Mál nr. 71/2017 Úrskurður 26. janúar 2018
Mál nr. 71/2017 Eiginnafn: Lind
Hinn 26. janúar 2018 kveður mannanafnanefnd upp svohljóðandi úrskurð í máli 71/2017 en erindið barst nefndinni 24. nóvember 2017.
Fyrir liggur beiðni um nafnið Lind sem eiginnafn karlmanns.
Eiginnafnið Lind er á mannanafnaskrá sem eiginnafn kvenmanns. Virðist það hafa verið fært á skrána, sem kvenmannsnafn, þegar við fyrstu útgáfu mannanafnaskrár samkvæmt eldri lögum um mannanöfn nr. 37/1991. Í tölulegum gögnum Hagstofu Íslands, sem birtar eru á heimasíðu stofnunarinnar, kemur fram að í ársbyrjun 2017 hafi yfir 1200 kvenmenn þá borið nafnið hér á landi skv. skráningu í þjóðskrá. Rík hefð er því fyrir því að þetta nafn sé notað sem kvenmannsnafn.
Samkvæmt upplýsingum frá Þjóðskrá Íslands bera 7 karlar nafnið Lind í þjóðskrá sem uppfylla skilyrði vinnulagsreglna mannanafnanefndar varðandi hefð og er sá elsti fæddur 1943. Samkvæmt upplýsingum þjóðskrár eru þeir allir afkomendur konu frá Færeyjum sem bar þar ættarnafnið Lind. Nafnið kemur ekki fyrir í manntölum frá 1703–1920.
Samkvæmt lögum um mannanöfn nr. 45/1996 þarf eiginnafn að fullnægja öllum skilyrðum 1. til 3. mgr. 5. gr. laganna til að á það verði fallist. Ef þau skilyrði eru fyrir hendi skal mannanafnanefnd færa nafnið á mannanafnaskrá, sbr. 22. gr. sömu laga. Af framangreindu liggur fyrir að þessi skilyrði hafa verið talin fyrir hendi hvað varðar nafnið Lind sem kvenmannsnafn. Hér þarf hins vegar að leysa úr því hvort fallist verður á nafnið sem karlmannsnafn.
Mannanafnanefnd telur að skilyrði 2. mgr. 5. gr. laga um mannanöfn að dreng beri að gefa karlmannsnafn sé ekki fullnægt í málinu. Eiginnafnið Lind hefur sterka stöðu sem kvenmannsnafn hér á landi en lítil hefð fyrir nafninu hér á landi sem karlmannsnafni. Eiginnafnið Lind verður því einvörðungu talið vera kvenmannsnafn samkvæmt mannanafnalögunum nr. 45/1996. Ef fallist væri á nafnið sem eiginnafn konu væri í reynd um leið fallist á það af hálfu mannanafnanefndar að heimilt væri að gefa stúlku karlmannsnafn. Slíkt gengi gegn 3. mgr. 5. gr. laga um mannanöfn en nefndinni er óheimilt að fara gegn gildandi lögum í störfum sínum.
Til nánari skýringar skal tekið fram að mannanafnanefnd hefur nokkrum sinnum áður fallist á að viðurkenna beri tiltekið nafn bæði sem kvenmannsnafn og karlmannsnafn. Fyrsta dæmið um slíkt er eiginnafnið Blær. Í kjölfar dóms héraðsdóms Reykjavíkur frá 31. janúar 2013, í máli nr. E-721/2012, þar sem viðurkenndur var réttur stúlku til að bera eiginnafnið Blær, breytti mannanafnanefnd fyrri framkvæmd um það nafn og færði það á mannanafnaskrá sem eiginnafn konu, þrátt fyrir að það væri jafnframt á skránni sem eiginnafn karls. Til nánari skýringar vísast til úrskurðar nefndarinnar nr. 17/2013 frá 22. mars 2013 og tilvitnaðs dóms. Annað dæmi, sem má nefna um þetta, er eiginnafnið Elía, sbr. úrskurð mannanafnanefndar frá 29. júlí 2013 í máli nr. 44/2013. Í því máli féllst nefndin á nafnið sem eiginnafn karlmanns þrátt fyrir að það hefði áður verið fært á mannanafnaskrá sem eiginnafn konu. Þá má einnig nefna eiginnafnið Auður. Með úrskurði mannanafnanefndar nr. 73/2013 frá 29. nóvember sl. féllst nefndin á að viðurkenna nafnið sem eiginnafn karlmanns, þrátt fyrir að það hefði áður verið á mannanafnaskrá sem eiginnafn konu. Öll þessi dæmi eiga það sammerkt að þess finnast skýr dæmi í íslenskum heimildum að nafnið sem um ræðir, þ.e. Blær, Elía og Auður, hafi verið notað hér á landi í almennt þekktum bókmenntatexta og/eða nafngjöfum á bæði kyn. Umrædd nöfn töldust því, samkvæmt íslenskum lögum um mannanöfn, bæði kvenmanns- og karlmannsnöfn. Eins og fyrr er rakið finnst ekkert dæmi um það að litið hafi verið svo á að nafnið Alex hafi verið talið kvenmannsnafn hér á landi.
Notkun nafnsins Lind sem karlmannsnafns er miklum mun fátíðari en notkun þess sem kvenmannsnafns, eins og áður hefur komið fram. Það atriði er þó ekki úrslitaatriði hér, heldur hitt hver staða nafnsins er í íslensku máli. Í skýringum sem fylgdu frumvarpi því sem varð að gildandi mannanafnalögum nr. 45/1996 var reglan í 2. mgr. 5. gr. m.a. útskýrð svo:
„Ákvæðið hefur í för með sér að ekkert eiginnafn getur talist vera bæði karlmanns- og kvenmannsnafn nema hefð sé fyrir því að gefa það báðum kynjum. Þannig er t.d. óheimilt að gefa drengjum nafnið Ilmur og stúlkum nöfnin Sturla og Blær. Á sama hátt er óheimilt að gefa stúlkum nafnið Sigurður þótt hægt væri að beygja það eins og kvenmannsnafn (þ.e. eins og Sigríður). Þetta ákvæði hefur enn fremur í för með sér að mannanafnanefnd verður að skera úr um það hverju sinni hvort tökunafn, sem ekki hefur unnið sér hefð í íslensku máli, t.d. Robin, skuli heimilt sem karlmannsnafn eða sem kvenmannsnafn.“
Í þessum skýringum kemur fram að ekki er útilokað að hefð geti verið fyrir því að nafn sé bæði kvenmanns- og karlmannsnafn. Samkvæmt fyrirliggjandi úrskurðum hefur verið fallist á að það eigi við um nöfnin Blær, Elía og Auður eins og fyrr segir. Þar kemur líka fram að það sé mannanafnanefndar að skera úr um það hvort tökunöfn í íslenskt mál, líkt og t.d. Robin, skuli viðurkennd sem karlmannsnöfn eða sem kvenmannsnöfn. Hvað þetta atriði varðar tekur nefndin fram að hún hefur ekki beina lagaheimild til þess að velja hvort tökunöfn úr erlendum málum skuli viðurkennd sem karlmannsnöfn eða kvenmannsnöfn, þrátt fyrir að tilvitnaðar skýringar megi skilja svo. Hins vegar geta tökunöfn úr erlendum málum sem Íslendingar velja fyrir börn sín eða sjálfa sig öðlast hefð sem annaðhvort karlmannsöfn eða kvenmannsnöfn í íslensku máli eftir tiltekna samfellda notkun þeirra. Hafa þau þá öðlast sambærilega stöðu og önnur hefðbundin íslensk nöfn sem almennt eru aðeins tengd öðru hvoru kyninu, líkt og t.d. eiginnafnið Sigurður. Er það enda í eðli tungumálsins að þróast fyrir hefð, líkt og ákvæði 5. gr. laga um mannanöfn er að stórum hluta byggt á. Það er hlutverk mannanafnanefndar skv. 3. mgr. 5. gr. laga um mannanöfn, sbr. 22. gr. sömu laga, að leggja á það mat hvort slík hefð sé fyrir hendi um einstök nöfn. Er slíkt mat fyrst og fremst málfræðilegt.
Úrskurðarorð:
Beiðni um eiginnafnið Lind (kk.) er hafnað.