Úrskurður nr. 119/2016
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 5. apríl 2016 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 119/2016
í stjórnsýslumáli nr. KNU15110018
Kæra [...]
á ákvörðun
Útlendingastofnunar
I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild
Þann 17. nóvember 2015 kærði[...], fd. [...], ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 6. nóvember 2015, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um hæli á Íslandi og endursenda hann til Noregs.
Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að Útlendingastofnun verði gert að taka umsókn hans um hæli til efnislegrar meðferðar.
Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 1. mgr. 30. gr. laga um útlendinga nr. 96/2002 og barst kæran fyrir lok kærufrests, sbr. 3. mgr. 30. gr. sömu laga.
II. Málsatvik og málsmeðferð
Kærandi lagði fram umsókn um hæli á Íslandi þann 29. september 2015. Við leit að fingraförum kæranda í svokölluðum Eurodac gagnagrunni þann sama dag kom í ljós að fingraför hans höfðu verið skráð í gagnagrunninn af yfirvöldum í Noregi og Finnlandi. Þann 6. október 2015 var beiðni um viðtöku kæranda beint til yfirvalda í Noregi, sbr. b-lið 1. mgr. 18. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir nefnd Dyflinnarreglugerðin). Þann 9. október 2015 barst svar frá norskum yfirvöldum þess efnis að þau samþykktu viðtöku kæranda á grundvelli d-liðar 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Útlendingastofnun ákvað þann 6. nóvember sl. að taka ekki umsókn kæranda um hæli hér á landi til efnismeðferðar og að hann skyldi endursendur til Noregs. Kærandi kærði ákvörðunina 17. nóvember sl. auk þess að óska eftir frestun réttaráhrifa á hinni kærðu ákvörðun á meðan mál hans væri til meðferðar. Fallist var á frestun réttaráhrifa á meðan málið væri til kærumeðferðar með bréfi kærunefndar, dags. 19. nóvember 2015. Greinargerð kæranda barst kærunefndinni 4. mars 2016. Með greinargerð kæranda barst fylgiskjal, greinargerð [...] sálfræðings, dags. 29. febrúar 2016.
Þann 22. mars sl. kom kærandi fyrir kærunefndina og gerði grein fyrir máli sínu, sbr. 5. mgr. 3. gr. b laga um útlendinga. Viðstaddir voru talsmaður kæranda og túlkur. Kærandi lagði fram viðbótargögn í viðtalinu. Í gögnunum er úrskurður norsku kærunefndar útlendingamála, dags. 18. ágúst 2015, þar sem m.a. kemur fram að kærandi sé ríkisborgari [...] en ekki [...] líkt og kærandi hafði áður haldið fram. Kærandi staðfesti þessar upplýsingar í viðtali hjá kærunefnd.
Kæra þessi hefur hlotið hefðbundna málsmeðferð, gagnaöflun er lokið og er málið hér með tekið til úrskurðar.
III. Ákvörðun Útlendingastofnunar
Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar, dags. 6. nóvember 2015, var sú að hælisumsókn kæranda yrði ekki tekin til efnismeðferðar hér á landi og hann skyldi endursendur til Noregs. Lagt var til grundvallar að Noregur virði ákvæði mannréttindasáttmála Evrópu og flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna, þar með talið bann við endursendingu til ríkis þar sem líf og frelsi kæranda kynni að vera í hættu (non-refoulement). Því fæli flutningur kæranda til Noregs ekki í sér brot gegn 1. mgr. 45. gr. laga um útlendinga. Þá var talið að kærandi hefði ekki slík tengsl við Ísland að ástæða væri til að beita ákvæði 2. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga. Aðstæður kæranda féllu ekki undir 16. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar og væru ekki slíkar að ástæða væri til að beita 1. mgr. 17. gr. reglugerðarinnar í málinu.
Varðandi þá málsástæðu kæranda að hann vildi ekki fara aftur til Noregs þar sem hann ætti á hættu að vera drepinn af hópi [...] í Noregi og jafnframt því að hann vildi gera eitthvað við líf sitt og leita betra lífs hér á landi, taldi Útlendingastofnun ekkert benda til þess að norsk yfirvöld gætu ekki aðstoðað kæranda þar í landi og að stofnunin sæi ekkert því til fyrirstöðu að senda kæranda aftur til Noregs.
IV. Málsástæður og rök kæranda
Í greinargerð kemur fram að kærandi hafi fengið synjun við hælisumsókn sinni í Noregi og verði þaðan sendur úr landi. Hann sé í hættu á að verða myrtur í Noregi þar sem hann hafi lent í útistöðum við [...] þar í landi sem hann sé hræddur við. Þá kveðst kærandi vera [...] Í greinargerð er m.a. vísað til eftirfarandi gagna: UNHCR proposals to address current and future arrivals of asylum-seekers, refugees and migrants by sea to Europe (UNHCR, mars 2015), Information Note, Dublin transfers post-Tarakhel: Update on European case law and practice (European Council on Refugees and Exiles, október 2015), vefsíðna norsku ríkisstjórnarinnar (regjeringen.no) og norsku útlendingastofnunar (udi.no).
Fram komi að norska ríkisstjórnin hafi nýlega kynnt breytingar á stefnu sinni í útlendingamálum og ráðherra innflytjendamála hafi látið hafa eftir sér að breytingarnar muni leiða til þess að stefna Noregs í málefnum hælisleitenda verði ein sú strangasta í Evrópu. Meðal helstu breytinga séu að reglur um fjölskyldusameiningar hafi verið hertar, kærufrestur í sumum málum hafi verið styttur úr þremur vikum í eina, unnt sé að synja um útgáfu búsetuleyfis þegar viðkomandi geti ekki sýnt fram á auðkenni sitt og tillögur séu um að afnema ókeypis lögfræðiaðstoð í tilteknum málum, m.a. í Dyflinnarmálum. Þá hafi verið tekið upp ótímabundið landamæraeftirlit í Noregi. Norsk stjórnvöld hafi m.a. tekið upp á því að dreifa upplýsingum í helstu samfélagsmiðlum í því skyni að letja fólk frá því að leita alþjóðlegrar verndar í Noregi. Enn fremur séu heimildir um vaxandi andúð í garð hælisleitenda og flóttamanna í Noregi og reglulega berist fréttir af íkveikjum í móttökumiðstöðvum landsins.
Í greinargerð er vikið að tillögum Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna vegna flóttamanna og hælisleitenda í Evrópu frá mars 2015, þar sem fram komi að Flóttamannastofnun leggi til að aðildarríki að Dyflinnarreglugerðinni beiti hér eftir reglugerðinni til fulls, þ.m.t. valkvæðum ákvæðum reglugerðarinnar. Í 17. gr. sé kveðið á um að ríkjum sé heimilt að taka hælisumsókn til meðferðar þó þau beri ekki ábyrgð á henni samkvæmt öðrum ákvæðum reglugerðarinnar, enda sé það upphaflegur tilgangur Dyflinnarsamstarfsins að aðildarríkin deili ábyrgðinni af auknu innstreymi flóttamanna til Evrópu fremur en að útvega ríkjum tæki til að varpa ábyrgð á önnur ríki.
Jafnframt greinir að af hálfu kæranda hafi verið óskað eftir að sálfræðingur myndi meta ástand kæranda þar sem andleg heilsa hans væri áhyggjuefni. Í greinargerð kemur fram að kærandi hafi sótt meðferð hjá [...] sálfræðingi sem hafi skilað greinargerð, dags. 29. febrúar 2016, þar sem m.a. segi að [...].
Loks er áréttað í greinargerð kæranda að hann hafi átt erfitt uppdráttar frá unga aldri. Í greinargerð sálfræðings komi fram að [...]. Hann hafi [...] Kærandi hafi fengið synjun við hælisumsókn sinni í Noregi og því sé ljóst að verði honum snúið til Noregs, verði hann sendur aftur til heimalands síns. Með hliðsjón af framangreindu sé andleg heilsa kæranda með þeim hætti að flutningur til Noregs sé honum ekki fyrir bestu.
Kærandi vísar, máli sínu til stuðnings, til 2. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga nr. 96/2002 og 1. mgr. 17. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar.
V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
1. Afmörkun úrlausnarefnis
Fyrir liggur í máli þessu að norsk stjórnvöld hafa samþykkt viðtöku á kæranda á grundvelli d-liðar 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar.
Úrlausnarefni kærumáls þessa er að skera úr um hvort Útlendingastofnun hafi tekið rétta ákvörðun þegar ákveðið var að taka ekki umsókn kæranda um hæli til efnismeðferðar og vísa honum til Noregs. Úrlausnarefni málsins er afmarkað við það hvaða ríki skuli bera ábyrgð á umsókn kæranda um alþjóðlega vernd.
2. Lagarammi
Í máli þessu gilda aðallega ákvæði laga um útlendinga nr. 96/2002, með síðari breytingum, ákvæði reglugerðar nr. 53/2003 um útlendinga, með áorðnum breytingum og ákvæði mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Auk þess ber að taka mið af ákvæðum Dyflinnarreglugerðarinnar en Ísland skuldbatt sig til að fylgja henni með samningi Íslands, Noregs og Evrópusambandsins frá 19. janúar 2001, um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða ríki skuli fara með beiðni um hæli sem lögð er fram í aðildarríki eða á Íslandi eða í Noregi. Í III. kafla hennar koma fram viðmið, í ákveðinni forgangsröð, um hvaða ríki skuli bera ábyrgð á hælisumsókn. Jafnframt ber að líta til annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.
Í d-lið 1. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga kemur fram að stjórnvöld geti, með fyrirvara um ákvæði 45. gr. laganna, synjað að taka til efnismeðferðar hælisumsókn ef krefja megi annað ríki sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar um að taka við umsækjanda (Dyflinnarmál). Þó kemur fram í 2. mgr. 46. gr. a sömu laga að ekki skuli endursenda flóttamann til annars ríkis hafi hann slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða sérstakar ástæður mæli annars með því. Samkvæmt 1. mgr. 45. gr. laga um útlendinga má einnig ekki senda útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir sem gætu leitt til þess að hann skuli teljast flóttamaður eða ef ekki er tryggt að hann verði ekki sendur til slíks svæðis. Samsvarandi verndar skal útlendingur njóta sem vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Við mat á því hvort beita skuli þessum ákvæðum í Dyflinnarmálum þarf einkum að kanna hvort aðstæður hælisleitenda í því ríki, sem endursenda á hælisleitanda til samkvæmt Dyflinnarreglugerðinni, kunni að brjóta gegn 3. gr.
mannréttindasáttmála Evrópu. Sé svo er óheimilt að senda hælisleitandann þangað og skal þá taka hælisumsókn viðkomandi til efnismeðferðar hér, sbr. einnig undanþágureglu 1. mgr. 17. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Eftir atvikum þarf enn fremur að skoða hvort slíkur ágalli sé á málsmeðferð þess ríkis, sem endursenda á til, að það brjóti í bága við 13. gr. mannréttindasáttmálans.
3. Aðstæður hælisleitenda og málsmeðferð í Noregi
Samkvæmt framkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu í málum er varða Grikkland og Ítalíu getur sú staða komið upp að óheimilt sé að endursenda hælisleitendur til einstakra ríkja vegna ástands í viðkomandi móttökuríki. Aðildarríki mannréttindasáttmálans verða að vera meðvituð um alvarlega galla við meðferð hælisumsókna eða í móttöku hælisleitenda í því aðildarríki sem endursenda skal til á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar. Verður því að skoða aðstæður hælisleitenda og málsmeðferð í Noregi.
Kærunefnd útlendingamála hefur farið yfir skýrslur og gögn um aðstæður og málsmeðferð í Noregi, sbr. m.a. Submission by the United Nations High Commissioner for Refugees: For the Office of the High Commissioner for Human Rights‘ Compilation Report – Universal Periodic Review: NORWAY (UNHCR, september 2013); Information for asylum seekers in Norway (Norwegian Organisation for Asylum Seekers, 2011); Norway 2014 Human Rights Report (United States Department of State, 25. júní 2015); Information Note, Dublin transfers post-Tarakhel: Update on European case law and practice (European Council on Refugees and Exiles, október 2015), auk upplýsinga af vefsíðum landinfo (landinfo.no), norsku útlendingastofnunar (www.udi.no), norsku kærunefndar útlendingamála (www.une.no), norskra dómstóla (www.domstol.no), norskra samtaka fyrir hælisleitendur (www.noas.no) og norskra stjórnvalda; (www.regjeringen.no).
Samkvæmt gögnum málsins veita stjórnvöld í Noregi fullnægjandi vernd gegn brottvísun hælisleitenda til landa þar sem einstaklingar eiga á hættu að verða fyrir ofsóknum og lífi þeirra og frelsi er ógnað (non-refoulement), sbr. 73. gr. norskra laga um útlendinga (n. lov om utlendingers adgang til riket og deres opphold her).
Gögn málsins sýna að hælisleitendur í Noregi sem fengið hafa synjun á hælisumsókn sinni hjá Útlendingastofnun (UDI) geta kært ákvörðun stofnunarinnar til norsku kærunefndar útlendingamála (UNE). Hælisleitendur sem fengið hafa synjun um hæli á báðum stjórnsýslustigum í landinu, eiga þess kost að fara fram á endurupptöku á hælismáli sínu hjá kærunefnd útlendingamála. Ef nýjar upplýsingar liggja fyrir í máli kæranda eða aðstæður eru breyttar varðandi heildaröryggi í heimaríki kæranda, geta skilyrði til endurupptöku verið uppfyllt. Kærendur njóta aðstoðar lögmanns á meðan á málsmeðferð í hælismáli þeirra á báðum stjórnsýslustigum stendur.
Hælisleitendur geta borið mál sitt undir norska dómstóla fái þeir synjun á umsókn sinni um hæli hjá norsku kærunefnd útlendingamála. Hælisleitendur eiga jafnframt kost á að leggja fram beiðni fyrir Mannréttindadómstól Evrópu um bráðabirgðaráðstöfun skv. 39. gr. málsmeðferðarreglna dómstólsins, telji þeir endanlega niðurstöðu um synjun á hæli hafa í för með sér hættu á ofsóknum eða meðferð sem brýtur í bága við ákvæði mannréttindasáttmálans.
Gögn málsins benda til þess að telji kærandi sig vera í hættu eða öryggi hans ógnað í Noregi þá geti hann leitað til lögregluyfirvalda í landinu.
Með vísan til framangreinds hefur athugun kærunefndar á aðstæðum hælisleitenda í Noregi ekki leitt í ljós gögn sem gefa tilefni til að líta svo á að aðstæður eða móttökuskilyrði hælisleitenda þar í landi séu þess eðlis að hætta sé á að endursending kæranda til Noregs brjóti í bága við 1. mgr. 45. gr. laga um útlendinga eða 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, verði hann sendur þangað. Þá benda öll gögn til þess að kæranda séu tryggð úrræði til að leita réttar síns í Noregi bæði fyrir landsrétti og fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, sbr. 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Ennfremur er haft til hliðsjónar að Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur ekki lagst gegn endursendingu hælisleitenda til Noregs á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar.
4. Sérstök tengsl við landið eða aðrar sérstakar ástæður skv. 2. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga nr. 96/2002
Aðspurður í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 26. október 2015 um hvort hann hefði einhver sérstök tengsl við Ísland, kvaðst kærandi eiga vini hér á landi. Varðandi mat á því hvort kærandi hafi einhver sérstök tengsl við landið þá beri að líta til þess að áður en kærandi kom hingað til lands hafði hann aldrei verið búsettur hérlendis en koma kæranda til Íslands og dvöl hans hér tengist einvörðungu umsókn hans um hæli hér á landi. Kærandi á ekki fjölskyldu eða ættingja hér á landi en vinatengsl uppfylla ekki skilyrði 2. mgr. 46. gr. a um sérstök tengsl við Ísland. Því til stuðnings má vísa til III. kafla Dyflinnarreglugerðarinnar um viðmiðanir til að ákvarða hvaða aðildarríki beri ábyrgð á umsókn um alþjóðlega vernd en þar er miðað við fjölskyldutengsl.
Við meðferð málsins hjá kærunefnd, skilaði kærandi inn greinargerð sálfræðings, dags. 29. febrúar 2016, sem er að hluta til rakin í framangreindum málsástæðum kæranda. Í henni kemur m.a. fram að kærandi hafi [...]. Hann kveður að [...]. Ekki sé ljóst af hverju kærandi hafi haldið til Noregs en þar hafi hann dvalið í fjögur ár og sótt um hæli. Hann hafi tvisvar fengið synjun við hælisumsókn sinni og í tvö ár hafi hann búið í húsnæði fyrir hælisleitendur þar sem hann hafi farið reglulega í sálfræðiviðtöl og m.a. unnið úr [...] . Honum hafi liðið betur eftir viðtölin.
Samkvæmt framkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu, í málum þar sem til álita kemur að flytja veikan einstakling úr landi, er einungis um brot á 3. gr. mannréttindasáttmálans að ræða við sérstakar aðstæður þar sem fyrir hendi eru rík mannúðarsjónarmið, sbr. m.a. dóm í máli Tatar gegn Sviss frá 14. apríl 2015. Veikur einstaklingur á ekki kröfu til þess að vera áfram í aðildarríki einungis til þess að njóta áfram heilbrigðis- eða félagslegrar þjónustu sem endursendingarríki veitir. Jafnvel þó að lífslíkur einstaklingsins minnki við brottvísun frá aðildarríki mannréttindasáttmálans þá er það eitt og sér ekki nóg til þess að um brot á 3. gr. sáttmálans sé að ræða.
Gögn málsins sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður hælisleitenda í Noregi, sýna að hælisleitendur hafa aðgang að ókeypis heilbrigðisþjónustu og sálfræðiþjónustu í Noregi. Túlkaþjónusta er jafnframt í boði fyrir hælisleitendur, þ.m.t. ef þeir þurfa túlkaþjónustu innan heilbrigðiskerfisins. Með vísan til framangreinds er það mat kærunefndar að þrátt fyrir veikindi kæranda þá feli flutningur hans til Noregs ekki í sér brot á 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Það er því mat kærunefndar að heilsufarslegt ástand kæranda sé ekki slíkt að það komi í veg fyrir flutning hans til Noregs. Hins vegar beinir kærunefndin því til Útlendingastofnunar að tryggja að fyrir endursendingu kæranda verði norsk stjórnvöld upplýst um heilsufar kæranda í samræmi við 32. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar.
Samkvæmt öllu framansögðu verður ekki talið að ástæða sé til að taka mál kæranda til efnismeðferðar á grundvelli sérstakra tengsla við Ísland eða annarra sérstakra ástæðna, sbr. 2. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga.
5. Samantekt
Í máli þessu hafa norsk stjórnvöld fallist á að taka við kæranda og umsókn hans um hæli á grundvelli ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar. Í ljósi alls framangreinds er fallist á að Útlendingastofnun hafi verið rétt að synja um efnismeðferð á umsókn kæranda um hæli hér á landi og ákveða að senda kæranda til Noregs með vísan til d-liðar 1. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga.
Með vísan til alls þess sem að framan er rakið er það því niðurstaða kærunefndar útlendingamála að staðfesta beri ákvörðun Útlendingastofnunar.
Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 33. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá því að beiðni um það er synjað. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að ákvörðun var tekin.
Úrskurðarorð
Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.
The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.
Hjörtur Bragi Sverrisson, formaður
Anna Valbjörg Ólafsdóttir Pétur Dam Leifsson