Nr. 573/2021 Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 18. nóvember 2021 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 573/2021
í stjórnsýslumáli nr. KNU21090050
Beiðni [...] um endurupptöku
I. Málsatvik
Þann 4. mars 2021 staðfesti kærunefnd útlendingamála ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 17. nóvember 2020, um að taka umsókn einstaklings er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari Sómalíu (hér eftir nefndur kærandi), um alþjóðlega vernd á Íslandi ekki til efnismeðferðar og vísa honum frá landinu. Niðurstaða kærunefndar var birt kæranda þann 8. mars 2021 og þann 16. september 2021 barst kærunefnd beiðni kæranda um endurupptöku. Upplýsingar um málsmeðferð í máli kæranda bárust þann 21. september 2021 frá Útlendingastofnun og þann 5. október 2021 frá stoðdeild ríkislögreglustjóra. Þá bárust andmæli kæranda dagana 7. október og 11. nóvember 2021. Þann 11. október 2021 barst kærunefnd beiðni kæranda um frestun á réttaráhrifum á úrskurði nefndarinnar.
Beiðni kæranda um endurupptöku máls hans byggir á 24. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Þá óskar kærandi eftir því að réttaráhrifum ákvörðunar Útlendingastofnunar verði frestað á meðan umrædd beiðni um endurupptöku er til meðferðar hjá kærunefnd með vísan til 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016.
II. Málsástæður og rök kæranda
Í beiðni kæranda um endurupptöku kemur fram að samkvæmt 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga eigi aðili máls rétt á því að fá mál sitt tekið til meðferðar á ný þegar íþyngjandi ákvörðun um boð eða bann hefur byggst á atvikum sem hafi breyst verulega frá því að ákvörðun var tekin. Samkvæmt 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga skuli umsókn um alþjóðlega vernd tekin til efnismeðferðar ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs. Kærandi tekur fram að hann hafi sótt um alþjóðlega vernd hér á landi þann 12. september 2020, því séu 12 mánuðir liðnir og tafir á meðferð málsins ekki á ábyrgð hans. Í ljósi framangreinds er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og Útlendingastofnun verði gert að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar.
III. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Samkvæmt 24. gr. stjórnsýslulaga á aðili máls rétt á því að mál sé tekið upp á ný ef ákvörðun hefur byggst á ófullnægjandi eða röngum upplýsingum um málsatvik eða íþyngjandi ákvörðun um boð eða bann hefur byggst á atvikum sem breyst hafa verulega frá því að ákvörðun var tekin.
Í 1. mgr. 40. gr. laga um útlendinga kemur fram að flóttamaður skv. 37. gr. laganna, sem er hér á landi eða kemur hér að landi, hafi samkvæmt umsókn rétt á að fá hér alþjóðlega vernd. Stjórnvöldum sé þó heimilt, á grundvelli a-, b- og c-liðar 1. mgr. 36. gr. laganna, að taka umsókn ekki til efnismeðferðar við þær aðstæður sem tilgreindar séu í umræddum stafliðum.
Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar séu ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skuli taka hana til efnismeðferðar.
Af orðalagi 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga leiðir að umrætt 12 mánaða tímabil hefst þegar umsækjandi leggur fyrst fram umsókn um alþjóðlega vernd hjá stjórnvöldum. Þá hefur í úrskurðum kærunefndar verið lagt til grundvallar að tímabilinu ljúki þegar endanleg niðurstaða stjórnvalda er framkvæmd með flutningi umsækjanda til viðtökuríkis eða þegar kærandi fer úr landi sjálfviljugur eftir að ákvörðun í máli hans hefur verið tekin.
Kærunefnd telur að túlka beri 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga á þann hátt að þótt 12 mánaða fresturinn sé liðinn verði umsókn ekki tekin til efnismeðferðar af þeim sökum ef tafir á málsmeðferð eða flutningi verði fyrst og fremst raktar til athafna eða athafnaleysis umsækjanda sem hann ber sjálfur ábyrgð á, nema þær tafir hafi verið óverulegar og ljóst er að hægt hefði verið að flytja kæranda áður en 12 mánaða fresturinn var liðinn.
Líkt og áður hefur komið fram sótti kærandi um alþjóðlega vernd hér á landi þann 12. september 2020 og hefur hann ekki enn yfirgefið landið. Því eru liðnir rúmlega 12 mánuðir frá því að umsókn kæranda barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og því kemur til skoðunar hvort tafir á afgreiðslu umsóknar kæranda séu á ábyrgð hans sjálfs, sbr. 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Þann 21. september 2021 óskaði kærunefnd útlendingamála eftir upplýsingum frá Útlendingastofnun og stoðdeild ríkislögreglustjóra um hvort tafir hefðu orðið á meðferð umsóknar kæranda og ef svo væri, hvort þær væru á ábyrgð kæranda, sbr. 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Svar frá Útlendingastofnun barst þann sama dag en þar kemur fram að stofnunin telji kæranda hafa tafið mál sitt þar sem hann hafi neitað að fara í sýnatöku vegna Covid-19 og með því komið í veg fyrir flutning til Ítalíu. Kærunefnd barst svar frá stoðdeild ríkislögreglustjóra þann 5. október 2021 en þar kemur fram að verkbeiðni hafi borist stoðdeild þann 16. mars 2021. Stoðdeild hafi hringt í kæranda þann 29. apríl 2021 en hann ekki svarað. Kærandi hafi hringt til baka seinna um daginn og verið tilkynnt um fyrirhugaðan flutning til Ítalíu sem hann hafi tekið vel í. Stoðdeild hafi í kjölfarið hafið skipulagningu á ferðinni, m.a. haft samband við ítölsk stjórnvöld í tengslum við flutninginn og í þeim samskiptum hafi komið fram að gerð væri krafa um Covid-19 sýnatöku áður en komið væri til Ítalíu. Þann 14. maí 2021 hafi stoðdeild rætt við kæranda og greint honum frá því að hann ætti að mæta í Covid-19 sýnatöku þann 15. júní 2021 og að fyrirhugað væri að flytja kæranda þann 16. júní 2021. Kæranda hafði þann 15. júní 2021 snúist hugur og neitað að fara í sýnatökuna og til Ítalíu og var útskýrt fyrir honum hver staða hans væri á Íslandi. Þann 19. júlí 2021 hafi stoðdeild rætt við kæranda og tjáð honum að til stæði að flytja hann til Ítalíu en hann hafi ekki viljað vinna með íslenskum stjórnvöldum, s.s. varðandi Covid-19 sýnatöku. Þann 3. september 2021 hafi verið hringt í kæranda í tvígang en hann ekki svarað.
Með tölvubréfi kærunefndar, dags. 5. október 2021, var kærandi upplýstur um afstöðu Útlendingastofnunar og stoðdeildar ríkislögreglustjóra og gefinn frestur til að koma að andmælum í samræmi við 13. gr. stjórnsýslulaga. Andmæli kæranda bárust kærunefnd þann 7. október 2021. Í svari kæranda kemur fram að hann hafi allan tímann verið búsettur í búsetuúrræði Útlendingastofnunar þar sem hægt hafi verið að ná tali af honum. Kærandi telur að af svörum stoðdeildar sé ekki hægt að átta sig á atburðarásinni og óljóst hvenær tilteknir atburðir, s.s. skipulagning ferðar til Ítalíu, hafi átt sér stað. Kærandi muni einungis eftir einum samskiptum við stoðdeild vegna ferðarinnar auk þess sem að stoðdeild hafi óskað eftir símanúmeri hans en aldrei hringt. Að sögn kæranda hafi hann farið á hverjum mánudegi til Útlendingastofnunar til að láta vita af sér og því ljóst að stoðdeild hafi haft næg tækifæri til að ræða við hann um fyrirhugaða ferð. Þá beri að hafa í huga að þann 16. mars 2021 hafi stoðdeild borist verkbeiðni í máli kæranda og því haft tæplega sex mánuði til að undirbúa flutning hans til Ítalíu en tólf mánaða fresturinn rann út þann 12. september 2021. Að mati kæranda hafi aðgerðir stoðdeildar verið ómarkvissar og vísar hann í því samhengi til úrskurðar kærunefndar frá 26. ágúst 2021 í máli nr. KNU21070020.
Dagana 12. október og 1. nóvember 2021 sendi kærunefnd tölvubréf á stoðdeild með frekari fyrirspurnum varðandi framkvæmd flutnings kæranda. Í svörum stoðdeildar kemur m.a. fram að þann 14. maí 2021 hafi kærandi verið boðaður munnlega í Covid-19 sýnatöku sem hafi verið áætluð þann 15. júní 2021. Á áætluðum sýnatökudegi hafi stoðdeild farið að heimili kæranda í því skyni að sækja hann en kærandi hafi neitað að gangast undir Covid-19 sýnatöku.
Kærandi var upplýstur um framangreind samskipti kærunefndar og stoðdeildar með tölvubréfi kærunefndar þann 5. nóvember 2021 og honum gefið færi á að koma að andmælum við hinar nýju upplýsingar í samræmi við 13. gr. stjórnsýslulaga. Þann 10. nóvember 2021 bárust kærunefnd andmæli kæranda en þar áréttar kærandi m.a. það sem fram komi í fyrri andmælum um samskipti stoðdeildar og kæranda og þá afstöðu hans að aðgerðir stoðdeildar hafi verið ómarkvissar. Að mati kæranda verði hann ekki látinn gjalda þess að hafa í upphafi ætlað að fara til Ítalíu en síðan hætt við. Stjórnvöld geti ekki gert þá kröfu til umsækjenda um alþjóðlega vernd að þeir undirgangist líkamsrannsókn til þess að unnt sé að fullnusta verulega íþyngjandi ákvörðunum stjórnvalda, enda sé hvergi í lögum að finna heimild til þess. Í þessu samhengi bendir kærandi á að lagt sé bann við líkamsrannsóknum í 2. mgr. 71. gr. stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 nema að fyrir liggi dómsúrskurður eða sérstök lagaheimild.
Kærunefnd fellst ekki á að framkvæmd og undirbúningur stoðdeildar hafi í kjölfarið verið ómarkviss. Líkt og að framan greinir hafi stoðdeild ríkislögreglustjóra þann 14. maí 2021 boðað kæranda í Covid-19 sýnatöku sem er skilyrði fyrir viðtöku ítalskra stjórnvalda á umsækjendum um alþjóðlega vernd. Þann 15. júní 2021 hafi stoðdeild mætt heim til kæranda til þess að sækja hann í áætlaða Covid-19 sýnatöku en hann neitað að undirgangast sýnatöku. Af framangreindu verður ekki séð að tafir á fyrirhuguðum flutningi kæranda til Ítalíu megi að einhverju leyti rekja til stoðdeildar. Að mati kærunefndar er því ljóst að það sem komið hafi í veg fyrir framkvæmd á flutningi kæranda til viðtökuríkis innan tilskilins frests, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, hafi verið skortur á samstarfsvilja hans og afstaða hans um að undirgangast ekki Covid-19 sýnatöku sem hafi verið skilyrði fyrir viðtöku ítalskra stjórnvalda á kæranda. Þannig tafði kærandi málsmeðferðina og kom í veg fyrir flutning hans til viðtökuríkis.
Vegna tilvísunar kæranda til úrskurðar kærunefndar í máli nr. KNU21070020 frá 26. ágúst 2021 tekur kærunefnd fram að málsatvik eru ósambærileg og því ekkert sem bendi til þess að umræddur úrskurður ætti að leiða til sömu niðurstöðu kærunefndar í fyrirliggjandi máli. Í umræddum úrskurði hafi kærunefnd metið framkvæmd stoðdeildar ómarkvissa, m.a. varðandi boðun í Covid-19 sýnatöku og skort á fullnægjandi sönnun á afstöðu kæranda til umræddrar sýnatöku, auk þess sem að kærandi hafi borið fyrir sig sérstakar persónulegar aðstæður sem hafi valdið töf í máli hans. Verður málsatvikum í máli nr. KNU21070020 því ekki jafnað við málsatvik í þessu máli.
Með hliðsjón af framangreindu telur kærunefnd að tafir á afgreiðslu umsóknar kæranda hafi verið á hans ábyrgð, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Af framangreindu leiðir að skilyrði 2. málsl. 2. mgr. 36. gr. er ekki uppfyllt.
Í ljósi framangreinds er því ekki fallist á að atvik hafi breyst verulega í máli kæranda á þann hátt að hann eigi rétt á endurupptöku á máli hans, sbr. 1. mgr. 24. gr. stjórnsýslulaga. Endurupptöku á máli hans er þar með hafnað.
Í ljósi framangreinds er jafnframt ekki tilefni til að fjalla um kröfu kæranda um frestun réttaráhrifa á grundvelli 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga.
Úrskurðarorð:
Kröfu kæranda er hafnað.
The appellant‘s request is denied
Tómas Hrafn Sveinsson
Bjarnveig Eiríksdóttir Sandra Hlíf Ocares