Mál nr. 101/2022 - Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 101/2022

Fimmtuudaginn 28. apríl 2022

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 11. febrúar 2022, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 10. febrúar 2022, um innheimtu ofgreiddra atvinnuleysisbóta.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi þáði greiðslur atvinnuleysisbóta frá Vinnumálastofnun í mars, apríl og maí 2020 samhliða minnkuðu starfshlutfalli hjá B. Samhliða atvinnuleysisbótum þáði kærandi einnig laun frá C í apríl og maí 2020. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 10. febrúar 2022, var kæranda tilkynnt að honum bæri að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir apríl 2020, að fjárhæð 56.285 kr., á grundvelli 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 11. febrúar 2022. Með bréfi, dags. 17. febrúar 2022, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 24. mars 2022, og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 24. mars 2022. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að í febrúar 2020 hafi starfshlutfall kæranda verið minnkað hjá vinnuveitanda hans á B. Kæranda hafi ekki verið gefið neitt val. Honum hafi verið tjáð að hann yrði að fara á atvinnuleysisbætur en vinnuveitandi myndi greiða honum um 20% af launum hans á móti. Nú tveimur árum seinna sé kærandi krafinn um greiðslu 56.285 kr. vegna ofgreiðslu á þeim tíma og hafi hann 30 daga til þess að endurgreiða skuldina. Kærandi hafi ekki þegið atvinnuleysisbætur áður heldur hafi þessi staða komið upp vegna heimsfaraldursins.

Árið 2021 hafi kærandi greitt um 88.000 kr. í skatt sem hann hafi talið tengjast atvinnuleysisbótum sem hann hafi fengið greiddar fyrri hluta árs 2020. Nú sé hins vegar verið að rukka hann aftur. Kæranda þyki ansi harkalegt að það hafi tekið tvö ár að krefja hann um endurgreiðslu og að honum gefist einungis 30 dagar til að greiða Vinnumálastofnun. Líkt og kærandi hafi áður nefnt hafi vinnuveitandi hans ákveðið þetta fyrirkomulag, án samráðs við kæranda.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi þann 31. mars 2020 sótt um atvinnuleysisbætur samhliða minnkuðu starfshlutfalli vegna tímabundins samdráttar í rekstri vinnuveitanda í samræmi við bráðabirgðaákvæði í lögum um atvinnuleysistryggingar. Bráðabirgðaákvæðið feli í sér að laun sem greidd séu samhliða minnkuðu starfshlutfalli komi til skerðingar á atvinnuleysisbótum samkvæmt sérgreindum reglum og greiðslur frá Vinnumálastofnun nemi tekjutengdum atvinnuleysisbótum í réttu hlutfalli við hið skerta starfshlutfall.

Kærandi hafi verið í 45% starfi hjá B og haldið áfram í 25% starfshlutfalli hjá vinnuveitanda. Kærandi hafi fengið greiddar hlutabætur í mars, apríl og maí 2020. Tekjuáætlun hjá vinnuveitanda hafi verið í samræmi við rauntekjur kæranda hjá fyrirtækinu. Samhliða greiðslum atvinnuleysisbóta hafi kærandi einnig fengið launagreiðslur frá C í apríl og maí 2020. Kærandi hafi ekki áætlað eða tilkynnt um tekjur frá skólanum og því hafi myndast skuld hjá stofnuninni, samtals að fjárhæð 56.285 kr. Kæranda hafi verið tilkynnt um fjárhæð skuldar þann 28. maí 2020 og þann 10. febrúar 2022 hafi kæranda verið sent innheimtubréf vegna ofgreiddra atvinnuleysisbóta.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir. Með breytingu á lögum um atvinnuleysistryggingar í mars 2020 hafi hlutabótaleið verið komið fót. XIII. ákvæði til bráðabirgða með lögum um atvinnuleysistryggingar hafi falið í sér sérstaka leið til að reikna út greiðslur til einstaklinga í minnkuðu starfshlutfalli. Skilyrði fyrir greiðslum á grundvelli bráðabirgðaákvæðisins hafi meðal annars verið að fyrra starfshlutfall hafi lækkað um 20 prósentustig hið minnsta og launamaður hafi haldið að lágmarki 25% starfshlutfalli. Ákvæðið hafi mælt fyrir um ávinnslu og fjárhæð hlutabóta. Í ákvæðinu sagði meðal annars:

„Greiðslur atvinnuleysisbóta skv. 1. mgr. skulu nema hámarki tekjutengdra atvinnuleysisbóta í réttu hlutfalli við hið skerta starfshlutfall. Laun frá vinnuveitanda og greiðslur atvinnuleysisbóta samanlagt geta þó aldrei numið hærri fjárhæð en 700.000 kr. á mánuði og skulu ekki nema hærri fjárhæð en 90% af meðaltali heildarlauna launamanns. Til að finna út meðaltal heildarlauna skal miða við þriggja mánaða tímabil áður en launamaður missti starf sitt að hluta. Til launa teljast hvers konar laun og aðrar þóknanir samkvæmt lögum um tryggingagjald.

Samtala launa frá vinnuveitanda fyrir hið minnkaða starfshlutfall og atvinnuleysisbóta samkvæmt ákvæði þessu skal ekki sæta skerðingu skv. 2. málsl. 2. mgr. ef meðaltal heildarlauna launamanns er undir 400.000 kr. á mánuði miðað við fullt starf. Ef meðaltal heildarlauna launamanns er yfir 400.000 kr. á mánuði miðað við fullt starf má skerðing skv. 2. málsl. 2. mgr. aldrei verða til þess að samtala launa frá vinnuveitanda fyrir hið minnkaða starfshlutfall og atvinnuleysisbóta samkvæmt þessu ákvæði nemi samanlagt lægri fjárhæð en 400.000 kr. á mánuði miðað við fullt starf.“

Líkt og áður segi hafi kærandi sótt um greiðslur á móti minnkuðu starfshlutfalli sínu hjá B og hafi tekjuáætlun verið í samræmi við rauntekjur kæranda hjá fyrirtækinu. Þar sem kærandi hafi ekki tilkynnt um tekjur sínar hjá C hafi hann fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur og skuld hafi myndast í greiðslukerfi stofnunarinnar. Skuld kæranda nemi 56.285 kr. og krafa Vinnumálastofnunar um endurgreiðslu kæranda á ofgreiddum atvinnuleysisbótum þeirrar fjárhæðar sé byggð á 2. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, en ákvæðið hljóði svo:

„Hafi hinn tryggði fengið hærri atvinnuleysisbætur skv. 32. eða 33. gr. en hann átti rétt á samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða öðrum ástæðum ber honum að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd var að viðbættu 15% álagi. Hið sama gildir um atvinnuleysisbætur sem hinn tryggði hefur fengið greiddar fyrir tímabil er hann uppfyllti ekki skilyrði laganna. Fella skal niður álagið samkvæmt þessari málsgrein færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leiddu til ákvörðunar Vinnumálastofnunar.“

Samkvæmt framangreindu ákvæði sé Vinnumálastofnun skylt að leiðrétta fjárhæð atvinnuleysisbóta og innheimta þær atvinnuleysisbætur sem ofgreiddar hafi verið. Í athugasemdum með 39. gr. frumvarps þess sem varð að lögum nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar sé sérstaklega áréttað að leiðrétting eigi við í öllum þeim tilvikum þegar atvinnuleitandi hafi fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur. Ástæða ofgreiðslunnar hafi með öðrum orðum ekki áhrif á skyldu viðkomandi til að endurgreiða þá fjárhæð.

Skuld þessi sé tilkomin vegna þess að kærandi hafi ekki tilkynnt um tekjur til Vinnumálastofnunar. Tekjur samkvæmt staðgreiðsluskrá Skattsins hafi ekki komið fram fyrr en allnokkru eftir að þeirra hafi verið aflað. Þegar atvinnuleysisbætur séu reiknaðar út sé skerðing atvinnuleysisbóta vegna tekna reiknuð út í samræmi við áætlaðar tekjur, til að mynda í hlutastarfi, þar sem rauntekjur úr launagreiðendaskrá Skattsins berist ekki fyrr en í fyrsta lagi í mánuðinum á eftir.

Meðaltal heildarlauna kæranda á þriggja mánaða tímabili áður en hann hafi misst starf sitt að hluta hafi verið 395.618 kr. fyrir 45% starf. Tekjuáætlun og rauntekjur kæranda hjá B hafi verið 78.750 kr. fyrir 25% áframhaldandi starf og hafi greiðslur úr Atvinnuleysistryggingasjóði tekið mið af því við útborgun á hlutabótum. Seinna hafi komið í ljós að kærandi hafi einnig verið með tekjur frá C, eða 278.166 kr. í apríl og 301.966 kr. í maí 2020. Þar sem laun og greiðslur atvinnuleysisbóta hafi samanlagt aldrei getað numið hærri fjárhæð en 90% af meðaltali heildarlauna launamanns hafi myndast skuld hjá stofnuninni, samtals að fjárhæð 56.285 kr.

Það sé niðurstaða Vinnumálastofnunnar að rétt hafi verið staðið að ákvörðun stofnunarinnar um að hefja frekari innheimtuaðgerðir vegna skuldar kæranda.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 10. febrúar 2022, um að innheimta ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir apríl 2020, að fjárhæð 56.285 kr., vegna tekna sem kærandi aflaði þann mánuð en hann þáði atvinnuleysisbætur samhliða minnkuðu starfshlutfalli.

Í 1. mgr. XIII. ákvæðis til bráðabirgða í lögum nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar, sem var í gildi til 1. júní 2020, kemur fram að þegar atvinnuleysisbætur séu greiddar samhliða minnkuðu starfshlutfalli samkvæmt 17. gr. vegna tímabundins samdráttar í starfsemi vinnuveitanda skuli föst laun frá vinnuveitanda fyrir hið minnkaða starfshlutfall ekki koma til skerðingar á fjárhæð atvinnuleysisbóta samkvæmt 36. gr., enda hafi fyrra starfshlutfall lækkað um 20 prósentustig hið minnsta og launamaður haldið að lágmarki 25% starfshlutfalli. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins: 

„Greiðslur atvinnuleysisbóta skv. 1. mgr. skulu nema hámarki tekjutengdra atvinnuleysisbóta í réttu hlutfalli við hið skerta starfshlutfall. Laun frá vinnuveitanda og greiðslur atvinnuleysisbóta samanlagt geta þó aldrei numið hærri fjárhæð en 700.000 kr. á mánuði og skulu ekki nema hærri fjárhæð en 90% af meðaltali heildarlauna launamanns. Til að finna út meðaltal heildarlauna skal miða við þriggja mánaða tímabil áður en launamaður missti starf sitt að hluta. Til launa teljast hvers konar laun og aðrar þóknanir samkvæmt lögum um tryggingagjald.“

Samkvæmt gögnum málsins fékk kærandi greidd laun frá B fyrir 25% starfshlutfall í mars, apríl og maí 2020 og var tekjuáætlun í samræmi við rauntekjur. Í apríl og maí 2020 var kærandi einnig með tekjur frá C sem hann hafði ekki tilkynnt Vinnumálastofnun. Vegna þessa fékk kærandi greiddar hærri atvinnuleysisbætur en hann átti rétt á í apríl 2020 og því myndaðist skuld hjá stofnuninni fyrir þann mánuð, samtals að fjárhæð 56.285 kr. Samkvæmt fyrirliggjandi samskiptasögu var kæranda tilkynnt um fjárhæð skuldar þann 28. maí 2020.

Í 39. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar er kveðið á um leiðréttingu á atvinnuleysisbótum. Þar segir í 2. mgr. að hafi hinn tryggði fengið hærri atvinnuleysisbætur samkvæmt 32. eða 33. gr. laganna en hann átti rétt á samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða af öðrum ástæðum, beri honum að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd hafi verið að viðbættu 15% álagi. Hið sama gildi um atvinnuleysisbætur sem hinn tryggði hafi fengið greiddar fyrir tímabil er hann uppfyllti ekki skilyrði laganna. Í sömu málsgrein segir einnig að fella skuli niður álagið samkvæmt málsgreininni færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Samkvæmt 3. mgr. 39. gr. laganna er heimilt að skuldajafna ofgreiddum atvinnuleysisbótum á móti síðar tilkomnum atvinnuleysisbótum sama einstaklings en þó aldrei hærri fjárhæð en sem nemur 25% af síðarnefndu atvinnuleysisbótum í hverjum mánuði. Í athugasemdum með frumvarpi því er varð að lögum nr. 54/2006 segir meðal annars svo í skýringum við ákvæðið:

„Efni ákvæðisins felur í sér möguleika á leiðréttingu á fjárhæð tekjutengdra atvinnuleysisbóta eftir að þær hafa verið keyrðar saman við álagningu skattyfirvalda að því er varðar það viðmiðunartímabil sem lagt er til að verði haft til hliðsjónar við útreikningana. Er því gert ráð fyrir að Vinnumálastofnun hafi heimildir til að leiðrétta fjárhæð atvinnuleysisbótanna til samræmis við álagningu skattyfirvalda. Er gert ráð fyrir að leiðréttingin geti átt sér stað nokkru eftir að bæturnar hafa verið greiddar eða þegar endanleg álagning skattyfirvalda liggur fyrir. Á sama hátt er jafnframt gert ráð fyrir að Vinnumálastofnun geti leiðrétt fjárhæð grunnatvinnuleysisbóta. Slíkt getur átt við þegar upplýsingar þær er liggja grunnatvinnuleysisbótum til grundvallar hafa verið rangar eða hinn tryggði ekki tilkynnt til Vinnumálastofnunar um að hann sé ekki lengur í atvinnuleit.

Þannig er gert ráð fyrir að hinn tryggði endurgreiði Atvinnuleysistryggingasjóði þær fjárhæðir sem ofgreiddar eru í þeim tilvikum er hann fékk hærri greiðslur úr sjóðnum en honum bar. Á þetta við um öll tilvik sem kunna að valda því að hinn tryggði hafi fengið ofgreitt úr Atvinnuleysistryggingasjóði.“

Samkvæmt framangreindu er ljóst að endurkröfuheimild Vinnumálastofnunar er meðal annars bundin við það að einstaklingur hafi fengið greiddar hærri atvinnuleysisbætur en hann átti rétt á. Þar sem tekjuáætlun kæranda var ekki í samræmi við rauntekjur hans fékk hann greiddar hærri atvinnuleysisbætur en hann átti rétt á. Ákvæði 2. mgr. 39. gr. laganna er fortakslaust að því er varðar skyldu til þess að endurgreiða ofgreiddar bætur. Í máli þessu hefur ekkert álag verið lagt á skuld kæranda og því er ekki ágreiningur um það atriði. Með vísan til framangreinds er hin kærða ákvörðun staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 10. febrúar 2022, í máli A, um innheimtu ofgreiddra atvinnuleysisbóta, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir