Mál nr. 27/2013, úrskurður 29. júlí 2013

Mál nr. 27/2013    

Eiginnafn:  Eldflaug

Hinn 29. júlí 2013 kveður mannanafnanefnd upp svohljóðandi úrskurð í máli 27/2013:

Öll skilyrði  5. gr. laga nr. 45/1996 um mannanöfn þurfa að vera uppfyllt svo að mögulegt sé að samþykkja nýtt eiginnafn og færa það á mannanafnaskrá. Skilyrðin eru þessi:

1. mgr. Eiginnafn skal geta tekið íslenska eignarfallsendingu eða hafa unnið sér hefð í íslensku máli. Nafnið má ekki brjóta í bág við íslenskt málkerfi. Það skal ritað í samræmi við almennar ritreglur íslensks máls nema hefð sé fyrir öðrum rithætti þess.

2. mgr. Stúlku skal gefa kvenmannsnafn og dreng skal gefa karlmannsnafn.

3. mgr. Eiginnafn má ekki vera þannig að það geti orðið nafnbera til ama.

Í máli þessu reynir á annað skilyrði 1. mgr. hér að ofan um að eiginnafn megi ekki brjóta í bág við íslenskt málkerfi. Skilningur mannanafnanefndar á íslensku málkerfi er í samræmi við þá túlkun löggjafans sem fram kemur í athugasemdum með frumvarpi til laga nr. 45/1996 sem nú gilda um mannanöfn. Þar segir m.a.: „Íslenskt málkerfi er samsafn þeirra reglna sem unnið hafa sér hefð í íslensku máli.“

Orðið eldflaug er samnafn sem þarfnast ekki sérstakrar útskýringar, enda vel þekkt í íslensku máli. Allmörg dæmi eru um það í íslensku að samnöfn séu notuð sem mannanöfn. Hins vegar er það verulega sjaldgæft að samnöfn sem merkja manngerð tól og tæki af ýmsu tagi séu notuð með þeim hætti. Ekkert ákvæði í mannanafnalögum bannar þetta berum orðum og eru einstaka orð í þessum merkingarflokki (þ.e. orð sem tákna manngerð tól eða tæki) á mannanafnaskrá og í Þjóðskrá, s.s. eiginnöfnin Vagn ‘kerra' og Brandur ‘sverð'. Þau eiginnöfn eiga sér langa sögu í tungumálinu og hafa þannig áunnið sér hefð sem eiginnöfn. Hins vegar hafa samsett orð, sem notuð eru sem samnöfn, á borð við eldavél, flugvél, geimflaug, blómavasi eða sambærileg orð, ekki verið notuð sem eiginnöfn.  Mannanafnanefnd telur ljóst, miðað við hefðir íslensks máls, að mannanöfn af þessu tagi séu ekki í samræmi við þær reglur sem unnið hafa sér hefð í íslensku máli. Nefndin lítur því svo á að óheimilt sé að fallast á eiginnafnið Eldflaug.

Í þessu máli reynir einnig á skilyrðið í 3. mgr. hér af ofan um að eiginnafn megi ekki vera þannig að það geti orðið nafnbera til ama. Þegar svo háttar að fullorðin kona sækir um að taka upp nýtt nafn er ekki unnt að fullyrða að nafnið verði nafnbera til ama. Hins vegar verður ekki hjá því komist að hafa í huga að með því að setja nafn á mannanafnaskrá er það um leið orðið mögulegt nafn fyrir nýfædd börn. Mannanafnanefnd ber því að meta hvort nafn sé þess eðlis að það geti orðið barni til ama. Gera má ráð fyrir að eiginnafnið Eldflaug geti orðið barni til ama þar sem það tilheyrir merkingarflokki sem fá eiginnöfn og engin samsett eiginnöfn hafa tilheyrt hingað til.

Eiginnafnið Eldflaug (kvk.) uppfyllir ekki öll skilyrði 5. gr. laga nr. 45/1996 um mannanöfn og því er ekki mögulegt að fallast á það. Benda má á að fólki kann að vera frjálst að nota nafn, t.d. listamannsnafn, á ýmsum vettvangi þótt það sé ekki hið formlega skráða nafn viðkomandi í Þjóðskrá. 

Úrskurðarorð:

Beiðni um eiginnafnið Eldflaug (kvk.) er hafnað.