Mál nr. 632/2021 - Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 632/2021

Fimmtudaginn 17. mars 2022

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 23. nóvember 2021, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 17. nóvember 2021, um að fella niður rétt hans til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun 14. október 2021. Í vottorði fyrrverandi vinnuveitanda kæranda kemur fram að honum hafi verið sagt upp vegna brotthlaups úr starfi. Með erindi Vinnumálastofnunar, dags. 3. nóvember 2021, var kæranda boðið að veita skýringar á starfslokum sínum. Skýringar bárust stofnuninni samdægurs. Með ákvörðun, dags. 17. nóvember 2021, var kæranda tilkynnt að umsókn hans um atvinnuleysisbætur hefði verið samþykkt en með vísan til starfsloka hans hjá fyrrum vinnuveitanda væri bótaréttur hans hins vegar felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 54. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 23. nóvember 2021. Með bréfi, dags. 2. desember 2021, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Sú beiðni var ítrekuð 28. janúar 2022. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 15. febrúar 2022 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 18. febrúar 2022. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að honum hafi verið sagt upp en í uppsagnarbréfinu séu ekki réttar upplýsingar. Kærandi sé sjómaður og hann hafi haldið að brottför ætti að vera 18. október 2021 en hún hafi verið 12. október 2021. Þegar skipstjórinn hafi hringt í kæranda um kvöldið 12. október hafi kærandi verið með barnið sitt og ekki fengið nægan tíma til að koma því til fjölskyldu og móður barnsins. Skipstjórinn hafi sagst ekki ætla að bíða lengur og kærandi hafi svo fengið uppsagnarbréf daginn eftir. Kærandi hafi talað við skipstjórann og beðið hann um að reka sig ekki þar sem plássið væri afskaplega gott. Skipstjórinn hafi sagt að þetta væri í höndum útgerðarstjóra og kærandi hafi einnig hringt í hann því að hann hafi ekki viljað missa vinnuna, hvað þá rétt fyrir jól. Kærandi óski eftir endurskoðun ákvörðunarinnar þar sem hún sé hreinlega ekki rétt.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi sótt um atvinnuleysisbætur þann 14. október 2021. Meðal fyrirliggjandi gagna í máli kæranda sé staðfesting á starfstímabili frá fyrrum vinnuveitanda kæranda, B. Þar sé starfstímabil kæranda tilgreint frá 18. júlí 2020 til 16. september 2021. Samkvæmt upplýsingum frá B hafi kæranda verið sagt upp vegna brotthlaups úr starfi. Þá liggi fyrir tölvupóstsamskipti kæranda við B þar sem fram komi að kæranda hafi verið vikið úr starfi án fyrirvara á grundvelli 2. tölul. 24. gr. sjómannalaga nr. 35/1985 þann 14. október 2021 þar sem hann hafi ekki mætt til skips á boðuðum tíma og hafnað að koma um borð, þrátt fyrir áskorun skipstjóra þar um. Með erindi, dags. 3. nóvember 2021, hafi kæranda verið boðið að veita Vinnumálastofnun skriflegar skýringar á starfslokum sínum hjá B. Athygli kæranda hafi verið vakin á því að ef ástæða starfsloka væri eigin uppsögn eða rekja mætti uppsögn til eigin sakar starfsmanns gæti atvinnuleitandi þurft að sæta biðtíma eftir greiðslum atvinnuleysistrygginga. Sama dag, eða þann 3. nóvember 2021, hafi kærandi veitt Vinnumálastofnun skýringar vegna starfsloka sinna. Kærandi hafi greint frá því að vegna eigin mistaka hafi hann ekki vitað hvenær brottför á umræddu skipi væri. Hann hafi fengið símtal frá skipstjóra á brottfarardegi sem hafi spurt kæranda hvar hann væri. Kærandi hafi sagst ekki hafa haft nægan tíma til að undirbúa sig og koma barni sínu í umsjá annars fyrir brottför með svo stuttum fyrirvara. Skýringar kæranda í kæru til úrskurðarnefndar velferðarmála séu efnislega samhljóða þeim skýringum sem kærandi hafi veitt Vinnumálastofnun. Þann 29. nóvember 2021 hafi Vinnumálastofnun borist tölvupóstur frá formanni Sjómannafélags Íslands. Hann hafi óskað eftir því, fyrir hönd kæranda, að biðtími vegna starfsloka yrði endurskoðaður. Hann hafi ítrekað að kærandi hafi vegna misskilnings ekki mætt til vinnu á boðuðum brottfarartíma.

Vinnumálastofnun taki fram að lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Tilgangur laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt tímabundna fjárhagsaðstoð í þrengingum sínum. Lögin veiti þeim fjárhagslegt úrræði og beri að gera ríkar kröfur til þeirra sem segi upp störfum sínum um að hafa til þess gildar ástæður samkvæmt lögunum, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi.

Í 54. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar sé kveðið á um þau tilvik þegar starfi sé sagt upp án gildra ástæðna. Þar segi að sá sem teljist tryggður samkvæmt lögunum en hafi sagt starfi sínu lausu án gildra ástæðna skuli ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta samkvæmt VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá móttöku umsóknar um atvinnuleysisbætur. Hið sama gildi um þann sem missi starf sitt af ástæðum sem hann sjálfur eigi sök á.

Fyrir liggi að kæranda hafi verið sagt upp störfum hjá B og að ástæða uppsagnar hans hafi verið sú að hann hafi ekki mætt til skips á boðuðum brottfarartíma. Við mat á þeim aðstæðum þar sem atvinnuleitandi missi starf sitt af ástæðum sem hann sjálfur beri sök á hafi Vinnumálastofnun meðal annars horft til þess hvort viðkomandi hafi mátt gera sér grein fyrir því að hegðun hans gæti leitt til uppsagnar. Að mati Vinnumálastofnunar hefði kæranda mátt vera kunnugt um það að fjarvera hans á umræddu skipi við brottför kynni að leiða til uppsagnar hans hjá B. Kærandi hafi þannig sjálfur átt sök á uppsögn sinni hjá fyrirtækinu sem jafna megi við það að hann hafi sjálfur sagt starfi sínu þar lausu. Í því samhengi megi sérstaklega vísa til heimildar skipstjóra í 2. tölul. 24. gr. sjómannalaga nr. 35/1985 til að víkja skipverja úr skiprúmi komi hann ekki til skips á ákveðnum tíma og skipið eigi að láta úr höfn.

Komi því til álita hvort skýringar kæranda vegna starfsloka hans séu gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar. Orðalagið ,,gildar ástæður“ í 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar hafi verið túlkað þröngt og fá tilvik hafi verið talin falla þar undir. Úrskurðarnefnd velferðarmála hafi til að mynda í fyrri úrskurðum sínum talið að almennt beri að gera nokkuð ríkar kröfur til atvinnuleitanda þegar metið sé hvort ástæður fyrir uppsögn séu gildar samkvæmt 1. mgr. 54. gr. laganna. Í athugasemdum við 1. mgr. 54. gr. í greinargerð með frumvarpi því er varð að lögum um atvinnuleysistryggingar komi fram að með ákvæðinu væri verið að undirstrika það markmið vinnumarkaðskerfisins að stuðla að virkri atvinnuþátttöku fólks. Í ljósi þess að um matskennda ákvörðun væri að ræða væri Vinnumálastofnun falið að meta hvernig atvik og aðstæður þess máls er fyrir henni liggi falli að umræddri reglu. Vinnumálastofnun beri að líta til almennra reglna og málefnalegra sjónarmiða við ákvarðanir um hvort umsækjendur um atvinnuleysisbætur skuli sæta biðtíma eftir atvinnuleysisbótum.

Þær skýringar sem kærandi hafi veitt stofnuninni er varði ástæðu þess að kærandi hafi ekki verið mættur til skips á boðuðum brottfarartíma lúti að því að hann hafi vegna eigin mistaka og misskilnings ekki vitað hvenær brottfarartíminn væri. Að mati Vinnumálastofnunar séu skýringar kæranda ekki gildar í skilningi laga um atvinnuleysistryggingar. Stofnunin telji að gera verði þær kröfur til starfsmanna að þeir séu meðvitaðir um hvenær þeir eigi að mæta til vinnu og þá sömuleiðis að þeir mæti á áður boðuðum tíma. Gera verði sérstaklega ríkar kröfur til sjómanna í þeim efnum í ljósi eðli starfsins og ákvæða sjómannalaga.

Með vísan til alls framangreinds sé það mat Vinnumálastofnunar að staðfesta beri hina kærðu ákvörðun.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Ákvæði 1. mgr. 54. gr. laganna er svohljóðandi:

„Sá sem telst tryggður samkvæmt lögum þessum en hefur sagt starfi sínu lausu án gildra ástæðna skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá móttöku umsóknar um atvinnuleysisbætur, sbr. þó 4. mgr. Hið sama gildir um þann sem missir starf af ástæðum sem hann á sjálfur sök á.“

Óumdeilt er að kæranda var sagt upp störfum hjá B en ágreiningur málsins lýtur að því hvort hann hafi sjálfur átt sök á uppsögninni. Í athugasemdum við 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006 í frumvarpi til laga um atvinnuleysistryggingar kemur fram að það sé erfiðleikum bundið að takmarka þau tilvik sem geti talist til gildra ástæðna í lögum og reglugerðum þar sem ástæður þess að fólk segi störfum sínum lausum eða missi þau geti verið af margvíslegum toga. Því sé lagt til að lagareglan verði áfram matskennd og Vinnumálastofnun falið að meta atvik og aðstæður hverju sinni. Stofnuninni beri að líta til almennra reglna og málefnalegra sjónarmiða við ákvarðanir um hvort umsækjendur um atvinnuleysisbætur skuli sæta biðtíma eftir atvinnuleysisbótum. Jafnframt er bent á að um íþyngjandi ákvörðun sé að ræða.

Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum var kæranda vikið úr skiprúmi á grundvelli 2. tölul. 24. gr. sjómannalaga nr. 35/1985 en samkvæmt því ákvæði getur skipstjóri vikið skipverja úr skiprúmi ef skipverji kemur ekki til skips á ákveðnum tíma og skipið á að láta úr höfn eða ráða verður annan mann í hans stað. Kærandi hefur vísað til þess að hann hafi misskilið tímasetninguna á brottför skipsins og hafi ekki getað komið barni sínu fyrir með svo stuttum fyrirvara.

Ljóst er að það var á ábyrgð kæranda að hafa á hreinu hvenær skipið færi frá landi. Þrátt fyrir að um mannleg mistök hafi verið að ræða er það mat úrskurðarnefndarinnar að kærandi hafi mátt eiga von á því að honum yrði sagt upp störfum ef hann mætti ekki til vinnu á réttum tíma, sbr. framangreint ákvæði 2. tölul. 24. gr. laga nr. 35/1985. Það er því álit úrskurðarnefndar velferðarmála að kærandi hafi misst starf sitt af ástæðum sem hann bar sjálfur ábyrgð á. Að því virtu átti kærandi ekki rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en að tveimur mánuðum liðnum frá móttöku umsóknar um atvinnuleysisbætur, sbr. 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006, og er hin kærða ákvörðun því staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 17. nóvember 2021, um að fella niður rétt A, til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir