13. nóvember 2020 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 390/2020 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 13. nóvember 2020 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 390/2020

í stjórnsýslumáli nr. KNU20090024

Kæra [...] og barns hennar

á ákvörðunum

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 15. september 2020 kærði einstaklingur sem kveðst heita [...], vera fædd [...], og vera ríkisborgari Nígeríu (hér eftir nefnd kærandi), ákvarðanir Útlendingastofnunar, dags. 27. ágúst 2020, um að synja kæranda og barni hennar, [...], fd. [...], ríkisborgari Nígeríu (hér eftir A), um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja þeim um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016.

Kærandi krefst þess aðallega að ákvarðanir Útlendingastofnunar verði felldar úr gildi og að kæranda og barni hennar verði veitt alþjóðleg vernd með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara er þess krafist að ákvarðanir Útlendingastofnunar verði felldar úr gildi og að kærendum verði veitt alþjóðleg vernd með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara er þess krafist að ákvarðanir Útlendingastofnunar verði felldar úr gildi og að kærendum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða með vísan til 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreindar ákvarðanir eru kærðar á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 10. febrúar 2020. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun m.a. þann 22. júní 2020 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðunum, dags. 27. ágúst 2020, synjaði Útlendingastofnun kæranda og barni hennar um alþjóðlega vernd ásamt því að synja þeim um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Voru ofangreindar ákvarðanir kærðar til kærunefndar útlendingamála þann 15. september 2020. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 6. október 2020 ásamt fylgigögnum. Þá bárust viðbótargögn þann 3. nóvember 2020. Í greinargerð óskaði kærandi eftir því að fá að koma fyrir nefndina og tjá sig um efni málsins. Í ljósi frásagnar kæranda og skýrslna um heimaríki taldi kærunefnd ekki ástæðu til að gefa kæranda kost á að koma fyrir nefndina, sbr. 7. mgr. 8. gr. laga um útlendinga.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hún sé í hættu í heimaríki vegna aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi.

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og henni skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.

Í ákvörðun Útlendingastofnunar í máli barns kæranda, kom fram að það væri svo ungt að árum að ekki yrði talið tilefni til að taka viðtal við það. Fram kom að umsókn barns kæranda væri grundvölluð á framburði móður þess og henni hefði verið synjað um alþjóðlega vernd og dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga um útlendinga. Í ákvörðun móður hefði jafnframt verið tekin afstaða til aðstæðna barnsins og hvernig þær aðstæður horfi við einstökum þáttum ákvörðunarinnar. Var það niðurstaða Útlendingastofnunar með vísan til niðurstöðu í máli móður þess, að gættum ákvæðum samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, laga um útlendinga og barnaverndarlaga, að barni kæranda væri ekki stefnt í hættu með því að fylgja móður sinni til heimaríkis. Barni kæranda var vísað frá landinu.

Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að ástæða þess að hún hafi yfirgefið heimaríki sitt sé sú að kærandi hafi verið útskúfuð úr samfélagi sínu þegar móðir hennar hafi látist þar sem að hún hafi verið talin eiga sök á andláti hennar. Kærandi hafi greint frá því að móðir hennar hafi eignast sjö stúlkur með stjúpföður hennar en í kjölfar síðasta barnsburðar hafi hún látið lífið. Við andlát móður kæranda hafi kærandi verið sökuð um galdra og talin bera ábyrgð á andláti móður sinnar. Eftir að hafa undirgengist tiltekna athöfn þar sem komist var að þeirri niðurstöðu að hún væri norn og bæri ábyrgð á andláti móður sinnar var henni gefinn tveggja vikna frestur til að yfirgefa samfélagið. Kærandi hafi greint frá því að frænka hennar hafi tekið við henni tímabundið og að hún hafi þurft að þola líkamlegt ofbeldi á meðan hún dvaldi hjá henni auk þess sem að komið hafi verið fram við hana eins og þræl. Eftir tveggja vikna frestinn hafi kæranda verið gert ljóst að ef hún myndi snúa aftur yrði hún grafin lifandi eða tekin af lífi. Kærandi hafi verið fimm til sex ára þegar þessir atburðir hafi átt sér stað og í kjölfarið hafi hún lifað á götunni.

Kærandi hafi kynnst konu sem hafi farið með hana til Líbíu þar sem kærandi hafi fyrst um sinn dvalið á heimili hennar. Eftir tveggja daga dvöl hafi konan hafið undirbúning á sölu kæranda í vændi. Kærandi hafi greint frá því að á þessum tíma hafi hún verið beitt líkamlegu ofbeldi daglega. [...]. Maðurinn hafi fundið til með kæranda og aðstoðað hana við að forða sér úr aðstæðunum og hafi kærandi farið til Ítalíu. Eftir um mánaðardvöl hafi kæranda borist símtal frá konunni sem hafi þvingað hana í vændi þar sem hún hafði í hótunum við hana. Kærandi hafi verið afar óttaslegin eftir símtalið. Stuttu síðar hafi kæranda borist annað símtal frá konunni en eftir það símtal hafi kærandi losað sig við símkortið úr símanum. Er varðar dvöl kæranda á Ítalíu vísar kærandi til gagna málsins. Þá bera gögn málsins með sér að kærandi hafi komið barnshafandi hingað til lands og eignast dreng hér á landi þann [...].

Kærandi krefst þess, í öllum kröfuliðum, að ákvarðanir Útlendingastofnunar verði felldar úr gildi en slíkir annmarkar hafi verið á málsmeðferð stofnunarinnar að rétt sé að ógilda ákvarðanirnar. Niðurstaða Útlendingastofnunar hafi m.a. verið rökstudd með þeim hætti að kærandi hafi ekki borið það fyrir sig að hafa sætt ofsóknum sem gætu náð því alvarleikastigi sem 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga mæli fyrir um. Jafnframt að gögn málsins hafi ekki borið með sér að slíkar ofsóknir hafi átt sér stað eða að kærandi hafi átt þær á hættu. Kærandi mótmælir þessu og ítrekar að mansal eða kynlífsnauðung falli í flokk kynbundinna ofsókna og ofbeldis og feli í sér gróf brot gegn grundvallarmannréttindum. Sú staðhæfing að mansal nái ekki því alvarleikastigi sem 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga mæli fyrir um sé því ekki talin eiga við nein rök að styðjast. Hið sama megi segja um staðhæfingu Útlendingastofnunar þess efnis að gögn málsins beri ekki með sér að ofsóknir sem næðu ákveðnu alvarleikastigi hafi átt sér stað. Í þessu sambandi vísar kærandi í trúverðugleikamat Útlendingastofnunar en samkvæmt því hafi stofnunin ekki talið ástæðu til að draga í efa frásögn kæranda um að hún hafi verið hneppt í mansal og neydd til að stunda vændi. Framburður kæranda sýni fram á að ofsóknir í skilningi 38. gr. laga um útlendinga hafi átt sér stað gagnvart henni.

Í ákvörðun Útlendingastofnunar vísar stofnunin til þess að kærandi hafi ekki lagt fram nein gögn, önnur en framburð hennar, um það hver smyglari hennar hafi verið, tengsl þeirra eða gert það sennilegt að smyglarinn hafi vitneskju um kæranda í heimaríki eða að hún hafi tengsl við yfirvöld í Nígeríu. Kærandi bendir á að ekki hafi verið haldið fram að gerendur í máli kæranda hafi nokkur tengsl við yfirvöld. Þá verði að teljast óraunhæft að ætla kæranda að leggja fram gögn um þann aðila sem seldi hana í mansal. Vísar kærandi til umfjöllunar um sönnunarkröfur í handbók um réttarstöðu flóttafólks máli sínu til stuðnings. Þá vekur kærandi athygli á því að framburður kæranda hafi verið metinn trúverðugur í hinni kærðu ákvörðun og að ekki hafi verið talin ástæða til að draga í efa að hún hafi verið þolandi mansals. Þá sé niðurstaða Útlendingastofnunar byggð á því að kærandi sé í hjónabandi með barnsföður sínum og því geti hún notið stuðnings hans í heimaríki. Kærandi hafnar því að hún sé í hjúskap og bendir á að rangt hafi verið haft eftir henni í viðtölum hjá Útlendingastofnun varðandi hjúskaparstöðu hennar. Í þessu sambandi ítrekar kærandi að hún sé stödd hér á landi einsömul og að samband hennar við umræddan mann takmarkist að mestu leyti við samskipti í gegnum samskiptamiðilinn Facebook. Þá sé því mótmælt að kærandi komi til með að njóta stuðnings barnsföður síns við endurkomu til Nígeríu. Í viðtali hjá Útlendingastofnun hafi kærandi greint frá því að umræddur maður sé staddur á Ítalíu og sé með vernd þar í landi. Sé það raunin megi leiða líkur að því að barnsföður kæranda sé ekki stætt að snúa aftur til Nígeríu. Í ljósi þessa sé ekki hægt að ganga að því sem gefnu að maðurinn muni fylgja kæranda og barni þeirra til Nígeríu og veita þann stuðning sem velferð, öryggi og þroski barnsins krefjist. Allan vafa hvað þetta varði beri að túlka kæranda í hag. Að þessu virtu verði að líta svo á að kærandi sé einstæð móðir og að hún myndi ekki njóta stuðnings maka í heimaríki sínu. Þá hafi móðir kæranda dáið þegar kærandi hafi verið fimm ára gömul og að kæranda hafi verið útskúfað úr samfélagi sínu. Kærandi hafi því ekkert bakland í heimaríki.

Þá lagði Útlendingastofnun til grundvallar að kærandi væri með dvalarleyfi á Ítalíu. Með vísan til þess hafi verið litið svo á að kærandi hafi möguleika á því að sameinast barnsföður sínum á Ítalíu og notið stuðnings hans þar í landi. Vakin sé athygli á því að í gögnum málsins sé ekki að finna staðfestingu frá ítölskum stjórnvöldum á því að kærandi sé í raun með gilt dvalarleyfi þar í landi. Því sé sú ályktun dregin að Útlendingastofnun hafi látið hjá líða að afla nánari upplýsinga um stöðu kæranda hjá ítölskum stjórnvöldum. Til grundvallar framangreindrar staðhæfingar hafi því einungis legið framburður kæranda fyrir því að hún sé handhafi dvalarleyfis. Að þessu virtu sé rétt að líta svo á að stofnunin hafi ekki fullnægt rannsóknarskyldu sinni samkvæmt 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og 23. gr. laga um útlendinga. Þessu til stuðnings vísar kærandi til úrskurðar kærunefndar nr. KNU20010045 frá 25. júní 2020. Þá hafi Útlendingastofnun haldið því fram að kærandi eigi kost á að leita aðstoðar og verndar yfirvalda í Nígeríu, bæði hjá stofnuninni NATIP og lögreglu. Þessu mótmælir kærandi og bendir á að heimildir beri með sér að NAPTIP hafi ekki haft yfir að ráða nægjanlegu fjármagni til að sinna hlutverki sínu sem skyldi. Þá hafi því verið haldið fram að konur sem dvelji hjá NAPTIP verði útskúfaðar úr samfélaginu. Auk þess beri heimildir með sér að nígerísk stjórnvöld uppfylli ekki lágmarkskröfur sem gerðar séu til aðgerða til að útrýma mansali.

Kæranda hafi einnig verið synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga, þar sem Útlendingastofnun hafi talið að kærandi hefði ekki sýnt fram á aðstæður sem næðu því alvarleikastigi að hún og barn hennar hefðu ríka þörf á vernd líkt og áðurnefnt ákvæði mæli fyrir um. Við mat á því hvort kærandi og barn hennar hefðu ríka þörf á vernd tók Útlendingastofnun til skoðunar aðstæður kæranda á Ítalíu. Kærandi mótmælir því og ítrekar að ekki hafi legið fyrir staðfesting frá ítölskum stjórnvöldum á því að kærandi sé í raun með gilt dvalarleyfi þar í landi. Þar fyrir utan ættu aðstæður kæranda á Ítalíu alla jafna ekki að koma til skoðunar, enda sé um efnismeðferðarmál að ræða.

Í hinni kærðu ákvörðun hafi stofnunin komist að þeirri niðurstöðu að A skyldi einnig synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi sem og dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða með vísan til þess að móður hans hafi verið synjað um vernd. Var það mat Útlendingastofnunar að hagsmunum sé ekki stefnt í hættu með því að senda hann til Nígeríu með móður sinni. Í greinargerð sinni tekur kærandi upp tiltekinn rökstuðning Útlendingastofnunar um aðstæður A við endurkomu til Nígeríu, s.s. öryggi hans og velferð með hliðsjón af Covid-19 faraldrinum. Í rökstuðningnum sé látið nægja að vísa til þess að A sé í fylgd móður sinnar og að mögulegt sé fyrir foreldra hans að sameinast í Nígeríu, að honum standi til boða gjaldfrjáls menntun og að hann hafi aðgang að heilbrigðiskerfi þar í landi. Að því virtu sé ekki talið að fram hafi farið viðhlítandi mat á hagsmunum A við meðferð málsins hjá Útlendingastofnun, sérstaklega í ljósi bágrar stöðu móður hans.

Með hliðsjón af ofangreindu sé litið svo á að verulegir annmarkar hafi verið á málsmeðferð kæranda hjá Útlendingastofnun sem kunni að hafa haft áhrif á niðurstöðu í máli hennar og barns hennar. Að jafnaði leiði verulegir annmarkar á málsmeðferð stjórnvalda til ógildingar ákvörðunar og nýrrar meðferðar hjá viðkomandi stjórnvaldi. Vegna hagsmuna kæranda og A af því að fá skjóta úrlausn í málum sínum sé hins vegar farið fram á að kærunefnd bæti úr umræddum annmörkum á kærustigi og veiti kæranda og barni hennar alþjóðlega vernd á Íslandi eða mannúðarleyfi. Kærandi og A byggja á því að þau séu flóttamenn samkvæmt skilgreiningu 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga og eigi því rétt til alþjóðlegrar verndar hér á landi á grundvelli 1. mgr. 40. gr. laga um útlendinga. Þrautavarakrafa kæranda og A byggi á því að þau uppfylli skilyrði dvalarleyfis á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Varðandi kröfu um mannúðarleyfi leggur kærandi áherslu á að hún sé stödd hér á landi einsömul ásamt ungu barni sínu sem hafi hvorki hitt föður sinn né komið til Nígeríu. Þrátt fyrir að kærandi sé í sambandi með barnsföður sínum þá sé hann búsettur á Ítalíu og hafi hingað til ekki veitt henni eða barni hennar neinn stuðning. Ólíklegt sé að umræddur maður muni fylgja kæranda til Nígeríu og af þeim sökum sé ekki unnt að ganga út frá því að kærandi muni njóta stuðnings maka í heimaríki. Kærandi hafi ekkert bakland í heimaríki en móðir hennar hafi dáið þegar hún var fimm ára gömul og hafi kærandi í kjölfarið verið útskúfuð úr samfélagi sínu. Þá sé kærandi illa stödd fjárhagslega, ómenntuð og hafi aldrei unnið hefðbundið starf utan heimilis. Með vísan til bágrar stöðu kæranda megi færa rök fyrir því að hún sé í aukinni hættu á endurteknu mansali. Þá sé staða barns hennar í heimaríki afar óljós, m.a. með tilliti til húsnæðis, framfærslu og öryggis. Það liggi því ljóst fyrir að kærandi og barn hennar muni koma til með að búa við afar bágar og erfiðar félagslegar aðstæður í heimaríki. Þessu til stuðnings vísar kærandi til áðurnefnds úrskurðar kærunefndar.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að til að sanna á sér deili hafi kærandi framvísað ferðaskilríkjum útgefnum af ítölskum yfirvöldum þar sem fram kemur að kærandi sé handhafi alþjóðlegrar verndar á Ítalíu. Var það mat Útlendingastofnunar að kærandi hefði ekki sannað auðkenni sitt með fullnægjandi hætti. Leysti stofnunin því úr auðkenni kæranda á grundvelli trúverðugleikamats. Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að A sé fæddur hér á landi og að því virtu sé það mat stofnunarinnar að það hafi verið sannað með fullnægjandi hætti hver hann sé. Var það mat Útlendingastofnunar að kærandi sé ríkisborgari Nígeríu. Kærunefnd hefur ekki forsendur til að hnekkja framangreindu mati Útlendingastofnunar og verður því lagt til grundvallar að kærandi og barn hennar séu nígerískir ríkisborgarar. Að öðru leyti sé auðkenni kæranda óljóst.

Réttarstaða barns kæranda

Staða barna á flótta ræðst af viðeigandi reglum í þjóðarétti og landsrétti. Í 22. gr. samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, sbr. lög nr. 19/2013, segir í fyrsta lagi að aðildarríki skuli gera viðeigandi ráðstafanir til að tryggja að barn sem leiti eftir réttarstöðu sem flóttamaður, eða sem talið sé flóttamaður samkvæmt viðeigandi reglum eða starfsháttum þjóðaréttar eða landslaga, fái, hvort sem það sé í fylgd foreldra eða annarra eða ekki, viðeigandi vernd og mannúðlega aðstoð við að nýta sér þau réttindi sem við eigi og kveðið sé á um í samningnum.

Í 2. mgr. 10. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 segir að ákvarðanir sem varði barn skuli teknar með það sem því sé fyrir bestu að leiðarljósi, því tryggður réttur til að tjá skoðanir sínar í málum sem það varði og tekið tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Í 3. mgr. 25. gr. laga um útlendinga kemur fram að við ákvörðun sem sé háð mati stjórnvalds skuli huga að öryggi barns, velferð þess og félagslegum þroska og möguleika þess til að sameinast fjölskyldu sinni.

Sérstaklega er fjallað um mat stjórnvalda á umsóknum barna um alþjóðlega vernd í 5. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Þar segir að við mat á því hvort barn teljist flóttamaður samkvæmt lögunum skuli það sem barninu sé fyrir bestu haft að leiðarljósi. Við mat á því hvað barni sé fyrir bestu skuli stjórnvöld líta til möguleika barns á fjölskyldusameiningu, öryggis þess, velferðar og félagslegs þroska auk þess sem taka skuli tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Við ákvörðun í máli er varðar hagsmuni barns skuli stjórnvöld taka skriflega afstöðu til þessara atriða.

Almennt er viðurkennt að eðlilegur þroski barns sé best tryggður með því að vernda fjölskylduna. Sé ólögráða barn í fylgd annars eða beggja foreldra sinna eða annars úr fjölskyldunni sem hefur það á framfæri sínu og sá fer fram á réttarstöðu flóttamanns, ber að fara með málin í samræmi við meginregluna um einingu fjölskyldunnar. Ljóst er að barn það sem hér um ræðir er í fylgd móður sinnar og haldast úrskurðir þeirra því í hendur.

Landaupplýsingar

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Nígeríu m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:

Amnesty International Report 2017/18 – Nigeria (Amnesty International, 22. febrúar 2018);
Common Analysis: Individuals accused of witchcraft or threatened in relation to ritual killings (European Asylum Support Office, febrúar 2019);
Country Policy and Information Note – Nigeria: Actors of Protection (U.K. Home Office, 28. mars 2019);
Country Policy and Information Note – Nigeria: Medical and Healthcare issues (U.K. Home Office, janúar 2020);
Country Policy and Information Note – Nigeria: Trafficking of women (U.K. Home Office, 4. júlí 2019);
Country Policy and Information Note – Nigeria: Country Background Note (U.K. Home Office, 7. janúar 2020);
Country Information and Guidance – Nigeria – Women fearing gender-based harm or violence (U.K. Home Office, ágúst 2016);
DFAT Country Information Report Nigeria (Australian Government, Department of Foreign Affairs and Trade, 9. mars 2018);
EASO COI Meeting Report – Nigeria – Practical Cooperation Meeting 12-13 June 2017 – Rome (European Asylum Support Office, 1. ágúst 2017);
EASO Country Guidance – Nigeria – Guidance note and common analysis (European Asylum Support Office, febrúar 2019);
EASO Country of Origin Information Report – Nigeria – Actors of Protection (European Asylum Support Office, nóvember 2018);
EASO Country of Origin Information Report – Nigeria – Country Focus (European Asylum Support Office, júní 2017);
EASO – Country of Origin Information Report – Nigeria – Security Situation (European Asylum Support Office, nóvember 2018);
EASO – Country of Origin Information Report – Nigeria – Sex trafficking of women (European Asylum Support Office, október 2015);
EASO – Country of Origin Information Report – Nigeria – Targeting of individuals (European Asylum Support Office, nóvember 2018)
Freedom in the World 2020 – Nigeria (Freedom House, 4. mars 2020);
Gender in Nigeria Report 2012 – Improving the lives of girls and women in Nigeria (British Council Nigeria, 2012);
Information on trafficking including, situation for returnees of previous trafficking and risk og re-trafficking (Refugee Documentation Centre, RDC, Legal Aid Board, 17. júní 2019);
National Strategic Plan to End Child Marriage in Nigeria 2016-2021 (Federal Ministry of Women Affairs and Social Development, 2016);
Nigeria 2018 Human Rights Report (U.S. Department of State, 13. mars 2019);
Nigeria 2019 Human Rights Report (U.S. Department of State, 11. mars 2020);
Nigeria 2018 International Religious Freedom Report (U.S. Department of State, maí 2019);
Nigeria: People with mental health conditions chained, abused (Human Rights Watch, 11. nóvember 2019);
Nigeria: Returforhold for kvinner som har arbeidet I prostitusjon I Europa (Landinfo, 20. mars 2017);
Nigeria heeds global call, sets up State Task Force against human trafficking (United Nations Office on Drugs and Crime, 30. júlí 2019);
Mental health disorders in Nigeria: A highly neglected disease (Ann Nigerian Med, 15. maí 2017);
Report of Special Rapporteur on trafficking in persons, especially women and children (Human Rights Council, 16. apríl 2019);
Upplýsingasíða Johns Hopkins háskólans (http://coronavirus.jhu.edu/map.html, sótt 27. október 2020);
Vefsíða National Agency for the Prohibition of Trafficking in Persons (NAPTIP) (https://www.naptip.gov.ng/, skoðuð 27. október 2020);
The World Factbook – Nigeria (Central Intelligence Agency, 20. apríl 2020);
Trafficking in Persons Report 20th edition (U.S. Department of State, 25. júní 2020);
Nigeria: Returforhold for kvinner som har arbeidet i prostitusjon i Europa (Landinfo, 20. mars 2017);
World Report 2020 – Nigeria (Human Rights Watch, janúar 2020);
Upplýsingar af vefsíðu Interpol (www.interpol.int) og
Upplýsingar af vefsíðu United Nations Office on Drugs and Crime (https://www.unodc.org/unodc/index.html, sótt 6. nóvember 2020).

Nígería er sambandslýðveldi með rúmlega 214 milljónir íbúa. Nígería var nýlenda Bretlands fram að sjálfstæði þess árið 1960 og sama ár gerðist Nígería aðili að Sameinuðu þjóðunum. Ríkið fullgilti bæði alþjóðasamning um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi ásamt alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi árið 1993. Þá fullgilti ríkið mannréttindasáttmála Afríku árið 1983 og samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins árið 1991. Ríkið fullgilti sáttmála Sameinuðu þjóðanna gegn spillingu árið 2004, samning Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu árið 2001 og valfrjálsa viðbótarbókun við þann samning árið 2009. Samkvæmt skýrslu utanríkisráðuneytis Bandaríkjanna frá árinu 2019 er talið að um helmingur íbúa landsins séu múslímar og hinn helmingurinn kristinn. Þar kemur fram að trúfrelsi sé verndað í stjórnarskrá Nígeríu og einnig sé að finna ákvæði sem banni stjórnvöldum að koma á ríkistrú. Flestir íbúar svæða í Norður-Nígeríu séu múslímar og í Suður-Nígeríu séu kristnir í meirihluta. Bæði kristnir og múslímar hafi greint frá mismunun á grundvelli trúar sinnar á þeim svæðum þar sem þeir séu í minnihluta.

Samkvæmt upplýsingum á vefsíðu Alþjóðasambands sakamálalögreglu (e. Interpol) er löggæsla ríkisins aðallega í höndum ríkislögreglu Nígeríu sem talin er samanstanda af rúmlega 350.000 lögregluþjónum. Ríkislögreglan annist löggæslustörf í öllum 36 fylkjum Nígeríu og höfuðborginni Abuja. Hlutverk ríkislögreglunnar sé að vernda einstaklinga og eignir, koma í veg fyrir afbrot, upplýsa og rannsaka glæpi auk þess að sækja afbrotamenn til saka. Samkvæmt skýrslum EASO frá 2017 og 2018 séu nokkrar sérhæfðar deildir innan ríkislögreglunnar sem annist sértæk brot. Ríkislögreglan hafi verið gagnrýnd fyrir spillingu og mannréttindabrot af ýmsum rannsakendum og samtökum. Dæmi séu um að lögregluþjónar hafi orðið uppvísir að því að kúga fé af almennum borgurum og sleppa sakborningum gegn mútugreiðslum. Þá hafi mannréttindasamtök greint frá því að u.þ.b. 100.000 lögregluþjónar hafi veitt efnamiklum einstaklingum persónulega þjónustu. Þá sé mikill skortur á lögreglumönnum í ríkinu, auk þess sem þjálfun á lögreglumönnum sé ábótavant og skortur sé á fjármagni frá ríkinu. Í ríkinu séu þó til staðar formlegar kvörtunarleiðir vegna misferlis lögreglu í starfi eða spillingar en þó tíðkist í miklum mæli að leysa slík mál á óformlegan hátt. Þá skorti skilvirkar leiðir til að eiga við, rannsaka og refsa vegna ofbeldis eða spillingar öryggissveita. Mútuþægni sé víðfeðmur vandi í ríkinu og samkvæmt skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2018 hafi stofnanir sem annist kvörtunarmál í ríkinu greint frá uppsögnum lægra settra lögreglumanna vegna kvartana almennings um fjárkúganir af hálfu lögreglu. Þó hafi fá mál verið rannsökuð eða farið fyrir dómstóla. Fram komi í ofangreindum gögnum, t.a.m. skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2019, að töluverð spilling sé innan dómskerfisins, auk þess sem skortur sé á þjálfun dómara. Þó kemur fram í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá 2019 að þrátt fyrir veikleika í stjórnkerfinu standi þeim sem óttist einstaklinga sem starfi ekki fyrir ríkið almennt til boða vernd. Komið hafi verið á fót embætti umboðsmanns í Nígeríu árið 2004 (e. The Public Complaints Commission) en um sé að ræða sjálfstæða og óháða stofnun sem taki á móti kvörtunum borgara og tryggi rétt þeirra gagnvart nígerískum stjórnvöldum endurgjaldslaust. Hægt sé að nálgast skrifstofur umboðsmanns í öllum 36 fylkjum Nígeríu og er almennt talið að um sé að ræða skilvirkt úrræði fyrir borgara Nígeríu. Þá kemur fram að ýmsar eftirlitsnefndir starfi í Nígeríu sem almenningur geti beint kvörtunum sínum til, s.s. mannréttindanefndin (e. The National Human Rights Commission (NHRC)) sem hefur það hlutverk að rannsaka meint brot gegn mannréttindum. Þá geti almennir borgarar beint kvörtunum til umboðsmanns Nígeríu (e. The Public Complaints Commission) ef þeir eru ósáttir við málsmeðferð stjórnvalda. Jafnframt geti almenningur leitað til nígeríska lögregluráðsins (e. The Nigerian Police Council) og framkvæmdastjórnar lögreglunnar (e. Police Service Commission) sem hafi eftirlit með störfum lögreglunnar.

Í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá því í júlí 2019 kemur fram að Nígería sé upprunaland, viðkomustaður og áfangastaður mansals og nauðungarvinnu. Nígerísk stjórnvöld uppfylli ekki enn lágmarksviðmið ríkja vegna baráttu gegn mansali en hafi þó tekið mikilvægt skref til að auka vernd borgara sinna og koma í veg fyrir mansal. Gerðar hafi verið ýmsar stefnubreytingar í þessum málum og sérstök löggjöf sett til að koma í veg fyrir, uppræta og refsa fyrir mansal. Þá hafi stjórnvöld, í samræmi við alþjóðleg samtök og önnur ríki, þjálfað lögreglulið landsins, starfsmenn ríkisins og stofnanir til að gera þeim betur kleift að rannsaka, sækja til saka og sakfella gerendur mansals. Árið 2003 hafi tekið gildi lög sem komu stofnuninni NAPTIP (e. the National Agency for the Prohibition of Traffic in Persons and Other Related Matters) á laggirnar. Markmið NAPTIP sé að vekja athygli á málefninu, fræða almenning og með þeim hætti að reyna að koma í veg fyrir frekara mansal, vernda þolendur mansals ásamt því að sækja gerendur til saka. Einnig hafi verið samþykkt sérstök lög gegn mansali árið 2015 en þau hafi gert það refsivert að stunda mansal og mæli ennfremur fyrir um fangelsisvist allt að fimmtán árum fyrir brot gegn þeim. Starf NAPTIP felist í því að stuðla að framfylgni laga og reglugerða gegn mansali í Nígeríu, rannsaka mansalsmál og fræða og efla lögreglu og aðra aðila sem komi að upprætingu mansals í Nígeríu. Einnig aðstoði stofnunin þolendur mansals með því að veita þeim skjól, ráðgjöf, hafa uppi á fjölskyldumeðlimum þeirra, aðstoða við heimkomu og aðlögun að samfélaginu á ný. Samkvæmt skýrslu Landinfo hefur NAPTIP þekkingu og reynslu af því að sinna þolendum mansals sem eigi börn. NAPTIP hafi til umráða húsnæði fyrir þolendur mansals í borgunum Abuja, Lagos, Benín, Uyo, Enugu, Kano, Sokoto, Maiduguri og Markudi. Þá komi fram í skýrslu EASO frá 2015 að dvöl í húsnæði NAPTIP sé ekki langtímalausn og dvelji þolendur þar í um tvær til sex vikur. Hafi NAPTIP unnið með frjálsum félagasamtökum sem geti útvegað þolendum mansals langtímahúsnæði og andlegan stuðning. Þá verði konur sem dvelji hjá NAPTIP í einhverjum tilvikum fyrir aðkasti í samfélaginu þar sem gert sé ráð fyrir að þær hafi unnið við vændi erlendis. Af þeim sökum hafi NAPTIP reynt að senda konur eins fljótt og verða megi til fjölskyldu sinnar eða í annað húsnæði. Skortur á fjármagni takmarki getu NAPTIP og frjálsra félagasamtaka við að aðstoða þolendur mansals við að aðlagast samfélaginu og standa á eigin fótum. Nígerísk yfirvöld hafi komið til móts við umræddan fjárskort hjá NAPTIP og veitt þolendum mansals fjárstyrk sem aðstoði við aðlögun að samfélaginu. Samkvæmt upplýsingum af vefsíðu fíkniefna- og afbrotamálaskrifstofu Sameinuðu þjóðanna (e. United Nations Office on Drugs and Crime (UNODC)) hafi verkefni sem snúi að því að efla stefnumörkun og viðbrögð við mansali í Nígeríu (e. Strengthening the policy framework and responce to human trafficking in Nigeria) hafist í janúar 2020. Markmið verkefnisins sé að efla viðbrögð við mansali í Nígeríu með þróun og samþykkt landsáætlunar og er unnið í samvinnu við NAPTIP og UNODC.

Í skýrslu sérstaks skýrslugjafa Sameinuðu þjóðanna um mansal frá apríl 2019 kemur fram að í ágúst 2017 hafi í Edo fylki verið sett á fót sérstakt aðgerðarteymi gegn mansali (e. Edu State task force against human trafficking (ETAHT)) sem leitt sé af dómsmálaráðherra fylkisins (e. State Attorney-General and Commissioner of Justice). Meginverkefni aðgerðarteymisins séu rannsókn og saksókn í mansalsmálum, forvarnir og vitundarvakning, aðstoð við þolendur með því að bjóða sálfræðiaðstoð, skammtíma og langtíma húsnæði, kennslu og þjálfun í iðngreinum og stuðningur og aðstoð við aðlögun þolenda sem snúa aftur heim. Þá vilji teymið vinna að því að uppræta rót vandans sem birtist í mansali og kynjamisrétti. Aðgerðarteymið sé byggt á þörfinni til að styrkja aðgerðir stjórnvalda og félagasamtaka í baráttunni gegn mansali í Nígeríu og nú hafi einnig verið komið á fót slíkum teymum í öðrum fylkjum, s.s. Ondo, Delta og Ekiti í samstarfi við UNODC og NAPTIP. Í gögnunum kemur þá fram að þolendur mansals séu líklegri til þess að sæta endurteknu mansali heldur en að sæta líkamlegu ofbeldi í hefndaraðgerðum. Lögreglan í ríkinu hafi þó almennt getu til þess að aðstoða þolendur mansals, jafnvel þótt þolendur standi enn í skuld við smyglarann sinn.

Í skýrslu utanríkisráðuneytis Bandaríkjanna sem gefin var út í mars sl. komi fram að þótt konur og karlar njóti sömu réttinda samkvæmt stjórnarskrá Nígeríu sé raunin ekki alltaf sú og ógiftar konur eigi sérstaklega undir högg að sækja. Konur verði fyrir margskonar mismunum þegar komi að efnahagslegum réttindum, en til að mynda tryggi lög konum ekki jöfn laun og körlum fyrir sambærileg störf. Auk þess sé mismunun byggð á kyni ekki óheimil við ráðningu í störf. Þá sé venjan sú að konur geti ekki eignast land nema í gegnum eiginmann sinn eða fjölskyldu. Venjan sé jafnframt sú í mörgum tilfellum að konur erfi ekki eiginmenn sína og sitji þá uppi allslausar við fráfall þeirra. Þá er kynbundið ofbeldi gagnvart konum útbreitt vandamál í Nígeríu og eru ógiftar konur enn líklegri til þess að verða fyrir ofbeldi. Það sé engin alhliða löggjöf sem verndi konur gegn kynbundnu ofbeldi í Nígeríu en einhver fylki, aðallega í suðurhluta Nígeríu, séu með löggjöf sem eigi að veita vernd gegn tilteknu kynbundnu ofbeldi.

Fram kemur í ofangreindum gögnum, s.s. skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins frá árinu 2020, að ofbeldi gagnvart börnum sé útbreitt í Nígeríu. Barnahjálp Sameinuðu þjóðanna hafi unnið í samvinnu með yfirvöldum í Nígeríu, m.a. við að bæta lagaumgjörð um vernd barna gegn ofbeldi, breyta viðurkenndum félagsháttum sem feli í sér hættulegar hefðir líkt og kynfæralimlestingar og barnahjónabönd, auk þess sem unnið hafi verið að styrkingu félagslegrar þjónustu og barnaverndarstarfs þar í landi. Þá hafi yfirvöld samþykkt aðgerðaáætlun, National Strategy to End Child Marriage in Nigeria (2016-2021) með það að markmiði að útrýma barnahjónaböndum fyrir árið 2030. Jafnframt vinni yfirvöld hörðum höndum að aðgerðaáætlun sem feli m.a. í sér forvarnarstarf meðal ráðuneyta og stofnana með það að markmiði að stöðva ofbeldi gagnvart börnum. Þá kemur fram í framangreindum gögnum að Nígería hafi fullgilt samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins árið 1991 og stofnskrá Afríkusambandsins um velferð og réttindi barnsins (e. The African Charter on the Rights and Welfare of the Child) árið 2000. Hafi þjóðþing Nígeríu samþykkt árið 2003 lög um réttindi barnsins (e. the Child Rights Act) og tóku þau gildi sama ár. Þar sem Nígería sé sambandslýðveldi sé ekki nóg að þjóðþingið samþykki löggjöfina heldur þurfi bæði fylkisþing og landstjóri hvers fylkis að samþykkja lagasetninguna til þess að hún taki gildi í hverju fylki. Árið 2019 hafi 24 fylki af 36 tekið lögin í gildi og séu flest þeirra í suðurhluta Nígeríu. Lögin kveði á um að allar ákvarðanir eða ráðstafanir er varða börn skuli byggðar á því sem sé barninu fyrir bestu. Í lögunum komi einnig fram að öll börn eigi rétt á að njóta menntunar og heilbrigðisþjónustu. Árið 2004 hafi þjóðþing Nígeríu samþykkt löggjöf sem kveði á um ókeypis grunnskólagöngu (e. The Universal Basic Education (UBE) Programme). Hafi þessi nýjung verið leidd í lög með því markmiði að fjölga nemendum í grunnskóla og koma á fót ókeypis og skyldubundnu skólakerfi fyrir öll börn í Nígeríu.

Samkvæmt ofangreindri skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá árinu 2020 er heilbrigðiskerfinu í Nígeríu skipt í fyrsta, annað og þriðja stig og skiptist jafnframt í opinberan- og einkageira. Fyrsta stig heilbrigðiskerfisins sé starfrækt á vegum sveitarfélaga, annað stigið sé starfrækt á vegum ráðuneyta í hverju og einu fylki og þriðja stigið sé starfrækt á vegum alríkisins. Fyrsta stig heilbrigðiskerfisins feli í sér almenna heilbrigðisþjónustu fyrir borgara Nígeríu og fái jafnframt minnsta fjármagnið af stigunum þremur. Því sé almenn heilbrigðisþjónusta almennt illa skipulögð og innviðir hennar veikburða. Aðgengi sé þá ekki gott sökum skorts á heilbrigðisstofnunum og heilbrigðisstarfsfólki víða um Nígeríu. Þá sé lækniskostnaður almennt hár og aðgengi að lyfjum slæmt. Heilbrigðisþjónusta sé fjórfalt aðgengilegri í þéttbýli heldur en í strjálbýli. Heilbrigðisþjónusta innan einkageirans sé almennt betri og skipulagðari en lækniskostnaður sé að meðaltali hærri en hjá opinbera geiranum. Þá komi fram í tímaritsgrein frá árinu 2010 að talið sé að allt að 60% íbúa Nígeríu hafi ekki haft fullnægjandi aðgang að lyfjum. Þá komi fram að heilbrigðisþjónusta sé töluvert aðgengilegri í suðurhluta landsins en í norðurhluta þess.

Í skýrslu sérstaks skýrslugjafa Sameinuðu þjóðanna frá árinu 2019 kemur fram að Evrópusambandið og alþjóða fólksflutningastofnunin (IOM) starfi saman í sérstöku átaksverkefni er lúti að endursendingu fólks til Nígeríu. Fólksflutningastofnunin í samstarfi við ýmsar innlendar stofnanir s.s. innflytjendaþjónustu Nígeríu (e. Nigerian Immigration Service), nefnd ríkisins fyrir flóttamenn, innflytjendur og fólk á innri flótta (e. the National Commission for Refugees, Migrants and Internally Displaced Persons), NAPTIP, almannavarnir ríkisins og ETAHT veiti ýmsa þjónustu vegna móttöku og aðlögunar einstaklinga sem snúi aftur til Nígeríu. Grunnþjónusta sé veitt, m.a. ferðir áfram til heimabæjar eða þorps, símar til frekari samskipta, matur, skammtíma húsnæði, heilbrigðisþjónusta og vernd. Þá sé einstaklingum með sérþarfir jafnframt vísað til heilbrigðisstofnana, sálfræðinga, í ráðgjöf og veitt aðstoð við fjölskyldusameiningu.

Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.

Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.

Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:

a. ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,

c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafans upp að ákveðnu marki verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á með heildstæðri og trúverðugri frásögn af atburðum, og eftir atvikum með trúverðugum gögnum, sem eru í samræmi við áreiðanlegar og hlutlægar upplýsingar um almennt ástand í heimaríki hans, að hann hafi orðið fyrir ofsóknum í skilningi laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis. Í þeim tilvikum hvílir það á stjórnvöldum að eyða öllum vafa um slíka hættu, t.d. með vísan til þess að aðstæður í heimaríki hans hafi breyst.

Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).

Kærandi byggir umsókn sína á því að hún hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir sem rekja megi til aðildar hennar að tilteknum þjóðfélagshópi sem kona og sem þolandi mansals. Af viðtölum kæranda hjá Útlendingastofnun má ráða að kærandi óttist einnig fjölskyldu sína og samfélagið sem hún hafi verið hluti af en þau hafi útskúfað hana þegar hún hafi verið ung að aldri.

Mat á trúverðugleika frásagnar kæranda er byggt á endurritum af viðtölum hennar hjá Útlendingastofnun, öðrum gögnum málsins og upplýsingum um heimaríki hennar. Með vísan til þess sem fram hefur komið í málinu fellst kærunefnd á að leggja til grundvallar við úrlausn málsins að kærandi hafi verið þolandi mansals og verið neydd til að stunda vændi í Líbíu.

Kærandi hefur ekki borið fyrir sig að hafa sætt ofsóknum eða að hún óttist ofsóknir af hálfu yfirvalda í heimaríki sem hafa eða gætu náð því alvarleikastigi sem 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga mælir fyrir um. Þá benda önnur gögn málsins ekki til þess að slíkar ofsóknir hafi átt sér stað eða að kærandi eigi þær á hættu. Við mat á því hvort konur hafi almennt ástæðuríkan ótta við að vera þvingaðar í endurtekið mansal skal samkvæmt skýrslu EASO, Country Guidance: Nigeria, frá febrúar 2019, m.a. líta til þess hversu mikið smyglarinn viti um bakgrunn konunnar og fjölskyldu hennar, hvort að fjölskylda konunnar hafi tekið þátt í smyglinu og hvort að konan hafi borið vitni gegn smyglaranum. Í viðtölum hjá Útlendingastofnun hefur kærandi greint frá því að hún hafi verið heimilislaus þegar að konan sem hafi þvingað hana í mansal hafi nálgast hana. Af framburði kæranda er ekki að sjá að fjölskylda hennar hafi átt þátt í mansalinu. Þá hefur kærandi ekki borið vitni gegn umræddri konu. Kærandi kvaðst hafa flúið frá konunni og dvalið í Líbíu í nokkur ár þar til hún hafi farið til Ítalíu. Kærandi hefur borið því við að konan hafi reynt að hafa samband við kæranda í tvígang eftir að hún lagði á flótta. Síðara skiptið hafi átt sér stað á fyrsta mánuði kæranda á Ítalíu þar sem hún hafi í framhaldinu dvalið í um þrjú ár. Eftir það hafi hún ekki heyrt frá konunni. Hefur kærandi ekki lagt fram gögn sem gefa til kynna að konan eða aðilar á hennar vegum hafi reynt að hafa uppi á henni síðan. Þrátt fyrir að þolendur mansals geti átt erfitt uppdráttar við endurkomu til Nígeríu benda gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér ekki til þess að þeir verði almennt fyrir ofsóknum við heimkomu. Þá sé mansal refsivert í Nígeríu og hafa lögregluyfirvöld og stofnunin NAPTIP almennt getu til þess að aðstoða þolendur mansals, jafnvel þótt þolendur standi enn í skuld við smyglara sinn. Til staðar séu innviðir í heimaríki sem sérhæfi sig í þjónustu og aðstoð við þolendur mansals. Gögn benda þá til þess að yfirvöld hafi getu til þess að aðstoða þolendur mansals. Það er því mat kærunefndar að kærandi eigi þess kost að leita aðstoðar og verndar yfirvalda, bæði hjá stofnuninni NAPTIP og lögreglu, telji hún vera þörf á því. Verður því ekki lagt til grundvallar að kæranda stafi slík ógn af smyglurum sínum eða að staða hennar í Nígeríu sé slík að hún geti ekki leitað aðstoðar yfirvalda telji hún þörf á því.

Kærandi hefur borið fyrir sig að hafa orðið fyrir illri meðferð af hálfu stjúpföður síns og samfélagsins sem jafngildi ofsóknum í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Kærandi hefur greint frá því að hún hafi verið sökuð um galdra og útskúfuð af fjölskyldu sinni og samfélagi þegar hún hafi verið fimm eða sex ára gömul. Kærandi hefur ekki lagt fram nein gögn til stuðnings frásögn sinni er þetta varðar en frásögn kæranda fær vissa stoð í þeim landaupplýsingum sem kærunefnd hefur kynnt sér, s.s. skýrslu EASO, Targeting of individuals frá árinu 2018, en hún ber með sér að í Nígeríu séu dæmi þess að börn séu sökuð um galdra og þurfi að sæta illri meðferð vegna þessa. Samkvæmt greiningu EASO frá febrúar 2019 geta einstaklingar sem verða fyrir ásökunum af þessu tagi átt á hættu að verða fyrir áreiti sem nái því marki að teljast ofsóknir en það þurfi að fara fram einstaklingsbundið mat í hverju tilviki fyrir sig. Við einstaklingsbundið mat skal m.a. taka tillit til kyns, aldurs, uppruna og sýnilegrar fötlunar. Samkvæmt þeim upplýsingum sem kærunefnd hefur kynnt sér eiga börn, eldri konur og einstaklingar sem eru á einhvern hátt öðruvísi í mestri hættu á að verða fyrir ásökunum um galdra.

Kærunefnd telur ekki ástæðu til að draga í efa frásögn kæranda þess efnis að hún hafi barnung orðið fyrir áreiti því sem hún hefur lýst af hálfu fjölskyldu sinnar og samfélagsins en þó verður að mati kærunefndar að líta til þess að kærandi er núna fullorðin kona og að tæp 15 ár eru liðin frá meintum atburðum auk þess sem að hvorki frásögn kæranda né þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér benda til þess að henni stafi enn hætta af hálfu fjölskyldu sinnar eða samfélaginu vegna fyrrgreindra atburða. Af framburði kæranda má ráða að kærandi telji sig ekki geta leitað til lögregluyfirvalda í Nígeríu. Þrátt fyrir að ráða megi af framangreindum gögnum að nokkur spilling ríki innan lögreglunnar í Nígeríu benda gögn um heimaríki kæranda til þess að hún geti leitað til lögreglu eftir vernd. Verður lagt til grundvallar að kærandi hafi færi á að leita til lögregluyfirvalda í Nígeríu óttist hún að verða fyrir hótunum eða áreiti þar. Er það því mat kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á að lögregluyfirvöld í Nígeríu geti ekki eða vilji ekki veita henni vernd, m.a. með því að ákæra eða refsa fyrir þær athafnir sem feli í sér ofsóknir. Kærunefnd telur því að kærandi hafi raunhæfan möguleika á að leita ásjár stjórnvalda þar í landi, ef hún telur sig þurfa á aðstoð þeirra að halda.

Samkvæmt 5. mgr. 37. gr. laga um útlendinga skal, við mat skv. 1. og 2. mgr. 37. gr. í málum sem varða börn, fylgdarlaus sem önnur, hafa það sem er barninu fyrir bestu að leiðarljósi. Í ákvæðinu kemur fram að við það mat beri að líta til möguleika barns á fjölskyldusameiningu, öryggis barnsins, velferðar og félagslegs þroska auk þess sem taka skal tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Í ljósi ungs aldurs A taldi Útlendingastofnun ekki þörf á að taka viðtal við hann. Leggur kærunefnd mat á hagsmuni A samkvæmt 5. mgr. 37. gr. laga um útlendinga með hliðsjón af upplýsingum úr fyrirliggjandi gögnum málsins og framangreindum aðstæðum í heimaríki hans. Að mati kærunefndar var sjónarmiðum A nægilega komið á framfæri með framburði kæranda og hagsmunagæslu talsmanns. Horfir kærunefnd m.a. til þess að barn það sem um ræðir er í fylgd móður sinnar og nýtur stuðnings hennar að svo miklu leyti sem hún getur veitt hann. Líkt og áður greinir stendur barni kæranda til boða gjaldfrjáls grunnskólamenntun í heimaríki þeirra. Þá beri gögn með sér að barnið muni jafnframt hafa aðgang að heilbrigðiskerfinu í heimaríki. Það er þá mat kærunefndar að aðstæður barns kæranda, þ.e. að hafa ekki komið til Nígeríu, komi eitt og sér ekki í veg fyrir að það fylgi móðir sinni til heimaríkis þeirra. Með vísan til framangreinds er það mat kærunefndar að aðstæður A verði ekki taldar slíkar að honum skuli vera veitt vernd á grundvelli 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Kærunefnd vísar þó til mats á hagsmunum A í tengslum við umfjöllun um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða síðar í þessum úrskurði.

Með vísan til framangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að hún og barn hennar hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. mgr. 38. gr. laganna.

Telur kærunefnd því ljóst að kærandi og barn hennar uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamenn hér á landi.

Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.

Við mat á hvort aðstæður kæranda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort kærandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hætta stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).

Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður kæranda og barns hennar þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi og barn hennar uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamenn hér á landi.

Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga

Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi og barn hennar uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga eiga þau ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga er heimilt að veita útlendingi sem staddur er hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, þrátt fyrir að skilyrði 37. gr. séu ekki uppfyllt, ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.

Í athugasemdum við 74. gr. frumvarps til laga um útlendinga kemur fram að í samræmi við ákvæði alþjóðlegra skuldbindinga og almennra laga sé lagt til að tekið sé sérstakt tillit til barna, hvort sem um er að ræða fylgdarlaus börn eða önnur börn. Þannig komi til greina að minni kröfur séu gerðar til að börn njóti verndar og fái dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. ef þau fá ekki alþjóðlega vernd samkvæmt umsókn eða eigi ekki rétt á dvalarleyfi á öðrum grundvelli. Í samræmi við framkvæmd annars staðar sé einnig tekið tillit til þess hvernig aðstæður í heimalandi séu, þ.m.t. hvort framfærsla barns sé örugg. Í því ljósi og með hliðsjón af meginreglunni um að það sem barni er fyrir bestu skuli hafa forgang þegar teknar eru ákvarðanir um málefni þess, sbr. jafnframt 2. mgr. 10. gr. og 3. mgr. 25. gr. laga um útlendinga, telur kærunefnd ljóst að við mat á því hvort skilyrði 1. mgr. 74. gr. laganna séu fyrir hendi skuli taka sérstakt tillit til þess ef um barn er að ræða og skuli það sem er barni fyrir bestu haft að leiðarljósi við ákvörðun.

Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga kemur fram að með ríkri þörf á vernd af heilbrigðisástæðum sé m.a. miðað við að um skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm sé að ræða og meðferð við honum væri aðgengileg hér á landi en ekki í heimaríki viðkomandi. Í þessu sambandi kemur jafnframt fram að meðferð teljist ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur er hér átt við þau tilvik þar sem meðferð sé til í heimaríkinu en viðkomandi eigi ekki rétt á henni. Þá kunni að falla undir 1. mgr. 74. gr. mjög alvarlegir sjúkdómar sem ekki teljast lífshættulegir, svo sem ef sýnt þykir að þeir muni valda alvarlegu óbætanlegu heilsutjóni eða óbærilegum þjáningum. Ef um langvarandi sjúkdóm sé að ræða væri ríkari verndarsjónarmið fyrir hendi ef sjúkdómur væri á lokastigi. Jafnframt væri rétt að líta til þess hvort meðferð hafi hafist hér á landi og ekki væri læknisfræðilega forsvaranlegt að rjúfa meðferð, sem og til atriða sem varði félagslegar aðstæður útlendings og horfur hans.

Meðal gagna málsins eru komunótur frá Göngudeild sóttvarna, dags. 12. til 14. febrúar 2020, niðurstöður úr blóðrannsókn Landspítalans og komunótur frá Landspítalanum, dags. 10. mars til 17. ágúst 2020, þar sem m.a. kemur fram að kærandi sé almennt heilbrigð en að hún hafi lifrarbólgu B. Þá lagði kærandi fram heilbrigðisgögn frá Ítalíu. Í heilbrigðisgögnum eru jafnframt upplýsingar um meðgöngu og fæðingu kæranda en þar kemur m.a. fram að kærandi og A hafi verið útskrifuð af spítalanum við góða líðan. Samkvæmt þeim gögnum sem kærunefnd hefur tekið til skoðunar standi íbúum Nígeríu almennt heilbrigðisþjónusta til boða ef á þarf að halda þrátt fyrir að aðgengi kunni að vera takmarkað á ákveðnum svæðum. Aðgengi að heilbrigðisþjónustu í þéttbýli sé talsvert betra en á strjálbýlli svæðum og þá sé aðgengi að heilbrigðisþjónustu betra í suðurhluta landsins en norðurhluta þess. Í greinargerð kæranda er ekki vikið sérstaklega að þessu heilsufarsvandamáli og ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að heilsufar kæranda sé þess eðlis að það geti verið grundvöllur dvalarleyfis skv. 74. gr. laga um útlendinga.

Í athugasemdum með frumvarpi til laga um útlendinga er fjallað um erfiðar félagslegar aðstæður. Þar kemur fram að átt sé við að útlendingur hafi þörf á vernd vegna félagslegra aðstæðna í heimaríki og eru þar nefnd sem dæmi aðstæður kvenna sem hafa sætt kynferðislegu ofbeldi, sem leitt getur til erfiðrar stöðu þeirra í heimaríki, eða aðstæður kvenna sem ekki fella sig við kynhlutverk sem er hefðbundið í heimaríki þeirra og eiga á hættu útskúfun eða ofbeldi við endurkomu. Verndarþörf þjóðfélagshópa að öðru leyti myndi fara eftir aðstæðum í hverju máli.

Kærandi byggir á því að henni og barni hennar bíði erfiðar félagslegar aðstæður í heimaríki. Hún sé stödd hér á landi einsömul ásamt ungu barni sínu en þrátt fyrir að hún sé í sambandi með barnsföður sínum þá sé hann búsettur á Ítalíu og hafi hingað til ekki veitt henni eða barni þeirra neinn stuðning. Ólíklegt sé að hann muni fylgja þeim til heimaríkis kæranda og af þeim sökum sé ekki hægt að ganga út frá því að kærandi muni njóta stuðnings maka í heimaríki. Kærandi eigi ekkert bakland í heimaríki, hún sé illa stödd fjárhagslega og ómenntuð. Það liggi því ljóst fyrir að staða barns hennar í heimaríki sé afar óljós, m.a. með tilliti til húsnæðis, framfærslu og öryggis.

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi sé í hjúskap með manni sem sé frá Nígeríu en hafi dvalarleyfi á Ítalíu og sé búsettur þar. Útlendingastofnun hafi lagt til grundvallar að kærandi og eiginmaður hennar geti sameinast á Ítalíu eða Nígeríu og hún og barn hennar notið stuðnings hans. Að mati kærunefndar benda gögn málsins hins vegar ekki til þess að Útlendingastofnun hafi kannað þetta atriði nægilega til að geta komist að þessari niðurstöðu. Í greinargerð kæranda var gerð athugasemd við framangreint og m.a. tekið fram að kærandi og umræddur maður séu ekki gift. Engar upplýsingar er að finna í gögnum málsins um barnsföður kæranda fyrir utan þær upplýsingar sem hún hefur sjálf veitt í viðtölum hjá Útlendingastofnun. Ekki er vitað fyrir víst hver staða hans sé á Ítalíu og þá er ekki ljóst hvort hann eigi yfirhöfuð afturkvæmt til Nígeríu. Í ljósi þessa telur kærunefnd ekki hægt að ganga að því vísu að kærandi og barn hennar geti sameinast föður barnsins, hvort sem það væri á Ítalíu eða Nígeríu, líkt og gert er ráð fyrir í ákvörðun stofnunarinnar.

Kærunefnd telur ekki ástæðu til að draga í efa frásögn kæranda um að hún muni ekki njóta stuðnings fjölskyldu eða maka í heimaríki. Þær skýrslur og gögn sem kærunefnd hefur yfirfarið um heimaríki kæranda benda til þess að þrátt fyrir vilja yfirvalda til að bæta aðstæður kvenna í Nígeríu geti verið á brattann að sækja fyrir einstæðar konur þar í landi. Efnahagsleg mismunun á grundvelli kynferðis sé landlægt vandamál og mikilvægt sé að konur njóti stuðnings fjölskyldu sinnar eða maka. Einnig sé félagslega kerfið í heimaríki kæranda veikt og einstæðar konur séu útsettari fyrir ofbeldi en aðrar. Kærandi er stödd hér á landi einsömul ásamt ungu barni sínu, en A fæddist hér á landi og hefur aldrei hitt föður sinn eða komið til Nígeríu. Í ljósi þess að kærandi hafi ekkert bakland í heimaríki sínu og ekki er hægt að ganga að því gefnu að hún myndi njóta stuðnings barnsföður síns sem staddur sé á Ítalíu, er það mat kærunefndar að staða barnsins í heimaríki sé óljós m.a. með tilliti til framfærslu hans og húsnæðis. Er það mat kærunefndar að kærandi hafi sýnt fram á að hún og barn hennar muni búa við afar bágar og erfiðar félagslegar aðstæður verði þau send til heimaríkis.

Að öllu framangreindu virtu, og með vísan til mats á hagsmunum A, sbr. 2. mgr. 10. gr. og 3. mgr. 25. gr. laga um útlendinga, er það niðurstaða kærunefndarinnar að veita beri kæranda og barni hennar dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 74. gr. laga um útlendinga.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið þykir rétt að staðfesta ákvarðanir Útlendingastofnunar í málum kæranda og barns hennar að því er varðar synjun á umsóknum um alþjóðlega vernd. Lagt verður fyrir Útlendingastofnun að veita kæranda og barni hennar dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 74. gr. laga um útlendinga.

Úrskurðarorð

Lagt er fyrir Útlendingastofnun að veita kæranda og barni hennar dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016. Ákvarðanir Útlendingastofnunar hvað varðar umsóknir kæranda og barns hennar um alþjóðlega vernd eru staðfestar.

The Directorate is instructed to issue the appellants and her child residence permits based on Article 74 of the Act on Foreigners no. 80/2016. The decisions of the Directorate of Immigration with regard to the appellant and her child applications for international protection are affirmed.

Hjörtur Bragi Sverrisson

Bjarnveig Eiríksdóttir Sandra Hlíf Ocares

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála