25. október 2018 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 447/2018 - Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 25. október 2018 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 447/2018

í stjórnsýslumáli nr. KNU18090012

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 5. september 2018 kærði einstaklingur er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 20. ágúst 2018, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og vísa honum frá landinu.

Kærandi gerir kröfu um að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og umsókn hans um alþjóðlega vernd verði tekin til efnislegrar meðferðar hér á landi með vísan til 1.-3. mgr. 36. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sbr. 42. gr. sömu laga.Til vara er gerð krafa um að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og Útlendingastofnun verði gert að taka málið til meðferðar að nýju með vísan til 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og til 2. mgr. 23. gr. og 1. mgr. 25. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 17. apríl 2018. Við leit að fingraförum kæranda í Eurodac gagnagrunninum, þann sama dag, kom í ljós að fingraför hans höfðu verið skráð í grunninn af yfirvöldum í Svíþjóð. Þann 25. apríl 2018 var beiðni um viðtöku kæranda og umsóknar hans um alþjóðlega vernd beint til yfirvalda í Svíþjóð, sbr. b-lið 1. mgr. 18. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir nefnd Dyflinnarreglugerðin). Þann 4. maí 2018 barst svar frá sænskum yfirvöldum þess efnis að þau samþykktu viðtöku kæranda á grundvelli d-liðar 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Útlendingastofnun ákvað þann 20. ágúst 2018 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að vísa honum frá landinu. Ákvörðunin var birt fyrir kæranda þann 21. ágúst 2018 og kærði kærandi ákvörðunina þann 5. september 2018 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda barst kærunefnd 14. september 2018. Frekari gögn bárust kærunefnd þann 3. október 2018.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar var sú að umsókn kæranda um alþjóðlega vernd yrði ekki tekin til efnismeðferðar hér á landi og honum skyldi vísað frá landinu. Flutningur kæranda til Svíþjóðar fæli ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga, sbr. 3. og 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Kærandi hefði ekki slík tengsl við Ísland að nærtækast væri að hann fengi hér vernd eða að sérstakar aðstæður væru fyrir hendi þannig að ástæða væri til að beita ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kærandi var ekki talinn í sérstaklega viðkvæmri stöðu sem áhrif hefði á mál hans. Var umsókn kæranda um alþjóðlega vernd því synjað um efnismeðferð, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, og skyldi hann fluttur til Svíþjóðar.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að hann hafi misst báða foreldra sína og eldri bróður þegar hann var 9 ára gamall. Kærandi kveði sig vera að [...], sem sé minnihlutahópur í [...] og sæti ofsóknum og ofbeldi þar í landi. Kærandi kveði sig hafa orðið fyrir ofbeldi í heimaríki vegna stöðu sinnar og hann hafi flúið ofbeldi í heimaríki ásamt systur sinni og börnum hennar, en þau hafi orðið aðskilin. Í viðtali hjá Útlendingastofnun hafi kærandi greint frá því að hann sé áhyggjufullur, stressaður, glími við höfuðverk og sofi illa. Hann sé einnig í vandræðum með sjón og [...]. Þá hafi hann farið í aðgerð í Svíþjóð vegna líkamlegra áverka, en sú aðgerð hafi ekki hjálpað honum.

Kærandi telur að þrátt fyrir að heimild í c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga geti komið til skoðunar í málinu, sé engu að síður ótækt að beita þeirri heimild í tilviki sínu. Byggi kærandi kröfu sína á því að ekki sé heimilt að senda sig til Svíþjóðar á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar þar sem hann njóti verndar 42. gr. laga um útlendinga, sem mæli fyrir um grundvallarreglu þjóðaréttar um non-refoulement, sbr. sérstaklega 2. mgr. 42. gr. laganna. Fyrir liggi að kærandi hafi fengið lokasynjun í Svíþjóð og standi frammi fyrir flutningi til heimaríkis verði hann endursendur til Svíþjóðar. Reglan um non-refoulement sé, sem grundvallarregla þjóðaréttar, bindandi fyrir öll ríki án tillits til alþjóðasamninga, en hún hafi þó engu að síður verið tekin beint eða óbeint upp í fjölda alþjóðlegra samninga. Kærandi bendi á að ákvæði Dyflinnarreglugerðarinnar og heimild í lögum um útlendinga handa íslenskum stjórnvöldum til þess að synja efnismeðferð umsóknar um alþjóðlega vernd ef krefja megi annað aðildarríki Dyflinnarsamstarfsins um að taka við umsækjanda séu ekki rétthærri en grundvallarreglan um non-refoulement og ættu með réttu ekki að koma til álita ef mál sé þannig vaxið. Þá bendi kærandi á ummæli um non-refoulement í greinargerð innanríkisráðuneytisins um endursendingar til Ítalíu frá desember 2015, en þar komi m.a. fram að aðildarríki sem ætli að senda umsækjanda um alþjóðlega vernd til þriðja ríkis þurfi að fullvissa sig um að móttökuríkið brjóti ekki gegn alþjóðlegum skuldbindingum sínum. Annars gæti það aðildarríki sjálft verið brotlegt gegn 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem og 33. gr. Flóttamannasamningsins. Í skýrslu Amnesty International séu þvingaðar endursendingar til [...] harðlega gagnrýndar en Svíþjóð sé eitt af þeim löndum Evrópu sem hafi sent flesta umsækjendur um alþjóðlega vernd frá [...] aftur til síns heima.

Í greinargerð sinni gerir kærandi grein fyrir aðstæðum umsækjenda um alþjóðlega vernd í Svíþjóð og vísar í því sambandi til ýmissa sænskra og alþjóðlegra skýrslna. Þar komi m.a. fram að þrátt fyrir að umsóknum hafi fækkað á síðustu tveimur árum þá sé enn mikið álag á hæliskerfinu þar í landi. Sænsk stjórnvöld hafi á undanförnum árum gripið til ýmissa aðgerða í því skyni að draga úr umsóknum um alþjóðlega vernd í Svíþjóð, t.d. með því að taka tímabundið upp eftirlit á landamærum ríkisins. Þá hafi sænsk stjórnvöld einnig gripið til þess að setja tímabundin lög sem gildi til lok árs 2019, en þau setji t.d. ýmsar hömlur á umsóknir um dvalarleyfi, setji strangari skilyrði til fjölskyldusameiningar og felli úr gildi réttinn til viðbótarverndar. Lögum um móttöku umsækjenda um alþjóðlega vernd hafi verið breytt árið 2016. Samkvæmt breytingunum missi umsækjendur réttinn til búsetuaðstoðar og til fjárhagsaðstoðar um leið og úrskurður um endursendingu sé birtur. Þeim sé jafnframt gert að afhenda hælisskírteini sitt og bankakort, auk þess sem þeir missi í langflestum tilvikum réttinn til niðurgreiddrar heilbrigðisþjónustu. Þá hafi annmarkar verið á aðgengi umsækjenda um alþjóðlega vernd að upplýsingum um hæliskerfið, réttindi þeirra og skyldur. Í greinargerð sinni geri kærandi jafnframt grein fyrir stöðu [...] í [...]. Þeir séu minnihlutahópur sem búi einkum á dreifbýlli svæðum landsins. Þeir séu flestir [...] en [...] séu flestir [...]. [...] hafi sætt miklum ofsóknum í gegnum tíðina og [...] hafi m.a. lýst yfir stríði gegn [...]. Þótt [...] séu ekki lengur við völd í landinu þá sé mismunun gegn þeim enn gífurleg í dag af hálfu stjórnvalda og almennings.

Krafa kæranda er jafnframt reist á því að sérstakar ástæður mæli með því, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í því sambandi vísi kærandi til lögskýringargagna að baki ákvæðinu og telur að ummæli í frumvarpi því sem hafi orðið að gildandi lögum um útlendinga sýni vilja löggjafans til að víkka út gildissvið ákvæðisins frá eldri lögum. Þá vísi kærandi til skilgreiningar á hugtakinu „einstaklingar í sérstaklega viðkvæmri stöðu“ í 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga og bendi í því sambandi á að hann hafi orðið fyrir ítrekuðum árásum og ofbeldi í heimaríki, auk þess sem hann hafi gert grein fyrir andlegri vanheilsu sinni í viðtali hjá Útlendingastofnun. Þrátt fyrir að þessar upplýsingar hafi legið fyrir hafi Útlendingastofnun ekki óskað eftir áliti sérfræðinga til að meta alvarleika ástands hans. Telji kærandi það ekki í samræmi við þær skyldur sem Útlendingastofnun beri að fylgja samkvæmt lögum og reglum, enda þurfi fullnægjandi gögn að liggja fyrir svo stofnunin geti metið stöðu kæranda. Þá vísi kærandi jafnframt til ummæla í frumvarpi því sem hafi orðið að lögum nr. 81/2017, um breytingu á lögum um útlendinga, um þann vilja löggjafans að ávallt skuli taka til efnislegrar meðferðar umsóknir um alþjóðlega vernd ef umsækjandi sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu. Á stjórnvöldum hvíli rík skylda til að leggja heildstætt mat á einstaklingsbundnar aðstæður kæranda og þær líkamlegu og andlegu afleiðingar sem endursending gæti haft í för með sér fyrir hann, sbr. ummæli í úrskurði kærunefndar útlendingamála frá 9. maí 2017 í máli nr. 266/2017. Kærandi bendi jafnframt á að talsmanni kæranda hafi verið gefinn frestur til 15. júní sl. til að skila inn greinargerð í málinu, en kærandi hafi ekki átt tíma hjá lækni fyrr en þann 20. júní sl. Kærandi lagði fram beiðni um frest til að skila greinargerð í málinu þar til að nauðsynleg gögn lægju fyrir en Útlendingastofnun hafi neitað því með þeim rökum að ekki væri nauðsynlegt að læknisfræðileg gögn lægju fyrir á þeim tímapunkti.

Kærandi bendir enn fremur á að skilyrði reglugerðar nr. 276/2018, um breytingu á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017, varðandi sérstakar ástæður séu mun þrengri en kveðið sé á um í athugasemdum við lög um útlendinga og ráða megi af úrskurðum kærunefndar útlendingamála. Kærandi veki athygli á því að í 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga sé hvergi fjallað um aðgengi umsækjenda um alþjóðlega vernd til heilbrigðisþjónustu. Lögin geri það ekki að skilyrði að umsækjendur um alþjóðlega vernd séu haldnir skyndilegum, lífshættulegum sjúkdómi til þess að teljast til sérstaklega viðkvæmra einstaklinga. Telji kærandi að verulega skorti á að reglugerðin hafi lagastoð og því beri að líta framhjá ákvæðum hennar er varða mat á sérstökum ástæðum í máli þessu.

Varakrafa kæranda er reist á því að með ákvörðun sinni hafi Útlendingastofnun brotið gegn rannsóknarreglu stjórnsýsluréttar sem lögfest sé í 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993. Ekki sé unnt að sjá að Útlendingastofnun hafi tekið til greina fjölda opinberra heimilda sem gagnrýnt hafi framkvæmd sænskra yfirvalda í málum umsækjenda um alþjóðlega vernd frá [...] við mat á aðstæðum kæranda né heldur hafi stofnunin fjallað sérstaklega um þá gagnrýni sem sænsk stjórnvöld hafi sætt vegna þvingaðra endursendinga til [...]. Loks bendi kærandi á að í athugasemdum með frumvarpi til laga um útlendinga komi fram að samkvæmt 1. mgr. 25. gr. laganna sé lögð skylda á að stjórnvöld geri ráðstafanir í því skyni að bera möguleg kennsl á og skrá einkenni og ummerki um pyndingar eða annað alvarlegt líkamlegt og andlegt ofbeldi, en kærandi telji að slíkt mat hafi ekki farið fram og því beri að ógilda hina kærðu ákvörðun.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í 1. mgr. 36. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef heimilt sé að krefja annað ríki sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar um að taka við umsækjanda.

Fyrir liggur í máli þessu að sænsk stjórnvöld hafa samþykkt viðtöku á kæranda á grundvelli d-liðar 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, en Ísland skuldbatt sig til að fylgja reglugerðinni með samningi Íslands, Noregs og Evrópusambandsins frá 19. janúar 2001, um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða ríki skuli fara með beiðni um alþjóðlega vernd sem lögð er fram í aðildarríki eða á Íslandi eða í Noregi. Í III. kafla Dyflinnarreglugerðarinnar koma fram viðmið, í ákveðinni forgangsröð, um hvaða ríki skuli bera ábyrgð á umsókn um alþjóðlega vernd. Samþykki Svíþjóðar er byggt á því að kærandi hafi fengið synjun á umsókn sinni um alþjóðlega vernd þar í landi. Eru skilyrði c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga uppfyllt.

Í 2. mgr. 36. gr. kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.

Í 32. gr. a-b reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017 koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í 32. gr. a kemur m.a. fram að með sérstökum ástæðum sé átt við einstaklingsbundnar ástæður er varða umsækjanda sjálfan, aðrar en þær sem myndu að jafnaði rúmast innan 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Þá er m.a. nefnt í dæmaskyni ef umsækjandi mun eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar, ef umsækjandi af sömu ástæðu getur vænst þess að staða hans verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki og ef umsækjandi glímir við mikil og alvarleg veikindi sem meðferð við er aðgengileg hér á landi en ekki í viðtökuríki.

Þá er í 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga tekið fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því landi sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Við mat á því hvort senda eigi umsækjanda um alþjóðlega vernd til ríkis, sem hefur samþykkt að taka við honum á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar, ber stjórnvöldum að leggja sjálfstætt mat á hvort aðstæður þar brjóti gegn 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sem kveður á um að enginn maður skuli sæta pyndingum eða ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Í dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu hefur verið lagt til grundvallar að sú meðferð, sem einstaklingur eigi von á, verði að ná tilteknu lágmarks alvarleikastigi til þess að falla undir 3. gr. sáttmálans. Við það mat verði að horfa til allra aðstæðna í fyrirliggjandi máli, svo sem lengdar og eðlis meðferðar, andlegra og líkamlegra áhrifa hennar og í einhverjum tilvikum kyns, aldurs og heilsufars viðkomandi. Þá ber stjórnvöldum að leggja mat á hvort málsmeðferð vegna umsókna um alþjóðlega vernd tryggi umsækjendum raunhæfa leið til að ná fram rétti sínum, sbr. 13. gr. sáttmálans. Í samræmi við framkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu skal mat á meðferð umsókna um alþjóðlega vernd og móttöku og aðbúnaði umsækjenda í viðtökuríki taka mið af einstaklingsbundnum aðstæðum í hverju máli.

Greining á hvort kærandi sé í sérstaklega viðkvæmri stöðu

Samkvæmt gögnum málsins er kærandi [...] einhleypur og barnlaus karlmaður frá [...]. Hann kvaðst í viðtölum hjá Útlendingastofnun hafa orðið fyrir ofbeldi í heimaríki og að hann eigi við augnvandamál að stríða. Auk þess glími hann við [...] og sé með [...]. Þá kvað hann í viðtali hjá Útlendingastofnun, dags. 31. maí 2018, andlega heilsu sína ekki vera góða, hann sé áhyggjufullur og haldinn streitu. Þá kemur fram í gögnum málsins að kærandi hafi leitað til sálfræðings. Þar hafi verið lagður fyrir hann sjálfsmatskvarði en af niðurstöðu þess verði ráðið að kærandi sýni mikil einkenni áfallastreituröskunar.

Þrátt fyrir að framburður kæranda beri með sér að hann hafi verið þolandi ofbeldis í heimaríki og glími við líkamleg og andleg veikindi, er það mat kærunefndar að gögn málsins, þ. á m. framburður og gögn um heilsufar hans, beri ekki með sér að heilsufar kæranda sé svo alvarlegt að hann teljist í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga.

Aðstæður og málsmeðferð í Svíþjóð

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður og málsmeðferð í Svíþjóð, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:

Amnesty International Report 2017/18 (Amnesty International, 22. febrúar 2018),
Annual Report on the situation of Asylum in the European Union 2017 (European Asylum Support Office, 18. júní 2018),
Asylum Information Database, National Country Report: Sweden (European Council on Refugees and Exiles, 28. mars 2018),
Freedom in the World 2018 – Sweden (Freedom House, 28. maí 2018),
Good Advice for Asylum seekers in Sweden (The Swedish Network of Refugee Support Group, janúar 2017),
Observations by the United Nations High Commissioner for Refugees Regional Representation for Northern Europe on the draft law proposal on restrictions of the possibility to obtain a residence permit in Sweden (The UN High Commissioner for Refugees, 10. mars 2016),
Sweden 2017 Human Rights Report (United States Department of State, 20. apríl 2018) og
Upplýsingar af vefsíðu sænsku útlendingastofnunarinnar (www.migrationsverket.se).

Í framangreindum gögnum kemur fram að sænska útlendingastofnunin (s. Migrationsverket) tekur ákvarðanir er varða umsóknir um alþjóðlega vernd. Umsækjandi um alþjóðlega vernd á þess kost að bera synjun útlendingastofnunarinnar á umsókn sinni undir stjórnsýsludómstól (s. Migrationsdomstolen) og þeim dómi er unnt að áfrýja til áfrýjunardómstóls (s. Migrationsöverdomstolen). Umsækjendur um alþjóðlega vernd, sem hafa fengið endanlega synjun á umsókn sinni hjá sænsku útlendingastofnuninni og framangreindum dómstólum, eiga þess kost að leggja fram viðbótarumsókn hjá sænsku útlendingastofnuninni, að ákveðnum skilyrðum uppfylltum. Ef nýjar upplýsingar eða ný gögn liggja fyrir í máli umsækjanda, aðstæður hafa breyst verulega eða verulegir annmarkar hafa verið á fyrri málsmeðferð, geta skilyrði fyrir viðbótarumsókn verið uppfyllt. Synjun sænsku útlendingastofnunarinnar um að taka viðbótarumsókn til skoðunar má kæra og engin takmörk eru á því hversu oft umsækjandi getur lagt fram viðbótarumsókn um alþjóðlega vernd. Umsækjendur eiga rétt á takmarkaðri félagslegri aðstoð á meðan viðbótarumsókn er til meðferðar. Þá eiga umsækjendur um alþjóðlega vernd þess kost að leggja fram beiðni fyrir Mannréttindadómstól Evrópu um bráðabirgðaráðstöfun, skv. 39. gr. málsmeðferðarreglna dómstólsins, telji þeir endanlega niðurstöðu um synjun á umsókn um alþjóðlega vernd og brottvísun til heimaríkis hafa í för með sér hættu á ofsóknum eða meðferð sem muni brjóta í bága við ákvæði mannréttindasáttmála Evrópu.

Svíþjóð er aðildarríki Evrópusambandsins og hefur innleitt tilskipanir sambandsins vegna meðferðar og móttöku umsækjenda um alþjóðlega vernd. Samkvæmt framangreindum skýrslum um aðstæður og aðbúnað umsækjenda í Svíþjóð eiga þeir rétt á húsnæði, mataraðstoð og vasapeningum, geti þeir ekki framfleytt sér sjálfir. Þá kemur fram á áðurnefndri heimasíðu sænsku útlendingastofnunarinnar og í ársskýrslu Asylum Information Database, að umsækjendum um alþjóðlega vernd í Svíþjóð sé tryggður aðgangur að grunnheilbrigðisþjónustu. Sveitarfélagið sem umsækjandi um alþjóðlega vernd dvelst í hefur milligöngu um að útvega umsækjanda lækni og aðra heilbrigðisþjónustu við hæfi. Þá er tekið tillit til þarfa einstaklinga sem teljast vera í viðkvæmri stöðu, þ. á m. að því er varðar sérfræðiaðstoð. Greiða þarf vægt komugjald vegna heimsóknar á heilsugæslu en innlögn á spítala er umsækjanda að kostnaðarlausu. Fari kostnaður vegna heilbrigðisþjónustu fram úr ákveðinni upphæð er hægt að óska eftir fjárhagsaðstoð frá ríkinu.

Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér er ljóst að sænsk stjórnvöld uppfylla skyldur sínar varðandi lögfræðiaðstoð við umsækjendur um alþjóðlega vernd skv. tilskipun Evrópuþingsins og ráðsins nr. 32/2013 um málsmeðferð við veitingu og afturköllun alþjóðlegrar verndar, sbr. 19. og 20. gr. hennar. Þegar umsækjendur um alþjóðlega vernd leggja fram umsókn um vernd í Svíþjóð í fyrsta skipti eiga þeir rétt á lögfræði- og túlkaþjónustu án endurgjalds þegar umsókn er til meðferðar hjá sænsku útlendingastofnuninni og á kærustigum málsins. Umsækjendur um alþjóðlega vernd eiga hins vegar ekki rétt á lögfræðiþjónustu án endurgjalds við að leggja fram viðbótarumsókn en þeir geta átt rétt á að fá tilnefndan lögmann ef sænska útlendingastofnunin samþykkir að taka viðbótarumsóknina til skoðunar. Endurgjaldslaus túlkaþjónusta er ekki í boði við framangreinda málsmeðferð. Umsækjendur um alþjóðlega vernd geta einnig leitað til frjálsra félagasamtaka, t.d. ráðgjafarmiðstöðvar (s. Rådgivningsbyrån) sem veitir lögfræðiaðstoð og ráðgjöf.

Að mati kærunefndar bera gögn málsins það með sér að í Svíþjóð sé almennt veitt fullnægjandi vernd gegn brottvísun umsækjenda um alþjóðlega vernd til landa þar sem einstaklingar eiga á hættu að verða fyrir ofsóknum og lífi þeirra og frelsi ógnað (non-refoulement), sbr. IV. kafli sænskra laga um útlendinga (s. Utlänningslagen 2005:716). Er þá sérstaklega litið til þess að þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér benda eindregið til þess að málsmeðferð sænskra yfirvalda sé fullnægjandi og veiti umsækjendum um alþjóðlega vernd viðunandi úrræði til að tryggja að réttur þeirra sé ekki brotinn og að einstaklingsbundið mat verði lagt á aðstæður þeirra. Ekkert bendi til þess að umsækjendum sé synjað sjálfkrafa um alþjóðlega vernd í Svíþjóð eða þeir endursendir til heimaríkis án þess að leyst sé úr málum þeirra á einstaklingsgrundvelli.

Athugun kærunefndar á aðstæðum umsækjenda um alþjóðlega vernd í Svíþjóð hefur ekki leitt í ljós gögn sem gefa tilefni til að líta svo á að aðstæður eða móttökuskilyrði þeirra þar í landi séu þess eðlis að hætta sé á að endursending kæranda þangað brjóti í bága við 1. eða 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga eða 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þá benda öll gögn til þess að kæranda séu tryggð úrræði til að leita réttar síns í Svíþjóð bæði fyrir landsrétti og fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, sbr. 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Enn fremur er haft til hliðsjónar að Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur ekki lagst gegn endursendingu umsækjenda um alþjóðlega vernd til Svíþjóðar á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar.

Einstaklingsbundnar aðstæður kæranda

Áður hefur verið greint frá aðstæðum kæranda. Að mati kærunefndar bera gögn málsins ekki með sér að kærandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar eða að kærandi geti af sömu ástæðu vænst þess að staða hans verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Þá fær kærunefnd ekki séð að hann glími við mikil og alvarleg veikindi sem meðferð er aðgengileg við hér á landi en ekki í viðtökuríki, sbr. 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Af gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður og aðbúnað umsækjenda um alþjóðlega vernd í Svíþjóð verður ráðið að umsækjendur hafi aðgang að nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu og er það mat kærunefndar að kærandi komi til með að hafa aðgang að fullnægjandi heilbrigðisþjónustu þar í landi.

Að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæli með því að mál hans verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 31. maí 2018 ekki hafa sérstök tengsl við Ísland. Þar að auki er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hann lagði fram umsókn sína þann 17. apríl 2018.

Reglur stjórnsýsluréttar

Í greinargerð kæranda er gerð athugasemd við rannsókn Útlendingastofnunar með vísan til rannsóknarreglu 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og 2. mgr. 23. gr. og 1. mgr. 25. gr. laga um útlendinga. Kærandi bendir á að í hinni kærðu ákvörðun verði ekki séð að Útlendingastofnun hafi tekið til greina fjölda opinberra heimilda sem gagnrýnt hafi framkvæmd sænskra yfirvalda í málum umsækjenda um alþjóðlega vernd frá [...]. Þá kveður kærandi að stofnuninni hafi borið að uppfylla rannsóknarskyldu sína og afla og leggja mat á upplýsingar um andlegt og líkamlegt heilsufar kæranda með hliðsjón af þeim aðstæðum sem bíði hans í Svíþjóð og vegna yfirvofandi endursendingar til [...]. Slíkt mat hafi ekki verið framkvæmt og því beri að ógilda ákvörðun Útlendingastofnunar.

Af þessu tilefni bendir kærunefnd á að af gögnum málsins verði ráðið að Útlendingastofnun hafi bent talsmanni kæranda á að ef læknisfræðileg gögn bærust eftir að greinargerðarfrestur hjá stofnuninni væri liðinn yrðu þau tekin til skoðunar. Þá hafi talsmaður kæranda lagt fram komunótur frá Göngudeild sóttvarna þann 3. ágúst 2018, eða eftir að umræddur frestur leið. Af ákvörðun Útlendingastofnunar verður ráðið að stofnunin hafi lagt umræddar komunótur til grundvallar í málinu. Kærunefnd hefur farið yfir hina kærðu ákvörðun og málsmeðferð stofnunarinnar og telur ekki tilefni til þess að gera athugasemdir við hana. Kærunefnd hefur endurskoðað alla þætti málsins og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun.

Gildistaka breytinga á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017

Í greinargerð kæranda kemur fram að hann telji að verulega skorti á að reglugerð nr. 276/2018, um breytingu á reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, eigi sér viðhlítandi stoð í lögum. Af því tilefni tekur kærunefnd fram að reglugerðin er sett með stoð í 4. mgr. 36. gr. laga um útlendinga þar sem segir að ráðherra hafi heimild til að setja reglugerð um framkvæmd 36. gr. laganna. Löggjafinn hefur framselt ráðherra vald til að útfæra framangreind ákvæði nánar og ljóst að reglugerðina skortir ekki lagastoð. Eins og að framan greinir hefur kærunefnd lagt einstaklingsbundið mat á umsókn kæranda og komist að niðurstöðu um að synja henni um efnismeðferð með vísan til ákvæða laga um útlendinga eins og þau hafa verið útfærð í reglugerð um útlendinga. Er niðurstaða í málinu byggð á túlkun kærunefndar á framangreindum ákvæðum og sjónarmiðum sem nefndin telur málefnaleg eins og að framan hefur verið lýst. Að mati kærunefndar er því ekki tilefni til frekari umfjöllunar um þessar athugasemdir kæranda.

Frávísun

Kærandi kveðst hafa komið hingað til lands 14. apríl 2018. Hann sótti um alþjóðlega vernd 17. apríl s.á. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um alþjóðlega vernd verið synjað um efnismeðferð og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. gr. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Kærandi skal fluttur til Svíþjóðar eigi síðar en 6 mánuðum eftir birtingu þessa úrskurðar, sbr. til hliðsjónar 29. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, nema ákveðið verði að fresta réttaráhrifum úrskurðar þessa að kröfu kæranda, sbr. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga.

Samantekt

Í máli þessu hafa sænsk stjórnvöld fallist á að taka við kæranda og umsókn hans um alþjóðlega vernd á grundvelli ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar. Í ljósi alls ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að rétt sé að synja því að taka til efnismeðferðar umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi og senda kæranda til Svíþjóðar með vísan til c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Ákvörðun Útlendingastofnunar er því staðfest.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

Hjörtur Bragi Sverrisson

Árni Helgason Þorbjörg Inga Jónsdóttir

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála