Nr. 68/2019 Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 14. febrúar 2019 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 68/2019
í stjórnsýslumáli nr. KNU19010002
Kæra […]
á ákvörðun
Útlendingastofnunar
I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild
Þann 2. janúar 2019 kærði […], fd. […], ríkisborgari Kósóvó (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 14. desember 2018, um að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga. Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi ásamt eiginkonu sinni og tveimur börnum.
Af greinargerð kæranda má ráða að hann krefjist þess að verða veitt vernd skv. 2. mgr. 45. gr. laga um útlendinga með vísan til kröfu- og greinargerðar í máli eiginkonu hans þar sem gerð sé krafa um að henni og börnum þeirra verði veitt staða flóttamanna skv. 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara krefst kærandi þess að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarástæðna, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.
Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.
II. Málsatvik og málsmeðferð
Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 9. október 2018. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun þann 11. október 2018 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 14. desember 2018, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 2. janúar 2019. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 9. janúar 2019.
III. Ákvörðun Útlendingastofnunar
Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hann og fjölskylda hans séu í hættu í heimaríki þeirra vegna ótta við einstaklinga tengda öfgahyggjuhópum og að þau fái ekki viðeigandi vernd né aðstoð vegna þess.
Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og honum skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.
Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.
IV. Málsástæður og rök kæranda
Í greinargerð kæranda kemur fram að hann hafi flúið heimaríki sitt vegna ofbeldis sem faðir hans hafi beitt hann á heimili kæranda. Faðir kæranda hafi tilheyrt félagsskap sem tengist DAESH og hafi viljað að kærandi myndi safna skeggi og fara reglulega í mosku. Þá hafi faðir kæranda viljað að eiginkona kæranda klæddi sig samkvæmt íslömskum sið, þ.e. í búrku, og að hún myndi fasta samkvæmt venjum íslamstrúar. Þá hafi faðir kæranda viljað að börn kæranda yrðu send til Sýrlands til að stunda nám í íslömskum fræðum og berjast fyrir DAESH. Faðir kæranda hafi lagt sérstaklega hart að eiginkonu kæranda þar sem hann hafi talið auðveldara að sannfæra kæranda ef eiginkona hans fylgdi íslömskum siðum. Þegar eiginkona kæranda hafi neitað hafi faðir hans beitt hana ítrekuðu ofbeldi. Kærandi hafi reynt að vernda hana með takmörkuðum árangri. Þau hafi búið í sama húsi og faðir kæranda en gefist upp og flutt í annan bæ og haldið staðsetningunni leyndri fyrir föður kæranda til að fá frið frá honum. Þann 3. október 2018 hafi faðir hans komið heim til þeirra ásamt tveimur mönnum og krafist þess að þau flyttu aftur til hans líkt og venjan sé í heimaríki kæranda. Þá hafi hann ítrekað að hjónin skyldu fylgja íslömskum siðum og tilkynnt þeim að hann hygðist taka börn þeirra. Kærandi hafi neitað en þá hafi faðir hans og mennirnir reynt að ráðast inn í húsið. Fjölskylda kæranda hafi orðið mjög hrædd en faðir kæranda og mennirnir hafi farið þegar nágrannar kæranda hafi komið til að athuga málið. Fjölskyldan hafi í kjölfarið flutt á ný en faðir hans og mennirnir hafi fundið þau um leið og gert aðra tilraun til að sækja börnin. Eiginkona kæranda hafi farið með börnin út og falið þau á meðan mennirnir hafi gengið í skrokk á kæranda. Á leið sinni af heimili kæranda hafi mennirnir hleypt af skotum en ekki hæft neinn. Lögreglan hafi verið kvödd á staðinn og hafi kærandi og eiginkona hans lagt fram formlega kæru sem hafi leitt til rannsóknar málsins. Í kjölfarið hafi verið gefin út ákæra á hendur föður kæranda og mönnunum. Eftir atvikin hafi kærandi og fjölskylda hans ekki upplifað sig örugg og hafi ákveðið að yfirgefa heimaríki sitt með aðstoð mágs hans og komið hingað til lands. Kærandi kvaðst ekki geta notið verndar lögreglu þar sem um fjölskylduerjur væri að ræða og að lögreglan gæti ekki verndað þau til frambúðar jafnvel þó vilji væri fyrir hendi. Þá hafi faðir kæranda hótað að finna hann og son hans og afhöfða þá ef hann gengi ekki til liðs við öfgahyggjufélagsskapinn sem faðir hans tilheyri.
Kærandi gerir í greinargerð sinni athugasemdir við nokkur atriði í ákvörðun Útlendingastofnunar. Kærandi gerir aðallega athugasemd við það mat stofnunarinnar að hann geti leitað aðstoðar lögreglu. Gefin hafi verið út ákæra á hendur föður kæranda og mönnunum tveimur vegna hótana, ólöglegrar meðferðar skotvopna og tilraunar til manndráps en kæra hans um heimilisofbeldi hafi verið virt að vettugi. Því standi kærandi ekki til staðar vernd lögreglu vegna slíks ofbeldis þvert á það sem komi fram í ákvörðun Útlendingastofnunar. Þá telur kærandi að hluti frásagnar hans hafi verið dregin í efa án nægjanlegs rökstuðnings. Þá sé varhugavert að annar fulltrúi en sá sem hafi tekið viðtal við kæranda fyrir hönd Útlendingastofnunar dragi í efa frásögn hans án þess að hann hafi fengið tækifæri til að útskýra ósamræmið. Þá telur kærandi að ljóst hafi verið af fyrri frásögn hans í viðtali að ráðist hafi verið á hann með skammbyssu en ekki haglabyssu líkt og byggt sé á í ákvörðun Útlendingastofnunar.
Kærandi fjallar í greinargerð sinni almennt um aðstæður í Kósóvó, m.a. um viðbrögð við heimilisofbeldi og réttarkerfið. Kærandi vísar til alþjóðlegra skýrslna máli sínu til stuðnings.
Til varka krefst kærandi þess að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. sömu laga. Ákvæðið heimili veitingu slíks dvalarleyfis ef útlendingur geti sýnt fram á ríka þörf á vernd, t.d. vegna erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki. Kærandi vísar til þeirra sjónarmiða sem fram komi í greinargerð með frumvarpi því er varð að lögum um útlendinga nr. 80/2016 um 74. gr. laganna, þ.m.t. að með erfiðum almennum aðstæðum að öðru leyti sé vísað til alvarlegra aðstæðna í heimaríki og sérstaklega tekið sem dæmi viðvarandi mannréttindabrot og sú aðstaða að yfirvöld veiti ekki þegnum sínum vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Meginástæða flótta kæranda séu langvarandi ofsóknir gegn honum og fjölskyldu hans af hálfu föður hans. Kærandi geti líkt og að framan sé rakið ekki fengið vernd yfirvalda vegna þessa áreitis og ofbeldis. Þá vísar kærandi því til stuðnings að faðir hans og samverkamenn hafi ekki verið ákærðir fyrir ofbeldið sem hann og eiginkona hans hafi orðið fyrir þrátt fyrir að hann hafi greint frá því í skýrslutöku að hann hafi ásamt fjölskyldu sinni þurft að flytja af heimili sínu vegna ofbeldis. Með hliðsjón af framangreindu sé ljóst að kærandi uppfylli skilyrði 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga og skuli honum veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða.
V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Lagagrundvöllur
Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.
Auðkenni
Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að til að sanna á sér deili hafi kærandi framvísað kósóvósku vegabréfi. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi sé kósóvóskur ríkisborgari.
Landaupplýsingar
Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Kósóvó m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:
· 2017 Country Reports on Human Rights Practices – Kosovo (U.S. Department of State, 25. apríl 2018);
· Community Rights Assessment Report, Fourth Edition (Organization for Security and Co-operation in Europe, nóvember 2015);
· Representation of Communities in the Civil Service in Kosovo: Follow-up Report (Organization for Security and Co-operation in Europe, maí 2017);
· EASO Country of Information Report. Kosovo Country Focus (European Asylum Support Office, nóvember 2016);
· Nations in Transit 2018. Kosovo Country Profile (Freedom House, 4. nóvember 2018),
· The World Factbook (Central Intelligence Agency, dags 22. janúar 2019);
· Cooperation against economic crime. Highlights – 2016 (Council of Europe, febrúar 2017);
· Annual Report 2016 – Western Balkans (regional) (International Committee of the Red Cross, 23. maí 2017);
· Kososvo: Fremmedkrigere i Syria og Irak (LandInfo, 8. september 2015);
· Kosovo: Politi og rettssystem (LandInfo, 18. maí 2015);
· EULEX Kosovo (European Union Rule of Law Mission, sótt 10. september 2017);
· Upplýsingar af vefsíðu Evrópusambandsins (https://eeas.europa.eu/delegations/kosovo/1387/kosovo-and-eu_en, sótt þann 11. september 2017);
· Kosovo: The police force, including its structure; procedures to submit a complaint against police and responsiveness to complaints (Canada: Immigration and Refugee board of Canada, 30. nóvember 2011);
· Annual report 2016. No. 16. (Ombudsperson Institution, 31. mars 2017);
· World Report 2019 – Serbia/Kosovo (Human Rights Watch, 17. janúar 2019);
· Kosovo 2018 Report (European Commission, 17. apríl 2018);
· „EULEX concluded the handover process of case files to Kosovo authorities“ (https://www.eulex-kosovo.eu, 14. janúar 2019);
· Public pulse analysis on prevention of violent extremism in Kosovo (United Nations Development Programme, 28. júní 2017).
Kósóvó er lýðræðisríki með um 1,9 milljónir íbúa. Kósóvó lýsti yfir sjálfstæði sínu þann 17. febrúar 2008 og hafa yfir 100 ríki viðurkennt sjálfstæði þess. Samkvæmt stjórnarskrá landsins hafa ýmsir alþjóðlegir samningar lagagildi í Kósóvó og eru hluti af löggjöf landsins, þar á meðal mannréttindasáttmáli Evrópu. Kósóvó er á lista Útlendingastofnunar yfir örugg upprunaríki.
Í ofangreindum gögnum kemur fram að í Kósóvó hafi verið starfrækt verkefni Evrópusambandsins til stuðnings réttarríkinu (EULEX). Verkefnið í ríkinu hafi verið eitt það umfangsmesta á vegum sambandsins á sviði öryggis- og varnamála. Markmið verkefnisins hafi verið að aðstoða kósóvósk stjórnvöld á sviði löggjafar og þá sérstaklega varðandi löggæslu-, dóms- og tollakerfið. Á undanförnum árum hafi réttarkerfið í Kósóvó því undirgengist lagalegar og formlegar breytingar. Verkefninu hafi lokið í desember 2018 að því leyti að EULEX muni ekki lengur hafa saksóknara og dómara á sínum vegum innan kósóvóska dómskerfisins. Þó muni EULEX enn vera í samstarfi við stofnanir ríkisins á meðan þær taki yfir ábyrgð á réttarkerfinu, til að koma í veg fyrir að aðeins valkvæð mál verði tekin fyrir hjá svæðisbundnum stjórnvöldum. Lögregluyfirvöld njóti trausts almennings í landinu en þó aðallega meðal albanskra íbúa ríkisins. Þá sé hægt að leggja fram kvörtun vegna brota lögregluþjóna í starfi til umboðsmanns Kósóvó og sérstakrar stofnunar sem hafi eftirlit með störfum lögreglu. Í skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2017 kemur fram að í júlí það ár hafi verið til skoðunar 678 kvartanir frá almennum borgurum vegna brota lögreglu í starfi. Þá hafi 404 mál verið talin vera agabrot í starfi og hafi þau verið send til deildar faglegra staðla innan lögreglunnar (e. Kosovo Police Professional Standards Unit). Þá hafi 264 mál verið rannsökuð sem sakamál. Stjórnvöld hafi tekið skref í áttina gegn refsileysi embættismanna með því að sækja til saka og refsa embættismönnum sem hafi gerst uppvísir að því að misnota stjórnkerfið. Þá hafi skipulögð glæpastarfsemi og spilling verið vandamál í Kósóvó en gripið hafi verið til aðgerða til að sporna við þessum vandamálum m.a. með aðstoð Evrópuráðsins og Evrópusambandsins. Þeir borgarar sem telji sig verða fyrir mismunun eða að brotið hafi verið á réttindum sínum á annan hátt geti lagt fram kvörtun til umboðsmannsins en hann sé með aðsetur í átta bæjum en auk þess sé hægt að senda inn kvörtun í gegnum bréfpóst, tölvupóst og síma. Þá sé ávallt hægt að hringja endurgjaldslaust í aðalskrifstofu embættisins.
Í skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins kemur fram að heimilisofbeldi sé samkvæmt kósóvóskum lögum einkamál nema þolandinn verði fyrir líkamstjóni. Það að fylgja ekki dómi í einkamáli vegna heimilisofbeldis sé refsivert en sakfellingar séu fáar. Lögmenn og eftirlitsaðilar hafi bent á að saksóknarar og dómarar legðu meiri áherslu á einingu fjölskyldunnar en hagsmuni þolenda, t.a.m. með þeim hætti að leyfa gerendum stundum að búa áfram á heimilinu á meðan málið væri til meðferðar. Dómar séu vægir, allt frá ávítum dómara til fangelsisdóma sem væru oft frá sex mánuðum til fimm ára. Þá kemur fram að árið 2017 hafi kósóvóska réttarkerfið tekið upp nýja verkferla og bætt málshraða í heimilisofbeldismálum. Lögin geri einstaklingum sem telji sig í hættu fært að biðja um nálgunarbann en brot á slíku banni hafi sjaldan leitt til ákæru. Þá hafi atvinnu- og félagsmálaráðuneytið sett á fót deild sem annist ofbeldismál innan fjölskyldna. Ríkisstjórnin og alþjóðastofnanir hafi veitt fjárhagsstyrki til sjö frjálsra félagasamtaka til þess að aðstoða börn og konur sem séu þolendur heimilisofbeldis. Þá séu starfrækt tíu athvörf fyrir þolendur heimilisofbeldis.
Í skýrslu LandInfo frá 8. september 2015 kemur m.a. að vegna áhrifa frá Sádi-Arabíu hafi öfgafullar trúarskoðanir náð fótfestu í Kósóvó. Samfélög múslima séu sumstaðar klofin í tvennt þar sem múslimar sem aðhyllist öfgahyggju aðgreini sig frá frjálslyndari múslimum. Í skýrslu Freedom house útgefinni árið 2018 er fjallað um íslamska öfgahyggjuhópa í Kósóvó. Þar kemur fram að til staðar sé hætta á útbreiðslu öfgahyggju þar sem hefðbundnir íslamskir söfnuðir hafi verið undir þrýstingi öfgafullra múslímaklerka sem standi fyrir liðssöfnun á ungu fólki fyrir DAESH. Samkvæmt skýrslu Þróunaráætlunar Sameinuðu þjóðanna er trúarleg öfgahyggja þrálátt vandamál vegna vantrausts íbúa á opinberum stofnunum og þjóðfélagslegum þáttum á borð við einangrun og efnahagsörðugleika. Kósóvósk stjórnvöld hafi þó haldið áfram að berjast með virkum hætti gegn útbreiðslu öfgahyggju. Til að mynda hafi einstaklingar verið sóttir til saka fyrir að dreifa áróðri á samfélagsmiðlum. Þá séu í gangi ýmis verkefni til þess að stöðva útbreiðslu öfgahyggju og sé hægt að tilkynna einstaklinga sem hafi sýnt öfgafulla tilburði til yfirvalda.
Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:
Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.
Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:
Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.
Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.
Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:
a. ríkið,
b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,
c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.
Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á að hann hafi þegar orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við slíkar ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis nema talið verði að miklar líkur séu á því að slíkar ofsóknir yrðu ekki endurteknar, t.d. þar sem aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki, verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra.
Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).
Kærandi byggir ástæður flótta síns á því að hann hafi orðið fyrir ofsóknum af hálfu föður síns sem tilheyri öfgahyggjuhópi í Kósóvó. Faðir kæranda hafi ítrekað reynt að neyða fjölskyldu kæranda til að taka upp íslamska siði þvert á vilja þeirra og beitt þau ofbeldi í því skyni. Þá hafi kærandi flutt af heimili föður síns ásamt fjölskyldu sinni en faðir hans hafi einnig ráðist á þau á nýju heimili þeirra með fulltingi tveggja manna. Þá hafi kærandi leitað til lögreglu sem hafi rannsakað málið og kært föður hans og mennina en hann óttist að yfirvöld geti ekki veitt þeim vernd fyrir áframhaldandi ofbeldi.
Kærandi hefur ekki borið fyrir sig að hafa sætt ofsóknum eða að hann óttist ofsóknir af hálfu kósóvóskra yfirvalda í Kósóvó sem hafa eða gætu náð því alvarleikastigi sem 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga mælir fyrir um. Þá benda önnur gögn málsins ekki til þess að slíkar ofsóknir hafi átt sér stað eða að kærandi eigi þær á hættu. Kærandi kveðst óttast líkt og áður segir að hann verði fyrir áframhaldandi ofbeldi af hálfu föður síns verði honum gert að snúa aftur til Kósóvó. Hefur hann greint frá ofbeldi sem hann og fjölskylda hans hafi orðið fyrir þegar þau bjuggu inni á heimili föður hans. Þá hafi hann flutt ásamt fjölskyldu sinni innan Kósóvó en faðir hans hafi fundið þau og ráðist tvívegis á fjölskylduna ásamt tveimur mönnum í því skyni að taka börn kæranda og leggja áherslu á að fjölskyldan skyldi iðka íslamska siði. Kærandi kveðst hafa tilkynnt seinni árásina til lögreglu sem hafi rannsakað málið og ákært árásarmennina. Kærandi hefur við meðferð málsins lagt fram ákæruskjal til héraðsdómstólsins í Gjilan þar sem mennirnir eru ákærðir fyrir hótanir, ólöglega meðferð og eign skotvopna og tilraun til manndráps. Í ákæruskjalinu kemur jafnframt fram að árásirnar hafi verið af trúarlegum toga og að faðir kæranda aðhyllist öfgafulla túlkun á íslam. Þá hefur kærandi lagt fram vitnisburð tveggja fjölskyldumeðlima eiginkonu hans þar sem þeir staðfesta frásögn kæranda og votta að hafa aðstoðað fjölskylduna við að flýja land. Þrátt fyrir framangreinda saksókn óttist kærandi ofbeldi af hálfu föður síns þar sem lögreglan geti ekki veitt honum vernd öllum stundum. Samkvæmt þeim gögnum sem kærunefnd hefur tekið til skoðunar taka kósóvósk yfirvöld aðgerðir öfgafullra íslamista alvarlega og hafa tekið til skilvirkra aðgerða til að stöðva útbreiðslu öfgahyggju. Þá bera gögn með sér að til staðar sé virkt löggæslukerfi og að lögreglan bregðist við verði einstaklingar fyrir ofbeldi. Það mat kærunefndar fær jafnfamt stuðning í framlögðum gögnum þar sem faðir kæranda og samverkamenn hans hafi verið ákærðir fyrir að ráðast á kæranda og fjölskyldu hans á heimili þeirra. Að mati kærunefndar hefur ekki sýnt fram á að stjórnvöld í Kósóvó geti ekki eða vilji ekki veita honum viðeigandi vernd, m.a. með því að ákæra eða refsa fyrir þær athafnir sem feli í sér ofsóknir. Kærandi hefur því raunhæfan möguleika á því að leita sér ásjár stjórnvalda þar í landi, ef hann telur sig þurfa á aðstoð þeirra að halda.
Með vísan til ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að hann hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 4. mgr. 38. gr. laganna.
Telur kærunefnd því ljóst að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi
Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.
Við mat á hvort aðstæður kæranda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. jafnframt 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrárinnar. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort kærandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).
Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður hans þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.
Ákvæði 2. mgr. 45. gr. laga um útlendinga
Með úrskurði kærunefndar frá 14. febrúar 2019 nr. 69/2019 hefur kærunefnd staðfest synjun Útlendingastofnunar á umsókn eiginkonu kæranda og barna hennar um alþjóðlega vernd. Kemur því ekki til frekari skoðunar hvort kærandi uppfylli skilyrði 2. mgr. 45. gr. laganna.
Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga
Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.
Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga er heimilt að veita útlendingi sem staddur er hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, þrátt fyrir að skilyrði 37. gr. séu ekki uppfyllt, ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.
Kærandi hefur greint frá því að óttast ofbeldi af hálfu föður síns og að lögreglan muni ekki geta veitt honum fullnægjandi vernd. Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga kemur fram að ákvæði 1. mgr. 74. gr. vísi einnig til alvarlegra aðstæðna í heimaríki og væri þar oft um að ræða viðvarandi mannréttindabrot í ríkinu eða þá aðstöðu að yfirvöld veiti þegnum sínum ekki vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Með vísan til umfjöllunar um aðstæður í heimaríki telur kærunefnd að aðstæður kæranda séu ekki slíkar að unnt sé að veita kæranda dvalarleyfi á þeim grundvelli.
Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hann teljist hafa ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.
Athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar
Í greinargerð kæranda eru gerðar athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar í máli hans. Kærandi gerir aðallega athugasemd við það mat stofnunarinnar að hann geti notið verndar og aðstoðar lögreglu vegna þess ofbeldis sem hann hafi orðið fyrir. Þá telur kærandi að hluti frásagnar hans hafi verið dregin í efa án nægjanlegs rökstuðnings. Þá telji kærandi varhugavert að annar fulltrúi en sá sem hafi tekið viðtal við hann fyrir hönd Útlendingastofnunar dragi í efa frásögn hans án þess að hann hafi fengið tækifæri til að útskýra ósamræmið. Má af greinargerð kæranda ráða að hann geri athugasemd við rannsókn og rökstuðning Útlendingastofnunar með vísan til 22. gr. og 10. gr. stjórnsýslulaga og 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga.
Rannsóknarreglan í 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 mælir fyrir um að stjórnvald afli þeirra gagna sem eru nauðsynleg svo mál sé nægilega upplýst áður en ákvörðun er tekin. Reglan gerir kröfu um rannsókn sem er fullnægjandi grundvöllur ákvörðunar stjórnvalds en gerir hvorki kröfu um að aflað sé allra upplýsinga sem varpað gætu ljósi á málið né að stjórnvald afli ófáanlegra gagna. Þá segir í 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga að við meðferð mála vegna umsókna um alþjóðlega vernd skuli Útlendingastofnun afla nauðsynlegra og aðgengilegra upplýsinga. Þá verður efni rökstuðnings ákvarðananna að endurspegla þessi sjónarmið enda segir m.a. í 22. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 að í rökstuðningi skuli vísa til þeirra réttarreglna sem ákvörðun byggir á, meginsjónarmiða sem ráðandi voru við mat og málsatvika sem höfðu verulega þýðingu við úrlausn málsins.
Að mati kærunefndar hefur ekkert komið fram í málinu sem bendir til þess að skort hafi á að nauðsynlegar upplýsingar lægju fyrir við ákvörðunartöku hjá Útlendingastofnun. Í því sambandi er tekið fram að kærunefnd hefur yfirfarið þau gögn sem aflað var við rekstur málsins, svo og skýrslur opinberra stofnana, og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun að því er varðar umsóknir um alþjóðlega vernd og dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Það er því mat kærunefndar að málsmeðferð Útlendingastofnunar í máli kæranda hafi verið í samræmi við 10. gr. stjórnsýslulaga. Í ákvörðun Útlendingastofnunar er tekin afstaða til frásagnar og framlagðra gagna kæranda auk þess sem ítarlega sé fjallað um aðstæður í Kósóvó með tilliti til málsástæðna kæranda. Er það því mat kærunefndar að ákvörðun útlendingastofnunar sé í samræmi við 22. gr. stjórnsýslulaga.
Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.
Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til ekki eiga við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.
Frávísun og frestur til að yfirgefa landið
Kærandi kom hingað til lands 9. október 2018 og sótti um alþjóðlega vernd sama dag. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um vernd og dvalarleyfi hér á landi verið synjað og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.
Kærandi er við ágæta heilsu og kemur frá öruggu upprunaríki. Að mati kærunefndar og með vísan til 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga teljast 7 dagar hæfilegur frestur til að yfirgefa landið.
Athygli kæranda er vakin á því að ef hann yfirgefur ekki landið innan frests er heimilt að brottvísa honum. Brottvísun felur í sér bann við komu til landsins síðar og skal endurkomubann að jafnaði ekki gilda skemur en tvö ár, sbr. a-lið 2. mgr. 98. gr. og 2. mgr. 101. gr. laga um útlendinga.
Samantekt
Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.
Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.
Úrskurðarorð
Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest. Lagt er fyrir kæranda að hverfa af landi brott. Kæranda er veittur 7 daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljugur.
The decision of the Directorate of Immigration is affirmed. The appellant is requested to leave the country. The appellant has 7 days to leave the country voluntarily.
Hjörtur Bragi Sverrisson
Anna Tryggvadóttir Þorbjörg inga Jónsdóttir