Nr. 520/2018 - Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 28. nóvember 2018 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 520/2018
í stjórnsýslumáli nr. KNU18100050
Kæra [...]
á ákvörðun
Útlendingastofnunar
I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild
Þann 24. október 2018 kærði [...], fd. [...], ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 11. október 2018, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og vísa honum frá landinu.
Kærandi gerir aðallega þá kröfu að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og Útlendingastofnun verði gert að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar á Íslandi með vísan til 2. mgr. 36. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga.
Til vara er gerð krafa um að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og Útlendingastofnun verði gert að taka málið til meðferðar að nýju.
Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.
II. Málsmeðferð
Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 4. júní 2018. Þar sem kærandi hafði fengið útgefið dvalarleyfi hjá þýskum yfirvöldum var, þann 12. júní 2018, send beiðni um viðtöku kæranda og umsóknar hans um alþjóðlega vernd til yfirvalda í Þýskalandi, sbr. 4. mgr. 12. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir nefnd Dyflinnarreglugerðin). Þann 28. ágúst 2018 barst svar frá þýskum yfirvöldum þess efnis að þau samþykktu viðtöku kæranda á grundvelli 7. mgr. 22. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Útlendingastofnun ákvað þann 11. október 2018 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að honum skyldi vísað frá landinu. Ákvörðunin var birt fyrir kæranda þann 16. október 2018 og kærði kærandi ákvörðunina þann 24. október 2018 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda barst kærunefnd 6. nóvember 2018. Frekari gögn bárust þann 22. nóvember 2018.
III. Ákvörðun Útlendingastofnunar
Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar var sú að umsókn kæranda um alþjóðlega vernd yrði ekki tekin til efnismeðferðar hér á landi og hann skyldi fluttur til Þýskalands. Flutningur kæranda til Þýskalands fæli ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga, sbr. 3. og 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Kærandi hefði ekki slík tengsl við Ísland að nærtækast væri að hann fengi hér vernd eða að sérstakar aðstæður væru fyrir hendi þannig að ástæða væri til að beita ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kærandi var ekki talinn í sérstaklega viðkvæmri stöðu sem áhrif hefði á mál hans. Var umsókn kæranda um alþjóðlega vernd því synjað um efnismeðferð, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, og skyldi hann fluttur til Þýskalands.
IV. Málsástæður og rök kæranda
Í greinargerð kæranda kemur fram að hann hafi fengið sex mánaða dvalarleyfi í Þýskalandi með vilyrði um framlengingu til þriggja ára, en hann hafi orðið hræddur um að verða sendur aftur til [...] í stað þess að fá endurnýjun dvalarleyfisins. Í viðtali hjá Útlendingastofnun hafi kærandi lýst því hvernig hann hafi séð marga skotna í skotárás í [...] sem hafi haft áhrif á andlega heilsu hans, en hann glími við mikla streitu og kvíða sem hafi einnig haft áhrif á líkamlegt heilsufar hans. Þá kvað kærandi sig ekki sofa vel vegna kvíða. Kærandi hafi enn fremur mótmælt því að vera sendur aftur til Þýskalands en hann óttist að verða sendur þaðan aftur til [...]. Hann hafi búið í húsnæði sem eiginkona sín hafi fengið úthlutað, en [...]. Kærandi kvað sig heldur ekki hafa fengið tíma hjá sálfræðingi í Þýskalandi. Loks kvað kærandi sig vera hræddan við [...] í Þýskalandi sem hafi ráðist á flóttamannabúðir sem hann hafi dvalið í. Hann hafi jafnframt tekið þátt í friðsömum mótmælum í Þýskalandi í kjölfar þess að [...] hafi tekið yfir borgina [...], en þá hafi [...] og [...] ráðist á mótmælendur.
Aðalkrafa kæranda er reist á 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga þar sem sérstakar ástæður mæli með því að umsókn hans verði tekin til efnismeðferðar hér á landi. Kærandi bendi á að ekki liggi fyrir að hann njóti stöðu flóttamanns í Þýskalandi og ekki hafi tekist að sýna fram á það gegn andmælum hans að honum standi sá kostur til boða að fá dvalarleyfi sitt framlengt þar í landi. Því sé ekki unnt að ganga út frá öðru en að við endurkomu til Þýskalands muni hann vera sendur til baka til [...]. Í besta falli geti hann sótt um framlengingu á dvalarleyfi sínu sem kærandi telji að verði synjað. Kærandi geri grein fyrir aðstæðum umsækjenda um alþjóðlega vernd í Þýskalandi og vísi hann í því sambandi m.a. til nýjustu ársskýrslna Amnesty International og Asylum Information Database. Í gögnunum komi m.a. fram að gríðarlegt álag hafi verið á hæliskerfinu í Þýskalandi. Til að flýta meðferð umsókna og vinna á þessum fjölda hafi þýsk stjórnvöld komið á fót sérstakri flýtimeðferð, sem að mati mannréttindasamtaka tryggi ekki nægilega réttláta meðferð umsókna um alþjóðlega vernd sem settar séu í þann farveg. Vegna þess mikla fjölda sem sæki um alþjóðlega vernd í Þýskalandi séu margar móttökumiðstöðvar yfirfullar og engar samræmdar reglur séu um aðbúnað umsækjenda í slíkum móttökumiðstöðvum. Umsækjendur um alþjóðlega vernd njóti takmarkaðrar lögfræðiaðstoðar á meðan unnið sé úr umsókn þeirra. Þá hafi frjáls félagasamtök gagnrýnt harðlega gæði þýska hæliskerfisins, framkvæmd viðtala og ákvarðanir þýskra stjórnvalda. Þýsk stjórnvöld hafi gripið til ýmissa takmarkana á þeim rétti sem flóttafólk öðlast eftir að umsókn þess hafi verið samþykkt, m.a. eftirlitsráðstafanir og rafrænt eftirlit. Rétturinn til ótímabundins dvalarleyfis hafi jafnframt verið þrengdur verulega. Loks hafi andúð, ógnanir og ofbeldi gagnvart flóttafólki og umsækjendum um alþjóðlega vernd verið vandamál um allt Þýskaland.
Kærandi telur augljóst að hann sé einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Í því sambandi vísi kærandi m.a. til þess sem fram komi í komunótum frá Göngudeild sóttvarna, en þar komi fram að kærandi hafi greint frá því að hann sé fórnarlamb ofbeldis í [...] og í Þýskalandi sem hafi að öllum líkindum haft mikil áhrif á andlega og líkamlega heilsu kæranda. Þá hafi börn hans orðið fyrir alvarlegu ofbeldi, sem ætla megi að hafi sömuleiðis haft áhrif á andlega heilsu hans. Undir rekstri málsins hafi af hálfu kæranda verið farið fram á að aflað yrði sérfræðimats á andlegu og líkamlegu ástandi kæranda, en því hafi verið hafnað. Kærandi ítreki beiðni sína um að aflað verði slíks mats með vísan til 25. gr. laga um útlendinga, sérstaklega í ljósi þess að kærandi sé með [...] og [...] sem geri [...], auk frásagnar hans sem bendi til alvarlegra undirliggjandi andlegra vandamála. Kærandi telji að vegna [...] og andlegra og líkamlegra kvilla þá muni hann ekki þola flutning til Þýskalands án verulegra óafturkræfra afleiðinga á heilsufar hans.
Til stuðnings kröfu sinni vísar kærandi til lögskýringargagna að baki 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, ummæla í frumvarpi til laga nr. 81/2017, um breytingu á lögum um útlendinga, og túlkunar kærunefndar á þeim ummælum. Þá vísi kærandi jafnframt til úrskurða kærunefndar útlendingamála frá 10. október 2017 nr. 550/2017 og nr. 552/2017, auk úrskurðar kærunefndar útlendingamála frá 24. október 2017 nr. 582/2017, þar sem nefndin hafi komist að þeirri niðurstöðu að þegar viðkvæm staða umsækjanda verði talin leiða til þess að hann muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki, s.s. vegna heilsufars, aldurs, þungunar, kynhneigðar, kynþáttar, kyns eða fyrri reynslu, skuli þau sjónarmið hafa mikið vægi við matið. Kærandi telji m.a. margt sambærilegt í áðurnefndum úrskurði nr. 582/2017 og sínu máli, en telji jafnvel að andleg vanheilsa sín sé af öðrum og alvarlegum toga en í því máli.
Þá telur kærandi reglugerð nr. 276/2018, um breytingu á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017, skorta lagastoð. Kærandi vísi m.a. til þess að skilyrði reglugerðarinnar um mat á sérstökum ástæðum séu mun þrengri en fram komi í athugasemdum við lög um útlendinga og úrskurðum kærunefndar. Kærandi telji að þær kröfur sem gerðar séu í hinni kærðu ákvörðun hafi enga stoð í lögum og gangi gegn lögmætisreglunni. Komist kærunefnd að þeirri niðurstöðu að ákvæði reglugerðarinnar eigi við um kæranda telji kærandi að aðstæður sínar séu það einstaklingsbundnar og sérstakar að ekki verði framhjá þeim litið, sbr. orðalag 3. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar, en hann sé [...], veikur og í mjög óstöðugu andlegu ástandi. Þær aðstæður og sú óvissa sem bíði hans í Þýskalandi séu honum hættulegar, auk þess sem endursending hans þangað geti út af fyrir sig ógnað heilsu hans.
Varakrafa kæranda er reist á því að með hinni kærðu ákvörðun hafi Útlendingastofnun brotið gegn rannsóknarreglu stjórnsýsluréttar, sem lögfest sé í 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, sbr. einnig 2. mgr. 23. gr. og 1. mgr. 25. gr. laga um útlendinga. Kærandi telji að Útlendingastofnun hafi borið að hlutast til um að aflað yrði sérfræðimats á andlegu og líkamlegu ástandi kæranda. Það hafi stofnunin ekki gert og þessi annmarki sé sérstaklega alvarlegur í ljósi þess að þrátt fyrir [...] og frásögn kæranda, og andlegum og líkamlegum afleiðingum þeirra áfalla sem hann hafi þurft að þola, hafi Útlendingastofnun ekki talið hann vera í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga. Þessi annmarki á málsmeðferð hafi haft áhrif á niðurstöðu í málinu og kærandi telji að kærunefnd beri að senda málið til nýrrar meðferðar hjá Útlendingastofnun.
V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Lagagrundvöllur
Í 1. mgr. 36. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef heimilt sé að krefja annað ríki sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar um að taka við umsækjanda.
Fyrir liggur í máli þessu að þýsk stjórnvöld hafa samþykkt viðtöku á kæranda á grundvelli 7. mgr. 22. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, en Ísland skuldbatt sig til að fylgja reglugerðinni með samningi Íslands, Noregs og Evrópusambandsins frá 19. janúar 2001, um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða ríki skuli fara með beiðni um alþjóðlega vernd sem lögð er fram í aðildarríki eða á Íslandi eða í Noregi. Í III. kafla Dyflinnarreglugerðarinnar koma fram viðmið, í ákveðinni forgangsröð, um hvaða ríki skuli bera ábyrgð á umsókn um alþjóðlega vernd. Samþykki Þýskalands er byggt á því að þýsk stjórnvöld hafi ekki svarað beiðni íslenskra stjórnvalda um endurviðtöku innan tilskilins frests. Eru skilyrði c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga uppfyllt. Vegna athugasemdar í greinargerð kæranda tekur kærunefnd fram að Þýskaland hefur samþykkt viðtöku kæranda á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar og hefur því ekki þýðingu fyrir inngöngu kæranda í Þýskaland hvort hann hafi nú þegar gilt dvalarleyfi þar í landi eða ekki.
Í 2. mgr. 36. gr. kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.
Í 32. gr. a-b reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017 koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í 32. gr. a kemur m.a. fram að með sérstökum ástæðum sé átt við einstaklingsbundnar ástæður er varða umsækjanda sjálfan, aðrar en þær sem myndu að jafnaði rúmast innan 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Þá er m.a. nefnt í dæmaskyni ef umsækjandi mun eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar, ef umsækjandi af sömu ástæðu getur vænst þess að staða hans verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki og ef umsækjandi glímir við mikil og alvarleg veikindi sem meðferð við er aðgengileg hér á landi en ekki í viðtökuríki.
Þá er í 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga tekið fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því landi sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.
Við mat á því hvort senda eigi umsækjanda um alþjóðlega vernd til ríkis, sem hefur samþykkt að taka við honum á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar, ber stjórnvöldum að leggja sjálfstætt mat á hvort aðstæður þar brjóti gegn 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sem kveður á um að enginn maður skuli sæta pyndingum eða ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Í dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu hefur verið lagt til grundvallar að sú meðferð, sem einstaklingur eigi von á, verði að ná tilteknu lágmarks alvarleikastigi til þess að falla undir 3. gr. sáttmálans. Við það mat verði að horfa til allra aðstæðna í fyrirliggjandi máli, svo sem lengdar og eðlis meðferðar, andlegra og líkamlegra áhrifa hennar og í einhverjum tilvikum kyns, aldurs og heilsufars viðkomandi. Þá ber stjórnvöldum að leggja mat á hvort málsmeðferð vegna umsókna um alþjóðlega vernd tryggi umsækjendum raunhæfa leið til að ná fram rétti sínum, sbr. 13. gr. sáttmálans. Í samræmi við framkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu skal mat á meðferð umsókna um alþjóðlega vernd og móttöku og aðbúnaði umsækjenda í viðtökuríki taka mið af einstaklingsbundnum aðstæðum í hverju máli.
Greining á hvort kærandi sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu
Samkvæmt gögnum málsins er kærandi [...] gamall karlmaður, sem kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun eiga eiginkonu og fjögur uppkomin börn. Kærandi kvaðst í viðtölum hjá Útlendingastofnun vera [...] og [...]. Þá kvaðst kærandi jafnframt vera við slæma andlega heilsu, hann sofi illa sem sé til komið vegna streitu, kvíða og áhyggja í kjölfar [...] í heimaríki. Í komunótum frá Göngudeild sóttvarna, dags. 27. og 28. júní 2018, kemur m.a. fram að kærandi sé almennt heilbrigður karlmaður, sem hafi glímt við ský á auga auk þess sem hann sé með [...] og [...].
Samkvæmt gögnum málsins er kærandi [...] og glími við ákveðin líkamleg og andleg bágindi. Að mati kærunefndar er kærandi í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga.
Aðstæður og málsmeðferð í Þýskalandi
Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður og málsmeðferð í Þýskalandi, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:
- 2017 Human Rights Report – Germany (United States Department of State, 20. apríl 2018),
- Amnesty International Report 2017/18 - Germany (Amnesty International, 22. febrúar 2018),
- Asylum Information Database, Country Report: Germany (European Council on Refugees and Exiles, 31. mars 2018),
- Freedom in the World 2018 – Germany (Freedom House, 2. febrúar 2018),
- From host country to deportation country – latest asylum reform in Germany (European Council on Refugees and Exiles (ECRE), 26. maí 2017),
- Report by Nils Muižnieks Commissioner for Human Rights of the Council Of Europe Following his Visit to Germany on 24th April and from 4 to 8 May 2015 (Council of Europe: Commissioner for Human Rights, 1. október 2015),
- Upplýsingar af heimasíðu þýsku útlendingastofnunarinnar (www.bamf.de) og
- World Report 2018 – European Union (Human Rights Watch, 18. janúar 2018).
Í ofangreindum gögnum kemur fram að einstaklingar skuli sækja um alþjóðlega vernd í Þýskalandi hjá þýsku útlendingastofnuninni (þ. Bundesamt für Migration und Flüchtlinge). Lögum samkvæmt eiga umsækjendur rétt á gistirými í tímabundnum móttökumiðstöðvum (þ. Aufnahmeeinrichtung) í allt að sex mánuði frá því að þeir lögðu umsókn sína fram. Að þeim tíma liðnum eiga umsækjendur um alþjóðlega vernd rétt á að fá úthlutað gistirými í öðrum móttökumiðstöðvum (þ. Gemeinschaftsunterkünfte). Samkvæmt bráðabirgðatölum frá þýsku útlendingastofnuninni, sem vísað er til í skýrslu Asylum Information Database, var meðalmálsmeðferðartími umsókna um alþjóðlega vernd sem bárust eftir 1. janúar 2017 rúmlega 2 mánuðir. Umsækjendur sem fengið hafa synjun á umsókn sinni hjá þýsku útlendingastofnuninni geta kært niðurstöðuna til sérstaks stjórnsýsludómstóls. Fái umsækjendur synjun á umsókn sinni hjá útlendingastofnun eða stjórnsýsludómstól eiga þeir möguleika á því að leggja fram viðbótarumsókn um alþjóðlega vernd hjá útlendingastofnun. Ef nýjar upplýsingar eða gögn liggja fyrir í máli umsækjanda, aðstæður hafa breyst í máli hans eða verulegir annmarkar voru á fyrri málsmeðferð, geta skilyrði viðbótarumsóknar verið uppfyllt. Umsækjendur geta borið mál sitt undir þýska dómstóla sé viðbótarumsókn þeirra synjað. Jafnframt eiga umsækjendur þess kost að leggja fram beiðni fyrir Mannréttindadómstól Evrópu um bráðabirgðaráðstöfun skv. 39. gr. málsmeðferðarreglna dómstólsins, telji þeir endanlega niðurstöðu um synjun á alþjóðlegri vernd hafa í för með sér hættu á ofsóknum eða meðferð sem brýtur í bága við ákvæði mannréttindasáttmála Evrópu.
Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér verður talið að þýsk stjórnvöld uppfylli skyldur sínar varðandi lögfræðiaðstoð til handa umsækjendum um vernd skv. tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins nr. 32/2013 um málsmeðferð við veitingu og afturköllun alþjóðlegrar verndar, sbr. 19. og 20. gr. hennar. Þýsk yfirvöld tryggja umsækjendum ekki lögfræðiaðstoð endurgjaldslaust við meðferð máls á fyrsta stjórnsýslustigi en frjáls félagasamtök veita almennt gjaldfrjálsa lögfræðiaðstoð á fyrsta stigi málsmeðferðar. Á kærustigi eiga umsækjendur kost á lögfræðiráðgjöf og fyrir dómstólum geta þeir sótt um aðstoð lögmanns á kostnað þýskra yfirvalda. Umsækjendur um alþjóðlega vernd fá aftur á móti ekki endurgjaldslausa aðstoð lögfræðings við að leggja fram viðbótarumsókn um alþjóðlega vernd í Þýskalandi eða við að bera synjun á viðbótarumsókn undir dómstóla.
Þýskaland er aðildarríki Evrópusambandsins og hefur innleitt tilskipanir sambandsins vegna meðferðar og móttöku umsækjenda um alþjóðlega vernd. Í þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður og aðbúnað umsækjenda um alþjóðlega vernd í Þýskalandi kemur fram að umsækjendum séu tryggð búsetuúrræði og mataraðstoð. Eftir að umsókn um alþjóðlega vernd hefur verið synjað endanlega skerðist þjónusta við einstaklinga en þeir eiga samt sem áður rétt á tiltekinni félagslegri aðstoð. Þá verður ráðið af framangreindum gögnum að umsækjendur um alþjóðlega vernd í Þýskalandi og einstaklingar sem hafa fengið synjun á slíkri umsókn eiga rétt á nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu, þ. á m. lyfjum og geðheilbrigðisþjónustu. Þá kemur fram í framangreindum gögnum að glæpum gegn innflytjendum í Þýskalandi hafi fjölgað á undanförnum árum en nýlega hafi stjórnvöld gert aðgerðaráætlun til að sporna við fordómum þar í landi.
Að mati kærunefndar bera gögn málsins það með sér að í Þýskalandi sé almennt veitt fullnægjandi vernd gegn brottvísun umsækjenda um alþjóðlega vernd til ríkja þar sem einstaklingar eiga á hættu að verða fyrir ofsóknum og lífi þeirra og frelsi ógnað. Er þá sérstaklega litið til þess að þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér benda eindregið til þess að málsmeðferð þýskra yfirvalda sé fullnægjandi og veiti umsækjendum um alþjóðlega vernd viðunandi úrræði til að tryggja að réttur þeirra sé ekki brotinn og að einstaklingsbundið mat verði lagt á aðstæður þeirra. Að mati kærunefndar bendir ekkert til þess að umsækjendum sé synjað sjálfkrafa um alþjóðlega vernd í Þýskalandi eða þeir endursendir til heimaríkis án þess að leyst sé úr málum þeirra á einstaklingsgrundvelli. Þá er Þýskaland bundið að þjóðarétti til að fylgja reglunni um að einstaklingum skuli ekki vísað brott þangað sem líf þeirra eða frelsi kann að vera í hættu (non-refoulement).
Athugun kærunefndar á aðstæðum umsækjenda um alþjóðlega vernd í Þýskalandi hefur ekki leitt í ljós gögn sem gefa tilefni til að líta svo á að aðstæður eða móttökuskilyrði þeirra þar í landi séu þess eðlis að hætta sé á að endursending kæranda þangað brjóti í bága við 1. eða 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga eða 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þá benda öll gögn til þess að kæranda séu tryggð úrræði til að leita réttar síns í Þýskalandi bæði fyrir landsrétti og fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, sbr. 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Enn fremur er haft til hliðsjónar að Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur ekki lagst gegn endursendingu umsækjenda um alþjóðlega vernd til Þýskalands á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar.
Einstaklingsbundnar aðstæður kæranda
Áður hefur verið greint frá aðstæðum kæranda. Að mati kærunefndar bera gögn málsins ekki með sér að kærandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar eða að kærandi geti af sömu ástæðu vænst þess að staða hans verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Þá fær kærunefnd ekki séð að hann glími við mikil og alvarleg veikindi sem meðferð er aðgengileg við hér á landi en ekki í viðtökuríki, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Þá verður ekki séð af gögnum málsins að fyrir hendi sé ástæða í máli kæranda er varðar heilsufar hans sem sé svo einstaklingsbundin og sérstök að ekki verði framhjá henni litið, sbr. 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Af framangreindum gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður í Þýskalandi verður ráðið að umsækjendur um alþjóðlega vernd þar í landi eigi rétt á nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu, þ. á m. geðheilbrigðisþjónustu og aðra þjónustu sem hæfir [...] kæranda. Telur kærunefnd því ekki forsendur til annars, í ljósi þeirra upplýsinga sem liggja fyrir um aðstæður í landinu, en að leggja til grundvallar við úrlausn málsins að kærandi muni hafa aðgengi að viðhlítandi heilbrigðisþjónustu þar í landi. Kærandi kveðst einnig óttast ofbeldi og fordóma í Þýskalandi. Í ljósi skýrslna sem kærunefnd hefur kynnt sér er það mat nefndarinnar að kærandi geti leitað ásjár þýskra yfirvalda óttist hann um öryggi sitt eða að á honum verði brotið.
Vegna athugasemdar í greinargerð kæranda tekur kærunefnd fram að aðstæður kæranda eru ekki sambærilegar aðstæðum sem fjallað var um í úrskurðum kærunefndar útlendingamála nr. 550/2017 og nr. 552/2017 frá 10. október 2017, og úrskurði kærunefndar nr. 582/2017 frá 24. október 2017. Í því sambandi vísar kærunefnd einkum til einstaklingsbundinna aðstæðna kærenda og viðtökuríkis í framangreindum úrskurðum, en aðstæðum kæranda í Þýskalandi verður að mati kærunefndar ekki jafnað til aðstæðna í viðtökuríkjum í áðurnefndum úrskurðum.
Að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæli með því að mál hans verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 13. september 2018 ekki hafa sérstök tengsl við Ísland. Þar að auki er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hann lagði fram umsókn sína þann 4. júní 2018.
Gildistaka breytinga á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017
Með reglugerð nr. 276/2018, sem tók gildi 14. mars 2018 voru gerðar breytingar á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017. Sem fyrr segir telur kærandi m.a. að skilyrði reglugerðarinnar varðandi sérstakar ástæður vera mun þrengri en kveðið sé á um í lögum og úrskurðum kærunefndar.
Tilvitnuð ákvæði reglugerðar nr. 276/2018 eru sett með stoð í 4. mgr. 36. gr. laga um útlendinga þar sem segir að ráðherra hafi heimild til að setja reglugerð um framkvæmd 36. gr. laganna. Löggjafinn hefur því framselt ráðherra vald til að útfæra framangreind ákvæði nánar og ljóst að reglugerðina skortir ekki lagastoð. Eins og að framan greinir hefur kærunefnd lagt einstaklingsbundið mat á umsókn kæranda og komist að niðurstöðu um að synja honum um efnismeðferð með vísan til ákvæða laga um útlendinga eins og þau hafa verið útfærð í reglugerð um útlendinga. Er niðurstaða í málinu byggð á túlkun kærunefndar á framangreindum ákvæðum og sjónarmiðum sem nefndin telur málefnaleg eins og að framan hefur verið lýst. Að mati kærunefndar er því ekki tilefni til frekari umfjöllunar um þessar athugasemdir kæranda.
Reglur stjórnsýsluréttar
Kærandi gerir þá varakröfu að hin kærða ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að stofnuninni verði gert að taka málið til meðferðar að nýju. Kærandi byggir varakröfu sína á því að með ákvörðun sinni hafi Útlendingastofnun brotið gegn rannsóknarreglu stjórnsýsluréttarins, sem lögfest sé í 10. gr. stjórnsýslulaga. Kærandi telur að stofnuninni hafi borið skylda til að hlutast til um að aflað yrði sérfræðimats á andlegu og líkamlegu ástandi sínu.
Kærunefnd hefur farið yfir hina kærðu ákvörðun og málsmeðferð stofnunarinnar og telur ekki tilefni til þess að gera athugasemdir við hana. Kærunefnd hefur endurskoðað alla þætti málsins og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun.
Frávísun
Kærandi kom hingað til lands þann 4. júní 2018 og sótti um alþjóðlega vernd sama dag. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um alþjóðlega vernd verið synjað um efnismeðferð og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. gr. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.
Kærandi skal fluttur til Þýskalands eigi síðar en 6 mánuðum eftir birtingu þessa úrskurðar, sbr. til hliðsjónar 29. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, nema ákveðið verði að fresta réttaráhrifum úrskurðar þessa að kröfu kæranda, sbr. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga.
Samantekt
Í máli þessu hafa þýsk stjórnvöld fallist á að taka við kæranda og umsókn hans um alþjóðlega vernd á grundvelli ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar. Í ljósi alls ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að rétt sé að synja því að taka til efnismeðferðar umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi og senda kæranda til Þýskalands með vísan til c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.
Ákvörðun Útlendingastofnunar er því staðfest.
Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.
Úrskurðarorð
Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.
The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.
Anna Tryggvadóttir
Árni Helgason Erna Kristín Blöndal