28. maí 2020 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 196/2020 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 28. maí 2020 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 196/2020

í stjórnsýslumáli nr. KNU20030031

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 17. mars 2020 kærði einstaklingur er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari Hvíta-Rússlands (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 26. febrúar 2020, um að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga.

Kærandi krefst þess aðallega að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að kæranda verði veitt staða flóttamanns með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að kæranda verði veitt viðbótarvernd með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga.Til þrautavara er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að kæranda verði veitt dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 31. október 2019. Kærandi kom m.a. í viðtal hjá Útlendingastofnun þann 5. febrúar 2020 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 26. febrúar 2020, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 17. mars 2020. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 31. mars 2020. Í greinargerð óskaði kærandi eftir því að koma fyrir nefndina og tjá sig um efni málsins. Taldi kærunefnd ekki ástæðu til að gefa honum kost á að koma fyrir nefndina, sbr. 7. mgr. 8. gr. laga um útlendinga.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hann sé í hættu í heimaríki sínu vegna almennra aðstæðna í landinu.

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og honum skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi. Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda er vísað til frásagnar kæranda um aðstæður sínar í heimaríki. Kærandi hafi greint frá því að hann sé fæddur í borginni [...] í Minsk héraði en hafi búið í borginni Minsk þar til hann hafi yfirgefið heimaríki sitt. Þá kemur fram að kærandi hafi greint frá því að hann hafi verið handtekinn árið 1993 fyrir þjófnað og hafi afplánað átta ára fangelsisdóm af þeim sökum. Árið 2005 hafi lögregla haft hann grunaðan um sölu á fíkniefnum og lagt fram falsaða játningu í máli gegn honum. Kærandi hafi verið hreinsaður af sök og lögreglumennirnir hafi ýmist verið áminntir eða misst starfið, þá hafi einn lögreglumannanna framið sjálfsvíg. Í kjölfarið hafi kærandi upplifað áreiti frá lögreglu. Árið 2006 hafi lögregla komið fyrir fíkniefnum á heimili hans og hafi kærandi verið dæmdur til fangelsisrefsingar og setið inni í fimm ár. Eftir að afplánun hans hafi lokið hafi kærandi stofnað fyrirtæki en verið óheimilt að gera það í eigin nafni. Árið 2014 hafi lögreglumaður beitt sér fyrir því að fyrirtækinu yrði lokað og kvað kærandi að um hefndaraðgerð gegn honum hafi verið að ræða. Kærandi hafi í kjölfarið átt í erfiðleikum með að fá starf sem gerði honum kleift að lifa mannsæmandi lífi. Þá kemur fram í greinargerð kæranda að kærandi hafi kveðið sig hafa verið settan í varðhald af lögreglu u.þ.b. þrisvar sinnum á ári í a.m.k. 15 klst. í senn. Hann hafi verið laminn og hlotið áverka af hendi lögreglu, [...]. Slíkar árásir hafi m.a. átt sér stað á meðan afplánun hans hafi staðið og lýsti kærandi slæmum aðbúnaði í fangelsinu. Þá kvað kærandi lögreglu hafa hótað honum og þrýst á að hann yfirgæfi heimaborg sína.

Í greinargerð kæranda er fjallað almennt um aðstæður í Hvíta-Rússlandi. Þar komi m.a. fram að ríkið hafi áður tilheyrt Sovétríkjunum og hafi lýst yfir sjálfstæði árið 1991. Árið 1994 hafi fyrstu og jafnframt einu frjálsu kosningarnar farið fram þar í landi og sé ríkið nú álitið einræðisríki. Á meðal vandamála á sviði mannréttinda séu pyndingar, gerræðislegar handtökur, varðhaldsvistanir, slæmar aðstæður í fangelsum og spilling innan stjórnkerfisins. Þá sé spilling víðtæk innan lögreglu landsins. Þrátt fyrir að pyndingar séu lögum samkvæmt bannaðar verði fólk í haldi löggæslu- og öryggisstofnana fyrir barsmíðum. Aðstæður í fangelsum landsins séu slæmar, þar sé m.a. skortur á mat, lyfjum og ófullnægjandi aðgangur að heilbrigðisþjónustu og hreinu drykkjarvatni. Talið sé að vegna skorts á heilbrigðisþjónustu séu berklar, lungnabólga, HIV og aðrir smitsjúkdómar algengir í fangelsum landsins. Þá starfi stjórnvöld í skjóli refsileysis og ekki sé gerður reki að því að ákæra eða refsa embættismönum eða öryggissveitum sem fremji mannréttindabrot. Stjórnarskrá landsins kveði á um sjálfstæði dómstóla en stjórnvöld virði ekki sjálfstæði þeirra og hlutleysi. Þá kveði lög á um réttláta málsmeðferð fyrir dómi en yfirvöld hundsi oft þann rétt einstaklinga.

Kærandi byggir aðalkröfu sína á því að hann sé flóttamaður samkvæmt skilgreiningu 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga þar sem hann óttist ofsóknir vegna aðildar sinnar að tilteknum þjóðfélagshópi sem fyrrverandi fangi. Þá telji kærandi sig ekki eiga möguleika á fullnægjandi vernd yfirvalda í heimaríki sínu. Í greinargerð kæranda er gerð grein fyrir og fjallað um hugtakið ofsóknir, skv. lögum um útlendinga og A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967. Kærandi telji að þau atvik sem hann hafi lýst í heimaríki, þ.e. að lögreglumenn hafi verið beittir viðurlögum vegna hans og að hann sé fyrrum fangi, fela í sér bakgrunn sem hann geti ekki breytt. Kærandi telji því að svo virðist sem hann tilheyri hópi fólks sem tekið sé sérstaklega fyrir af lögreglu í heimaríki hans og sæti þar áreiti og mismunun. Kærandi telji sig því hafa ástæðuríkan ótta við ofsóknir af hálfu stjórnvalda, sbr. d-lið 3. mgr. 38. gr. laga um útlendinga. Kærandi telji ennfremur að yrði hann sendur til Hvíta-Rússlands væri brotið gegn meginreglu þjóðaréttar um non-refoulement, sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga. Að auki myndi slík ákvörðun fara í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, 6. og 7. gr. samnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi, og 33. gr. samnings um réttarstöðu flóttamanna.

Verði ekki fallist á aðalkröfu kæranda er sú krafa gerð til vara að kæranda verði veitt viðbótarvernd hér á landi með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Með vísan til heimilda og frásagnar sinnar telji kærandi ljóst að aðstæður í fangelsum í Hvíta-Rússlandi séu slæmar og oft lífshættulegar. Kærandi hafi búið við hræðilegar aðstæður í fangelsi þar í landi og verið beittur misþyrmingum. Kærandi telji sig því vera í raunverulegri hættu á að sæta pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu yrði honum gert að sæta fangelsisrefsingu þar í landi.

Verði ekki orðið við aðal- eða varakröfu kæranda er sú krafa gerð til þrautavara að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Kærandi vísar til athugasemda með ákvæðinu og rökstuðnings fyrir aðalkröfu sinni og byggir á því að hann sé þolandi viðvarandi mannréttindabrota sem yfirvöld heimaríkis veiti honum ekki vernd gegn. Kærandi telji ljóst að hann hafi átt erfitt uppdráttar í heimaríki sínu sem m.a. megi rekja til stöðu hans sem fyrrum fanga. Telji kærandi því að hann myndi búa við erfiðar félagslegar aðstæður yrði honum gert að snúa aftur til Hvíta-Rússlands.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi hafi ekki lagt fram gögn sem væru til þess fallin að sanna á honum deili, s.s. skilríki, og að því væri leyst úr auðkenni hans á grundvelli mats á trúverðugleika frásagnar kæranda. Útlendingastofnun taldi ekki ástæðu til að draga í efa að kærandi væri frá Hvíta-Rússlandi. Kærunefnd telur ekkert hafa komið fram í málinu sem gefi tilefni til að draga í efa mat Útlendingastofnunar á þjóðerni kæranda og verður því lagt til grundvallar að kærandi sé ríkisborgari Hvíta-Rússlands.

Landaupplýsingar

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Hvíta-Rússlandi m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:

2019 Country Reports on Human Rights Practices – Belarus (U.S. Department of State, 11. mars 2020);
2018 Country Reports on Human Rights Practices – Belarus (U.S. Department of State, 13. mars 2019);
Nations in Transit 2018 – Belarus (Freedom House, 11. apríl 2018);
Freedom in the World 2020 – Belarus (Freedom House, 4. mars 2020);
Freedom in the World 2019 – Belarus (Freedom House, 4. febrúar 2019);
Hviterussland: Forhold for regimekritikere (Land Info, 25. apríl 2014);
Mänskliga rättigheter, demokrati och rättsstatens principer i Vitryssland 2015-2016 (Utrikesdepartementet, 26. apríl 2017);
Social Security Programs Throughout The World: Europe 2018 (Social Security. Office of Retirement and Disability Policy, sótt 11. maí 2020);
The World Factbook (Central Intelligence Agency, uppfært 28. apríl 2020);
World Report 2020 – Belarus (Human Rights Watch, 14. janúar 2020);
Belarus 2019 Crime and Safety Report (OSAC, 28. febrúar 2019);
Report of the Special Rapporteur on the situation of human rights in Belarus (UN Human Rights Council, 8. maí 2019) og
Report of the Special Rapporteur on the situation of human rights in Belarus (UN Human Rights Council, 21. apríl 2017).

Lýðveldið Hvíta-Rússland er ríki með um níu og hálfa milljón íbúa. Ríkið gerðist aðili að Sameinuðu þjóðunum árið 1945. Hvíta-Rússland gerðist aðili að sáttmála Sameinuðu þjóðanna gegn spillingu árið 2004, flóttamannasamningi Sameinuðu þjóðanna 2001, alþjóðasamningi um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi 1968 og samningi Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu 1985.

Samkvæmt ofangreindum gögnum hefur Alexander Lukashenko gegnt embætti forseta Hvíta-Rússlands frá árinu 1994. Í gögnunum kemur fram að stjórnskipan landsins feli forseta völd yfir ríkisstjórn, dómskerfi og löggjafarvaldi. Þá séu forsetatilskipanir æðri lögum landsins. Löggjöf í tengslum við framkvæmd kosninga í Hvíta-Rússlandi uppfylli ekki alþjóðlegar lýðræðislegar kröfur og hafi framkvæmd kosninga margsinnis sætt gagnrýni alþjóðasamfélagsins. Talsverð spilling sé innan löggæslu- og réttarkerfisins þar sem stjórnarskrárvarin réttindi séu ekki ávallt virt í framkvæmd. Samkvæmt gögnunum starfi stjórnvöld í skjóli refsileysis og einstaklingar á vegum þeirra, sem gerist sekir um mannréttindabrot, séu ekki sóttir til saka vegna brotanna. Sjálfstæði dómstóla sé takmarkað og stjórnvöld hafi oft áhrif á meðferð mála sem varða pólitíska eða efnahagslega hagsmuni. Einstaklingar hafi t.a.m. verið sakfelldir á grundvelli rangra og pólitískra sakargifta að undirlagi stjórnvalda. Tjáningarfrelsi séu settar skorður í landinu, en helstu fjölmiðlar landsins lúti stjórn yfirvalda og sjálfstæðir fjölmiðlar ritskoði fréttaefni til að forðast þrýsting frá yfirvöldum.

Framangreindar skýrslur frá bandaríska utanríkisráðuneytinu, Freedom House og Sameinuðu þjóðunum gefa til kynna að stjórnvöld hafi afskipti af fólki sem mótmæli stjórnvöldum eða gagnrýni þau. Í gögnunum kemur fram að fyrri hluta árs 2017 hafi fjöldi fólks safnast saman í höfuðborg landsins til mótmæla og að rúmlega hundrað mótmælendur hafi verið dæmdir til að sæta varðhaldi vegna þátttöku sinnar í mótmælunum. Þá hafi nær allir leiðtogar stjórnarandstöðunnar verið færðir í varðhald og sektaðir. Aðgerðir stjórnvalda til að draga úr mótmælunum hafi einkum beinst gegn mótmælendum en pólitískir aðgerðarsinnar hafi einnig verið færðir í varðhald og sektaðir. Í gögnunum segir að aðgerðarsinnar, sem séu andvígir stjórnvöldum, séu stöku sinnum færðir í langt varðhald á landamærum Hvíta-Rússlands meðan leitað sé á þeim og í eigum þeirra. Í skýrslu sérstaks skýrslugjafa Sameinuðu þjóðanna um stöðu mannréttinda í Hvíta-Rússlandi er greint frá því að nokkurs harðræðis gæti gagnvart jaðarsettum hópum í landinu, s.s. fólki með fíknivanda og atvinnulausum. Þá kemur þar einnig fram að fangelsisrefsingar vegna fíkniefnabrota séu óhóflega langar. Samkvæmt framangreindum gögnum hafi löggæsluyfirvöld víðtækar heimildir til að grípa til líkamlegrar valdbeitingar gegn einstaklingum sem grunaðir eru um refsiverðan verknað og að öryggissveitir landsins beiti fólk ítrekað órétti við yfirheyrslur. Framangreind gögn benda til þess að aðstæður í fangelsum landsins séu bágar og að skortur sé á mat, lyfjum og svefnplássum. Hreinlæti sé ábótavant og þá sé takmakaður aðgangur að heilbrigðisaðstoð. Þá hafi fangar sætt illri meðferð af hálfu fangelsisyfirvalda.

Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.

Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna. Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:

a. ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,

c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á með heildstæðri og trúverðugri frásögn af atburðum, og eftir atvikum með trúverðugum gögnum, sem eru í samræmi við áreiðanlegar og hlutlægar upplýsingar um almennt ástand í heimaríki hans, að hann hafi orðið fyrir ofsóknum í skilningi laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis. Í þeim tilvikum hvílir það á stjórnvöldum að eyða öllum vafa um slíka hættu, t.d. með vísan til þess að aðstæður í heimaríki hans hafi breyst.

Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).

Kærandi ber fyrir sig að ástæðu flótta hans megi rekja til áreitis frá lögreglu m.a. vegna stöðu hans sem fyrrum fanga. Í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 5. febrúar 2020 kvaðst kærandi hafa orðið fyrir ítrekuðu áreiti lögreglu og að hann eigi í erfiðleikum með að afla tekna sem geri honum kleift að lifa eðlilegu og góðu lífi í heimaríki sínu. Kærandi hafi í tvígang verið dæmdur til fangelsisrefsingar, alls til 15 ára, og í síðara skiptið hafi hann verið dæmdur saklaus.

Skýrslur og önnur gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður í Hvíta-Rússlandi bera m.a. með sér að spilling sé við lýði innan lögreglu landsins, fangelsisrefsingar vegna fíkniefnabrota þar í landi séu almennt lengri en góðu hófi gegnir og að aðbúnaður í fangelsum sé slæmur. Kærandi hefur engin gögn lagt fram máli sínu til stuðnings. Í viðtali hjá Útlendingastofnun, dags. 5. febrúar 2020, greindi kærandi frá því að hann safnaði ekki pappírum og gæti ekki nálgast gögn um afskipti lögreglu af sér og afplánun í fangelsum. Í ljósi frásagnar kæranda um að ætlað áreiti af hálfu lögreglu gegn honum hafi varað í það minnsta frá árinu 2005, og jafnvel lengur, er að mati kærunefndar ekki ósanngjarnt að gera kröfu um að kærandi, sem nýtur aðstoðar löglærðs talsmanns, leggi fram einhver gögn sem leiði að því líkur að hann verði fyrir óhóflegu eftirliti og áreiti lögreglu í heimaríki, s.s. gögn um dómsmál sem höfðuð hafi verið gegn honum eða handtökur sem hann hafi sætt. Í málinu liggja þannig hvorki fyrir gögn sem renna stoðum undir þá frásögn kæranda að hann hafi sætt fangelsisvist né gögn um að lögregla hafi haft afskipti af honum. Kærandi hefur sjálfur sagst hafa stundað glæpastarfsemi í heimaríki, þó svo að hann telji síðasta dóminn gegn sér vera óverðskuldaðan. Kærunefnd fellst á að kærandi kunni að hafa orðið fyrir einhverju áreiti yfirvalda og að það kunni að tengjast stöðu hans sem fyrrverandi fanga. Kærunefnd telur þó að kærandi hafi ekki gert nægilega líklegt að það áreiti hafi náð því alvarleikastigi að teljast ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. mgr. 38. gr. laganna, eða að hann eigi á hættu að verða fyrir slíku áreiti.

Með vísan til ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að hann hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. mgr. 38. gr. laganna.

Telur kærunefnd því ljóst að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.

Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður hans þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga

Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga. Í ljósi þessarar niðurstöðu er ekki ástæða til að meta hvort útilokunarástæður 2. mgr. 40. gr. laga um útlendinga eigi við.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga er heimilt að veita útlendingi sem staddur er hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, þrátt fyrir að skilyrði 37. gr. séu ekki uppfyllt, ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.

Í greinargerð byggir kærandi á því að hann sé þolandi viðvarandi mannréttindabrota í heimaríki sem yfirvöld verndi hann ekki gegn. Beri þannig að veita kæranda dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. vegna erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki hans. Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga kemur fram að ákvæði 1. mgr. 74. gr. vísi einnig til alvarlegra aðstæðna í heimaríki og væri þar oft um að ræða viðvarandi mannréttindabrot í ríkinu eða þá aðstöðu að yfirvöld veiti ekki þegnum sínum vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Með vísan til niðurstöðu kærunefndar að framan verður ekki talið að aðstæður kæranda séu slíkar að veita beri honum dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða á þessum grundvelli.

Kærandi byggir á því að félagslegar aðstæður hans í heimaríki verði bágbornar. Í athugasemdum með frumvarpi til laga um útlendinga er fjallað um erfiðar félagslegar aðstæður. Þar kemur fram að átt sé við að útlendingur hafi þörf á vernd vegna félagslegra aðstæðna í heimalandi og eru þar nefnd sem dæmi aðstæður kvenna sem hafa sætt kynferðislegu ofbeldi, sem leitt getur til erfiðrar stöðu þeirra í heimalandi, eða aðstæður kvenna sem ekki fella sig við kynhlutverk sem er hefðbundið í heimaríki þeirra og eiga á hættu útskúfun eða ofbeldi við endurkomu. Verndarþörf þjóðfélagshópa að öðru leyti myndi fara eftir aðstæðum í hverju máli. Með vísan til fyrri umfjöllunar er það mat kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á ríka þörf á vernd á grundvelli félagslegra aðstæðna.

Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga kemur fram að með ríkri þörf á vernd af heilbrigðisástæðum sé m.a. miðað við að um skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm sé að ræða og meðferð við honum væri aðgengileg hér á landi en ekki í heimaríki viðkomandi. Í þessu sambandi kemur jafnframt fram að meðferð teljist ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur er hér átt við þau tilvik þar sem meðferð sé til í heimaríkinu en viðkomandi eigi ekki rétt á henni. Þá kunna að falla undir 1. mgr. 74. gr. mjög alvarlegir sjúkdómar sem ekki teljast lífshættulegir, svo sem ef sýnt þykir að þeir muni valda alvarlegu óbætanlegu heilsutjóni eða óbærilegum þjáningum. Ef um langvarandi sjúkdóm sé að ræða væru ríkari verndarsjónarmið fyrir hendi ef sjúkdómur væri á lokastigi. Jafnframt væri rétt að líta til þess hvort meðferð hafi hafist hér á landi og ekki væri læknisfræðilega forsvaranlegt að rjúfa meðferð, sem og til atriða sem varði félagslegar aðstæður útlendings og horfur hans. Í viðtali kæranda hjá Útlendingastofnun kom fram að kærandi væri andlega sterkur en hefði verið greindur með lifrabólgu C. Kærandi kvað að sér hafi verið greint frá því að lifrabólgan gerði honum ekki mein og að verra væri fyrir hann að nota sterk lyf en að lifa með henni. Aðspurður greindi kærandi frá því að lyf vegna lifrabólgu C væru aðgengileg í heimaríki hans. Af frásögn kæranda verður ekki ráðið annað en að hann hafi aðgang að heilbrigðisþjónustu og lyfjum í heimaríki sínu. Verður því ekki talið að kærandi hafi sýnt fram á ríka þörf á vernd af heilbrigðisástæðum.

Kærunefnd hefur jafnframt litið til þeirra tímabundnu erfiðleika sem heimaríki kæranda kann að þurfa að glíma við vegna Covid-19 faraldursins. Kærunefnd telur þá erfiðleika ekki vera þess eðlis að þeir leiði til þess, einir og sér eða í samhengi við önnur gögn málsins, að heimilt sé að veita kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða.

Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hann teljist hafa ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til ekki eiga við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.

Frávísun og frestur til að yfirgefa landið

Kærandi kveðst hafa komið hingað til lands 30. október 2019 og sótti um alþjóðlega vernd 31. október 2019. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um vernd og dvalarleyfi hér á landi verið synjað og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Kærandi er við ágæta heilsu. Með vísan til 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga og þegar litið er til ferðatakmarkana vegna Covid-19 faraldursins teljast 30 dagar hæfilegur frestur til að yfirgefa landið.

Athygli kæranda er vakin á því að ef hann yfirgefur ekki landið innan frests kann að vera heimilt að brottvísa honum. Brottvísun felur í sér bann við komu til landsins síðar og skal endurkomubann að jafnaði ekki gilda skemur en tvö ár, sbr. a-lið 2. mgr. 98. gr. og 2. mgr. 101. gr. laga um útlendinga.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Kærunefnd bendir á að með reglugerð nr. 460/2020, um breytingu á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017, setti ráðherra bráðabirgðaákvæði sem kveður á um að útlendingur sem dvaldi hér á landi fyrir 20. mars 2020 í samræmi við 8. gr. reglugerðarinnar og 1. mgr. 49. gr. laga um útlendinga, en hefur ekki komist til síns heima vegna ferðatakmarkana, sóttkvíar eða einangrunar er heimilt að dvelja hér á landi án dvalarleyfis eða vegabréfsáritunar til og með 1. júlí 2020. Í 2. mgr. ákvæðisins er þó vísað til þess að framangreint komi ekki í veg fyrir frávísun eða brottvísun þeirra sem voru í ólögmætri dvöl fyrir 20. mars 2020 eða frávísun eða brottvísun á öðrum grundvelli samkvæmt ákvæðum laga um útlendinga.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest. Lagt er fyrir kæranda að hverfa af landi brott. Kæranda er veittur 30 daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljugur.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed. The appellant is requested to leave the country. The appellant has 30 days to leave the country voluntarily.

Hjörtur Bragi Sverrisson

Bjarnveig Eiríksdóttir Ívar Örn Ívarsson

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála