26. nóvember 2020 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 399/2020 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 26. nóvember 2020 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 399/2020

í stjórnsýslumáli nr. KNU20110007

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 3. nóvember 2020 kærði einstaklingur er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 15. október 2020, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og vísa honum frá landinu.

Þess er krafist að hin kærða ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að stofnuninni verði gert að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til efnislegrar meðferðar hér á landi með vísan til 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 og 42. gr. laga um útlendinga, sbr. 3. mgr. 36. gr. sömu laga. Til vara er gerð krafa um að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að Útlendingastofnun verði gert að taka málið til meðferðar að nýju með vísan til 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 6. júlí 2020. Við leit að fingraförum kæranda í Eurodac gagnagrunninum, þann 16. júlí 2020, kom í ljós að fingraför hans höfðu verið skráð í grunninn af yfirvöldum í Svíþjóð. Þann 24. júlí 2020 var beiðni um viðtöku kæranda og umsóknar hans um alþjóðlega vernd beint til yfirvalda í Svíþjóð, sbr. b-lið 1. mgr. 18. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir nefnd Dyflinnarreglugerðin). Í svari frá sænskum yfirvöldum, dags. 3. ágúst 2020, samþykktu þau viðtöku kæranda á grundvelli d-liðar 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Útlendingastofnun ákvað þann 15. október 2020 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að honum skyldi vísað frá landinu. Ákvörðunin var birt fyrir kæranda þann 20. október 2020 og kærði kærandi ákvörðunina þann 3. nóvember 2020 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda barst kærunefnd 11. nóvember 2020 ásamt fylgigögnum. Þá bárust kærunefnd frekari gögn þann 26. nóvember 2020.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kom fram að sænsk stjórnvöld bæru ábyrgð á meðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar. Umsóknin yrði því ekki tekin til efnismeðferðar, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, enda fæli flutningur kæranda til Svíþjóðar ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. mgr. 36. gr. laganna. Þá taldi Útlendingastofnun að kærandi hefði ekki slík tengsl við Ísland að nærtækast væri að hann fengi hér vernd eða að sérstakar ástæður mæltu með því að taka bæri umsókn kæranda til efnismeðferðar, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kæranda var vísað frá landinu, sbr. c-lið 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, og skyldi hann fluttur til Svíþjóðar.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Kærandi vísar í greinargerð sinni til umfjöllunar um málavexti úr greinargerð hans til Útlendingastofnunar. Þar komi fram að kærandi hafi í viðtölum hjá Útlendingastofnun greint frá því að hann glími við hjartakvilla og andlega vanlíðan. Þá hafi hann gert athugasemdir við að vera sendur aftur til Svíþjóðar en hann hafi hvorki átt rétt á þjónustu né aðstoð þar í landi auk þess sem hann hafi ekki getað starfað. Kærandi hafi greint frá því að hann hafi fengið fyrstu synjun á umsókn sinni í september 2015 en hann hafi þó fengið dvalarleyfi til eins árs sem hafi verið endurnýjað. Á þeim tíma sem hann hafi haft dvalarleyfi hafi hann unnið og búið í geymslu. Þegar síðara dvalarleyfið hafi runnið út þá hafi sænsk yfirvöld neitað honum um endurnýjun. Í kjölfarið hafi kærandi misst rétt til tiltekinnar þjónustu en hann hafi leitað til félagsþjónustunnar og útlendingayfirvalda en ekki fengið neina aðstoð, hvorki í formi fjárhagsaðstoðar, húsaskjóls né matar. Þá hafi hann þurft að borga fyrir heilbrigðisþjónustu og lyf. Í júní 2020 hafi sænsk útlendingayfirvöld lokið máli hans. Kærandi hafi greint frá því að hann óttist endursendingu til Svíþjóðar vegna bágra aðstæðna þar í landi auk þess sem hann óttist brottflutning til heimaríkis. Þá hafi kærandi upplifað fordóma við meðferð hælismáls síns í Svíþjóð.

Í greinargerð kæranda eru gerðar athugasemdir við hina kærðu ákvörðun Útlendingastofnunar. Kærandi gerir m.a. athugasemd við umfjöllun Útlendingastofnunar um að honum standi til boða húsnæði og fjárhagsaðstoð til framfærslu í Svíþjóð. Kærandi vísar í því sambandi til framlagðs skjals sem beri með sér að kæranda hafi verið synjað um fjárhagsaðstoð af sænskum stjórnvöldum með vísan til þess að hann hafi ekki dvalarleyfi í landinu. Útlendingastofnun hafi haft þessi skjöl undir höndum við töku ákvörðunar í máli kæranda en samt sem áður byggt á því að hann eigi rétt á húsnæði og fjárhagsaðstoð. Þá gerir kærandi athugasemd við staðhæfingu Útlendingastofnunar þess efnis að kærandi eigi möguleika á að leggja fram viðbótarumsókn í Svíþjóð. Af framlögðum gögnum kæranda sé ljóst að hann hafi gert tilraunir í því sambandi en ekki haft erindi sem erfiði. Þá vísar kærandi til umfjöllunar í skýrslu AIDA um að það sé ekki sjálfgefið að umsækjandi um alþjóðlega vernd geti notið lögfræðiaðstoðar við að leggja fram viðbótarumsókn. Kærandi gerir jafnframt athugasemd við umfjöllun Útlendingastofnunar um varðhald í Svíþjóð en nýjasta skýrsla AIDA beri með sér að verulegar líkur séu á því að kærandi verði settur í varðhald við endursendingu þangað. Þá gerir kærandi athugasemd við lagastoð reglugerðar nr. 276/2018 auk þess sem hann telji rökstuðning Útlendingastofnunar er varðar mat á einstaklingsbundinni stöðu kæranda vera áfátt og óljóst hvort heildarmat á aðstæðum kæranda hafi farið fram.

Kærandi mótmælir þá harðlega því mati Útlendingastofnunar að kærandi sé ekki í sérstaklega viðkvæmri stöðu. Kærandi hafi greint frá því að hann hafi glímt við hjartavandamál síðastliðna sex mánuði. Kærandi hafi rætt vandamál sín í læknisskoðun sem hann gekkst undir við komuna til landsins og kvað hann lækni hafa haft milligöngu um að bóka skoðun hjá sérfræðingi. Samkvæmt komunótum frá Göngudeild sóttvarna hafi kærandi greint hjúkrunarfræðingi frá hjartavandamálum sínum og sendi hjúkrunarfræðingur beiðni á Útlendingastofnun um að panta tíma fyrir kæranda hjá lækni. Fulltrúi Útlendingastofnunar hafi ætlað að kanna hvort tíminn hefði verið bókaður fyrir kæranda. Í ljósi rannsóknarskyldu Útlendingastofnunar hafi talsmaður kæranda skorað á stofnunina að taka ekki ákvörðun í máli kæranda fyrr en upplýsingar lægju fyrir um hjartavandamál kæranda. Ljóst sé að Útlendingastofnun hafi ekki orðið við þessari áskorun þar sem að hjartavandamál kæranda hafi ekki verið rannsökuð frekar og orsök þeirra enn á huldu. Í ákvörðun Útlendingastofnunar sé vísað til komunótna frá heilsugæslunni í Keflavík um að hjarta- og lungnahlustun hafi verið eðlileg. Eðli málsins samkvæmt sé slík hlustun ekki til þess fallin að útiloka alvarlega sjúkdóma en fullt tilefni sé til þess að rannsaka ástand kæranda betur. Þar til niðurstöður slíkra rannsókna liggi fyrir sé ekki hægt að fullyrða að kærandi sé heill heilsu líkamlega. Þá hafi kærandi greint frá mikilli óánægju með þá heilbrigðisþjónustu sem hann hafi fengið. Kærandi leggi áherslu á að íslenskum stjórnvöldum beri að leggja heildstætt mat á einstaklingsbundnar aðstæður kæranda og þær afleiðingar sem endursending geti haft í för með sér fyrir hann, bæði líkamlegar og andlegar, auk þess að meta hvort umsækjandi sé einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga, sbr. 25. gr. sömu laga. Þá sé andleg líðan kæranda ekki góð en hann eigi erfitt með svefn, sé lystarlaus og að tilteknir atburðir hafi haft áhrif á andlega heilsu hans. Ekki sé fjallað um andlega heilsu kæranda í ákvörðun Útlendingastofnunar. Þá gefi niðurstaða úr skimunarprófi til kynna að andleg líðan hans sé ekki góð. Að lokum gerir kærandi athugsemd við mat Útlendingastofnunar á áhrifum Covid-19 faraldursins á aðstæður í Svíþjóð og óskar eftir því að kærunefnd endurskoði mat Útlendingastofnunar er þetta varðar.

Kröfu sína um efnismeðferð byggir kærandi í fyrsta lagi á því taka skuli mál hans til efnislegrar meðferðar vegna sérstakra ástæðna, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kærandi hafi greint frá reynslu sinni sem umsækjandi um alþjóðlega vernd í Svíþjóð auk þess sem að í greinargerð kæranda til Útlendingastofnunar hafi verið vísað til heimilda um aðstæður og réttindi umsækjenda um alþjóðlega vernd þar í landi. Með vísan til erfiðrar reynslu kæranda, andlegrar vanlíðan, óútskýrðra hjartaverkja, lokasynjunar á umsókn sinni um alþjóðlega vernd, takmarkaðs aðgengis að heilbrigðisþjónustu og umdeildra tímabundinna laga er á því byggt að fyrir hendi séu slíkar sérstakar ástæður sem skyldi íslensk stjórnvöld til að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar með vísan til 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Þá ítrekar kærandi að hann hafi fengið lokasynjun á umsókn sinni í Svíþjóð og standi hann því að öllum líkindum frammi fyrir áframsendingu til heimaríkis. Því verði að telja aðstæður kæranda það einstaklingsbundnar og sérstakar að ekki verði fram hjá þeim litið, sbr. 32. gr. a reglugerðar nr. 276/2018. Þá telji kærandi ljóst að sem viðkvæmur einstaklingur í minnihlutahópi standi hann frammi fyrir alvarlegum hindrunum og sé líklegri en aðrir til þess að verða fyrir áhrifum af Covid-19 faraldrinum. Vísar kærandi í því samhengi til fréttar af vefsíðu dómsmálaráðuneytisins frá 31. mars sl. um breytt mat Útlendingastofnunar vegna Covid-19 faraldursins.

Krafa kæranda er í öðru lagi reist á því að ótækt sé að beita heimild c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga þar sem að taka skuli mál hans til efnismeðferðar á grundvelli 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, sbr. 42. gr. sömu laga, þar sem kveðið sé á um grundvallarreglu þjóðaréttar um non-refoulement. Líkt og áður hefur komið fram hafi kærandi fengið lokasynjun á umsókn sinni um alþjóðlega vernd í Svíþjóð og standi því frammi fyrir flutningi þaðan til heimaríkis. Með endursendingu til Svíþjóðar verði íslensk stjórnvöld þar með ábyrg fyrir því að senda kæranda til heimaríkis. Kærandi tekur fram að öryggisástand í heimaríki sé slæmt og óstöðugt og vísar því til stuðnings til skýrslu frá Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna. Þá hafi Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna gagnrýnt aðgerðir sænskra stjórnvalda sem miði að því að gera land sitt minna aðlaðandi fyrir flóttafólk og umsækjendur um alþjóðlega vernd. Þá beri heimildir með sér að umsækjendur sem hafi fengið lokaskynjun í máli sínu séu hnepptir í varðhald við endurkomu þeirra til landsins auk þess sem þjónusta við umsækjendur sé verulega skert. Íslensk stjórnvöld hafi hingað til ekki sent umsækjendur um alþjóðlega vernd til heimaríkis kæranda enda meti stjórnvöld hér á landi almennt öryggisástand í ríkinu ótryggt og vísar kærandi til nýlegrar ákvörðunar Útlendingastofnunar máli sínu til stuðnings. Ljóst sé að íslensk stjórnvöld geti ekki með almennum hætti treyst á að sænsk stjórnvöld uppfylli alþjóðlegar skuldbindingar sínar þegar komi að grundvallarreglunni um non-refoulement. Með vísan til framangreinds telji kærandi að endursending hans til Svíþjóðar myndi fela í sér brot á 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga auk ákvæða stjórnarskrárinnar og alþjóðlegra mannréttindasamninga sem íslensk stjórnvöld séu bundin af.

Þá gerir kærandi kröfu til vara um að hin kærða ákvörðun Útlendingastofnunar verði ógild og að Útlendingastofnun verði gert að taka málið til meðferðar að nýju með vísan til 10. gr. stjórnsýslulaga og 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga. Vísar kærandi til þeirra athugasemda sem gerðar voru við mat Útlendingastofnunar er varðar mat á sérstaklega viðkvæmri stöðu kæranda í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga og rannsóknar stofnunarinnar á aðstæðum í Svíþjóð með hliðsjón af Covid-19 faraldrinum. Í greinargerð vísar kærandi til úrskurðar kærunefndar í máli nr. KNU17040035 frá 2. júní 2017 þar sem rannsóknarreglan hafi verið reifuð ítarlega. Í úrskurðinum hafi kærunefnd komist að þeirri niðurstöðu að Útlendingastofnun hafi ekki lagt fullnægjandi grundvöll að ákvörðun sinni með því m.a. að kalla ekki eftir skýrslum lækna um heilsufar umsækjanda. Þá vísar kærandi einnig til úrskurðar kærunefndar nr. KNU17040017 frá 27. júní 2017 máli sínu til stuðnings. Kærandi telji að málsmeðferð Útlendingastofnunar hafi verið verulega áfátt og því sé gerð sú krafa að hin kærða ákvörðun verði ógild og Útlendingastofnun gert að taka málið aftur til meðferðar.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Ákvæði 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef krefja má annað ríki, sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli samninga sem Ísland hefur gert um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða ríki skuli fara með beiðni um alþjóðlega vernd sem lögð er fram hér á landi eða í einhverju samningsríkjanna, um að taka við umsækjanda. Í samræmi við samning ráðs Evrópusambandsins og Íslands og Noregs um þátttöku hinna síðarnefndu í framkvæmd, beitingu og þróun Schengen-gerðanna samþykkti Ísland áðurnefnda Dyflinnarreglugerð, sbr. auglýsingu í C-deild Stjórnartíðinda nr. 1/2014.

Í III. kafla Dyflinnarreglugerðarinnar koma fram viðmið, í ákveðinni forgangsröð, um hvaða ríki skuli bera ábyrgð á umsókn um alþjóðlega vernd. Ábyrgð Svíþjóðar á umsókn kæranda er byggð á d-lið 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar þar sem kærandi hafi fengið synjun á umsókn sinni um alþjóðlega vernd þar í landi. Samkvæmt framansögðu er heimilt að krefja sænsk stjórnvöld um að taka við kæranda, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Aðstæður í Svíþjóð

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður og málsmeðferð umsókna um alþjóðlega vernd í Svíþjóð, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:

Amnesty International Report 2017/18 – Sweden (Amnesty International, 22. febrúar 2018);
Annual Report on the situation of Asylum in the European Union 2018 (European Asylum Support Office, 24. júní 2019);
Asylum Information Database. National Country Report – Sweden (European Council on Refugees and Exiles, 11. maí 2020);
EASO Asylum Report 2020. Annual Report on the Situation of Asylum in the European Union (European Asylum Support Office, 25. júní 2020);
Freedom in the World 2019 – Sweden (Freedom House, 2019);
Good Advice for Asylum seekers in Sweden (The Swedish Network of Refugee Support Group, ágúst 2019);
Observations by the United Nations High Commissioner for Refugees Regional Representation for Northern Europe on the draft law proposal on restrictions of the possibility to obtain a residence permit in Sweden (The UN High Commissioner for Refugees, 10. mars 2016);
Sweden 2019 Human Rights Report (United States Department of State, 11. mars 2020);
Upplýsingar af vefsíðu sænsku útlendingastofnunarinnar (www.migrationsverket.se) og
Upplýsingasíða Johns Hopkins háskólans (http://coronavirus.jhu.edu/map.html, sótt 12. nóvember 2020).

Samkvæmt framangreindri skýrslu European Council on Refugees and Exciles (ECRE) tekur sænska útlendingastofnunin (s. Migrationsverket) ákvarðanir er varða umsóknir um alþjóðlega vernd. Umsækjandi um alþjóðlega vernd á þess kost að bera synjun útlendingastofnunarinnar á umsókn sinni undir stjórnsýsludómstól (s. Migrationsdomstolen) og þeim dómi er unnt að áfrýja til áfrýjunardómstóls (s. Migrationsöverdomstolen). Umsækjendur um alþjóðlega vernd, sem hafa fengið endanlega synjun á umsókn sinni hjá sænsku útlendingastofnuninni og framangreindum dómstólum, eiga þess kost að leggja fram viðbótarumsókn hjá sænsku útlendingastofnuninni, að ákveðnum skilyrðum uppfylltum. Ef nýjar upplýsingar eða ný gögn liggja fyrir í máli umsækjanda, aðstæður hafa breyst verulega eða verulegir annmarkar hafa verið á fyrri málsmeðferð, geta skilyrði fyrir viðbótarumsókn verið uppfyllt. Samkvæmt sænskum lögum þurfa að vera gildar ástæður fyrir því að upplýsingar eða gögn hafi ekki verið fyrr lögð fram í málsmeðferðinni. Ef réttmæt ástæða er til að telja að útlendingur sé í hættu, þ. á m. á dauða, líkamsrefsingu, pyndingum eða annarri vanvirðandi meðferð við endurkomu sína til endursendingaríkis þurfi þó ekki að sýna fram á að gildar ástæður séu fyrir því eða ný gögn eða nýjar upplýsingar komi svo seint fram. Synji sænska útlendingastofnunin að taka viðbótarumsókn til skoðunar má kæra þá ákvörðun og engin takmörk eru á því hversu oft umsækjandi getur lagt fram viðbótarumsókn um alþjóðlega vernd. Þá eiga umsækjendur um alþjóðlega vernd þess kost að leggja fram beiðni fyrir Mannréttindadómstól Evrópu um bráðabirgðaráðstöfun, skv. 39. gr. málsmeðferðarreglna dómstólsins, telji þeir endanlega niðurstöðu um synjun á umsókn um alþjóðlega vernd og brottvísun til heimaríkis hafa í för með sér hættu á ofsóknum eða meðferð sem muni brjóta í bága við ákvæði mannréttindasáttmála Evrópu.

Svíþjóð er aðildarríki Evrópusambandsins og hefur innleitt tilskipanir sambandsins vegna meðferðar og móttöku umsækjenda um alþjóðlega vernd. Samkvæmt framangreindum skýrslum um aðstæður og aðbúnað umsækjenda í Svíþjóð eiga þeir rétt á húsnæði, mataraðstoð og vasapeningum, geti þeir ekki framfleytt sér sjálfir. Þá kemur fram á áðurnefndri heimasíðu sænsku útlendingastofnunarinnar og í skýrslu ECRE að umsækjendum um alþjóðlega vernd í Svíþjóð sé tryggður aðgangur að grunnheilbrigðisþjónustu. Sveitarfélagið sem umsækjandi um alþjóðlega vernd dvelst í hefur milligöngu um að útvega umsækjanda lækni og aðra heilbrigðisþjónustu við hæfi. Eigi umsækjandi við andlega vanlíðan að stríða á hann rétt á því að óska eftir viðeigandi þjónustu frá heilsugæslunni sem staðsett er í sveitarfélaginu sem hann dvelst í. Þá er tekið tillit til þarfa einstaklinga sem teljast vera í viðkvæmri stöðu, þ. á m. að því er varðar sérfræðiaðstoð. Greiða þarf vægt komugjald vegna heimsóknar á heilsugæslu en innlögn á spítala er umsækjanda að kostnaðarlausu. Fari kostnaður vegna heilbrigðisþjónustu fram úr ákveðinni upphæð er hægt að óska eftir fjárhagsaðstoð frá ríkinu. Þá eiga umsækjendur rétt á takmarkaðri félagslegri aðstoð á meðan viðbótarumsókn er til meðferðar. Umsækjandi um alþjóðlega vernd í Svíþjóð, sem fengið hefur neikvæða niðurstöðu í máli sínu, hefur aðgang að nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu, þ. á m. brýnni geðheilbrigðisþjónustu, fram að brottför en nýtur hins vegar ekki fjárhagsstuðnings til að greiða fyrir slíka þjónustu eða lyf. Þá missir hann rétt sinn til húsnæðis og framfærslu en mörg sveitarfélög halda þó áfram að styðja við umsækjendur sem hafa fengið neikvæða niðurstöðu auk þess sem að sænska útlendingastofnunin heldur úti viðkomumiðstöðvum (e. transit centres) fyrir þá sem hafa samþykkt sjálfviljuga heimför (e. voluntary departure).

Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér er ljóst að sænsk stjórnvöld uppfylla skyldur sínar varðandi lögfræðiaðstoð við umsækjendur um alþjóðlega vernd skv. tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins nr. 32/2013 um málsmeðferð við veitingu og afturköllun alþjóðlegrar verndar, sbr. 19. og 20. gr. hennar. Þegar umsækjendur um alþjóðlega vernd leggja fram umsókn um vernd í Svíþjóð í fyrsta skipti eiga þeir rétt á lögfræði- og túlkaþjónustu án endurgjalds þegar umsókn er til meðferðar hjá sænsku útlendingastofnuninni og á kærustigum málsins. Umsækjendur um alþjóðlega vernd eiga hins vegar ekki rétt á lögfræðiþjónustu án endurgjalds við að leggja fram viðbótarumsókn en þeir geta átt rétt á að fá tilnefndan lögmann ef sænska útlendingastofnunin samþykkir að taka viðbótarumsóknina til skoðunar. Endurgjaldslaus túlkaþjónusta er ekki í boði við málsmeðferð viðbótarumsókna. Umsækjendur um alþjóðlega vernd geta einnig leitað til frjálsra félagasamtaka, t.d. ráðgjafarmiðstöðvar (s. Rådgivningsbyrån) sem veitir lögfræðiaðstoð og ráðgjöf.

Samkvæmt framangreindri skýrslu ECRE eru ákvarðanir um varðhald umsækjenda um alþjóðlega vernd í Svíþjóð almennt teknar af sænsku útlendingastofnuninni, stjórnsýsludómstólunum eða af lögreglunni. Í 10. kafla sænsku útlendingalaganna (s. Utlänningslagen 2005:716) eru talin upp skilyrði þess að setja megi einstaklinga í varðhald, þ.m.t. þá sem hafa verið umsækjendur um alþjóðlega vernd. Meðal annars má setja umsækjendur í varðhald ef þeim hefur verið vísað brott frá landinu á tilteknum grundvelli eða að líklegt sé að þeim verði synjað um inngöngu í landið. Slíkt er þó ekki gert nema á grundvelli almannaöryggis eða að hætta sé talin á að umsækjandi muni reyna að koma sér undan brottvísun. Ákvarðanir um varðhald eru almennt endurskoðaðar af dómstólum og við meðferð slíka mála hjá dómstólnum eiga einstaklingar rétt á lögfræðiaðstoð.

Einstaklingsbundnar aðstæður kæranda

Samkvæmt gögnum málsins er kærandi [...] ára gamall karlmaður. Í viðtali hjá Útlendingastofnun greindi kærandi m.a. frá því að hann sé almennt hraustur en hann glími við hjartavandamál. Þá hafi kærandi greint frá því að honum líði illa andlega, hann sé stressaður, eigi erfitt með svefn og sé lystarlaus. Í framlögðum heilsufarsgögnum frá Göngudeild sóttvarna, dags. 29. júlí til 9. september 2020, kemur fram að kærandi sé almennt hraustur. Í samskiptaseðli Göngudeildar sóttvarna, dags. 29. júlí 2020, kemur fram að kærandi hafi kvartað undan sting í hjarta og að því hafi verið beint til Útlendingastofnunar að panta tíma hjá lækni fyrir hann. Þá liggja fyrir samskiptaseðlar frá heilsugæslu Keflavíkur, dags. 11. og 17. september 2020, þar sem fram kemur að kærandi hafi hitt lækni og að hann hafi kvartað yfir verk í hjarta. Af samskiptaseðli, dags. 11. september 2020, má sjá að fram hafi farið lungna- og hjartahlustun sem hafi verið eðlileg og kemur fram það álit læknis að lýsingar kæranda beri ekki með sér að það sé eitthvað afbrigðilegt að hjartanu og var kærandi skráður með greininguna brjóstverk. Í samskiptaseðli, dags. 17. september 2020, kemur fram að óljóst sé af hvaða ástæðu kærandi hafi komið á heilsugæslu Keflavíkur en að hann hafi greint frá því að Útlendingastofnun hafi sent hann og að það tengist mögulega hjartanu á honum. Af samskiptaseðlinum má sjá að fram hafi farið hjartahlustun en að kærandi hafi ekki haft nein umkvörtunarefni. Þá kemur fram í samskiptaseðli Göngudeildar sóttvarna, dags. 9. september 2020, að kærandi hafi mætt í viðtal hjá hjúkrunarfræðingi vegna andlegrar vanlíðanar. Kærandi hafi óskað eftir tíma hjá sálfræðingi og að mati hjúkrunarfræðings hafi hann þörf á að hitta lækni og byrja meðferð við þunglyndi. Þá liggur fyrir skimunarlisti sem lagður var fyrir kæranda um andlega líðan hans.

Frekari gögn um heilsufar kæranda hafa ekki borist kærunefnd en hér hefur verið vísað til. Kærunefnd tekur fram að kæranda var leiðbeint í viðtali hjá Útlendingastofnun, þann 11. ágúst 2020, um mikilvægi öflunar gagna um heilsufar, sem kærandi telji hafa þýðingu fyrir mál sitt, og um að afla skriflegra upplýsinga og leggja fram við meðferð máls hans hjá Útlendingastofnun. Kærandi lagði fram ný heilsufarsgögn með greinargerð sinni til kærunefndar þann 11. nóvember sl. Þá var kæranda jafnframt leiðbeint með tölvupósti kærunefndar, dags. 16. nóvember 2020, um framlagningu frekari gagna í málinu. Með vísan til fyrrgreindrar málsmeðferðar og þeirra gagna sem liggja fyrir í málinu telur kærunefnd að mál kæranda sé nægjanlega upplýst hvað varðar heilsufar kæranda og aðra þætti varðandi einstaklingsbundnar aðstæður hans. Þá er ekkert sem bendir til þess að frekari gögn um heilsufar hans geti haft áhrif á niðurstöðu málsins.

Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Í 32. gr. a og 32. gr. b reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, sbr. 4. mgr. 36. gr. laganna, koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því. Þá segir í 2. mgr. 36. gr. laganna að ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.

Einstaklingsbundnum aðstæðum kæranda hefur þegar verið lýst en meðal annars liggur fyrir að kærandi hafi glímt við andlega vanlíðan og brjóstverk. Kærunefnd telur þó að aðstæður hans séu ekki þess eðlis að þær teljist til sérstakra ástæðna í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eða samkvæmt þeim viðmiðum sem talin eru í dæmaskyni í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Í því sambandi hefur nefndin m.a. litið til þess að heilsufar kæranda sé ekki með þeim hætti að hann teljist glíma við mikil og alvarleg veikindi, s.s. skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm og meðferð við honum er aðgengileg hér á landi en ekki í viðtökuríki, eins og segir í 2. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar. Þá telur nefndin að heilbrigðisaðstæður kæranda geti ekki talist til ástæðna sem séu svo einstaklingsbundnar og sérstakar að ekki verði framhjá þeim litið, sbr. 3. mgr. sömu greinar.

Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður og aðbúnað umsækjenda um alþjóðlega vernd í Svíþjóð verður ráðið að umsækjendur sem hafa fengið synjun á umsókn sinni um alþjóðlega vernd þar í landi eigi rétt á nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu, þ. á m. geðheilbrigðisþjónustu, en fá þó ekki fjárhagsstuðning ríkisins til þess að greiða fyrir slíka þjónustu. Þá kemur fram í gögnum málsins að kærandi hafi haft aðgang að heilbrigðisþjónustu í Svíþjóð. Að framangreindu virtu er það mat kærunefndar að kærandi komi því til með að standa til boða fullnægjandi heilbrigðisþjónustu þar í landi, en hann muni e.t.v. þurfa að greiða fyrir slíka þjónustu sjálfur. Kærunefnd áréttar það sem kemur fram í 2. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar, þ.e. að meðferð við veikindum teljist, að öllu jöfnu, ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana. Að mati kærunefndar er heilsufar kæranda eða aðstæður hans að öðru leyti ekki þess eðlis að ástæða sé til að víkja frá þessari meginreglu.

Þá telur kærunefnd að gögn málsins beri ekki með sér að kærandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar eða að hann geti af sömu ástæðu vænst þess að staða hans verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki, sbr. áðurnefnd viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér benda m.a. til þess að telji kærandi sér mismunað eða óttist hann um öryggi sitt að einhverju leyti geti hann leitað aðstoðar hjá þar til bærum stjórnvöldum.

Hvað varðar sjónarmið kæranda um að varðhald í Svíþjóð kunni að bíða hans við komuna þangað til lands áréttar kærunefnd það sem þegar hefur komið fram um varðhald þar í landi. Umsækjendum um alþjóðlega vernd sem hlotið hafa endanlega neikvæða niðurstöðu í Svíþjóð getur, eftir atvikum, verið gert að sæta varðhaldi í samræmi við skilyrði sænska laga þar um og getur það t.d. átt við þegar einstaklingur á yfir höfði sér brottvísun og tilefni er til að ætla að hann muni láta sig hverfa. Sé ákvörðun um varðhald tekin á lægra stjórnsýslustigi er unnt að bera lögmæti þess undir dómstóla. Í áðurgreindri skýrslu ECRE kemur fram að sænskir dómstólar hafi komist að þeirri niðurstöðu að hámarks lengd varðhalds vegna framkvæmdar brottvísunar séu tólf mánuðir. Í 11. kafla sænsku útlendingalaganna er mælt fyrir um rekstur varðhaldsmiðstöðva þar í landi. Þar er mælt fyrir um að koma eigi fram við þá útlendinga sem þar sé haldið af mannúð og virðingu. Þá eigi aðbúnaður að vera með eins líkum hætti og í hefðbundnum móttökumiðstöðvum sem rekin séu af sænsku Útlendingastofnuninni, að því undanskildu að um lokað úrræði er að ræða og ákveðnar takmarkanir eru á ferðafrelsi þeirra sem þar dveljast. Af öryggisástæðum er heimilt að gera útlendingi að dvelja í herbergi sínu en slík ákvörðun lýtur reglulegri endurskoðun, í það minnsta þriðja hvern dag. Þá njóti þeir sem dvelja í varðhaldsmiðstöðvum aðgangs að heilbrigðisþjónustu að sama marki og aðrir umsækjendur um alþjóðlega vernd. Með hliðsjón af framangreindu telur nefndin því ljóst að sá möguleiki að kærandi kunni að vera færður í varðhald leiði ekki til þess að hann teljist eiga erfitt uppdráttar í Svíþjóð eða að öðru leyti séu fyrir hendi sérstakar ástæður í máli hans af þeim sökum. Þá er áréttað að framangreindar landaupplýsingar um aðstæður í Svíþjóð beri með sér að einstaklingur sem hafi fengið lokasynjun á máli sínu í Svíþjóð geti lagt fram viðbótarumsókn, svo sem ef um nýjar upplýsingar liggja fyrir í máli hans eða ef aðstæður hafa breyst í máli hans. Þá séu engin takmörk á því hversu oft umsækjandi geti lagt fram viðbótarumsókn um alþjóðlega vernd.

Við mat á því hvort sérstakar ástæður mæli með því að umsókn kæranda hljóti efnismeðferð hér á landi hefur kærunefnd litið til þeirra aðstæðna sem nú eru uppi vegna Covid-19 faraldursins. Fjölmörg ríki hafa gripið til umfangsmikilla aðgerða til þess að sporna gegn útbreiðslu veirunnar. Haf aðgerðirnar m.a. falist í ferðatakmörkunum og ferðabönnum. Í því sambandi hafa mörg aðildarríki Dyflinnarsamstarfsins á einhverjum tímapunkti lokað fyrir endursendingar einstaklinga á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar. Var það m.a. gert hér á landi yfir ákveðið tímabil en óvissa ríki um það hvenær framkvæmd endursendinga verði komin í sama horf og áður en Covid-19 faraldurinn skall á. Yfirvöld í Svíþjóð hafa jafnframt gripið til aðgerða til þess að sporna gegn útbreiðslu veirunnar, m.a. með takmörkunum á ferðum til landsins og takmörkunum á fjöldasamkomum. Þrátt fyrir að smitum hafi fjölgað á nýjan leik í Svíþjóð hefur kærunefnd ekki forsendur til annars en að líta svo á að þær takmarkanir sem við líði eru vegna Covid-19 faraldursins séu tímabundnar.

Af skýrslum er ljóst að viðtökuríkið býr við stöðuga stjórnarhætti og sterka innviði. Að mati kærunefndar er því ekkert sem bendir til þess að það tímabundna ástand sem nú ríki komi til með að hafa teljandi áhrif á getu eða vilja viðtökuríkisins til að taka á móti kæranda þar í landi þegar takmörkunum verður aflétt og veita honum nauðsynlegan stuðning og viðeigandi aðbúnað.

Í því sambandi er rétt að árétta að Dyflinnarreglugerðin gerir ráð fyrir því að samstarfsríkin hafi almennt sex mánuði frá því að lokaákvörðun er tekin um kæru umsækjanda um alþjóðlega vernd til að flytja umsækjanda til viðtökuríkis, sbr. 1. mgr. 29. gr. reglugerðarinnar.

Þá lítur kærunefnd einnig til þess að skv. 2. mgr. 103. gr. laga um útlendinga er Útlendingastofnun heimilt að fresta flutningi á umsækjanda ef það telst nauðsynlegt vegna sérstakra aðstæðna hans eða ómögulegt er að framkvæma ákvörðun að svo stöddu.

Er það mat kærunefndar að tímabundnar takmarkanir á endursendingum til Svíþjóðar á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar geti ekki, eins og hér stendur á, leitt til þess að sérstakar ástæður mæli með því að umsókn kæranda verði tekin til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í því sambandi hefur kærunefnd sérstaklega litið til sterkra innviða viðtökuríkis og þess frests sem aðildarríki Dyflinnarsamstarfsins hafa til að endursenda umsækjendur til viðtökuríkis og fjallað var um hér að framan.

Það er jafnframt mat kærunefndar að málsástæður kæranda að öðru leyti verði ekki taldar til sérstakra ástæðna í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda og á grundvelli heildarmats á áhrifum Covid-19 faraldursins á aðstæður hans er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæli með því að mál hans verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 11. ágúst 2020 ekki hafa sérstök tengsl við Ísland. Þar að auki er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hann lagði fram umsókn sína þann 6. júlí 2020.

Ákvæði 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 3. mgr. 36. gr. laganna kemur fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því ríki sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr. Við túlkun á inntaki 42. gr. laga um útlendinga telur kærunefnd jafnframt að líta verði til þess að ákvörðun aðildarríkis um brottvísun eða frávísun sem setur einstakling í raunverulega hættu á að verða fyrir pyndingum, ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu er í andstöðu við 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, sbr. jafnframt 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, nr. 33/1944.

Í dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu hefur verið byggt á því að sú meðferð sem einstaklingur á von á við brottvísun eða frávísun verði að ná tilteknu lágmarks alvarleikastigi til að ákvörðunin verði talin brot á 3. gr. mannréttindasáttmálans. Horfa verði til allra aðstæðna í fyrirliggjandi máli, svo sem lengdar og eðlis meðferðar, andlegra og líkamlegra áhrifa hennar auk stöðu einstaklings hverju sinni, svo sem kyns, aldurs og heilsufars. Við mat á umræddu alvarleikastigi hefur dómstóllinn jafnframt litið til annarra þátta, t.d. hvort einstaklingurinn er í viðkvæmri stöðu, sbr. t.d. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Khlaifia o.fl. gegn Ítalíu (nr. 16483/12) frá 15. desember 2016. Í því sambandi hefur dómstóllinn lagt ákveðna áherslu á að umsækjendur um alþjóðlega vernd tilheyri jaðarsettum og viðkvæmum þjóðfélagshóp sem þurfi sérstaka vernd, sbr. t.d. dóm í máli Tarakhel gegn Sviss (nr. 29217/12) frá 4. nóvember 2012. Þrátt fyrir það verði 3. gr. mannréttindasáttmálans ekki túlkuð á þann hátt að í greininni felist skylda aðildarríkja til að sjá umsækjendum um alþjóðlega vernd fyrir húsnæði eða fjárhagsaðstoð sem geri þeim kleift að viðhalda ákveðnum lífskjörum, sbr. dóm í máli M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi (nr. 30696/09) frá 21. janúar 2011.

Með vísan til umfjöllunar um aðstæður og móttökuskilyrði umsækjenda um alþjóðlega vernd í Svíþjóð er það niðurstaða kærunefndar að synjun á efnismeðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd leiði ekki til brots gegn 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Einstaklingsbundnar aðstæður kæranda séu ekki slíkar að vegna stöðu hans sem umsækjanda um alþjóðlega vernd í viðtökuríki verði endursending hans þangað talin ómannúðleg eða vanvirðandi meðferð.

Áður hefur verið fjallað um málsmeðferð umsókna um alþjóðlega vernd í Svíþjóð, þ.m.t. möguleika umsækjenda til að fá ákvarðanir um synjun verndar endurskoðaðar af sænskum yfirvöldum. Sænsk yfirvöld eru bundin af sambærilegum reglum og Ísland um vernd gegn brottvísun umsækjenda um alþjóðlega vernd til ríkis þar sem einstaklingar eiga á hættu að verða fyrir ofsóknum og lífi þeirra eða frelsi ógnað (non-refoulement), sbr. IV. kafla sænsku útlendingalaganna (s. Utlänningslagen 2005:716). Að mati kærunefndar veitir málsmeðferð sænskra yfirvalda nægilega tryggingu fyrir því að einstaklingsbundið mat sé lagt á aðstæður umsækjenda um alþjóðlega vernd í því skyni að tryggja að enginn umsækjandi sé sendur þangað sem líf hans eða frelsi er í hættu. Vegna athugasemdar í greinargerð leggur kærunefndin áherslu á að við túlkun á því hvaða skyldur hvíla á ríkjum sem senda einstaklinga til annarra ríkja þar sem þeir kunna að vera sendir áfram til þriðja ríkis (e. indirect refoulement) hefur nefndin horft á hvort ríkið, sem senda á einstaklinginn til, veiti raunhæfa vernd (e. effective guarentees) til að tryggja að einstaklingar verði ekki sendir áfram í ómannúðlegar og vanvirðandi aðstæður, sbr. til hliðsjónar dóm Mannréttindadómstóls Evrópu frá 21. janúar 2011 í máli M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi (nr. 30696/09). Kærunefnd telur gögn málsins bera með sér að í Svíþjóð sé veitt raunhæf vernd gegn því að fólki sé vísað brott eða endursent til ríkja þar sem það eigi á hættu að verða fyrir ofsóknum eða þar sem líf þess eða frelsi sé ógnað. Þá hefur kærandi ekki lagt fram gögn sem benda til þess að meðferð á umsókn hans í Svíþjóð hafi verið óforsvaranleg. Samkvæmt framsögðu benda öll gögn til þess að kærandi hafi raunhæf úrræði í Svíþjóð, bæði fyrir landsrétti og fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, sbr. jafnframt 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sem tryggja að hann verði ekki sendur áfram til annars ríkis þar sem líf hans eða frelsi kann að vera í hættu, sbr. 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga.

Samkvæmt framansögðu kemur 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga ekki í veg fyrir að umsókn kæranda verði synjað um efnismeðferð.

Athugasemdir kæranda við hina kærðu ákvörðun

Svo sem fram hefur komið gerir kærandi ýmsar athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar, þ. á m. við mat Útlendingastofnunar á viðkvæmri stöðu hans, við beitingu og lagastoð reglugerðar um útlendinga með áorðnum breytingum og við rannsókn stofnunarinnar á heilsufari hans.

Kærandi telur að tilefni sé til þess að kærunefnd endurskoði mat Útlendingastofnunar er varðar sérstaklega viðkvæma stöðu kæranda, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Af þessu tilefni vill kærunefnd árétta að ákvörðun um hvort umsækjandi sé einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga snýst um það hvort þörf sé á sérstökum stuðningi við umsækjanda í gegnum umsóknarferlið og á meðan á dvöl hans stendur hér á landi. Í 1. mgr. 25. gr. laga um útlendinga kemur m.a. fram að við meðferð umsóknar um alþjóðlega vernd skuli Útlendingastofnun tryggja, eins fljótt og kostur er, að fram fari, með aðstoð viðeigandi sérfræðinga, einstaklingsbundin greining á því hvort umsækjandi teljist vera í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Sé hann í slíkri stöðu skal stofnunin meta hvort hann hafi einhverjar sérþarfir, t.d. þörf á tiltekinni heilbrigðisþjónustu. Þá er tekið fram í 2. mgr. sama ákvæðis að ákvæði IV., V. og VII. kafla stjórnsýslulaga um andmælarétt, um birtingu ákvörðunar, rökstuðning o.fl. og um stjórnsýslukæru og viðeigandi ákvæði I. og IX. kafla laga um útlendinga gilda ekki um ákvörðun um sérstaklega viðkvæma stöðu skv. 1. mgr. Skilgreining á stöðu skv. 1. mgr. hafi ekki önnur réttaráhrif en þau sem sérstaklega er getið í lögum eða reglugerð. Kærunefnd telur því ljóst að mat skv. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga fari fram hjá Útlendingastofnun, sé ekki kæranlegt til kærunefndar og hafi ekki önnur réttaráhrif en sérstaklega er getið um í lögum eða reglugerð. Kærunefnd leggur þannig áherslu á að ákvörðun um hvort umsækjandi sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu er annað en mat á einstaklingsbundnum aðstæðum umsækjanda þó svo að þessi hugtök skarist nokkuð.

Líkt og áður hefur komið fram gerir kærandi athugasemd við rannsókn Útlendingastofnunar sem hann telji verulega áfátt og brjóti gegn 10. gr. stjórnsýslulaga og 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga. Kærandi greindi frá líkamlegu og andlegu ástandi sínu í viðtölum hjá Útlendingastofnun, dags. 16. júlí og 11. ágúst 2020. Kærunefnd áréttar það sem áður hefur verið rakið að kæranda var leiðbeint í viðtali hjá Útlendingastofnun, þann 11. ágúst 2020, um mikilvægi öflunar gagna um heilsufar, sem kærandi telji hafa þýðingu fyrir mál sitt, og um að afla skriflegra upplýsinga og leggja fram við meðferð máls hans hjá Útlendingastofnun. Þá má sjá, líkt og fram hefur komið, að kærandi hafi farið á Göngudeild sóttvarna þar sem hann hafi lýst líkamlegum og andlegum einkennum sínum og í framhaldi af því hitt lækni á heilsugæslu Keflavíkur sem hafi skoðað hann og metið. Í ljósi framangreinds er það mat kærunefndar að málsmeðferð Útlendingastofnunar hafi ekki verið ábótavant hvað þetta varðar.

Eins og að framan greinir hefur kærunefnd lagt einstaklingsbundið mat á umsókn kæranda og komist að niðurstöðu um að synja honum um efnismeðferð með vísan til ákvæða laga um útlendinga eins og þau hafa verið útfærð í reglugerð um útlendinga. Er niðurstaða í málinu byggð á túlkun kærunefndar á framangreindum ákvæðum og sjónarmiðum sem nefndin telur málefnaleg en áður hefur komið fram í úrskurðum kærunefndar að reglugerðina skorti ekki lagastoð.

Vegna athugasemda kæranda í greinargerð um beitingu 32. gr. a reglugerðar um útlendinga tekur kærunefnd sérstaklega fram að hún telji ljóst að það leiði bæði af orðalaginu „viðmið“ og tilvísun í reglugerðinni um að þau séu í „dæmaskyni“ að ekki sé um að ræða tæmandi upptalningu á þeim sjónarmiðum sem komið geta til greina við mat á því hvort sérstakar ástæður eru fyrir hendi í máli. Kærunefnd áréttar í þessu samhengi að við meðferð mála hjá kærunefnd er ávallt horft til einstaklingsbundinna aðstæðna einstaklingsins við mat á því hvort sérstakar ástæður mæli með því að mál verði tekið til efnismeðferðar, í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, þ.m.t. heilsufars hans og annarra þátta sem benda til viðkvæmrar stöðu einstaklingsins. Kærunefnd leggur því áherslu á að heildarmat sé lagt á atvik í hverju máli fyrir sig á grundvelli einstaklingsbundinna aðstæðna einstaklingsins og aðstæðna í viðtökuríki. Að mati kærunefndar er því ekki tilefni til frekari umfjöllunar um athugasemdir kæranda að þessu leyti.

Kærunefnd hefur farið yfir hina kærðu ákvörðun að öðru leyti og telur ekki tilefni til þess að gera athugasemdir við hana. Hefur kærunefnd skoðað alla þætti málsins og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun. Að mati kærunefndar er því ekki tilefni til frekari umfjöllunar um athugasemdir kæranda.

Frávísun

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd þann 6. júlí 2020. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um alþjóðlega vernd verið synjað um efnismeðferð og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. gr. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Kærandi skal fluttur til Svíþjóðar eins fljótt og unnt er, nema ákveðið verði að fresta réttaráhrifum úrskurðar þessa að kröfu kæranda, sbr. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga.

Samantekt

Í máli þessu hafa sænsk stjórnvöld fallist á að taka við kæranda og umsókn hans um alþjóðlega vernd á grundvelli ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar. Í ljósi alls ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að rétt sé að synja því að taka til efnismeðferðar umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi og senda kæranda til Svíþjóðar með vísan til c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Ákvörðun Útlendingastofnunar er því staðfest.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd á grundvelli lokamálsliðar 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin, m.a. ef afleiðingar Covid-19 faraldursins muni vara lengur og vera alvarlegri en gera má ráð fyrir nú.

Athygli kæranda er einnig vakin á því að Útlendingastofnun getur frestað framkvæmd ákvörðunar með vísan til 2. mgr. 103. gr. laga um útlendinga vegna sérstakra aðstæðna útlendings eða vegna þess að ómögulegt sé að framkvæma ákvörðun að svo stöddu.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

Hjörtur Bragi Sverrisson

Bjarnveig Eiríksdóttir Sandra Hlíf Ocares

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála