9. desember 2021 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 649/2021 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Hinn 9. desember 2021 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 649/2021

í stjórnsýslumáli nr. KNU21100012

Kæra […]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Hinn 5. október 2021 kærði einstaklingur er kveðst heita […], vera fæddur […] og vera ríkisborgari Gíneu (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 15. september 2021, um að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga.

Kærandi krefst þess aðallega að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að honum verði veitt viðbótarvernd með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara krefst kærandi þess að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða með vísan til 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi hinn 16. júlí 2021. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun m.a. hinn 16. ágúst 2021 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 15. september 2021, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 5. október 2021. Kærunefnd barst greinargerð kæranda hinn 20. október 2021. Í ljósi frásagnar kæranda og skýrslna um heimaríki taldi kærunefnd ekki ástæðu til að gefa kæranda kost á að koma fyrir nefndina, sbr. 7. mgr. 8. gr. laga um útlendinga.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hann sé í hættu í heimaríki sínu vegna almenns ástands þar í landi og vegna hótana föðurfjölskyldu um að kvænast frænku sinni.

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda var sú að kærandi væri ekki flóttamaður og honum skyldi synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi samkvæmt ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða samkvæmt 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.

Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda til kærunefndar er vísað til viðtala hans hjá Útlendingastofnun. Þar hafi kærandi greint frá því að hafa fæðst í Conakry, höfuðborg Gíneu. Hann hafi orðið að hætta í skóla níu ára gamall þegar faðir hans hafi látist. Hann hafi síðar verið ættleiddur þegar hann hafi misst móður sína. Föðurfjölskylda hans hafi þó gert kröfu um að hann fylgdi siðum og reglum þeirra og hafi hún haft í hótunum við hann þegar hann hafi neitað því. Fjölskyldan leiti nú að kæranda. Kærandi hafi greint frá því í viðtali að faðir hans væri ættaður frá héraði sem heiti […] og að hann tali tungumál héraðsins, […]. Sjálfur hafi hann alist upp í höfuðborginni Conakry, þar sem tungumálið Susu sé talað, þar til faðir hans og móðir hafi fallið frá og hann verið ættleiddur af konu úr móðurætt hans í […]. Þar hafi hann búið í um fimm ár áður en þau hafi flutt aftur til Conakry. Kærandi hafi ekki lokið langri skólagöngu og virðist því ekki skilja að fullu að í Gíneu séu mismunandi þjóðernishópar, en hann hafi einungis kallað þá tungumálahópa. Kærandi hafi greint frá því að vera múslimi. Þá hafi hann greint frá því að föðurfjölskylda hans hafi viljað að hann kvæntist stúlku sem væri frænka hans. Hann hafi verið mótfallinn þeim ráðahag og þegar hann hafi synjað hafi fjölskyldan hótað honum öllu illa, m.a. því að drepa hann. Hann hafi því flúið landið og frétt síðar í Senegal að föðurfjölskyldan leiti hans. Kærandi hafi greint frá því að lögregla og yfirvöld í Gíneu veiti almennum borgurum landsins enga vernd, hvorki gegn tilviljanakenndu ofbeldi né hótunum af því tagi sem hann hafi setið undir frá föðurfjölskyldu sinni. Þá einkennist daglegt líf almennings af þeim óróa of ofbeldi sem hafi viðgengist undanfarna áratugi. Algjör lögleysa ríki í Gíneu og stjórnvöld beiti almenning ofbeldi.

Í greinargerð kæranda er fjallað um aðstæður í Gíneu. Þar er m.a. gerð grein fyrir ástandi mannréttindamála í landinu með vísan til skýrslna alþjóðlegra stofnana og mannréttindasamtaka. Meðal þess sem fjallað er um er valdarán gíneska hersins hinn 5. september 2021 og þá óvissu sem því fylgir, spillingu innan stjórnvalda, stöðu þjóðernishópa í landinu, mannréttindabrot af hálfu stjórnvalda og stöðu heilbrigðiskerfisins og efnahags í landinu.

Kærandi krefst þess aðallega að honum verði veitt viðbótarvernd hér á landi með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Kærandi eigi á hættu að sæta ómannúðlegri og vanvirðandi meðferð í heimaríki sínu vegna aðstæðna þar í landi. Frásögn kæranda sé stutt, einföld, skýr, trúverðug og samræmis gæti í henni. Þá fái frásögn kæranda stuðning í almennum heimildum varðandi aðstæður almennt í Gíneu og vangetu stjórnvalda til að vernda borgara landsins. Kæranda hafi borist hótanir frá föðurfjölskyldu sinni eftir að hafa neitað að kvænast frænku sinni. Sú frásögn kæranda fái stuðning í heimildum, en meðal almennra hefða múslima séu hjónabönd milli frændsystkina og ráði fjölskyldur, einkum í föðurætt, slíkum ráðahag. Einnig sé þekkt að fallist ungt fólk ekki á þessi hjónabönd kunni það að hafa alvarlegar afleiðingar í för með sér. Þá sé almennt ástand í Gíneu slæmt, en meðal þess sem einkennt hafi landið í langan tíma sé órói og öryggisleysi. Þá tilheyri kærandi fámennum þjóðernishópi, […], en átök og ofbeldi milli þjóðernis- og trúarhópa séu algeng í Gíneu. Þá hafi stjórnvöld í Gíneu hvorki fullnægjandi getu né vilja til að veita kæranda vernd.

Kærandi gerir athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar í máli hans, m.a. við mat stofnunarinnar á einstaklingsbundnum aðstæðum kæranda og að þær bendi ekki til þess að hann eigi á hættu ofsóknir. Stofnunin hafi ekki tekið nægilegt tillit til persónulegra aðstæðna kæranda sem og síðustu sviptinga í stjórn Gíneu.

Kærandi telur að með endursendingu hans til heimaríkis yrði brotið gegn meginreglunni um bann við endursendingu, sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga. Að auki telur kærandi að slík ákvörðun brjóti í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, sbr. lög nr. 33/1944, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, 6. og 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 33. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna.

Verði ekki fallist á aðalkröfu málsins krefst kærandi þess til vara að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Ákvæðið heimili veitingu slíks dvalarleyfis þegar útlendingur geti sýnt fram á ríka þörf á vernd, t.d. vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki. Í greinargerð kæranda kemur fram að kærandi hafi ríka þörf fyrir vernd vegna erfiðra félagslegra aðstæðna. Í Gíneu myndi kærandi ekki njóta stuðnings fjölskyldu enda hafi hann misst báða foreldra sína og sé í hættu vegna hótana föðurfjölskyldu sinnar. Kærandi tilheyri fámennum þjóðernishóp í landinu og vegna fjölskylduaðstæðna yrði erfitt fyrir hann að fá vernd eða stuðning fólks af sama uppruna og hann. Félagslegt kerfi landsins byggi á því að fólki standi til boða aðstoð fjölskyldu eða nærsamfélags og þar með eigi kærandi enga möguleika á stuðningi. Þá sé spilling viðvarandi í Gíneu, mannréttindabrot viðgangist í skjóli refsileysis og glæpir séu algengir. Stjórnvöld í Gíneu hafi sýnt fram á getuleysi og skort á vilja til að vernda almenna borgara. Þá verði að líta til þess hvaða áhrif Covid-19 faraldurinn, og það ástand sem hann hafi skapað, hafi á stöðu kæranda. Kærandi, sem einstaklingur á flótta, kunni að vera í hópi þeirra sem verði fyrir hvað verstum áhrifum vegna faraldursins.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi hafi ekki lagt fram nein gögn til að sanna á sér deili. Var það mat Útlendingastofnunar að kærandi hafi ekki sannað hver hann væri með fullnægjandi hætti og var því leyst úr auðkenni hans á grundvelli mats á trúverðugleika. Útlendingastofnun komst að þeirri niðurstöðu að kærandi væri frá Gíneu. Kærunefnd telur ekki ástæðu til að hnekkja framangreindu mati Útlendingastofnunar og verður því lagt til grundvallar að kærandi sé gíneskur ríkisborgari.

Landaupplýsingar

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Gíneu m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:

2020 Country Report on Human Rights Practices: Guinea (U.S. Department of State, 30. mars 2021);
2020 Report On International Religious Freedom (U.S. Department of State, 12. maí 2021);
Amnesty International Report 2020/21 – Guinea (Amnesty International, 7. apríl 2021);
BTI 2020 Country Report – Guinea (Bertelsmann Stiftung, 2020);
Country Cooperation Strategy at a glance: Guinea (World Health Organization, maí 2015);
Forced Marriage Overseas: Guinea (https://preventforcedmarriage.org/forced-marriage-overseas-guinea/, skoðað 1. desember 2021);
Freedom in the World 2021 – Guinea (Freedom House, 3. mars 2021);
Guinea 2020 Crime & Safety Report (OSAC, 13. mars 2020);
Guinea’s junta releases transition charter toward elections (vefsíða AP News, 28. september 2021);
Guinea: Can Doumbouya lead the country in a peaceful transition? (https://www.theafricareport.com/129133/guinea-can-doumbouya-lead-the-country-in-a-peaceful-transition/, 22. september 2021);
Guinea – Covid-19 Overview (https://coronavirus.jhu.edu/region/guinea, skoðað 9. desember 2021);
Guineans could come out better only if they face up to, and slay ogre of ethnicity (https://www.theeastafrican.co.ke/tea/rest-of-africa/guineans-could-come-out-better-if-they-slay-ogre-of-ethnicity-3556296, 20. september 2021);
Guinea: Forced marriages, including prevalence; legislation affecting forced marriages; state protection; ability of women to refuse a forced marriage (2012-2015) (Immigration and Refugee Board of Canada, 15. október 2015);
Human Rights in Africa: Review of 2019 – Guinea (Amnesty International, 8. apríl 2020);
Situation of human rights in Guinea (United Nations High Commissioner for Human Rights, 17. janúar 2017);
The World Factbook – Guinea (CIA, uppfært 16. nóvember 2021);
Upplýsingasíða Armed Conflict Location & Event Data Project Guinea 2021 (https://acleddata.com/dashboard/#/dashboard, skoðað 9. desember 2021);
World Directory of Minorities and Indigenous Peoples – Guinea (Minority Rights Group International, uppfært í janúar 2018);
World Report 2021: Guinea (Human Rights Watch, 13. janúar 2021) og
[…]

Gínea er stjórnarskrárbundið lýðveldi með um 13 milljónir íbúa. Árið 2010 komst ríkið undir borgaraleg yfirráð, í kjölfar valdaráns eftir áratugalöng völd einræðisstjórna að loknu nýlendutímabili Frakka, en Gínea varð sjálfstætt ríki árið 1958. Ríkið gerðist aðili að Sameinuðu þjóðunum þann 12. desember 1958. Árið 1989 gerðist ríkið aðili að samningi Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Þá gerðist ríkið aðili að alþjóðasamningi um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi árið 1978 og samningi Sameinuðu þjóðanna gegn spillingu árið 2013.

Samkvæmt The World Factbook var breyting á stjórnarskrá Gíneu samþykkt í þjóðaratkvæðagreiðslu í mars 2020. Sú breyting hafi lengt kjörtímabil forseta og gert sitjandi forseta, Alpha Condé, kleift að hefja kjörtímabil sín upp á nýtt. Síðar sama ár hafi Condé sigrað forsetakosningar í landinu og hafið sitt þriðja kjörtímabil. Sigur forsetans hafi verið mjög umdeildur og hinn 5. september 2021 hafi herforinginn Mamady Doumbouya leitt valdarán af hálfu hersins þar sem Condé hafi verið handtekinn. Þá hafi stjórnarskrá landsins jafnframt verið ógilt og ríkisstjórnin leyst upp. Hinn 17. september 2021 hafi Doumbouya verið lýstur forseti Gíneu. Í lok september 2021 hafi verið gefinn út stofnsáttmáli þar sem Doumbouya hafi verið gerður að bráðabirgðaforseta Gíneu um ótilgreindan tíma. Hinn 1. október 2021 hafi Doumbouya formlega svarið embættiseið. Samkvæmt fréttavefnum AP mælir stofnsáttmálinn m.a. fyrir um verkefni og skyldur bráðabirgðaríkisstjórnarinnar og er lagt bann við því að stjórnin er kom að valdaráninu geti tekið þátt í næstu kosningum og tekið sæti í nýrri ríkisstjórn. Jafnframt sé lagt bann við því að meðlimir fyrrum ríkisstjórnar Gíneu, þ. á m. Alpha Condé, bjóði sig fram í næstu kosningum. Þá sé mælt fyrir um bráðabirgðaráð sem muni þjóna sem þing. Ráðið verði skipað 81 fulltrúa, allt frá meðlimum stjórnmálaflokka til ungmennaleiðtoga, öryggissveita, verkalýðsfélaga, o.fl. Þá verði ráðinu einnig gert að tryggja að a.m.k. 30% fulltrúanna séu konur. Stofnsáttmálinn hafi verið skrifaður eftir nokkurra vikna fundarhöld við mismunandi aðila samfélagsins, m.a. trúar- og stjórnmálaleiðtoga og meðlimi sambandsins Economic Community of West African States (ECOWAS). ECOWAS hafi þó fordæmt valdaránið og kallað eftir því að Condé verði sleppt. Þá hafi sambandið jafnframt beitt refsiaðgerðum gagnvart aðilunum sem staðið hafi að baki valdaráninu og fjölskyldum þeirra. Herforinginn Doumbouya og aðrir meðlimir hersins sem stóðu að baki valdaráninu hafi lýst því yfir, samkvæmt fréttavefnum BBC, að herinn hafi ekki átt annarra kosta völ en að fremja valdarán vegna hömlulausrar spillingar, efnahagslegrar óstjórnar og mannréttindabrota í tíð Condé. Þá hafi Doumbouya lýst því yfir að markmið bráðabirgðaríkisstjórnarinnar væri m.a. að koma aftur á lýðræði í ríkinu og tryggja mannréttindi íbúa Gíneu.

Í skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2020, um ástand mannréttindamála í Gíneu, kemur m.a. fram að helstu mannréttindabrot í ríkinu sé handahófskennd morð af hálfu yfirvalda, pyndingar til að ná fram játningum, handahófskenndar handtökur og spilling á öllum stigum ríkisvalds. Enn fremur takmarkanir á fjölmiðla- og fundafrelsi, ofbeldi gegn konum og stúlkum, refsivæðing samkynhneigðar og barnaþrælkun. Refsileysi meðal opinberra starfsmanna sé vandamál en yfirvöld hafi gripið til lágmarksaðgerða í þeim tilgangi að lögsækja og sakfella embættismenn sem brotið hafi af sér. Þá kemur fram í framangreindri skýrslu að varnarmálaráðuneyti Gíneu hafi eftirlit með liði herþjálfaðra lögreglumanna (e. gendarmerie) en öryggismálaráðuneyti ríkisins hafi eftirlit með ríkislögreglunni. Bæði lögregluembættin fari með það hlutverk að tryggja almennt öryggi innanlands en einungis geti lið herþjálfaðra lögreglumanna handtekið her- og lögreglumenn. Her landsins beri ábyrgð á öryggi ríkisins út á við en fari jafnframt með ákveðnar skyldur innanlands.

Samkvæmt framangreindri skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins mælir stjórnarskrá Gíneu fyrir um sjálfstæði dómstóla. Þó sé mikil spilling innan dómsvaldsins sem einkennist helst af frændhygli sem takmarki skilvirkni dómsvaldsins. Þá sé skortur á hæfum lögfræðingum, auk þess sem refsilöggjöf ríkisins sé úrelt. Oft hafi dómsúrskurðum jafnframt ekki verið framfylgt af yfirvöldum. Íbúar treysti margir hverjir á óformlegt menningartengt dómskerfi innan síns þorps eða hverfis. Skilin á milli hins formlega og óformlega dómsvalds í ríkinu séu óljós og í sumum tilvikum hafi yfirvöld vísað málum frá hinu formlega dómsvaldi til hins óformlega dómskerfis. Að sama skapi geti málsaðilar leitað réttar síns innan formlega dómsvaldsins sé mál þeirra ekki leyst innan hins óformlega dómskerfis.

Í skýrslu BTI frá árinu 2020 og skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins um trúfrelsi frá 2021, kemur fram að meginþorri landsmanna í Gíneu séu múslimar, eða um 85% þjóðarinnar. Múslimar séu í miklum meirihluta í öllum fjórum héruðum (e. region) landsins. Kristnir séu um 8% af þjóðinni og búi aðallega í stórum borgum, þ. á m. Conakry, höfuðborg landsins. Um 7% íbúa landsins aðhyllist hefðbundin afrísk trúarbrögð. Í skýrslu BTI kemur fram að veraldarhyggja sé almennt viðurkennd af yfirvöldum og samfélaginu í Gíneu. Trúarbrögð hafi einungis lítil áhrif á réttarskipan og pólitískar stofnanir í landinu. Stjórnarskrá Gíneu leggi bann við mismunun á grundvelli trúarbragða og kveði á um að þegnum landsins sé frjálst að ákveða hverrar trúar þeir séu. Þá kveði landslög á um að skrifstofa trúmála (e. The Secretariat General of Religious Affairs – SRA) skuli samþykkja umsóknir allra trúarhópa sem hafi verið greitt fyrir og séu rétt útfylltar.

[…]

Samkvæmt skýrslu kanadískra útlendingayfirvalda frá 2015 kemur fram að ekki séu til nein opinber gögn sem gefi skýra mynd á það hversu útbreidd nauðungarhjónabönd séu. Sá ráðahagur viðgangist þó, þá einkum meðal þjóðarbrotanna Fulani og Malinké, en sjaldan meðal Susu og annarra þjóðarbrota. Gínesk lög geri það þó að skilyrði fyrir hjúskap að báðir aðilar séu samþykkir ráðahagnum. Samþykkið verði að vera veitt með fúsum og frjálsum vilja. Ráða má að tilgangur laganna sé einkum sá að vernda barnungar stúlkur gegn því að vera þvingaðar í hjúskap. Venjuréttur, sem byggist á lögum íslamtrúar sem um 80% íbúa landsins viðurkenni, heimili synjun á nauðungarhjónabandi. Þrýstingur frá fjölskyldu sé hinsvegar oft slíkur að erfitt sé fyrir konu að hafna nauðungarhjónabandi, auk þess sem konur njóti oftast ekki sjálfsákvörðunarréttar. Ekki kemur fram að hið sama eigi við um karlmenn. Samkvæmt gíneskum hegningarlögum er nauðungarhjónaband refsivert. Hafi þar til bær fulltrúi ekki tryggt samþykki feðra, mæðra eða annarra einstaklinga sem samkvæmt lögum skuli lýsa hjúskapinn gildan varði það allt að þriggja mánaða fangelsisvist og sekt að hámarki hundrað þúsund gíneskra franka.

Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.

Í 38. gr. laga um útlendinga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir samkvæmt 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Ofsóknir samkvæmt 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.

Í 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:

a. ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,

c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök samkvæmt b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Orðsambandið „ástæðuríkur ótti við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á að hann hafi þegar orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við slíkar ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis nema talið verði að miklar líkur séu á því að slíkar ofsóknir yrðu ekki endurteknar, t.d. þar sem aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki, verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra.

Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2019). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).

Kærandi byggir umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hann sé í hættu í heimaríki sínu vegna persónulegra aðstæðna, uppruna síns og vegna hins slæma ástands mannréttinda og glæpa í landinu. Kærandi óttist föðurfjölskyldu sína og þær óeirðir sem ríki í Gíneu.

Mat á trúverðugleika frásagnar kæranda er byggt á endurritum af viðtölum hans hjá Útlendingastofnun, öðrum gögnum málsins og upplýsingum um heimaríki kæranda. Kærunefnd telur ekki ástæðu til annars en að leggja til grundvallar að kærandi tilheyri þjóðarbrotinu […] í Gíneu. Jafnframt verður lagt til grundvallar að föðurfjölskylda kæranda hafi viljað að kærandi kvæntist frænku sinni í föðurætt.

Í viðtölum hjá Útlendingastofnun greindi kærandi frá því að hafa verið ættleiddur og alinn upp af konu að nafni […] eftir andlát foreldra hans. Eftir að foreldrar kæranda hafi látist hafi föðurfjölskylda hans farið að þrýsta á kæranda að kvænast dóttur föðurbróður síns. Hann hafi ekki viljað það og hafi föðurfjölskyldan þá sent menn að heimili kæranda sem hafi haft í hótunum við kæranda og kjörforeldri hans, […]. Hótanirnar hafi orðið alvarlegri og af þeim sökum hafi kærandi flúið til […] í Senegal árið 2019. Kærandi hafi síðar frétt frá vini sínum að föðurfjölskylda hans hafi sent aðila til […] til að hóta kæranda. Hann hafi þá ákveðið að fara um borð í skip í höfninni í […] án þess að vita hvert för þess væri heitið. Kærandi kvað föðurbróður sinn heita […] og að dóttir hans sem kærandi hafi átt að kvænast heiti […].

Að mati kærunefndar er frásögn kæranda, um að mennirnir sem hafi leitað að honum hafi vitað að hann væri í […] og hafi ætlað að finna hann til að hóta honum, fremur ótrúverðug. Þá var framburður kæranda um hótanirnar sem honum hafi borist að mati nefndarinnar óskýr, en ráða má að kæranda hafi sjálfum ekki borist hótanir frá meintum ofsóknaraðilum heldur hafi kjörforeldri kæranda komið hótununum á framfæri við hann að því er virðist í eitt skipti árið 2019. Kærandi greindi þó frá því að honum hafi verið hótað um nokkurra ára skeið án þess að tilgreina frekar hvernig honum hafi borist þær hótanir. Þá virðist ekki hafa komið til frekara áreitis af hálfu meintra ofsóknaraðila. Samkvæmt þeim heimildum sem kærunefnd hefur skoðað er nauðungarhjónaband refsivert í Gíneu og gera lögin það að skilyrði fyrir hjúskap að báðir aðilar séu samþykkir ráðahagnum. Tilgangur laganna sé einkum sá að vernda konur og stúlkur en samkvæmt heimildum er algengt að þær séu þvingaðar í hjónaband og sæti refsingum neiti þær því. Ekkert bendir hins vegar til þess í heimildum að algengt sé að karlmenn séu þvingaðir í hjúskap eða að þeir sæti einhvers konar refsingum eða hefndaraðgerðum neiti þeir að verða við því. Með vísan til framangreinds, þ. á m. trúverðugleika kæranda, þess að faðir hans virðist hafa verið andvígur framangreindum hjúskap og þess að slíkur hjúskapur er ólögmætur og refsiverður samkvæmt gíneskum hegningarlögum er það mat kærunefndar að kærandi hafi ekki á nægilega skýran hátt sýnt fram á að hans bíði ofsóknir í heimaríki sem rekja megi til nauðungahjónabands.

Þá greindi kærandi frá því í viðtölum hjá Útlendingastofnun að hann tilheyri þjóðarbrotinu […]. Þrátt fyrir að heimildir staðfesti að þjóðarbrotið sé fámennt og heyri til minnihluta í Gíneu þá er ekkert sem bendir til þess að þjóðarbrotið sé útsettara fyrir mismunun eða ofbeldi en önnur þjóðarbrot í landinu. Þjóðarbrotið samsami sig oft þjóðarbrotinu Susu sem samkvæmt heimildum er þriðja fjölmennasta þjóðarbrot Gíneu. Þá bera heimildir með sér að skapast hafi fjölmenningarsamfélag meðal meðlima […] og Peul þjóðarbrotsins á […] svæðinu í Gíneu.

Kærunefnd telur, með hliðsjón af framburði kæranda og heimildum um heimaríki hans, að kærandi hafi ekki sýnt fram á að hans bíði ofsóknir í heimaríki á grundvelli þess að hann tilheyri […] þjóðarbrotinu eða vegna þess að hann hafi hafnað nauðungarhjónabandi. Að mati kærunefndar verður heldur ekki séð að kærandi hafi sætt ofsóknum af öðrum ástæðum samkvæmt 1. mgr. 37. gr., sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga eða eigi á hættu að verða fyrir slíkum ofsóknum.

Með vísan til ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að hann hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. mgr. 38. gr. laganna.

Telur kærunefnd því ljóst að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.

Kærandi byggir umsókn sína aðallega á því að hann eigi á hættu að sæta ómannúðlegri og vanvirðandi meðferð í heimaríki sínu vegna aðstæðna þar í landi. Almennt ástand í Gíneu sé slæmt og hafi órói, öryggisleysi og valdarán einkennt landið í langan tíma. Þá tilheyri kærandi fámennum þjóðernishópi, […], en átök og ofbeldi milli þjóðernis- og trúarhópa séu algeng í Gíneu. Þá hafi stjórnvöld í Gíneu hvorki fullnægjandi getu né vilja til að veita kæranda vernd.

Við mat á því hvort aðstæður kæranda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort kærandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).

Þau gögn sem kærunefnd hefur skoðað benda ekki til þess að útbreidd átök eigi sér stað í Gíneu, þrátt fyrir nýlegt valdarán af hálfu hersins. Samkvæmt gögnum ACLED (The Armed Conflict Location & Event Data Project) hafa óeirðir, átök og ofbeldi gegn borgurum í Gíneu farið talsvert dvínandi á síðasta ársfjórðungi 2021 samanborið við annan ársfjórðung sama árs og hefur dauðsföllum fækkað í samræmi við það. Það sem af er ári 2021 hafa verið skráðir 14 bardagar, 117 óeirðir, 5 tilvik um ofbeldi gegn almennum borgurum og 27 dauðsföll samkvæmt heimildum ACLED. Að virtum framburði kæranda, gögnum málsins og landaupplýsingum er það mat kærunefndar að kærandi eigi ekki á hættu að sæta dauðarefsingum, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða verða fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki sé greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka, verði honum gert að snúa aftur til heimaríkis.

Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður hans þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga

Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga er heimilt að veita útlendingi sem staddur er hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, þrátt fyrir að skilyrði 37. gr. séu ekki uppfyllt, ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.

Kærandi byggir kröfu sína um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða á því að hann sjái fram á erfiðar félagslegar aðstæður í heimaríki. Kærandi eigi enga fjölskyldu í heimaríki sem geti stutt hann. Jafnframt hafi kærandi ríka þörf fyrir vernd vegna alvarlegra almennra aðstæðna í heimaríki hans.

Í viðtölum hjá Útlendingastofnun greindi kærandi frá því að hafa verið ættleiddur og alinn upp af konu að nafni […] eftir andlát foreldra hans. Hún hafi gengið kæranda í móðurstað og hann hafi kallað hana móður sína. Hún hafi búið í Conakry og hann hafi alltaf geta leitað til hennar. Konan sé ættingi kæranda í móðurætt. Börn hennar hafi öll verið eldri og verið flutt að heiman en ásamt kæranda hafi lítil stúlka búið á heimilinu. Samkvæmt framburði kæranda á hann ættingja í móðurætt í heimaríki, m.a. framangreinda konu. Ekkert hefur komið fram í frásögn kæranda sem bendir til annars en að hann muni njóta stuðnings konunnar og fjölskyldu hennar í heimaríki. Jafnframt greindi kærandi frá því að eiga vini og kunningja í heimaríki sínu. Þá hafi hann starfað sem bílstjóri í Gíneu.

Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga er fjallað um erfiðar félagslegar aðstæður. Þar kemur fram að átt sé við að útlendingur hafi þörf á vernd vegna félagslegra aðstæðna í heimaríki og eru þar nefnd sem dæmi aðstæður kvenna sem hafa sætt kynferðislegu ofbeldi, sem leitt getur til erfiðrar stöðu þeirra í heimaríki, eða aðstæður kvenna sem ekki fella sig við kynhlutverk sem er hefðbundið í heimaríki þeirra og eiga á hættu útskúfun eða ofbeldi við endurkomu. Verndarþörf þjóðfélagshópa að öðru leyti myndi fara eftir aðstæðum í hverju máli. Þá segir í athugasemdunum að með erfiðum almennum aðstæðum að öðru leyti sé einnig vísað til alvarlegra aðstæðna í heimaríki og væri þar oft um að ræða viðvarandi mannréttindabrot í ríkinu eða þá aðstöðu að yfirvöld veiti ekki þegnum sínum vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Af þeim gögnum og skýrslum sem kærunefnd hefur farið yfir má ráða að þrátt fyrir að ótryggt ástand ríki að einhverju leyti í heimaríki kæranda þá verði ekki talið að mati kærunefndar að um viðvarandi mannréttindabrot sé að ræða eða að yfirvöld geti ekki veitt þegnum sínum vernd. Með vísan til fyrri umfjöllunar um aðstæður kæranda og mats á trúverðugleika hans er það niðurstaða kærunefndar að gögn málsins bendi ekki til þess að félagslegar eða almennar aðstæður sem bíða kæranda í heimaríki nái því alvarleikastigi sem 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga kveði á um.

Af gögnum málsins verður ekki annað séð en að kærandi sé almennt við góða heilsu. Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hann teljist hafa ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Kærunefnd hefur jafnframt litið til þeirra tímabundnu erfiðleika sem heimaríki kæranda kann að þurfa að glíma við vegna Covid-19 faraldursins. Kærunefnd telur þá erfiðleika ekki vera þess eðlis að þeir leiði til þess, einir sér eða í samhengi við önnur gögn málsins, að heimilt sé veita kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Kærandi kveðst vera ungur að aldri og hefur fengið bólusetningu gegn Covid-19 hér á landi. Þá benda gögn málsins ekki til annars en að kærandi sé hraustur.

Athugasemdir kæranda við málsmeðferð Útlendingastofnunar

Kærandi gerði í greinargerð sinni athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar í máli hans. Kærunefnd hefur að framan tekið afstöðu til þeirra að því leyti sem þær kunna að hafa áhrif á niðurstöðu þessa máls og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun.

Bann við endursendingu samkvæmt 42. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til ekki eiga við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.

Frávísun og frestur til að yfirgefa landið

Kærandi kom hingað til lands hinn 8. júlí 2021 og sótti um alþjóðlega vernd hinn 16. júlí 2021. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um vernd og dvalarleyfi hér á landi verið synjað og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 43. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Að mati kærunefndar og með vísan til 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga og þegar litið er til ferðatakmarkana vegna Covid-19 faraldursins teljast 15 dagar hæfilegur frestur til að yfirgefa landið.

Í ljósi Covid-19 faraldursins er athygli kæranda vakin á því að Útlendingastofnun getur frestað framkvæmd ákvörðunar með vísan til 2. mgr. 103. gr. laga um útlendinga vegna sérstakra aðstæðna útlendings eða vegna þess að ómögulegt sé að framkvæma ákvörðun að svo stöddu.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.

Athygli kæranda er vakin á því að samkvæmt 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð:

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest. Lagt er fyrir kæranda að hverfa af landi brott. Kæranda er veittur 15 daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljugur.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed. The appellant is requested to leave the country. The appellant has 15 days to leave the country voluntarily.

Tómas Hrafn Sveinsson

Sindri M. Stephensen Þorbjörg I. Jónsdóttir

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála