Mál nr. 2/2018-Úrskurður

Ofgreiddar bætur

Fjármagnstekjur

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 2/2018

Fimmtudaginn 9. ágúst 2018

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Kári Gunndórsson lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur, Arnar Kristinsson lögfræðingur, Ásmundur Helgason lögfræðingur og Eggert Óskarsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 2. janúar 2018, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 20. desember 2017, um innheimtu ofgreiddra bóta.

I. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi fékk greiddar atvinnuleysisbætur frá Vinnumálastofnun á tímabilinu 1. janúar til 1. nóvember 2016. Við samkeyrslu gagnagrunna Vinnumálastofnunar og Ríkisskattstjóra í nóvember 2017 kom fram að kærandi hefði á árinu 2016 haft X kr. í fjármagnstekjur. Með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 10. nóvember 2017, var óskað eftir upplýsingum frá kæranda um þær tekjur. Þann 13. nóvember 2017 barst Vinnumálastofnun afrit af álagningarseðli kæranda árið 2017 og síðar í sama mánuði sendi hún stofnuninni afrit af skattframtali vegna tekna ársins 2017. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 20. desember 2017, var kæranda tilkynnt að hún hefði fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur þann tíma sem hún fékk fjármagnstekjurnar, samtals að fjárhæð 516.410 kr., án álags.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála þann 2. janúar 2018. Með bréfi, dags. 4. janúar 2018, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 26. janúar 2018. Með bréfi úrskurðarnefndar, dagsettu sama dag, var greinargerð Vinnumálastofnunar send kæranda til kynningar. Athugasemdir kæranda bárust 12. febrúar 2018 og voru þær sendar Vinnumálastofnun til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 13. febrúar 2018. Frekari athugasemdir bárust ekki. Með bréfi, dags. 30. maí 2018, óskaði úrskurðarnefndin eftir gögnum og upplýsingum frá kæranda. Umbeðin gögn bárust 13. júní 2018 og voru þau send Vinnumálastofnun til kynningar með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 20. júní 2018. Frekari athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Af kæru verður ráðið að þess sé krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi. Kærandi greinir frá því að eiginmaður hennar hafi fengið eingreiðslu fyrir leigu á landi í hans eigu í janúar 2016, þ.e. leigutekjur, og greitt fjármagnstekjuskatt vegna þeirra tekna. Kærandi tekur fram að hún eigi ekkert í landinu og því hafi hún ekki talið þessar tekjur fram í sínu skattframtali eða á öðrum stöðum.   

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að kærandi hafi sótt um greiðslur atvinnuleysisbóta þann 24. júní 2015 og verið á skrá hjá stofnuninni þar til hún var afskráð 1. nóvember 2016. Við samkeyrslu gagnagrunna Vinnumálastofnunar og Ríkisskattstjóra í nóvember 2017 hafi komið fram að kærandi hefði á árinu 2016 haft X kr. í fjármagnstekjur.

Í 36. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar sé fjallað um frádrátt vegna tekna en samkvæmt ákvæðinu skuli fjármagnstekjur atvinnuleitanda skerða atvinnuleysisbætur. Einungis skuli taka tillit til þeirra tekna sem viðkomandi hafi haft á þeim tíma er hann fái greiddar atvinnuleysisbætur eða sæti biðtíma eftir greiðslum. Í málinu liggi fyrir að kærandi hafi þegið atvinnuleysisbætur frá 1. janúar 2016 til 1. nóvember sama ár. Á árinu 2016 hafi sameiginlegar fjármagnstekjur kæranda og maka hennar numið X kr. 

Samkvæmt 1. og 3. tölul. c-liðar 7. gr. laga nr. 90/2003 um tekjuskatt teljast vaxta- og leigutekjur til skattskyldra tekna. Fjallað sé um tekjuskattsstofn hjóna og einstaklinga í óvígðri sambúð í 62. gr. laganna. Um fjármagnstekjur gildi samsköttun þannig að tekjur hjóna samkvæmt c-lið 7. gr. séu lagðar saman og taldar til tekna á framtali hjá því hjóna sem hafi hærri tekjur. Þannig geti allar fjármagnstekjur talist til tekna atvinnuleitanda við skattlagningu hafi hann hærri tekjur en maki hans og öfugt. Enginn greinarmunur sé því gerður á fjármagnstekjum kæranda og maka hennar heldur sé ein heildartala á sameiginlegu framtali þeirra.

Þar sem ekki liggi fyrir upplýsingar um það hvort kærandi og maki hennar séu með aðskilinn fjárhag eða hvort umræddar vaxta- og leigutekjur stafi frá séreign maka kæranda í skilningi hjúskaparlaga nr. 31/1993, telji Vinnumálastofnun að hlutur kæranda í fjármagnstekjum skuli koma til skerðingar á greiðslum atvinnuleysisbóta. Ekki sé unnt að fallast á að sameiginlegar fjármagnstekjur hjóna séu kæranda óviðkomandi.

Vinnumálastofnun vísar til þess að í samræmi við 1. mgr. 36. gr. laga nr. 54/2006 hafi greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda verið leiðréttar fyrir árið 2016. Þar sem um sameiginlegar tekjur kæranda og maka hennar hafi verið að ræða hafi fjármagnstekjum verið skipt til helminga við útreikning á skerðingu (X kr.). Til að finna mánaðarlegar tekjur kæranda hafi þeirri upphæð verið deilt með 12 mánuðum ársins og kærandi því skráð með X kr. í tekjur þá mánuði sem hún hafi fengið greiddar atvinnuleysisbætur á árinu 2016. Endurgreiðsluskylda kæranda grundvallist á ákvæði 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 en samkvæmt því sé stofnuninni skylt að leiðrétta fjárhæð atvinnuleysisbóta og að innheima þær sem hafi verið ofgreiddar. Þegar búið sé að taka mið af fjármagnstekjum kæranda hafi heildarskuld hennar við Vinnumálastofnun verið samtals 529.584 kr. sem henni bar að endurgreiða stofnuninni í samræmi við framangreinda skyldu.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 20. desember 2017, um að innheimta hjá kæranda ofgreiddar atvinnuleysisbætur vegna fjármagnstekna.

Í 1. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar er kveðið á um gildissvið laganna, en þar segir að lögin gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verða atvinnulausir. Markmið laganna er að tryggja launamönnum eða sjálfstætt starfandi einstaklingum tímabundna fjárhagsaðstoð á meðan þeir eru að leita sér að nýju starfi eftir að hafa misst fyrra starf sitt, sbr. 2. gr. laganna.

Í 36. gr. laga nr. 54/2006 er kveðið á um frádrátt frá atvinnuleysisbótum vegna tekna hins tryggða. Þar segir í 1. mgr.:

„Þegar samanlagðar tekjur af hlutastarfi hins tryggða, sbr. 17. eða 22. gr., og atvinnuleysisbætur hans skv. 32.–34. gr. eru hærri en sem nemur óskertum rétti hans til atvinnuleysisbóta að viðbættu frítekjumarki skv. 4. mgr. skal skerða atvinnuleysisbætur hans um helming þeirra tekna sem umfram eru. Hið sama gildir um tekjur hins tryggða fyrir tilfallandi vinnu, elli- eða örorkulífeyrisgreiðslur samkvæmt lögum um almannatryggingar, um elli- og örorkulífeyrisgreiðslur úr almennum lífeyrissjóðum, greiðslur úr sjúkrasjóðum stéttarfélaga sem eru komnar til vegna óvinnufærni að hluta, fjármagnstekjur hins tryggða og aðrar greiðslur sem hinn tryggði kann að fá frá öðrum aðilum. Eingöngu skal taka tillit til þeirra tekna sem hinn tryggði hefur haft á þeim tíma er hann fær greiddar atvinnuleysisbætur, sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum.“

Kærandi fékk greiddar atvinnuleysisbætur frá Vinnumálastofnun á tímabilinu 1. janúar til 1. nóvember 2016. Samkvæmt skattframtali 2017 námu fjármagnstekjur kæranda og maka hennar X kr. á árinu 2016. Vinnumálastofnun hefur vísað til þess að um fjármagnstekjur gildi samsköttun þannig að tekjur hjóna samkvæmt C-lið 7. gr. laga nr. 90/2003 um tekjuskatt skuli leggja saman og telja til tekna hjá því hjóna sem hafi hærri tekjur, sbr. 2. tl 1. mgr. 62. gr. laganna. Þannig geti allar fjármagnstekjur talist til tekna atvinnuleitanda við skattlagningu hafi hann hærri tekjur en maki hans og öfugt.

Af lagaáskilnaði 76. gr. stjórnarskrárinnar og lögmætisreglu stjórnsýsluréttar leiðir að lagaákvæði sem mæla fyrir um skerðingu atvinnuleysisbóta verða að vera skýr og ótvíræð um þá skerðingu. Jafnframt verða ákvarðanir stjórnvalda að eiga sér stoð í lögum og ef um íþyngjandi ákvörðun er að ræða verður að gera strangari kröfur til skýrleika þeirrar lagaheimildar sem hún byggist á. Túlka verður 1. mgr. 36. gr. laga nr. 54/2006 í ljósi þessara skýrleikakrafna. Í máli þessu liggur fyrir að umræddar fjármagnstekjur voru að mestu tilkomnar vegna leigutekna maka kæranda af landi sem er í hans eigu, auk vaxtatekna af innistæðum í banka. Af texta ákvæðisins verður ráðið að eingöngu fjármagnstekjur hins tryggða geti komið til frádráttar atvinnuleysisbótum. Ákvæðið verður ekki túlkað svo rúmt að fjármagnstekjur af fasteign í eigu maka hins tryggða falli þar undir þó að sérstakar reglur gildi um samsköttun hjóna vegna slíkra tekna samkvæmt lögum um tekjuskatt.

Með vísan til framangreinds er það niðurstaða úrskurðarnefndar velferðarmála að skerðing á atvinnuleysisbótum kæranda vegna fjármagnstekna hafi ekki verið í samræmi við ákvæði 1. mgr. 36. gr. laga nr. 54/2006. Hin kærða ákvörðun er því felld úr gildi og málinu vísað til nýrrar meðferðar stofnunarinnar.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 20. desember 2017, í máli A, er felld úr gildi og vísað til nýrrar meðferðar stofnunarinnar.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Kári Gunndórsson