Nr. 390/2023 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Hinn 5. júlí 2023 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 390/2023

í stjórnsýslumáli nr. KNU23060179

Beiðni um frestun réttaráhrifa í máli […]

Málsatvik

Hinn 13. júní 2023 staðfesti kærunefnd útlendingamála ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 28. mars 2023, um að umsókn einstaklings er kveðst heita […], vera fæddur […], og vera ríkisborgari Afganistan, um alþjóðlega vernd hér á landi, yrði ekki tekin til efnismeðferðar og að hann yrði endursendur til Belgíu. Úrskurður kærunefndar var birtur fyrir aðila 14. júní 2023 og 20. júní 2023 barst kærunefnd beiðni aðila um frestun réttaráhrifa á úrskurði nefndarinnar ásamt greinargerð.

Aðili krefst þess að réttaráhrifum úrskurðar kærunefndar útlendingamála verði frestað á meðan hann fer með mál sitt fyrir dómstóla, sbr. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016.

Málsástæður aðila

Aðili byggir á því að kærunefnd útlendingamála beri að veita honum frestun réttaráhrifa þar sem hann hyggi á málshöfðun fyrir íslenskum dómstólum til ógildingar á úrskurði kærunefndar í máli hans. Aðili telur ljóst að aðstæður hans í Belgíu verði ekki þess eðlis að hann hafi tækifæri eða getu til að gæta hagsmuna sinna hér á landi. Það sé aðila því nauðsynlegt að geta dvalist hér á landi þar til dómstólar hafi fengið tækifæri til að fjalla um málsástæður tengdar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi. Aðili vísar til meginreglunnar um réttláta málsmeðferð og telur hana ekki tryggða nema hann geti gætt hagsmuna sinna hér á landi.

Aðili telur veruleg álitamál uppi þegar komi að málsmeðferð stjórnvalda á umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi, álitamál sem hafi áhrif umfram hans eigið mál. Aðili telur að kærunefnd útlendingamála og Útlendingastofnun hafi ákveðið að þrengja möguleika umsækjenda um alþjóðlega vernd á Íslandi til að fá mál sín tekin til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla. Aðili vísar til þess að þegar stjórnvöld ákveði að eigin frumkvæði að breyta lagaframkvæmd beri þeim að fylgja ákveðnum meginreglum stjórnsýsluréttarins svo aðilar geti gætt hagsmuna sinna, en stjórnvöld verði m.a. að gæta að réttmætum væntingum aðila. Þá þurfi stjórnvöld að gæta að jafnræðisreglu 11. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993, en reglan setji stjórnvöldum þröngar skorður þegar komi að breyttri framkvæmd. Þá verði að gæta að því hvaða málefnalegu sjónarmið þau geti stuðst við.

Aðili vísar til úrskurðar kærunefndar nr. 550/2019, dags. 21. nóvember 2019, þar sem fallist var á að sérstök tengsl væru á milli kæranda og föðurbróður hans. Aðili vísar til þess að í úrskurðinum sé hvergi vikið að því að umönnunarsjónarmið þurfi að vera til staðar eða að aðilar þurfi að vera hvor öðrum háðir. Aðili vísar til þess að hann og bróðir hans muni aðstoða hvorn annan hér á landi eins og þeir hafi gert hingað til. Þá telur aðili að tengsl hans séu ríkari og sérstakari en tengsl kæranda í framangreindum úrskurði. Þá sé hvergi í úrskurðinum vikið að ákvæðum Dyflinnarreglugerðarinnar eða til skilgreiningarinnar á nánustu aðstandendum. Þá sé ekki vikið að því að tengslin þurfi að vera ríkari en almennt gerist á milli annarra þeirra sem hafi sömu tengsl. Þá sé hvergi vísað til sanngirnismats heldur aðeins litið til þess að tengsl séu á milli ættingja og að viðkomandi kærandi eigi ekki ættingja í viðtökuríki. Aðili telur að það séu einu málefnalegu sjónarmiðin sem lögskýringargögn mæli fyrir um. Aðili telur afar brýn álitaefni tengd réttmætum væntingum, jafnræðisreglunni og málefnalegum sjónarmiðum hafi komið upp við þessa framkvæmd. Aðili telur að uppi sé óvissa um túlkun og svigrúm stjórnvalda sem mikilvægt sé að dómstólar veiti leiðbeiningar um. Þannig hafi væntanlegt mál aðila mikla þýðingu fyrir fleiri en hann einan.

Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Í íslenskum rétti gildir sú meginregla að málskot til dómstóla frestar ekki réttaráhrifum endanlegra ákvarðana stjórnvalda, sjá til hliðsjónar 2. málsl. 60. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944. Reglan er áréttuð í 1. málsl. 6. mgr. 104. laga um útlendinga nr. 80/2016 en þar segir að málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun á stjórnsýslustigi um að útlendingur skuli yfirgefa landið fresti ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess, sbr. 2. málsl. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga. Frestun á réttaráhrifum skal bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að málið hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Niðurstaða um hvort ástæða sé til að fresta réttaráhrifum úrskurðar kærunefndar ræðst af heildstæðu mati á hagsmunum aðila af því að réttaráhrifum úrskurðarins verði frestað og sjónarmiðum sem mæla gegn slíkri frestun. Meðal þeirra sjónarmiða sem líta ber til við þetta mat er hvort framkvæmd úrskurðarins valdi aðila óafturkræfum skaða, hvort framkvæmdin feli í sér verulegar hindranir á aðgengi aðila að dómstólum, hvort aðstæður sem þýðingu geta haft fyrir málið hafi breyst verulega eða hvort þörf sé á sérstakri varúð, m.a. með tilliti til hagsmuna barna. Þá lítur kærunefnd til þess hlutverks stjórnvalda að tryggja skilvirka framkvæmd laga um útlendinga. Kærunefnd hefur jafnframt litið til þess að heimild til frestunar réttaráhrifa á úrskurði nefndarinnar er undantekning frá meginreglu sem aðeins sé ætlað að ná til tilvika þar sem ástæða er til þess að fresta framkvæmd. Réttaráhrifum úrskurðar verði því ekki frestað af þeirri ástæðu einni að úrskurðurinn verði borinn undir dómstóla heldur þurfi að liggja fyrir tilteknar ástæður í fyrirliggjandi máli svo kærunefnd fallist á slíka beiðni.

Af beiðni aðila um frestun réttaráhrifa má ráða þá afstöðu hans að framkvæmd úrskurðar kærunefndar útlendingamála um að hann skuli yfirgefa landið takmarki möguleika hans til að fá endurskoðun úrskurðarins hjá dómstólum og njóta þar réttlátrar málsmeðferðar, sbr. 1. mgr. 70. gr. stjórnarskrárinnar. Ljóst er að vera aðila á landinu er ekki forsenda fyrir því að mál sem hann höfðar til ógildingar á úrskurði kærunefndar sé tækt til meðferðar hjá dómstólum. Þá hefur aðili möguleika á að gefa skýrslu fyrir dómi þótt hann sé ekki hér á landi, sbr. 2. mgr. 49. gr. og 3. og 4. mgr. 51. gr. laga um meðferð einkamála nr. 91/1991. Í því ljósi og með vísan til aðstæðna aðila að öðru leyti er það niðurstaða kærunefndar að ekki sé ástæða til að fresta réttaráhrifum úrskurðar í máli aðila á þeim grundvelli að framkvæmd úrskurðarins valdi tjóni á málatilbúnaði hans fyrir dómstólum eða skerði réttindi sem honum eru tryggð samkvæmt 70. gr. stjórnarskrárinnar, sbr. einnig dóma Héraðsdóms Reykjavíkur í málum nr. E-2434/2017 og E-6830/2020.

Með úrskurði kærunefndar útlendingamála hefur verið tekin afstaða til málsástæðna aðila varðandi umsókn hans um alþjóðlega vernd hér á landi og komist að niðurstöðu um að synja umsókn hans um efnismeðferð. Fyrir liggur að stjórnvöld í viðtökuríkinu hafa viðurkennt skyldu sína til þess að taka við aðila og umsókn hans um alþjóðlega vernd á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar. Kærunefnd ítrekar það sem kemur fram í úrskurði í máli aðila að athugun nefndarinnar hefur ekki leitt í ljós gögn sem gefa tilefni til að ætla að aðstæður í viðtökuríki séu þess eðlis að endursending aðila þangað sé í andstöðu við 1. og 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga eða 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu eða að honum sé ekki tryggð raunhæf leið til að ná fram rétti sínum þar í landi, sbr. 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar bera stjórnvöld viðtökuríkis ábyrgð á umsókn aðila um alþjóðlega vernd og er skylt að tryggja að hann verði ekki endursendur í slíkar aðstæður annars staðar. Í samræmi við framangreint er það mat kærunefndar að aðili eigi ekki á hættu að verða fyrir óafturkræfum skaða snúi hann aftur til viðtökuríkis.

Tiltölulega skammur tími er liðinn síðan nefndin úrskurðaði í máli aðila. Ekkert í gögnum málsins bendir til þess að aðstæður aðila eða aðstæður í ríkinu, sem vísa á aðila til, hafi breyst verulega síðan nefndin úrskurðaði í málinu á þann hátt að nefndin telji að það gæti haft áhrif á efnislega niðurstöðu málsins. Eftir skoðun á beiðni aðila um frestun réttaráhrifa telur kærunefnd að athugasemdir sem þar koma fram varðandi málsmeðferð og efnislegt mat kærunefndar í málinu séu ekki þess eðlis að ástæða sé til að ætla að niðurstaða kærunefndar í málinu sé haldin annmörkum sem leitt gæti til ógildingar úrskurðarins.

Í greinargerð vísar aðili til úrskurðar kærunefndar útlendingamála í máli nr. 550/2019 frá 21. nóvember 2019, þar sem fallist hafi verið á sérstök tengsl kæranda við föðurbróður sinn. Að mati kærunefndar eru einstaklingsbundnar aðstæður aðila í þessu máli og kæranda í framangreindu máli ólíkar og ekki hægt að jafna þeim saman. Í framangreindum úrskurði leit kærunefnd m.a. til stöðu kæranda og þess að föðurbróðir kæranda hafi gegnt ákveðnu umönnunarhlutverki í lífi hans. Þá færir talsmaður aðila fram þær málsástæður sem hann hyggst byggja málsókn sína á fyrir dómi. Rétt er að taka fram að beiðni um frestun réttaráhrifa felur ekki í sér endurskoðun á máli því sem liggur fyrir heldur hvort ástæða sé til að fresta réttaráhrifum úrskurðarins þar sem framkvæmd hans fæli í sér óafturkræfan skaða fyrir aðila. Verður ekki séð hvaða óafturkræfa skaða aðili verður fyrir ef réttaráhrifum í máli hans verður ekki frestað. Þá er honum einnig mögulegt að sinna meðferð málsins fyrir dómi í gegnum fjarfundarbúnað ef svo ber undir líkt og að framan greinir.

Samkvæmt framansögðu er það mat kærunefndar að ekki sé ástæða til að fallast á beiðni aðila um frestun réttaráhrifa úrskurðar kærunefndar í máli hans.

ÚRSKURÐARORÐ:

Kröfu aðila er hafnað.

The appellant’s request is denied.

Fyrir hönd kærunefndar útlendingamála,

Þorsteinn Gunnarsson, formaður.