Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 104/2019

Mánudaginn 24. júní 2019

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Kári Gunndórsson lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 9. mars 2019, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 30. janúar 2019, um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til hennar og að innheimta ofgreiddar bætur.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun 26. júní 2018 og var umsóknin samþykkt. Við samkeyrslu Vinnumálastofnunar við nemendaskrár viðurkenndra menntastofnana kom í ljós að kærandi var skráð í nám við B á haustönn 2018. Með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 4. desember 2018, var óskað eftir skýringum kæranda vegna þessa ásamt skólavottorði. Skýringar bárust frá kæranda samdægurs. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 30. janúar 2019, var kæranda tilkynnt að greiðslur atvinnuleysisbóta hefðu verið stöðvaðar með vísan til 52. gr. laga nr. 54/2006 og að henni bæri að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir tímabilið 20. ágúst til 30. nóvember 2018 að fjárhæð 597.669 kr., að meðtöldu álagi. Með tölvupósti 25. janúar 2019 bárust frekari skýringar frá kæranda ásamt vottorði frá B. Mál kæranda var tekið fyrir að nýju 27. febrúar 2019 og fyrri ákvörðun staðfest.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála þann 9. mars 2019. Með bréfi, dags. 11. mars 2019, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Sú beiðni var ítrekuð með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 10. apríl 2019. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 13. maí 2019, og með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 15. maí 2019, var greinargerðin send kæranda til kynningar. Athugasemdir bárust frá kæranda 26. maí 2019 og voru þær sendar Vinnumálastofnun til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 27. maí 2019. Frekari athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að vorið 2018 hafi hún skráð sig í nám við B en þá hafi hún verið í fullu starfi. Þegar kærandi hafi þurft á atvinnuleysisbótum að halda hafi hún lesið á vef Vinnumálastofnunar að sá sem fengi greiddar atvinnuleysisbætur mætti ekki stunda nám. Kærandi hafi virt það, ekki stundað námið og verið fjarverandi eins og fram komi í vottorði B, dags. 25. janúar 2019. Kærandi bendir á að í 52. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar komi fram, „hver sá sem stundar nám“ en ekki sá sem sé skráður í nám. Einnig komi fram að heimilt sé að stunda nám á háskólastigi sem nemi að hámarki 10 ECTS-einingum. Kærandi hafi ekki stundað nám og óskar eftir að úrskurðarnefndin taki málið upp að nýju og að tekið verði tillit til vottorðs B þess efnis að hún hafi verið fjarverandi, sem sagt hvorki stundað námið né lokið neinum einingum þann tíma sem hún hafi verið skráð í skólann. Þá vísar kærandi til meðalhófsreglu stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Í athugasemdum kæranda gerir hún athugasemd við tilvitnun Vinnumálastofnunar í vottorð frá B. Í vottorðinu komi fram að hún hafi ekki stundað námið, með orðunum verið fjarverandi. Það skuli fara rétt með vottorðið og ekki breyta merkingu þess. Í vottorðinu komi einnig fram að kærandi hafi skráð sig úr einingum en ekki að hún hafi skráð sig úr náminu eins og Vinnumálastofnun vísi til. Sá sem sé fjarverandi frá skóla mæti ekki og stundi engan skóla, ekki frekar en þeir sem ekki séu skráðir í nokkurt nám. Að mati kæranda sé Vinnumálastofnun að gefa í skyn að hún hafi verið í námi fram að prófum en ekki tekið prófin. 

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að þegar mál kæranda hafi verið tekið fyrir að nýju þann 27. febrúar 2019 hafi fyrri ákvörðun í málinu verið staðfest fyrir mistök. Kærandi hafi réttilega átt að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir haustönn 2018 en í ljósi staðfestingar frá B um úrsögn úr námi hafi hún átt rétt á áframhaldandi greiðslum eftir úrsögnina. Mistökin hafi komið í ljós þann 26. mars 2019 eftir fyrirspurn frá kæranda um hvers vegna hún fengi ekki greiddar atvinnuleysisbætur eftir úrsögn úr náminu. Mál kæranda hafi því verið tekið fyrir að nýju og kæranda birt ný ákvörðun 16. apríl 2019 þess efnis að hún fengi greiddar atvinnuleysisbætur frá 1. desember 2018 en væri gert að sæta biðtíma frá og með ákvörðunardegi fyrir að tilkynna ekki um nám sitt.

Vinnumálastofnun vísar til þess að í 1. mgr. 52. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar komi fram að hver sá sem stundi nám, sbr. c-lið 3. gr., teljist ekki tryggður samkvæmt lögunum á sama tímabili, enda sé námið ekki hluti vinnumarkaðsaðgerða samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar. Af framangreindum ákvæðum sé ljóst að það sé ekki tilgangur laganna að tryggja námsmönnum framfærslu á meðan þeir stundi nám. Í athugasemdum með frumvarpi því er varð að lögum nr. 54/2006 komi fram sú meginregla að námsfólk eigi ekki rétt á atvinnuleysisbótum, hvort sem um sé að ræða dag- eða kvöldskóla eða fjarnám. Auk þess sé það eitt af almennum skilyrðum fyrir atvinnuleysisbótum að atvinnuleitandi sé í virkri atvinnuleit, sbr. a-lið 1. mgr. 13. gr. laganna.

Að sögn kæranda hafi hún ekki stundað það nám sem hún hafi verið skráð í á haustönn 2018. Stofnunin bendir á að ákvæði 52. gr. laganna vísi til einingafjölda og skráningar í nám óháð námsframvindu og hvort viðkomandi ljúki prófum með tilskyldum námsárangri eða ekki. Þar sem kærandi hafi verið skráð í nám á haustönn 2018 eigi 1. mgr. 52. gr. laganna við um nám kæranda. Hún eigi því ekki rétt á atvinnuleysisbótum á því tímabili, enda uppfylli kærandi ekki skilyrði laga um atvinnuleysistryggingar á meðan hún sé skráð í nám. Kærandi hafi fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur á þessu tímabili sökum þess að hún hafi ekki tilkynnt um nám sitt. Vinnumálastofnun telji því að hún eigi að sæta biðtíma samkvæmt 59. gr. laga nr. 54/2006. Ákvæðið feli í sér viðurlög í þeim tilfellum sem atvinnuleitandi láti hjá líða að veita nauðsynlegar upplýsingar sem kunni að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögunum.

Vinnumálastofnun vísar til þess að í 39. gr. laga nr. 54/2006 sé fjallað um endurgreiðslu á ofgreiddum atvinnuleysisbótum. Samkvæmt skýru orðalagi 2. mgr. 39. gr. laganna beri að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir það tímabil sem atvinnuleitandi uppfyllir ekki skilyrði laganna. Kæranda beri því að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur fyrir tímabilið 20. ágúst 2018 til 30. nóvember 2018, samtals að fjárhæð 519.712 kr., á grundvelli 2. mgr. 39. gr. laganna. Með vísan til ofangreinds sé það niðurstaða Vinnumálastofnunar að kærandi hafi ekki átt rétt á atvinnuleysisbótum á meðan hún hafi verið skráð í nám við B og að henni beri að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur. Þá telji Vinnumálastofnun að hún eigi að sæta biðtíma eftir greiðslum á grundvelli 59. gr. laga um atvinnuleysistryggingar.

IV.  Niðurstaða

Mál þetta lýtur að þeirri ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 30. janúar 2019, að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda og að innheimta ofgreiddar atvinnuleysisbætur. Ekki liggur fyrir kæra vegna ákvörðunar Vinnumálastofnunar, dags. 16. apríl 2019, um að kærandi skuli sæta biðtíma eftir greiðslum samkvæmt 59. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar. Vakin er athygli kæranda á því að heimilt er að kæra þá ákvörðun til úrskurðarnefndar velferðarmála innan þriggja mánaða frá því að henni var tilkynnt um ákvörðun.

Í IX. kafla laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar er fjallað um tilvik er leiða til takmörkunar á atvinnuleysistryggingum. Í 52. gr. laganna er fjallað um nám en þar segir:

„Hver sá sem stundar nám, sbr. c-lið 3. gr., telst ekki tryggður samkvæmt lögum þessum á sama tímabili enda er námið ekki hluti vinnumarkaðsaðgerða samkvæmt ákvörðun Vinnumálastofnunar.

Þrátt fyrir 1. mgr. er hinum tryggða heimilt að stunda nám á háskólastigi sem nemur að hámarki 10 ECTS-einingum á námsönn enda sé um svo lágt námshlutfall að ræða að námið telst ekki lánshæft hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna. Hinn tryggði skal leggja fram staðfestingu frá viðkomandi menntastofnun um námshlutfallið.

Þrátt fyrir 1. og 2. mgr. er Vinnumálastofnun heimilt að meta þegar sérstaklega stendur á hvort sá er stundar nám á háskólastigi sem nemur allt að 20 ECTS-einingum á námsönn uppfylli skilyrði laganna enda sé um svo lágt námshlutfall að ræða að námið telst ekki lánshæft hjá Lánasjóði íslenskra námsmanna. Skilyrði er að námið kunni að nýtast hinum tryggða beint við atvinnuleit að mati ráðgjafa Vinnumálastofnunar og skal hinn tryggði leggja fram staðfestingu frá viðkomandi menntastofnun um námshlutfallið. Hinn tryggði á þá rétt til skertra atvinnuleysisbóta fyrir sama tímabil og skal Vinnumálastofnun meta skerðinguna á tryggingahlutfalli sem hann á rétt til skv. 15. eða 19. gr. í samræmi við umfang námsins.“

Í c-lið 3. gr. laganna er að finna skilgreiningu á námi samkvæmt lögunum en þar segir:

„Nám: Samfellt nám, verklegt eða bóklegt, í viðurkenndri menntastofnun innan hins almenna menntakerfis á Íslandi sem stendur yfir í a.m.k. sex mánuði. Enn fremur er átt við nám á háskólastigi og það nám annað sem gerir sambærilegar kröfur til undirbúningsmenntunar og nám á háskólastigi. Einstök námskeið teljast ekki til náms.“

Í athugasemdum við ákvæði 52. gr. í frumvarpi því er varð að lögum um atvinnuleysistryggingar kemur fram að ekki séu lagðar til breytingar á þeirri meginreglu að námsmenn eigi ekki rétt á atvinnuleysisbótum. Miðað sé við að það skipti ekki máli hvort um sé að ræða dag- eða kvöldskóla eða fjarnám. Þá kemur fram að það kunni að vera að nám sé nauðsynlegur hluti af starfshæfingu atvinnuleitanda að mati ráðgjafa Vinnumálastofnunar, en í slíkum tilvikum geti atvinnuleitandi talist tryggður samhliða námi.

Í framkvæmd hefur 1. mgr. 52. gr. laga nr. 54/2006 verið túlkuð á þann hátt að atvinnuleitandi sem skráður er í nám, hvort sem sú skráning hefur farið fram fyrir eða eftir að sótt hefur verið um atvinnuleysisbætur, teljist stunda nám, nema þá að viðkomandi hafi sagt sig úr námi með formlegum hætti. Þegar sótt er um atvinnuleysisbætur er umsækjandi spurður hvort hann sé skráður í nám á umsóknardegi. Upplýst er að almennt sé ekki heimilt að vera í námi samhliða greiðslu atvinnuleysisbóta. Þó séu undantekningar á þeirri meginreglu. Tekið er fram að það sé því mjög mikilvægt að hafa samband sem fyrst við ráðgjafa Vinnumálastofnunar til að kanna hvort viðkomandi eigi rétt á námssamningi.

Óumdeilt er að kærandi var skráð í nám við B þegar hún sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun og upplýsti stofnunina ekki um námið. Kærandi kveðst hafa vitað að hún mætti ekki stunda nám samhliða greiðslu atvinnuleysisbóta. Hún hafi því virt það, ekki stundað námið og verið fjarverandi líkt og fram komi í vottorði B frá 25. janúar 2019. Þá hefur kærandi vísað til þess að hún hafi einungis verið skráð í nám en ekki stundað námið, líkt og ákvæði 52. gr. laga nr. 54/2006 áskilji.

Úrskurðarnefndin tekur fram að á því tímabili sem atvinnuleitandi fær greiddar atvinnuleysisbætur hvílir á honum rík tilkynningarskylda til Vinnumálastofnunar um allar breytingar á högum sínum eða annað það sem kann að hafa áhrif á rétt viðkomandi samkvæmt lögunum, svo sem um námsþátttöku, sbr. 3. mgr. 9. gr. laga nr. 54/2006. Úrskurðarnefndin telur að kærandi hefði mátt vita að skráning í nám teldist til námsþátttöku, eða að minnsta kosti haft tilefni til þess að afla sér frekari upplýsinga um skyldur sínar hvað það varðar, sbr. það sem að framan greinir um umsóknareyðublaðið. Þar sem kærandi tilkynnti Vinnumálastofnun ekki að hún væri skráð í nám þegar hún sótti um atvinnuleysisbætur gat stofnunin ekki upplýst kæranda um að hún þyrfti að skrá sig úr námi til að eiga rétt til atvinnuleysisbóta.

Að mati úrskurðarnefndarinnar átti meginregla 1. mgr. 52. gr. laga nr. 54/2006 við um kæranda, þ.e. hún stundaði nám í skilningi laganna. Að því virtu uppfyllti kærandi ekki skilyrði þess að vera tryggð samkvæmt lögunum á þeim tíma sem hún var skráð í námið og átti því ekki rétt á greiðslum frá Vinnumálastofnun.

Í 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 kemur fram að hafi hinn tryggði fengið hærri atvinnuleysisbætur samkvæmt 32. eða 33. gr. laganna en hann átti rétt á samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða af öðrum ástæðum, beri honum að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd hafi verið að viðbættu 15% álagi. Hið sama gildi um atvinnuleysisbætur sem hinn tryggði hafi fengið greiddar fyrir tímabil er hann uppfyllti ekki skilyrði laganna. Í sömu málsgrein segir einnig að fella skuli niður álagið samkvæmt málsgreininni færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Í athugasemdum með frumvarpi því er varð að lögum nr. 54/2006 segir meðal annars svo í skýringum við ákvæðið:

„Efni ákvæðisins felur í sér möguleika á leiðréttingu á fjárhæð tekjutengdra atvinnuleysisbóta eftir að þær hafa verið keyrðar saman við álagningu skattyfirvalda að því er varðar það viðmiðunartímabil sem lagt er til að verði haft til hliðsjónar við útreikningana. Er því gert ráð fyrir að Vinnumálastofnun hafi heimildir til að leiðrétta fjárhæð atvinnuleysisbótanna til samræmis við álagningu skattyfirvalda. Er gert ráð fyrir að leiðréttingin geti átt sér stað nokkru eftir að bæturnar hafa verið greiddar eða þegar endanleg álagning skattyfirvalda liggur fyrir. Á sama hátt er jafnframt gert ráð fyrir að Vinnumálastofnun geti leiðrétt fjárhæð grunnatvinnuleysisbóta. Slíkt getur átt við þegar upplýsingar þær er liggja grunnatvinnuleysisbótum til grundvallar hafa verið rangar eða hinn tryggði ekki tilkynnt til Vinnumálastofnunar um að hann sé ekki lengur í atvinnuleit.

Þannig er gert ráð fyrir að hinn tryggði endurgreiði Atvinnuleysistryggingasjóði þær fjárhæðir sem ofgreiddar eru í þeim tilvikum er hann fékk hærri greiðslur úr sjóðnum en honum bar. Á þetta við um öll tilvik sem kunna að valda því að hinn tryggði hafi fengið ofgreitt úr Atvinnuleysistryggingasjóði.“

Samkvæmt framangreindu er ákvæði 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 fortakslaust að því er varðar skyldu til þess að endurgreiða ofgreiddar bætur. Kemur þá til skoðunar hvort fella skuli niður álagið sem lagt var á ofgreiðslukröfuna. Líkt og að framan greinir tilkynnti kærandi ekki Vinnumálastofnun að hún væri skráð í nám og er því að mati úrskurðarnefndarinnar ekki tilefni til að fella niður álagið sem lagt var á endurgreiðslukröfuna. Með vísan til framangreinds er hin kærða ákvörðun staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 30. janúar 2019, um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til handa A, og að innheimta ofgreiddar bætur er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Kári Gunndórsson