Mál nr. 413/2023-Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 413/2023

Þriðjudaginn 31. október 2023

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 28. ágúst 2023, kærði B lögmaður, f.h. A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 23. júní 2023, um að fella niður rétt hans til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun 5. október 2021 og var umsóknin samþykkt 1. nóvember sama ár. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 23. júní 2023, var kæranda tilkynnt að réttur hans til atvinnuleysisbóta væri felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar þar sem hann hefði hafnað atvinnuviðtali. Kærandi skilaði inn skýringum 26. júní 2023 og í kjölfar endurupptöku Vinnumálastofnunar á máli hans í samræmi við 24. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 var fyrri ákvörðun stofnunarinnar staðfest þann 3. júlí 2023.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 28. ágúst 2023. Með bréfi, dags. 31. ágúst 2023, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar vegna kærunnar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 28. september 2023 og var hún kynnt umboðsmanni kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 2. október 2023. Athugasemdir bárust úrskurðarnefndinni sama dag og voru þær kynntar Vinnumálastofnun með bréf úrskurðarnefndar, dags. 23. október 2023. Frekari athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Í kæru til úrskurðarnefndar velferðarmála kemur fram að kærandi hafi í lok júlí 2023 fengið mjög skyndilega og mjög óvænt í hendurnar ákvörðun Vinnumálastofnunar þess efnis að hann skyldi sæta biðtíma atvinnuleysisbóta á grundvelli 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar. Þegar kærandi hafi óskað eftir skýringum hafi hann verið upplýstur um að ákvörðunin væri tekin vegna þess að hann hefði hafnað boði í atvinnuviðtal. Kærandi hafi ekki kannast við að hafa fengið símtal, bréf né tölvupóst þess efnis að honum væri boðið í atvinnuviðtal síðan hann hafi orðið atvinnulaus. Þó hafi hann verið virkur í atvinnuleit.

Kærandi krefjist þess að viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar, þess efnis að kærandi skuli sæta biðtíma atvinnuleysisbóta, verði felld úr gildi, sbr. 1. mgr. 26. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Samkvæmt 2. málsl. 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar skuli atvinnuleitandi sæta viðurlögum ef hann „hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“ Sem fyrr greini kannist kærandi ekki við að hafa fengið boð um atvinnuviðtal og Vinnumálastofnun hafi ekki lagt fram nein gögn hinu gagnstæða til sönnunar. Þá hafi kærandi ekki fengið nein skilaboð, tölvupóst eða upplýsingar í samskiptakerfi Vinnumálastofnunar. Eingöngu ósvöruð símtöl sem hefðu getað verið um hvað sem er og því sé ekki hægt að segja að kærandi hafi verið boðaður í viðtal með sannanlegum hætti. Virðist skorta mjög á að málið hafi verið fullrannsakað í samræmi við 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 áður en ákvörðun hafi verið tekin um að kærandi skyldi sæta biðtíma. Ákvörðun Vinnumálastofnunar í máli kæranda sé því haldin svo miklum ágalla að ekki sé annað tækt en að fella hana úr gildi og gera stofnuninni að taka málið til nýrrar meðferðar. Því til stuðnings sé vísað til úrskurða úrskurðarnefndar velferðarmála í málum nr. 461/2021 og 214/2020, en málavextir þeirra mála séu keimlíkir máli kæranda.

Í athugasemdum kæranda er vísað til þess að Vinnumálastofnun svari ekki með nokkrum hætti hvernig viðtalsboðunin hafi farið fram og því liggi ekki fyrir sönnun þess efnis að kærandi hafi sannanlega verið boðaður í atvinnuviðtal, líkt og áskilið sé í 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Aðeins að vinnuveitandi hafi „merkt við“ að hann hafi ekki mætt í meint atvinnuviðtal. Ekki liggi fyrir hvernig kærandi hafi verið boðaður, enda sé raunin sú að hann hafi aldrei verið boðaður í atvinnuviðtal hjá C. Að þessu sögðu ítreki kærandi gerðar kröfur.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi sótt um greiðslu atvinnuleysisbóta með umsókn, dags. 5. október 2021. Með erindi, dags. [1. nóvember] 2021, hafi kæranda verið tilkynnt að umsókn hans hefði verið samþykkt og að útreiknaður bótaréttur væri 100%.

Þann 31. maí 2023 hafi Vinnumálastofnun borist þær upplýsingar að kærandi hefði ekki mætt í atvinnuviðtal hjá C en kæranda hafi verið miðlað í umrætt starf af Vinnumálastofnun. Með erindi, dags. 13. júní 2023, hafi verið óskað eftir skriflegri afstöðu kæranda á höfnun á atvinnuviðtali hjá C. Athygli kæranda hafi verið vakin á því að ef atvinnuleitandi hefði hafnað atvinnutilboði eða atvinnuviðtali án gildra ástæðna gæti hann þurft að sæta biðtíma eftir greiðslum atvinnuleysistrygginga. Engar skýringar af hálfu kæranda á höfnun á umræddu atvinnuviðtali hafi borist stofnunni. Með erindi, dags. 23. júní 2023, hafi kæranda verið tilkynnt að réttur hans til greiðslna atvinnuleysisbóta yrði felldur niður í tvo mánuði. Sú ákvörðun hafi verið tekin á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

Þann 26. júní 2023 hafi Vinnumálastofnun borist skýringar kæranda á höfnun á atvinnuviðtali.  Þar komi fram að kærandi hefði ekki fengið boð í atvinnuviðtal frá C, hvorki með tölvupósti né símtali. Þann 30. júní 2023 hafi starfsmaður Vinnumálastofnunar haft samband við forsvarsmann fyrirtækisins og óskað eftir upplýsingum um hvernig boðun hafi farið fram vegna atvinnuviðtals milli kæranda og atvinnurekanda. Upplýsingar hafi borist frá fyrirtækinu þar sem staðfest hafi verið að atvinnurekandi hefði boðað alla atvinnuleitendur sem hafi verið miðlað frá Vinnumálastofnun en kærandi hefði ekki mætt í boðað atvinnuviðtal.

Í kjölfar skýringa kæranda hafi ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 23. júní 2023, verið tekin til endurumfjöllunar. Með erindi, dags. 3. júlí 2023, hafi kæranda verið tilkynnt að það væri niðurstaða stofnunarinnar að staðfesta bæri fyrri ákvörðun í máli hans, enda hefði sú ákvörðun að geyma efnislega rétta niðurstöður þrátt fyrir að ný gögn hefðu borist.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir, sbr. 1. gr. laganna. Markmið laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt tímabundna fjárhagsaðstoð á meðan þeir leiti nýrra starfa. Með þessu sé verið að tryggja stöðu og öryggi fólks í atvinnuleysi. Gert sé ráð fyrir að þeir sem teljist tryggðir séu í virkri atvinnuleit þann tíma og séu jafnframt reiðubúnir að taka þátt í þeim vinnumarkaðsaðgerðum sem þeim standi til boða. Atvinnuleysistryggingar veiti þannig þeim sem tryggðir séu innan atvinnuleysistryggingakerfisins fjárhagslegt úrræði í tímabundnu atvinnuleysi sínu. Ríkar kröfur beri að gera til þeirra sem hafni starfi á innlendum vinnumarkaði að hafa til þess gildar ástæður samkvæmt lögunum, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi.

Eitt af skilyrðum þess að umsækjandi um atvinnuleysisbætur eigi rétt til greiðslu atvinnuleysistrygginga sé að vera í virki atvinnuleit, sbr. a. lið 1. mgr. 13. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í 14. gr. laganna sé nánar kveðið á um hvað teljist til virkar atvinnuleitar. Þar sé útlistað að umsækjandi þurfi meðal annars að vera reiðubúinn að taka hvert það starf sem greitt sé fyrir, vera reiðubúinn að taka starfi hvar sem er á Íslandi án sérstaks fyrirvara og hafa til þess vilja og getu. Að öðrum kosti verði ekki litið á hlutaðeigandi í virkri atvinnuleit.

Í 1. mgr. 57. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé kveðið á um viðurlög vegna höfnunar á starfi eða höfnunar á því að fara í atvinnuviðtal. Ákvæðið sé svohljóðandi:

„Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Í greinargerð með frumvarpi því er hafi orðið að lögum um atvinnuleysistryggingar komi meðal annars fram í athugasemdum við 57. gr. laganna að mikilvægt þætti að sömu áhrif fylgi því að hafna því að fara í atvinnuviðtal eða sinna ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar og ákvörðun um að taka ekki starfi sem bjóðist. Atvinnuviðtal sé venjulega meginforsenda þess að hinum tryggða verði boðið starf og því megi leggja þá ákvörðun að jöfnu við að hafna starfi.

Fyrir liggi að kærandi hafi ekki mætt í boðað atvinnuviðtal hjá C. Skýringar kæranda lúti að því að hann hafi ekki fengið boð í umrætt atvinnuviðtal. Því komi til álita hvort kærandi hafi hafnað atvinnuviðtali sem honum hafi boðist með sannanlegum hætti.

Vinnumálastofnun meti sem svo að kærandi hafi hafnað atvinnuviðtali sem honum hafi sannarlega staðið til boða. Í því samhengi vísi Vinnumálastofnu til þess atriðis að staðfest sé af hálfu atvinnurekanda, C, að kærandi hafi fengið boð í atvinnuviðtal en hafi ekki mætt. Þá liggi jafnframt fyrir að Vinnumálastofnun hafi sent atvinnurekanda, C. ferilskrá kæranda þann 2. maí 2023. Það sé mat Vinnumálastofnunar að kærandi hafi verið boðaður með sannanlegum hætti í atvinnuviðtal hjá fyrirtækinu sem hann hafi ekki mætt í. 

Með vísan til alls framangreinds sé það mat Vinnumálastofnunar að kærandi hafi hafnað að mæta í boðað atvinnuviðtal. Kæranda beri því að sæta viðurlögum á grundvelli 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar vegna höfnunar á atvinnuviðtali hjá C.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði á grundvelli 57. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Ákvæði 1. mgr. 57. gr. laga nr. 54/2006 er svohljóðandi:

„Sá sem hafnar starfi sem honum býðst með sannanlegum hætti eftir að hafa verið í atvinnuleit í a.m.k. fjórar vikur frá móttöku Vinnumálastofnunar á umsókn um atvinnuleysisbætur skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 5. mgr. Hið sama á við um þann sem hafnar því að fara í atvinnuviðtal vegna starfs sem honum býðst með sannanlegum hætti eða sinnir ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar.“

Í athugasemdum við 57. gr. í frumvarpi því er varð að lögunum kemur fram:

„Enn fremur þykir mikilvægt að það að hafna því að fara í atvinnuviðtal eða sinna ekki atvinnuviðtali án ástæðulausrar tafar hafi sömu áhrif og sú ákvörðun að taka ekki starfi sem býðst. Ástæðan er einkum sú að atvinnuviðtal er venjulega meginforsenda þess að hinum tryggða verði boðið starf og þykir það mega leggja þá ákvörðun að jöfnu við því að hafna starfi. Verður að teljast óeðlilegt að hinn tryggði geti neitað því að fara í atvinnuviðtal án viðbragða frá kerfinu en þeir sem fóru í viðtalið og var boðið starfið þurfi að þola biðtíma eftir atvinnuleysisbótum taki þeir ekki starfinu.“

Samkvæmt gögnum málsins var kæranda miðlað í starf hjá C 2. maí 2023. Fyrirtækið tilkynnti Vinnumálastofnun að kærandi hefði ekki mætt í atvinnuviðtal og í kjölfar skýringa kæranda þess efnis að hann hefði ekki fengið boð í atvinnuviðtal hafði stofnunin samband við forsvarsmann fyrirtækisins til að fá upplýsingar um hvernig viðtalsboðun hefði farið fram. Í svari fyrirtækisins kemur fram að merkt væri við að kærandi hefði ekki mætt í viðtal. Af hálfu kæranda hefur komið fram að hann kannist ekki við að hafa fengið boð í atvinnuviðtal. Hann hafi ekki fengið nein skilaboð, tölvupóst eða upplýsingar í samskiptakerfi Vinnumálastofnunar.

Við mat á því hvort heimilt sé að beita viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 57. gr. laganna kemur til skoðunar hvort kærandi hafi sannanlega verið boðaður í atvinnuviðtal og hann ekki sinnt því, enda um íþyngjandi ákvörðun að ræða. Að mati úrskurðarnefndarinnar verður því að gera þær kröfur að fyrirliggjandi gögn bendi eindregið til þess að rétt sé að beita því úrræði. Engin gögn liggja fyrir í málinu sem sýna fram á að kærandi hafi sannanlega fengið boð í atvinnuviðtal hjá umræddu fyrirtæki. Úrskurðarnefndin telur svar fyrirtækisins frá 30. júní 2023 ekki fullnægjandi sönnun þess að kærandi hafi verið boðaður í atvinnuviðtal, enda er þar ekki að finna svar við fyrirspurn Vinnumálastofnunar.

Í rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 kemur fram að stjórnvald skuli sjá til þess að mál sé nægjanlega upplýst áður en ákvörðun er tekin í því. Markmið rannsóknarreglunnar er að tryggja að stjórnvaldsákvarðanir verði bæði löglegar og réttar. Með því að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði án þess að fyrir lægju fullnægjandi upplýsingar og gögn var þeirri skyldu ekki fullnægt. Hin kærða ákvörðun er því felld úr gildi og lagt fyrir Vinnumálastofnun að taka mál kæranda til nýrrar meðferðar.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 23. júní 2023, um að fella niður rétt A, til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði, er felld úr gildi og málinu vísað til nýrrar meðferðar stofnunarinnar.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Hólmfríður Birna Guðmundsdóttir