Mál nr. 121/2022-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 121/2022

Fimmtudaginn 22. júní 2022

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 23. febrúar 2022, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 20. janúar 2022, um innheimtu ofgreiddra atvinnuleysisbóta.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi þáði greiðslur atvinnuleysisbóta frá Vinnumálastofnun samhliða hlutastarfi hjá B. Samhliða atvinnuleysisbótum þáði kærandi einnig laun frá C og D. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 20. janúar 2022, var kæranda tilkynnt að honum bæri að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur, að fjárhæð 361.214 kr., á grundvelli 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 23. febrúar 2022. Með bréfi, dags. 1. mars 2022, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 28. apríl 2022 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 29. apríl 2022. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hann hafi verið rukkaður um ofgreiðslu atvinnuleysisbóta. Hann hafi sótt um atvinnuleysisbætur og sent inn öll umbeðin skjöl og fylgigögn. Umsókn hans hafi verið samþykkt og hafi kærandi þegið bætur frá 30. september 2020 til 31. ágúst 2021. Honum hafi borist skilaboð um ofgreiðslu bóta og í kjölfarið hafi kærandi sent Vinnumálastofnun fyrirspurn þann 30. október 2020 og spurst fyrir um ástæðu ofgreiðslunnar og hvert framhaldið væri. Þeirri fyrirspurn hafi aldrei verið svarað. Á endanum hafi kæranda boðist aukastarf og hafi hann því skráð sig af atvinnuleysisbótum.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi sótt um greiðslu atvinnuleysistrygginga til Vinnumálastofnunar með umsókn, dags. 2. september 2020. Með erindi, dags. 23. september 2020, hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hans hefði verði samþykkt. Kærandi hafi strax tilkynnt um hlutastarf hjá B og upplýst stofnunina um tekjur sínar hjá tónlistarskólanum og hafi áætlað að mánaðarlegar tekjur yrðu um 20.490 kr. á mánuði. Greiðslur til kæranda hafi tekið mið af tekjuáætlun hans. Eftir mánaðarlega greiðslu atvinnuleysisbóta hafi komið í ljós að kærandi hafi verið að fá tekjur frá fleiri aðilum en tónlistarskólanum, auk þess sem rauntekjur kæranda hafi ekki verið í samræmi við áætlun hans um tekjur frá skólanum. Þegar upplýsingar frá Skattinum hafi borist um rauntekjur kæranda undanfarna mánuði hafi myndast skuld vegna ofgreiddra atvinnuleysisbóta. Kæranda hafi verið tilkynnt um ofgreiðslu á „Mínum síðum“ stofnunarinnar og á greiðsluseðlum stofnunarinnar í lok október og nóvember 2020 og í janúar, mars, apríl, maí, júní, júlí og ágúst 2021. Á meðan kærandi hafi verið skráður atvinnulaus hjá Vinnumálastofnun og fengið greiddar atvinnuleysisbætur hafi ofgreiddum atvinnuleysisbótum verið skuldajafnað á móti greiðslum í hverjum mánuði. Kærandi hafi skráð sig af atvinnuleysisskrá í lok ágúst 2021.

Þann 20. janúar 2022 hafi kæranda verið sent erindi þar sem farið hafi verið fram á endurgreiðslu á ofgreiddum atvinnuleysisbótum. Heildarskuld kæranda hafi verið 361.214 kr. að meðtöldu 15% álagi. Kærandi hafi haft samband við stofnunina í kjölfarið og greint frá því að hann gæti ekki greitt umrædda skuld. Vinnumálastofnun hafi svarað erindi kæranda þann 24. janúar 2022 og honum bent á að unnt væri að dreifa greiðslum hjá Innheimtumiðstöðinni á Blönduósi. Athygli kæranda hafi verið vakin á því að krafa yrði sjálfkrafa flutt í innheimtu hjá Innheimtumiðstöðinni ef skuld yrði ekki greidd innan 30 daga. Krafa á hendur kæranda hafi verið send Innheimtumiðstöðinni á Blönduósi til frekari innheimtu þann 21. febrúar 2022.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Mál þetta varði endurgreiðslu á ofgreiddum atvinnuleysisbótum en kærandi hafi fengið greidd laun frá B sem hann hafi starfað í hlutastarfi samhliða greiðslum atvinnuleysisbóta. Tekjuáætlun kæranda hafi ekki verið í samræmi við rauntekjur hans hjá skólanum. Auk þess hafi kærandi fengið tekjur frá C á sama tíma en hafi ekki tilkynnt stofnuninni um tekjur frá kaupstaðnum. Þá hafi kærandi einnig fengið greiddar tekjur frá D en Vinnumálastofnun hafi ekki borist tekjuáætlun frá kæranda um þær tekjur heldur.

Í 17. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé fjallað um atvinnuleysistryggingar samhliða minnkuðu starfshlutfalli. Í 1. mgr. 17. gr. segi orðrétt:

,,Launamaður, sbr. a-lið 3. gr., sem missir starf sitt að hluta telst hlutfallslega tryggður samkvæmt lögum þessum og nemur tryggingarhlutfallið mismun réttar hans hefði hann misst starf sitt að öllu leyti, sbr. 15. gr., og þess starfshlutfalls sem hann gegnir áfram, frá þeim tíma er hann missti starf sitt að hluta nema annað leiði af lögum þessum. Hið sama gildir þegar launamaður missir starf sitt en ræður sig til starfa í minna starfshlutfall hjá öðrum vinnuveitanda.“

Þá segi í 1. mgr. 36. gr. laganna:

„Þegar samanlagðar tekjur af hlutastarfi hins tryggða, sbr. 17. eða 22. gr., og atvinnuleysisbætur hans skv. 32.–34. gr. eru hærri en sem nemur óskertum rétti hans til atvinnuleysisbóta að viðbættu frítekjumarki skv. 4. mgr. skal skerða atvinnuleysisbætur hans um helming þeirra tekna sem umfram eru. Hið sama gildir um tekjur hins tryggða fyrir tilfallandi vinnu, elli- eða örorkulífeyrisgreiðslur samkvæmt lögum um almannatryggingar, um elli- og örorkulífeyrisgreiðslur úr almennum lífeyrissjóðum greiðslur úr sjúkrasjóðum stéttarfélaga sem eru komnar til vegna óvinnufærni að hluta, fjármagnstekjur hins tryggða og aðrar greiðslur sem hinn tryggði kann að fá frá öðrum aðilum. Eingöngu skal taka tillit til þeirra tekna sem hinn tryggði hefur haft á þeim tíma er hann fær greiddar atvinnuleysisbætur, sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum.“

Samkvæmt 17. og 36. gr. laganna séu atvinnuleysistryggingar atvinnuleitanda sem starfi í hlutastörfum samhliða greiðslum atvinnuleysisbóta skertar með þeim hætti að fyrst sé starfshlutfall viðkomandi dregið frá bótarétti hans og svo komi tekjur til skerðingar samkvæmt tilvitnuðu ákvæði. Skerðing vegna tekna kæranda hafi verið framkvæmd í samræmi við tekjuáætlun hans hjá Vinnumálastofnun. Tekjur kæranda hafi því ekki komið til skerðingar fyrr en eftir útborgun atvinnuleysisbóta þegar rauntekjuupplýsingar hafi borist stofnuninni, enda hafi tekjuáætlun kæranda ekki verið í samræmi við raunverulegar tekjur hans á tímabilinu. Kærandi hafi því fengið greiddar hærri atvinnuleysisbætur en hann hafi átt rétt á, enda hafi rauntekjur hans á tímabilinu verið á bilinu 250.000 kr. til 300.000 kr. á mánuði en ekki 20.490 kr. líkt og tekjuáætlun hafi gert ráð fyrir.

Samkvæmt 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 skuli atvinnuleitandi sem hafi fengið hærri atvinnuleysisbætur samkvæmt 32. eða 33. gr. en hann hafi átt rétt á endurgreiða þá fjárhæð sem hafi verið ofgreidd að viðbættu 15% álagi. Fella skuli niður álagið ef atvinnuleitandi færi rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka sem hafi leitt til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Samkvæmt framangreindu ákvæði sé mælt fyrir um heimild Vinnumálastofnunar til að innheimta ofgreiddar atvinnuleysisbætur. Í athugasemdum með 39. gr. frumvarps þess sem varð að lögum um atvinnuleysistryggingar sé sérstaklega áréttað að leiðrétting eigi við í öllum tilvikum sem kunni að valda því að atvinnuleitandi hafi fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur. Ástæða ofgreiðslunnar hafi með öðrum orðum ekki áhrif á skyldu viðkomandi til að endurgreiða þá fjárhæð. 

Með vísan til framangreinds um skyldu atvinnuleitenda til að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur telji stofnunin að kæranda beri að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd hafi verið. Það sé niðurstaða Vinnumálastofnunar að kæranda beri að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur, auk 15% álags að fjárhæð 361.214 kr., samkvæmt 3. mgr. 39. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 20. janúar 2022, um að innheimta ofgreiddar atvinnuleysisbætur, samtals að fjárhæð 361.214 kr., að meðtöldu 15% álagi, vegna tekna sem kærandi aflaði á sama tíma og hann fékk greiddar atvinnuleysisbætur.

Í 36. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar er kveðið á um frádrátt frá atvinnuleysisbótum vegna tekna hins tryggða. Þar segir í 1. mgr.:

„Þegar samanlagðar tekjur af hlutastarfi hins tryggða, sbr. 17. eða 22. gr., og atvinnuleysisbætur hans skv. 32.–34. gr. eru hærri en sem nemur óskertum rétti hans til atvinnuleysisbóta að viðbættu frítekjumarki skv. 4. mgr. skal skerða atvinnuleysisbætur hans um helming þeirra tekna sem umfram eru. Hið sama gildir um tekjur hins tryggða fyrir tilfallandi vinnu, elli- eða örorkulífeyrisgreiðslur samkvæmt lögum um almannatryggingar, um elli- og örorkulífeyrisgreiðslur úr almennum lífeyrissjóðum, greiðslur úr sjúkrasjóðum stéttarfélaga sem eru komnar til vegna óvinnufærni að hluta, fjármagnstekjur hins tryggða og aðrar greiðslur sem hinn tryggði kann að fá frá öðrum aðilum. Eingöngu skal taka tillit til þeirra tekna sem hinn tryggði hefur haft á þeim tíma er hann fær greiddar atvinnuleysisbætur, sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum.“

Kærandi fékk tekjur frá B, D og C samhliða greiðslum atvinnuleysisbóta frá Vinnumálastofnun. Ljóst er að tekjurnar höfðu áhrif á fjárhæð atvinnuleysisbóta til handa kæranda, sbr. framangreint ákvæði 1. mgr. 36. gr. laga nr. 54/2006 um frádrátt vegna tekna. Rauntekjur kæranda frá tónskólanum voru ekki í samræmi við tekjuáætlun, auk þess sem kærandi hafði ekki tilkynnt Vinnumálastofnun um tekjur sínar frá C og D. Vegna þessa fékk kærandi greiddar hærri atvinnuleysisbætur en hann átti rétt á og því myndaðist skuld hjá stofnuninni fyrir tímabilið janúar til júlí 2021, samtals að fjárhæð 361.214 kr., að meðtöldu álagi.

Í 39. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar er kveðið á um leiðréttingu á atvinnuleysisbótum. Þar segir í 2. mgr. að hafi hinn tryggði fengið hærri atvinnuleysisbætur samkvæmt 32. eða 33. gr. laganna en hann átti rétt á samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða af öðrum ástæðum, beri honum að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd hafi verið að viðbættu 15% álagi. Hið sama gildi um atvinnuleysisbætur sem hinn tryggði hafi fengið greiddar fyrir tímabil er hann uppfyllti ekki skilyrði laganna. Í sömu málsgrein segir einnig að fella skuli niður álagið samkvæmt málsgreininni færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Samkvæmt 3. mgr. 39. gr. laganna er heimilt að skuldajafna ofgreiddum atvinnuleysisbótum á móti síðar tilkomnum atvinnuleysisbótum sama einstaklings en þó aldrei hærri fjárhæð en sem nemur 25% af síðarnefndu atvinnuleysisbótum í hverjum mánuði. Í athugasemdum með frumvarpi því er varð að lögum nr. 54/2006 segir meðal annars svo í skýringum við ákvæðið:

„Efni ákvæðisins felur í sér möguleika á leiðréttingu á fjárhæð tekjutengdra atvinnuleysisbóta eftir að þær hafa verið keyrðar saman við álagningu skattyfirvalda að því er varðar það viðmiðunartímabil sem lagt er til að verði haft til hliðsjónar við útreikningana. Er því gert ráð fyrir að Vinnumálastofnun hafi heimildir til að leiðrétta fjárhæð atvinnuleysisbótanna til samræmis við álagningu skattyfirvalda. Er gert ráð fyrir að leiðréttingin geti átt sér stað nokkru eftir að bæturnar hafa verið greiddar eða þegar endanleg álagning skattyfirvalda liggur fyrir. Á sama hátt er jafnframt gert ráð fyrir að Vinnumálastofnun geti leiðrétt fjárhæð grunnatvinnuleysisbóta. Slíkt getur átt við þegar upplýsingar þær er liggja grunnatvinnuleysisbótum til grundvallar hafa verið rangar eða hinn tryggði ekki tilkynnt til Vinnumálastofnunar um að hann sé ekki lengur í atvinnuleit.

Þannig er gert ráð fyrir að hinn tryggði endurgreiði Atvinnuleysistryggingasjóði þær fjárhæðir sem ofgreiddar eru í þeim tilvikum er hann fékk hærri greiðslur úr sjóðnum en honum bar. Á þetta við um öll tilvik sem kunna að valda því að hinn tryggði hafi fengið ofgreitt úr Atvinnuleysistryggingasjóði.“

Samkvæmt framangreindu er ljóst að endurkröfuheimild Vinnumálastofnunar er meðal annars bundin við það að einstaklingur hafi fengið greiddar hærri atvinnuleysisbætur en hann átti rétt á. Þar sem rauntekjur kæranda voru ekki í samræmi tekjuáætlun fékk kærandi greiddar hærri atvinnuleysisbætur en hann átti rétt á. Ákvæði 2. mgr. 39. gr. laganna er fortakslaust að því er varðar skyldu til þess að endurgreiða ofgreiddar bætur. Aftur á móti skal fella niður 15% álag færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Þar sem tekjuáætlun kæranda var ekki í samræmi við rauntekjur hans hjá tónskólanum, auk þess sem kærandi tilkynnti Vinnumálastofnun ekki um tekjur sínar hjá D og C, er það mat úrskurðarnefndarinnar að ekki sé tilefni til að fella niður álagið sem lagt var á endurgreiðslukröfuna. Með vísan til framangreinds er hin kærða ákvörðun staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 20. janúar 2022, í máli A, um innheimtu ofgreiddra atvinnuleysisbóta, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir