Úrskurður nr. 110/2015
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 26. ágúst 2015 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 110/2015
í stjórnsýslumáli nr. KNU15050001
Kæra [...]
á ákvörðun
Útlendingastofnunar
I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild
Þann 30. apríl 2015 kærði [...], fd. [...], ríkisborgari [...] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 9. apríl 2015, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um hæli og endursenda hann til Noregs.
Kærandi krefst þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að Útlendingastofnun verði gert að taka umsókn hans um hæli til efnislegrar meðferðar.
Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 1. mgr. 30. gr. laga um útlendinga nr. 96/2002 og barst kæran fyrir lok kærufrests, sbr. 3. mgr. 30. gr. sömu laga.
II. Málsatvik og málsmeðferð
Kærandi lagði fram umsókn um hæli á Íslandi þann 9. febrúar 2015. Við leit að fingraförum kæranda í svokölluðum Eurodac gagnagrunni, þann 27. febrúar 2015, kom í ljós að fingraför hans höfðu verið skráð í grunninn af yfirvöldum í Noregi og Svíþjóð. Þann 5. mars 2015 var beiðni um viðtöku kæranda og umsóknar hans um hæli beint til yfirvalda í Noregi, sbr. 1. mgr. 18. gr. reglugerðar evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir nefnd Dyflinnarreglugerðin). Þann 11. mars 2015 barst svar frá norskum yfirvöldum þess efnis að þau samþykktu viðtöku kæranda á grundvelli d-liðar 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Útlendingastofnun ákvað þann 9. apríl 2015 að taka ekki umsókn kæranda um hæli hér á landi til efnismeðferðar og að hann skyldi endursendur til Noregs. Ákvörðunin var birt honum þann 20. apríl 2015 og þann 30. apríl s.á. kærði kærandi ákvörðunina til kærunefndar útlendingamála auk þess að óska eftir því að réttaráhrifum hinnar kærðu ákvörðunar yrði frestað á meðan mál hans væri til kærumeðferðar. Með bréfi kærunefndar útlendingamála, dags. 28. maí 2015, var fallist á frestun réttaráhrifa á meðan málið væri til meðferðar hjá kærunefndinni. Greinargerð kæranda, ásamt fylgigögnum, barst þann 22. maí 2015 og þann 8. júlí sl. kom kærandi fyrir kærunefndina og gerði grein fyrir máli sínu, sbr. 5. mgr. 3. gr. b laga um útlendinga.
Kæra þessi hefur hlotið hefðbundna málsmeðferð, gagnaöflun er lokið og er málið hér með tekið til úrskurðar.
III. Ákvörðun Útlendingastofnunar
Í ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 9. apríl 2015, kemur fram að norsk stjórnvöld beri ábyrgð á afgreiðslu umsóknar kæranda um hæli á grundvelli d-liðar 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar.
Því hafi verið tekið til skoðunar hvort einhverjar ástæður mæli gegn því að umsækjandi yrði sendur til Noregs.
Útlendingastofnun telur málsmeðferð norskra yfirvalda í samræmi við alþjóðlegar skuldbindingar sem Noregur og aðildarríki Evrópusambandsins hafa gengist undir að fylgja við meðferð hælisumsókna. Ekkert hafi komið fram sem bendi til þess að umsókn kæranda eigi á hættu að hljóta ósanngjarna málsmeðferð í Noregi eða að mál kæranda fái ekki vandaða og efnislega málsmeðferð verði hann endursendur til Noregs. Engin gögn bendi til þess að slíkur kerfisbundinn galli sé á aðbúnaði og meðferð hælisleitenda í Noregi sem leiði til þess að kærandi standi frammi fyrir raunverulegri hættu á að sætta ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð þar í landi. Þar að auki hafi ekki verið sýnt fram á að norsk stjórnvöld muni ekki veita kæranda þá vernd sem áskilin er í alþjóðlegum skuldbindingum Noregs á sviði mannréttinda, þar á meðal reglunni um að mönnum skuli ekki vísað brott þangað sem líf þeirra eða frelsi kann að vera í hættu. Jafnframt bendi ekkert til þess að flutningur kæranda til Noregs brjóti í bága við 33. gr. flóttamannasamningsins, 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu eða 1. mgr. 45. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun telur ljóst að kærandi eigi raunhæfa möguleika á að leita réttar síns fyrir stjórnvöldum í Noregi og eftir atvikum fyrir Mannréttindadómstól Evrópu.
Kærandi var ekki talinn hafa slík sérstök tengsl við Ísland að ástæða væri til að beita ákvæði 2. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga. Þá voru aðstæður í máli kæranda ekki taldar slíkar að þær féllu undir 16. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, eða að ástæða væri til að beita undanþáguheimild 1. mgr. 17. gr. reglugerðarinnar í málinu. Niðurstaða Útlendingastofnunar var því sú að umsókn kæranda, þess efnis að honum verði veitt hæli á Íslandi sem flóttamanni, yrði ekki tekin til efnismeðferðar hér á landi og skuli hann endursendur til Noregs.
IV. Málsástæður og rök kæranda
Í gögnum málsins kemur fram að kæranda hefur verið synjað um hæli á báðum stjórnsýslustigum í Noregi. Hann kveðst hafa fengið lögfræðiaðstoð við meðferð kærumáls síns þar í landi auk þess að hafa fengið húsnæði, fjárhagsaðstoð og félagslega aðstoð frá norskum stjórnvöldum. Hann kveðst hafa átt í erfiðleikum með að skilja túlk í viðtali vegna máls hans í Noregi.
Talsmaður kæranda telur að ágalli hafi verið á málsmeðferð norskra yfirvalda í máli kæranda. Kærandi hafi ekki getað lýst staðháttum og kennileitum í heimaborg hans, [...], fyrir norskum stjórnvöldum auk þess sem hann hafi endurtekið sömu setningarnar í tungumálaprófi. Það hafi vakið grunsemdir um að hann sé í raun ekki frá [...]. Þá bendir talsmaður á að tungumálaprófið hafi ekki farið fram með réttum hætti þar sem kæranda hafi ekki verið gefnar leiðbeiningar um hvernig prófið færi fram. Það sé mat talsmanns kæranda að skoða þurfi þessi atriði í ljósi þess að kærandi sé ólæs og óskrifandi og hafi aldrei gengið í skóla. Það sé ekki hægt að gera sömu kröfur til einstaklinga í slíkri stöðu og til annarra með menntun. Þar að auki kveðst kærandi hafa verið óttasleginn í viðtölum varðandi mál hans í Noregi.
Í greinargerð kæranda er því haldið fram að kærandi verði umsvifalaust sendur til [...] verði hann endursendur til Noregs. Þar muni hans líklega bíða ómannúðleg og vanvirðandi meðferð, en hann óttist bæði stjórnvöld, því þau gruni hann um að vera njósnara fyrir [...] þar sem þau gruni hann um að hafa flúið þau. Með endursendingu kæranda til Noregs beri íslensk stjórnvöld ábyrgð á því að kæranda verði vísað aftur til [...]. Slík ákvörðun myndi brjóta í bága við 45. gr. laga um útlendinga, 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrárinnar, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, 6. og 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 33. gr. flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna. Að auki
bendir talsmaður kæranda á að þversögn sé fólgin í úrskurði norsku kærunefndar útlendingamála, en þar sé það látið að því liggja að kærandi sé ekki frá [...], en þrátt fyrir það sé niðurstaða stjórnvalda að vísa honum þangað.
Þá er í greinargerð kæranda bent á að þeir sem vilja fara með mál sitt fyrir norska dómstóla verða að greiða lögfræðikostnað úr eigin vasa, en frá því gildi þröngar undantekningar. Kærandi sé eignalaus og hafi ekki ráð á því að greiða fyrir lögfræðiþjónustu. Jafnframt muni kærandi þurfa að leita sér aðstoðar lögmanns kjósi hann að leggja fram beiðni um bráðabirgðaráðstöfun fyrir Mannréttindadómstól Evrópu. Ekki sé með sanngirni hægt að gera þá kröfu að ólöglærðir einstaklingar undirbúi slíka kröfugerð án lögfræðilegrar aðstoðar.
Þegar kærandi kom fyrir kærunefndina, þann 8. júlí 2015, og gerði grein fyrir máli sínu greindi hann frá því að hann væri [...]. Hann kvaðst ekki hafa sagt frá því við meðferð máls hans í Noregi þar sem hann vildi ekki að það fréttist til [...] í Noregi.
V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
1. Afmörkun úrlausnarefnis
Úrlausnarefni kærumáls þessa er að skera úr um hvort Útlendingastofnun hafi tekið rétta ákvörðun þegar ákveðið var að taka ekki umsókn kæranda um hæli til efnismeðferðar og vísa honum til Noregs.
Úrlausnarefni málsins er afmarkað við það hvaða ríki skuli bera ábyrgð á umsókn kæranda um alþjóðlega vernd og skuli taka hana til efnislegrar meðferðar. Í úrskurði kærunefndarinnar verður því ekki tekin afstaða til þess hvort aðstæður kæranda séu með þeim hætti að hann teljist flóttamaður í skilningi 1. mgr. 44. gr. laga um útlendinga nr. 96/2002, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951, eða 2. mgr. 44. gr. sömu laga. Verður því ekki fjallað um stöðu kæranda í heimalandi hans.
2. Lagarammi
Í máli þessu gilda aðallega ákvæði laga um útlendinga nr. 96/2002, með síðari breytingum, ákvæði reglugerðar nr. 53/2003 um útlendinga, með áorðnum breytingum og ákvæði mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Auk þess ber að taka mið af ákvæðum Dyflinnarreglugerðarinnar en Ísland skuldbatt sig til að fylgja henni með samningi Íslands, Noregs og Evrópusambandsins frá 19. janúar 2001, um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða ríki skuli fara með beiðni um hæli sem lögð er fram í aðildarríki eða á Íslandi eða í Noregi. Í III. kafla hennar koma fram viðmið, í ákveðinni forgangsröð, um hvaða ríki skuli bera ábyrgð á hælisumsókn. Jafnframt ber að líta til annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.
Í d-lið 1. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga kemur fram að stjórnvöld geti, með fyrirvara um ákvæði 45. gr. laganna, synjað að taka til efnismeðferðar hælisumsókn ef krefja megi annað ríki sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar um að taka við umsækjanda (Dyflinnarmál). Þó kemur fram í 2. mgr. 46. gr. a sömu laga að ekki skuli endursenda flóttamann til annars ríkis hafi hann slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða sérstakar ástæður mæli annars með því. Samkvæmt 1. mgr. 45. gr. laga um útlendinga má einnig ekki senda útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir sem gætu leitt til þess að hann skuli teljast flóttamaður eða ef ekki er tryggt að hann verði ekki sendur til slíks svæðis. Samsvarandi verndar skal útlendingur njóta sem vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta
lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Við mat á því hvort beita skuli þessum ákvæðum í Dyflinnarmálum þarf einkum að kanna hvort aðstæður hælisleitenda í því ríki, sem endursenda á hælisleitanda til samkvæmt Dyflinnarreglugerðinni, kunni að brjóta gegn 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Sé svo er óheimilt að senda hælisleitandann þangað og skal þá taka hælisumsókn viðkomandi til efnismeðferðar hér, sbr. einnig undanþágureglu 1. mgr. 17. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Eftir atvikum þarf enn fremur að skoða hvort slíkur ágalli sé á málsmeðferð þess ríkis, sem endursenda á til, að það brjóti í bága við 13. gr. mannréttindasáttmálans.
3. Aðstæður hælisleitenda og málsmeðferð í Noregi
Samkvæmt framkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu í málum er varða Grikkland og Ítalíu getur sú staða komið upp að óheimilt sé að endursenda hælisleitendur til einstakra ríkja vegna ástands í viðkomandi móttökuríki. Aðildarríki mannréttindasáttmálans verða að vera meðvituð um alvarlega galla við meðferð hælisumsókna eða í móttöku hælisleitenda í því aðildarríki sem endursenda skal til á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar. Verður því að skoða aðstæður hælisleitenda og málsmeðferð í Noregi.
Kærunefnd útlendingamála hefur farið yfir skýrslur um aðstæður og málsmeðferð í Noregi, sbr. Submission by the United Nations High Commissioner for Refugees: For the Office of the High Commissioner for Human Rights‘ Compilation Report – Universal Periodic Review: NORWAY (UNHCR, september 2013); Information for asylum seekers in Norway (Norwegian Organisation for Asylum Seekers, 2011) og 2014 Country Reports on Human Rights Practices - Norway (United States Department of State, 25. júní 2015), auk upplýsinga af vefsíðum norsku útlendingastofnunarinnar (www.udi.no) og Norsk organisasjon for asylsøkere (www.noas.no). Samkvæmt þeim tekur norska útlendingastofnunin ákvarðanir er varðar umsóknir um hæli. Hælisleitandi á þess kost að bera synjun útlendingastofnunarinnar undir kærunefnd útlendingamála.
Noregur hefur sem fyrr greinir samþykkt að taka við kæranda á grundvelli d-liðar 1. mgr. 18. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar, sbr. bréf þess efnis dags. 11. mars 2015, en samkvæmt því ákvæði er tekið aftur við umsækjanda sem þegar hefur verið synjað um hæli. Hælisleitandi sem hefur fengið synjun á beiðni sinni á báðum stjórnsýslustigum í Noregi á möguleika á að óska eftir endurupptöku en samkvæmt norskum rétti getur kærandi óskað eftir endurupptöku máls hjá norsku kærunefnd útlendingamála. Nánari upplýsingar þar að lútandi má m.a. finna á vefsíðu norsku kærunefndarinnar í útlendingamálum (www.une.no). Þar er sérstaklega tekið fram að kærunefndinni beri skylda til að fjalla um og svara beiðnum um endurupptöku á eigin ákvörðunum.
Fái hælisleitandi synjun á umsókn sinni um hæli hjá norsku kærunefnd útlendingamála getur hann að auki farið með mál sitt fyrir almenna dómstóla þar í landi. Einnig á kærandi þess kost að leita til umboðsmanns norska stórþingsins (n. Sivilombudsmannen).
Noregur er aðili að flóttamannasamningi Sameinuðu þjóðanna og mannréttindasáttmála Evrópu. Norsk stjórnvöld eru bundin af sömu alþjóðlegu skuldbindingum og Ísland, þar á meðal reglunni um að vísa fólki ekki þangað sem líf þess eða frelsi kann að vera í hættu (non-refoulement), sbr. 73. grein norsku útlendingalaganna. Sérstaklega er tekið fram í 90. gr. norsku útlendingalaganna að ekki megi framkvæma ákvörðun í máli þar sem útlendingur ber fyrir sig að vera flóttamaður nema það liggi ljóst fyrir að ekki sé verið að vísa viðkomandi þangað sem líf hans eða frelsi kann að vera í hættu. Þá kemur fram í framangreindri skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins (2014 Country Reports on Human
Rights Practices - Norway (United States Department of State, 25. júní 2015)) að norsk stjórnvöld virði regluna um að endursenda ekki hælisleitendur þangað sem líf þeirra eða frelsi sé í hættu.
Í framangreindri skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins kemur fram að norsk lög banni mismunun m.a. á grundvelli [...] og að stjórnvöld hafi almennt framfylgt þeim lögum. Þá kemur fram að norsk löggjöf banni mismunun gegn [...] og verndar slíka einstaklinga gegn brotum. Jafnframt kemur fram í skýrslunni að norsk stjórnvöld settu af stað sérstakt verkefni í að þjálfa lögreglumenn í að ná betur til [...].
Athugun kærunefndarinnar á aðstæðum hælisleitenda í Noregi hefur ekki leitt í ljós gögn sem gefa tilefni til að líta svo á að aðstæður eða móttökuskilyrði hælisleitenda í Noregi séu þess eðlis að hætta sé á að endursending kæranda til Noregs brjóti í bága við 1. mgr. 45. gr. laga um útlendinga eða 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, verði hann sendur þangað. Þá benda öll gögn til þess að kæranda séu tryggð úrræði til að leita réttar síns í Noregi. Verður því, með vísan til ofangreinds, ekki talið að endursending kæranda til Noregs brjóti gegn 3. gr. eða 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu.
Ef til þess kæmi að norsk stjórnvöld taki endanlega ákvörðun um að flytja kæranda til heimaríkis hans eða annars ríkis þar sem kærandi telur raunverulega hættu vera á að hann sæti ofsóknum, pyndingum eða ómannlegri eða vanvirðandi meðferð, á kærandi raunhæft úrræði með því að leggja fram beiðni til Mannréttindadómstóls Evrópu um bráðabirgðaráðstöfun skv. 39. gr. málsmeðferðarreglna dómstólsins. Slík beiðni mundi í því tilviki beinast að norska ríkinu.
Með vísan til ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að aðstæður hælisleitenda og málsmeðferð stjórnvalda í Noregi sé í samræmi við þær alþjóðlegu skuldbindingar sem Noregur og önnur Evrópuríki hafa gengist undir að framfylgja. Kærunefndin telur samkvæmt framansögðu engin rök hníga til að flutningur kæranda til Noregs á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar muni fara í bága við 1. mgr. 45. gr. laga um útlendinga eða 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þá hefur Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna ekki lagst gegn endursendingu hælisleitenda til Noregs á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar.
4. Sérstök tengsl við landið eða aðrar sérstakar ástæður skv. 2. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga nr. 96/2002
Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 26. mars 2015 ekki hafa sérstök tengsl við Ísland. Áður en kærandi kom til landsins hafði hann aldrei verið búsettur hérlendis en koma kæranda og dvöl hans hér tengist einvörðungu umsókn hans um hæli. Þá á kærandi ekki fjölskyldu eða ættingja hér á landi. Kærandi á því engra hagsmuna að gæta hér á landi annarra en þeirra sem felast í því að umsókn hans um að staða hans sem flóttamanns verði tekin til efnislegrar umfjöllunar. Þá benda gögn ekki til þess að aðstæður hans séu að öðru leyti svo sérstakar að ákvæði 2. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga eigi við. Verður því ekki talið að ástæða sé til að taka mál kæranda til efnismeðferðar á grundvelli sérstakra tengsla við Ísland eða annarra sérstakra ástæðna.
5. Samantekt
Í máli þessu hafa norsk stjórnvöld fallist á að taka við kæranda og umsókn hans um hæli á grundvelli ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar. Í ljósi alls ofangreinds er fallist á að Útlendingastofnun hafi verið rétt að synja um efnismeðferð á umsókn kæranda um hæli hér á landi og ákveða að senda kæranda til Noregs með vísan til d-liðar 1. mgr. 46. gr. a laga um útlendinga.
Með vísan til alls þess sem að framan er rakið er það niðurstaða kærunefndar útlendingamála að staðfesta beri ákvörðun Útlendingastofnunar.
Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 33. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá því að beiðni um það er synjað. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því ákvörðun var tekin.
Úrskurðarorð
Ákvörðun Útlendingastofnunar frá 9. apríl 2015 í máli [...], fd. [...], er staðfest.
The decision of the Directorate of Immigration of 9 April 2015, in the case of [...], d.o.b. [...], is affirmed.
Hjörtur Bragi Sverrisson, formaður
Pétur Dam Leifsson Vigdís Þóra Sigfúsdóttir