess að barnið er í fylgd foreldra sinna sem eru að mestu heilsuhraust og vinnufær og nýtur stuðnings þeirra. Þá bendi gögn ekki til annars en að þau geti búið saman í heimaríki þeirra og að barni kærenda standi til boða menntun og aðgengi að heilbrigðisþjónustu. Með vísan til framangreinds er það mat kærunefndar, að teknu tilliti til sjónarmiða um öryggi, velferð og félagslegan þroska barnsins að það sé því fyrir bestu að fylgja foreldrum sínum til heimaríkis.

Telur kærunefndin því ljóst að kærendur og barn þeirra uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamenn hér á landi.

Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.

Við mat á því hvort aðstæður kæranda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort kærandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).

Kærendur vísa til þess að þau séu í hættu vegna ótryggs ástands í heimaríki. Þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér benda til þess að ástandið í Kólumbíu sé víða ótryggt, sumum svæðum sé að mestu leyti stjórnað af glæpa- eða skæruliðahópum og að íbúar landsins kunni að eiga á hættu að vera beittir ofbeldi af hálfu slíkra hópa. Það er mat kærunefndar að frásögn kærenda af almennu ástandi í Kólumbíu sé í meginatriðum í samræmi við fyrirliggjandi gögn og upplýsingar um heimaríki þeirra. Þau gögn og heimildir sem kærunefnd hefur yfirfarið benda til þess að töluvert hafi verið um mótmæli í heimaborg kærenda, Cali og að aðgerðir öryggissveita gagnvart mótmælendum, hafi verið gagnrýndar. Hins vegar, að virtum framburði kærenda, gögnum málsins og landaupplýsingum um ástandið á því svæði sem þau bjuggu í Kólumbíu, er það mat kærunefndar að kærendur og barn þeirra eigi ekki á hættu að sæta dauðarefsingum, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða verða fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki sé greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka, verði þeim gert að snúa aftur til heimaríkis.

Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kærenda telur kærunefndin að aðstæður kærenda þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærendur uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamenn hér á landi.

Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga

Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærendur uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga eiga þau ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga er heimilt að veita útlendingi sem staddur er hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, þrátt fyrir að skilyrði 37. gr. séu ekki uppfyllt, ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.

Kærendur hafa greint frá erfiðum aðstæðum í heimaríki vegna starfsemi glæpahópa og að yfirvöld geti ekki veitt þeim fullnægjandi vernd. Kærendur telji m.a. ljóst að þau geti ekki lifað öruggu og eðlilegu lífi fjarri ofbeldi og hefndaraðgerðum í heimaríki sínu og að ástand mannréttindamála þar í landi sé slæmt og félagslegar aðstæður bágbornar. Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga kemur fram að ákvæði 1. mgr. 74. gr. vísi einnig til alvarlegra aðstæðna í heimaríki og væri þar oft um að ræða viðvarandi mannréttindabrot í ríkinu eða þá aðstöðu að yfirvöld veiti ekki þegnum sínum vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Í athugasemdunum kemur jafnframt fram að erfiðar almennar aðstæður geta tekið til óvenjulegra aðstæðna á borð við náttúruhamfarir eða langvarandi stríðsástand í heimaríki. Með vísan til framangreindrar umfjöllunar um aðstæður í heimaríki kærenda telur kærunefnd að aðstæður þeirra séu ekki slíkar að grundvöllur sé til veitingar dvalarleyfis á grundvelli erfiðra almennra ástæðna.

Kærendur byggja á því að félagslegar aðstæður þeirra í heimaríki verði bágbornar. Í athugasemdum með frumvarpi til laga um útlendinga er fjallað um erfiðar félagslegar aðstæður. Þar kemur fram að átt sé við að útlendingur hafi þörf á vernd vegna félagslegra aðstæðna í heimalandi og eru þar nefnd sem dæmi aðstæður kvenna sem hafa sætt kynferðislegu ofbeldi, sem leitt getur til erfiðrar stöðu þeirra í heimalandi, eða aðstæður kvenna sem ekki fella sig við kynhlutverk sem er hefðbundið í heimaríki þeirra og eiga á hættu útskúfun eða ofbeldi við endurkomu. Verndarþörf þjóðfélagshópa að öðru leyti myndi fara eftir aðstæðum í hverju máli. K hefur greint frá því að hún hafi þurft að þola mismunun vegna heyrnarskerðingar en hún hafi starfað sem læknir í heimaríki. Þá sé M menntaður markaðsfræðingur en hafi verið atvinnulaus og þau hafi ákveðið að hann myndi sjá um umönnun barns þeirra meðan hún ynni áfram sem læknir. Í viðtali hjá Útlendingastofnun greindi K frá því að þau hafi viljað betra líf fyrir son sinn en hann gæti átt í Kólumbíu. Í viðtalinu kom fram að hún óttist óöryggið í heimaríki en telji ekki að fjölskylda sín sé í hættu. K óttist að hún muni eiga erfitt með að fá vinnu vegna ástandsins í landinu og M hafi takmarkaða möguleika vegna veikinda sinna. K hefur þó greint frá því að hún hafi hlotið menntun og starfað sem læknir í heimaríki áður en þau hafi ákveðið að yfirgefa heimaríki. Að mati kærunefndar verður ekki séð að heyrnarskerðing sem K hefur greint frá hafi komið í veg fyrir að hún hafi getað starfað og aflað tekna. Þá hafi kærendur áhyggjur af velferð barns síns og því að það muni ekki fá góða menntun í heimaríki. Í umræddum athugasemdum kemur einnig fram að í samræmi við ákvæði alþjóðlegra skuldbindinga og almennra laga sé lagt til að tekið sé sérstakt tillit til barna, hvort sem um er að ræða fylgdarlaus börn eða önnur börn. Í því ljósi og með hliðsjón af meginreglunni um að það sem barni er fyrir bestu skuli hafa forgang þegar teknar eru ákvarðanir um málefni þess, sbr. jafnframt 2. mgr. 10. gr. og 3. mgr. 25. gr. laga nr. 80/2016, telur kærunefnd að við mat á því hvort skilyrði 1. mgr. 74. gr. laganna séu fyrir hendi skuli taka sérstakt tilliti til þess ef um barn er að ræða og skuli það sem er barni fyrir bestu haft að leiðarljósi við ákvörðun. Af gögnum málsins verður ekki annað ráðið en að barn kærenda hafi aðgang að heilbrigðis- og skólakerfi landsins og geti leitað aðstoðar yfirvalda þar í landi. Með vísan til fyrri umfjöllunar er það mat kærunefndar að kærendur hafi ekki sýnt fram á ríki þörf á vernd á grundvelli félagslegra aðstæðna.

Þá hafa kærendur greint frá erfiðum efnahagslegum aðstæðum sínum og að þau geti ekki framfleytt sér í heimaríki. Í athugasemdum með frumvarpi til laga um útlendinga kemur fram að ákvæðið um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða yrði að jafnaði ekki talið ná til neyðar af efnahagslegum rótum, svo sem fátæktar, hungursneyðar eða húsnæðisskorts. Við meðferð málsins hafa ekki komið fram gögn sem kalla á að vikið sé frá þeim meginsjónarmiðum sem fram koma í þeim athugasemdum.

Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga kemur fram að með ríkri þörf á vernd af heilbrigðisástæðum sé m.a. miðað við að um skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm sé að ræða og meðferð við honum væri aðgengileg hér á landi en ekki í heimaríki viðkomandi. Í þessu sambandi kemur jafnframt fram að meðferð teljist ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur er hér átt við þau tilvik þar sem meðferð sé til í heimaríkinu en viðkomandi eigi ekki rétt á henni. Þá kunna að falla undir 1. mgr. 74. gr. mjög alvarlegir sjúkdómar sem ekki teljast lífshættulegir, svo sem ef sýnt þykir að þeir muni valda alvarlegu óbætanlegu heilsutjóni eða óbærilegum þjáningum. Ef um langvarandi sjúkdóm sé að ræða væru ríkari verndarsjónarmið fyrir hendi ef sjúkdómur væri á lokastigi. Jafnframt væri rétt að líta til þess hvort meðferð hafi hafist hér á landi og ekki væri læknisfræðilega forsvaranlegt að rjúfa meðferð, sem og til atriða sem varði félagslegar aðstæður útlendings og horfur hans. Kærendur hafa greint frá heilsufarsvandamálum M. Hann hafi glímt við svokallað blóðþurrðarslag (e. ischemic stroke) og sé viðkvæmur fyrir álagi og streitu. Í sálfræðinótu Göngudeildar sóttvarna frá 11. október 2021 kemur fram að M hafi greint frá miklum kvíða og að hann óttist að vera sendur aftur til Kólumbíu. Hann hafi fengið heilablóðfall fyrir nokkru og óttist að kvíði hafi áhrif á heilsu hans. Í viðtali hjá Útlendingastofnun greindi K frá því að M hefði glímt við veikindi en að hann hefði fengið heilsuna aftur en ekki nægilega að mati vinnuveitanda og það hefði verið erfitt fyrir hann andlega. Þrátt fyrir erfiðleika í heimaríki kærenda vegna mótmæla, verður ekki annað séð að framlögðum gögnum og framburði M en að hann hafi getað leitað læknisfræðilegrar aðstoðar vegna veikinda sinna og fengið hana. Þá kvaðst M hafa náð fullum bata. Í viðtali hjá Útlendingastofnun greindu kærendur frá því að þau hafi haft aðgang að einkarekinni heilbrigðisþjónustu í heimaríki. Einnig sögðu þau að K sé með heyrnarskerðingu og hafi mætt fordómum og mismunun vegna þess. Kærendur hafi auk þess áhyggjur af heilsu barns síns, enda hafi þau búið nálægt mótmælunum í Cali og hávaðinn og táragasið hafi truflað barnið. Þau hafi þurft að leita með barnið til einkarekinnar heilbrigðisstofnunar vegna öndunarerfiðleika. Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér verður ekki ráðið annað en að kærendur hafi aðgang að heilbrigðisþjónustu og lyfjum í heimaríki sínu. Verður því ekki talið að kærendur hafi sýnt fram á ríka þörf á vernd af heilbrigðisástæðum.

Kærunefnd hefur jafnframt litið til þeirra tímabundnu erfiðleika sem heimaríki kærenda kann að þurfa að glíma við vegna Covid-19 faraldursins. Kærunefnd telur þá erfiðleika ekki vera þess eðlis að þeir leiði til þess, einir og sér eða í samhengi við önnur gögn málsins, að heimilt sé að veita kærendum dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða.

Þegar upplýsingar um heimaríki kærenda og barns þeirra og gögn málsins eru virt í heild, með hliðsjón af aðstæðum þeirra í heimaríki, er það niðurstaða kærunefndar að kærendur hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að þau hafi ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kærenda og barns þeirra í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri þeim dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kærenda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til eigi ekki við í máli kærenda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kærenda þangað.

Athugasemdir kærenda við ákvörðun Útlendingastofnunar

Kærendur gera í greinargerð sinni ýmsar athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar, m.a. að í ákvörðuninni hafi verið vísað til eldri heimilda um aðstæður í heimaríki. Aðalkrafa kæranda í máli þessu, um ómerkingu hinna kærðu ákvarðana, er meðal annars byggð á því að málsmeðferð á lægra stjórnsýslustigi haf verið ófullnægjandi. Taka má undir það með kærendum að rannsókn Útlendingastofnunar hafi ekki verið lýtalaus, m.a. m.t.t. þeirra heimilda um stöðu heimaríkis sem útlistaðar eru í hinni kærðu ákvörðun. Við meðferð málsins á æðra stjórnsýslustigi hefur kærunefnd bætt úr þeim annmörkum, skoðað alla þætti málsins og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun, svo sem að framan greinir. Af þeim sökum er aðalkröfu kæranda hafnað.

Frávísun og frestur til að yfirgefa landið

Kærendur komu hingað til lands 18. júní 2021 ásamt barni sínu og sóttu um alþjóðlega vernd sama dag. Eins og að framan greinir hefur umsóknum þeirra um vernd og dvalarleyfi hér á landi verið synjað og hafa þau því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsóknir þeirra um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 43. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kærendum því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. laganna, enda höfðu þau verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsókna þeirra hófst hjá Útlendingastofnun.

Að mati kærunefndar og með vísan til 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga og þegar litið er til ferðatakmarkana vegna Covid-19 faraldursins teljast 30 dagar hæfilegur frestur til að yfirgefa landið.

Í ljósi COVID-19 faraldursins er athygli kæranda einnig vakin á því að Útlendingastofnun getur frestað framkvæmd ákvörðunar með vísan til 2. mgr. 103. gr. laga um útlendinga vegna sérstakra aðstæðna útlendings eða vegna þess að ómögulegt sé að framkvæma ákvörðun að svo stöddu.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinna kærðu ákvarðana þykir rétt að staðfesta ákvarðanir Útlendingastofnunar í málum kærenda og barns þeirra.

Athygli er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð:

Ákvarðanir Útlendingastofnunar í málum kærenda og barns þeirra eru staðfestar. Lagt er fyrir kærendur og barn þeirra að hverfa af landi brott. Kærendum og barni þeirra er veittur 30 daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljug.

The decisions of the Directorate of Immigration in the cases of the appellants and their child are affirmed. The appellants and their child are requested to leave the country. The appellants and their child have 30 days to leave the country voluntarily.

Tómas Hrafn Sveinsson

Sindri M. Stephensen Þorbjörg I. Jónsdóttir

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála