Mál nr. 262/2024-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 262/2024

Fimmtudaginn 22. ágúst 2024

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 10. júní 2024, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 30. apríl 2024, um að fella niður rétt hans til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun 11. mars 2024. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 30. apríl 2024, var kæranda tilkynnt að umsókn hans um atvinnuleysisbætur hefði verið samþykkt en með vísan til starfsloka hjá fyrrum vinnuveitanda væri réttur til atvinnuleysisbóta hins vegar felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 54. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 10. júní 2024. Með bréfi, dags. 11. júní 2024, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 4. júlí 2024 og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 10. júlí 2024. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Í kæru greinir kærandi frá því að enginn á Íslandi sé sviptur atvinnuleysisbótum í þrjá mánuði, sérstaklega ekki eins og í tilviki kæranda þar sem hann eigi engan sparnað. Kærandi hafi hætt störfum hjá fyrirtækinu B þann 7. mars 2024 og hafi síðan þá verið án tekna en hafi þó fengið 15.000 krónur.

Kærandi kæri þá ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta á þeim grundvelli að hann hafi sjálfur sagt upp störfum. Kærandi hafi sínar sálrænu ástæður sem hafi leitt til þess að hann hafi hætt störfum. Þessar ástæður séu kvíði og ótti vegna fjölskyldu hans í Palestínu. Flesta daga sé ráðist inn í borg þeirra og börn, ásamt öðrum varnarlausum borgurum, séu drepin. Fjölskylda kæranda hafi oftar en einu sinni verið í aðstæðum sem hafi nánast leitt til lífsháska. Kærandi spyrji hvernig hann hefði nokkurn tíma getað vaknað fyrir vinnu klukkan fimm á morgnana þegar hann hefði ekki sofið neitt um nóttina eins og flestar nætur.

Kærandi dvelji nú á heimili vinar síns og borgi ekki leigu. Kærandi sé að drukkna í skuldum til þess að geta lifað af. Kærandi óski eftir því að mál hans verði skoðað og að hann fái þá mánuði bætta sem hann hafi verið tekjulaus svo að hann geti borgað skuldir sínar og leitað skjóls.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi sótt um atvinnuleysisbætur þann 11. mars 2024. Í umsókn hafi kærandi tilgreint að ástæður atvinnuleysis væru þær að hann hefði sagt sjálfur upp störfum hjá B vegna vinnutíma og andlegs álags. Þá hafi stofnuninni borist afrit af uppsagnarbréfi kæranda, dags. 7. mars 2024. Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum hafi kærandi starfað hjá B á frá september 2023 til mars 2024.

Þann 15. apríl 2024 hafi Vinnumálastofnun óskað eftir að kærandi færði fram vottorð vinnuveitanda hjá B og frekari skýringum á ástæðum starfsloka. Skýringar hafi borist frá kæranda þann 22. apríl 2024 ásamt launaseðli. Í skýringum kæranda hafi ástæður uppsagnar ekki komið fram. Vottorð vinnuveitanda hafi borist frá B þann 22. apríl 2024. Skýringar á ástæðum uppsagnar hafi ekki verið tilgreindar þar.

Með erindi, dags. 30. apríl 2024, hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hans hefði verið samþykkt með 47% bótarétti. Með vísan til starfsloka kæranda hjá B hafi réttur hans til greiðslu atvinnuleysisbóta þó verið felldur niður í tvo mánuði, sbr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Tilgangur laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim, sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt, tímabundna fjárhagsaðstoð í þrengingum sínum. Lögin veiti þeim fjárhagslegt úrræði og beri að gera ríkar kröfur til þeirra sem segi upp störfum sínum að hafa til þess gildar ástæður samkvæmt lögunum, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi.

Í 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé kveðið á um þau tilvik þegar starfi sé sagt upp án gildra ástæðna. Þar segi orðrétt:

,,Sá sem telst tryggður samkvæmt lögum þessum en hefur sagt starfi sínu lausu án gildra ástæðna skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá móttöku umsóknar um atvinnuleysisbætur, sbr. þó 4. mgr. Hið sama gildir um þann sem missir starf sitt af ástæðum sem hann sjálfur á sök á.“

Orðalagið „gildar ástæður“ hafi verið túlkað þröngt og fá tilvik hafi verið talin falla þar undir. Í athugasemdum við 1. mgr. 54. gr. í greinargerð með frumvarpi því er hafi orðið að lögum um atvinnuleysistryggingar komi fram að með ákvæði þessu sé verið að undirstrika það markmið vinnumarkaðskerfisins að stuðla að virkri atvinnuþátttöku fólks. Í ljósi þess sé ekki gefinn kostur á að fólk segi upp starfi sínu til að fá greiddar atvinnuleysisbætur án þess að sérstakar ástæður liggi að baki uppsögninni í tilvikum þar sem annað starf sé ekki í boði. Þar sé jafnframt sérstaklega tekið fram að það sé erfiðleikum bundið að skilgreina nákvæmlega í lögum og reglugerðum hvaða ástæður, sem liggi að baki uppsögn, séu gildar, þar sem þær ástæður geti verið af margvíslegum toga. Í ljósi þess að um matskennda ákvörðun sé að ræða sé Vinnumálastofnun falið að meta hvernig atvik og aðstæður þess máls er fyrir henni liggi falli að umræddri reglu. Vinnumálastofnun beri að líta til almennra reglna og málefnalegra sjónarmiða við ákvarðanir um hvort umsækjendur um atvinnuleysisbætur skuli sæta biðtíma eftir atvinnuleysisbótum.

Fyrir liggi að kærandi hafi sagt upp störfum sínum hjá B. Ágreiningur snúi að því hvort ástæður kæranda fyrir uppsögn í starfi sínu teljist gildar í skilningi framangreinds ákvæðis 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Úrskurðarnefnd velferðarmála hafi í fyrri úrskurðum sínum talið að almennt beri að gera ríkar kröfur til atvinnuleitanda þegar metið sé hvort ástæður fyrir uppsögn séu gildar samkvæmt 1. mgr. 54. gr. laganna.

Þær skýringar sem kærandi hafi gefið Vinnumálastofnun fyrir uppsögn sinni hafi verið að vinnutími hefði áhrif á svefn og andlega líðan hans. Í skýringum kæranda með kæru til úrskurðarnefndar velferðarmála taki kærandi fram að þær aðstæður sem fjölskylda hans búi við í Palestínu hafi jafnframt haft áhrif á svefn hans og þar með getu til að mæta svo snemma í vinnu.

Í þeim tilvikum sem óánægja starfsmanns með vinnutíma sinn hafi verið ástæða starfsloka hafi verið gerð krafa til launamanna að þeir nýti sér öll tiltæk úrræði til úrbóta áður en þeir ákveði að segja starfi sínu lausu. Samkvæmt fyrirliggjandi upplýsingum liggi ekki fyrir að kærandi hafi reynt að leita úrbóta á vinnutíma sínum áður en hann hafi sagt upp starfinu. Það sé því afstaða Vinnumálastofnunar að kærandi skuli sæta biðtíma á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Með vísan til framangreindra sjónarmiða sé það niðurstaða Vinnumálastofnunar að greiðslur atvinnuleysisbóta skuli fyrst hefjast þegar kærandi hafi verið skráður hjá Vinnumálastofnun án bóta í tvo mánuði.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Ákvæði 1. mgr. 54. gr. laganna er svohljóðandi:

„Sá sem telst tryggður samkvæmt lögum þessum en hefur sagt starfi sínu lausu án gildra ástæðna skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá móttöku umsóknar um atvinnuleysisbætur, sbr. þó 4. mgr. Hið sama gildir um þann sem missir starf af ástæðum sem hann á sjálfur sök á.“

Óumdeilt er að kærandi sagði upp starfi sínu hjá B. en ágreiningur málsins lýtur að því hvort ástæður hans fyrir uppsögninni hafi verið gildar í skilningi 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006. Í athugasemdum við 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006 í frumvarpi til laga um atvinnuleysistryggingar kemur fram að það sé erfiðleikum bundið að takmarka þau tilvik sem geti talist til gildra ástæðna í lögum og reglugerðum þar sem ástæður þess að fólk segi störfum sínum lausum eða missi þau geti verið af margvíslegum toga. Því sé lagt til að lagareglan verði áfram matskennd og Vinnumálastofnun falið að meta atvik og aðstæður hverju sinni. Stofnuninni beri að líta til almennra reglna og málefnalegra sjónarmiða við ákvarðanir um hvort umsækjendur um atvinnuleysisbætur skuli sæta biðtíma eftir atvinnuleysisbótum. Jafnframt er bent á að um íþyngjandi ákvörðun sé að ræða.

Kærandi hefur gefið þær skýringar að þær aðstæður sem fjölskylda hans búi við í Palestínu hafi valdið honum kvíða og haft áhrif á svefn hans og þar með getu til að mæta svo snemma til vinnu. Af hálfu Vinnumálastofnunar hefur komið fram að af gögnum málsins verði ekki séð að kærandi hafi reynt að leita úrbóta á vinnutíma sínum áður en hann hafi sagt upp starfinu.

Ekki liggur fyrir að kærandi hafði leitað einhverra úrbóta á vinnutíma sínum áður en hann sagði upp starfi sínu. Að mati úrskurðarnefndarinnar liggja því ekki fyrir gildar ástæður fyrir uppsögn í skilningi 54. gr. laga nr. 54/2006. Að því virtu átti kærandi ekki rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en að tveimur mánuðum liðnum frá móttöku umsóknar hans um atvinnuleysisbætur, sbr. 1. mgr. ákvæðisins. Hin kærða ákvörðun er því staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 30. apríl 2024, um að fella niður rétt A, til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir