Nr. 113/2021 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 11. mars 2021 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 113/2021

í stjórnsýslumáli nr. KNU21020007

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I.          Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 2. febrúar 2021 kærði [...], f.d. [...], ríkisborgari Albaníu (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 15. janúar 2021, um að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga.

Kærandi krefst þess aðallega að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða með vísan til 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Til vara er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að kæranda verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða með vísan til 32. gr. d. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, sbr. 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II.            Málsmeðferð

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi hinn 7. október 2019. Tekið var viðtal við kæranda í Barnahúsi hinn 12. desember 2019. Með ákvörðun, dags. 14. maí 2020, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála hinn 2. júní 2020. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 23. júní 2020 og fylgigögn hinn 24. júní 2020. Með úrskurði kærunefndar, dags. 10. september 2020, var ákvörðun Útlendingastofnunar felld úr gildi vegna annmarka á málsmeðferð í máli kæranda, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga og 23. og 28. gr. laga um útlendinga. Lagt var fyrir Útlendingastofnun að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til nýrrar meðferðar. Kærandi kom til viðtals í Barnahúsi að nýju hinn 13. nóvember 2020 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 15. janúar 2021, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun birt fyrir kæranda og talsmanni hans hinn 19. janúar 2021 og kærð til kærunefndar útlendingamála hinn 2. febrúar 2021. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 17. febrúar 2021.

III.        Ákvörðun Útlendingastofnunar

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda var sú að kærandi væri ekki flóttamaður og honum skyldi synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.

Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra myndi fresta réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 2. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.

IV.        Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda er vísað til framburðar hans í viðtali hjá Barnahúsi hinn 12. desember 2019. Þar hafi kærandi greint frá því að hann hafi búið í bænum [...] í Albaníu ásamt foreldrum sínum, eldri bróðir og yngri systir. Kærandi hafi búið við slæman húsakost og matarskort vegna bágborinnar efnahagsstöðu fjölskyldunnar. Faðir kæranda hafi verið atvinnulaus og móðir kæranda, sem hafi átt við andleg veikindi að stríða, væri heimavinnandi. Hafi fjölskyldan því lifað af búskap sem kærandi og eldri bróðir hans hafi sinnt að mestu. Þá hafi faðir kæranda, sem hafi átt við áfengisvandamál að stríða, verið ofbeldisfullur og hafi kærandi búið við andlegt og líkamlegt ofbeldi af hans hendi frá því að hann muni eftir sér. Verði kæranda gert að snúa aftur til heimaríkis muni hann ekki eiga í nein hús að venda. Foreldrar hans hafi ekki komið vel fram við hann og hafi hann því slitið öll samskipti við þau. Þá vilji hann ekki þröngva sér upp á frændfólk sitt. Þá er vísað til framburðar kæranda í viðtali hjá Barnahúsi hinn 13. nóvember 2020 sem hafi, að mestu leyti, verið sambærilegur og í fyrra viðtali.

Í greinargerð kæranda kemur fram að Útlendingastofnun hafi einungis að hluta til bætt úr þeim annmörkum sem kærunefnd taldi að væru á rannsókn málsins á fyrri stigum. Kærandi telur enn skorta á mat á einstaklingsbundnum aðstæðum hans í heimaríki. Fjallað sé með almennum hætti um aðstæður í Albaníu, þ. á m. um ástand lögreglumála, skipulag barnaverndaryfirvalda og félagslega kerfið, en ekki hvernig þær aðstæður horfi við kæranda. Þá gerir kærandi margvíslegar aðrar athugasemdir við hina kærðu ákvörðun. Til að mynda við þá niðurstöðu að kærandi geti leitað á náðir lögreglu og yfirvalda og fengið viðeigandi aðstoð og vernd vegna þeirra vandamála sem hann standi frammi fyrir. Þá gerir kærandi athugasemd við túlkun Útlendingastofnunar á umsögn barnaverndarstofu og mat stofnunarinnar á úttekt albanskra barnaverndaryfirvalda á aðstæðum hans í heimaríki. Kærandi telur að rannsókn þarlendra barnaverndaryfirvalda hafi verið í skötulíki og að umrædd úttekt uppfylli ekki þær faglegu kröfur sem gerðar séu til sams konar úttekta af hálfu íslenskra barnaverndaryfirvalda. Þá fær kærandi ekki séð að Útlendingastofnun hafi, við rannsókn og vinnslu málsins, farið eftir leiðbeiningum Sameinuðu þjóðanna um að hagsmunir barns skuli ávallt hafðir að leiðarljósi við töku ákvarðana. Kærandi telur að umfjöllun um hagsmuni barnsins hafi verið sett fram til að styðja fyrirframgefna niðurstöðu um synjun á alþjóðlegri vernd og dvalarleyfi af mannúðarástæðum. Með vísan til framangreinds telur kærandi að meðferð Útlendingastofnunar í máli hans hafi ekki verið í samræmi við barnasáttmála sameinuðu þjóðanna, íslensk lög og aðrar reglur sem íslensk stjórnvöld séu bundin af þjóðarrétti til að virða.

Þá hafi Útlendingastofnun aðeins haft samband við lögreglu hinn 14. desember 2020, rúmum mánuði eftir að síðara viðtal við kæranda fór fram til þess að kanna hvort lögregla hefði rannsakað eða teldi ástæðu til þess að rannsaka frekar hvort kærandi hafi verið fórnarlamb mansals. Hefði það verið í betra samræmi við athugasemdir kærunefndar í úrskurði nefndarinnar í máli kæranda, nr. 296/2020, að stofnunin hefði verið í samráði við lögreglu og barnaverndaryfirvöld fyrir það viðtal.

Aðalkrafa kæranda er byggð á því að að hagsmunir hans og afar erfiðar félagslegar aðstæður í heimaríki mæli eindregið með því að honum verði veitt dvalarleyfi hér á landi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Kærandi hafi sætt langvarandi ofbeldi af hendi föður hans og búið við ófullnægjandi aðstæður í heimaríki. Þá hafi kærandi nýlega náð 18 ára aldri en hann hafi komið hingað til lands 16 ára að aldri án fylgdar foreldris eða forráðamanns. Hafi hann því sannarlega verið fylgdarlaust barn við komu til landsins, sbr. 11. tölul. 3. gr. laga um útlendinga, og einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu skv. 6. tl. sömu greinar.

Í greinargerð er fjallað með ítarlegum hætti um rétt barna til að njóta verndar og þá lagalegu skyldu stjórnvalda að hafa hagsmuni barna að leiðarljósi við ákvörðunartöku í málum er þau snerti. Bent er á að ástand barnaverndarmála í Albaníu sé afar bágborið. Verulega skorti á að ráðstafanir séu gerðar til að stemma stigu við mansali á börnum, barnavinnu og að takmörkuð úrræði séu til staðar til að takast á við þann vanda sem fylgi götubörnum. Félagslega kerfið sé óskilvirkt og í raun ófært um að vernda þennan viðkvæma hóp barna. Kærandi hafi sætt langvarandi ofbeldi sem talist geti ómannlegt og vanvirðandi. Þá séu aðstæður í heimaríki kæranda með þeim hætti að hann eigi ekki vísa vernd vegna vangetu barnaverndaryfirvalda í landinu til að vernda börn sem búi við heimilisofbeldi og vanrækslu.

Til vara er gerð sú krafa að kæranda verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga, sbr. 32. gr. d. reglugerðar um útlendinga. nr. 540/2017. Sem fyrr segir hafi kærandi verið 16 ára að aldri þegar hann sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 7. október 2019. Kærandi hafi ekki fengið niðurstöðu í mál sitt á stjórnsýslustigi en hin kærða ákvörðun hafi verið birt deginum áður en hann náði 18 ára aldri. Kærandi telur, í ljósi framangreinds, að sjónarmið um meðalhóf, hagsmuni barnsins og sanngirni eigi að leiða til þeirrar niðurstöðu að hann fái notið þeirra réttinda sem 32. gr. d. reglugerðar um útlendinga tryggi börnum, enda hafi umsókn hans um alþjóðlega vernd verið til meðferðar í tæplega 15 og hálfan meðan hann hafi verið barn að lögum. Umsókn kæranda hafi ekki sætt forgangsmeðferð hjá, sbr. a-lið 29. gr. laga um útlendinga, og verði tafir á afgreiðslu málsins með engu móti raktar til háttsemi hans.

V.         Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að til að sanna á sér deili hafi kærandi framvísað albönskum vegabréfi. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi sé albanskur ríkisborgari.

Landaupplýsingar

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Albaníu, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:

• 2019 Country Reports on Human Rights Practices: Albania (U.S. Department of State, 11. mars 2020);
• Albania 2020 Report (European Commission, 6. október 2020);
• Albania. Social Institutions and Gender Index 2019 (OECD, 7. desember 2018);

• Albanien - Mänskliga rättigheter, demokrati och rättsstatens principer: situationen per den 30 juni 2018 (Utrikesdepartementet, 20. febrúar 2019);
• Albania: Vold mot kvinner (Landinfo, 27. maí 2020);
• Analysis of the functioning of the coordinated referral mechanism of cases of domestic violence at the local level in Albania (Heilbrigðis- og félagsmálaráðuneyti Albaníu, desember 2019)
• Can people afford to pay for health care? New evidence on financial protection in Albania (World Health Organization, 2020);
• Compilation on Albania. Report of the Office of the United Nations High Commissioner for Human Rights (United Nations, Human rights Council, 22. febrúar 2019);
• Country Policy and Information Note. Albania: Background information, including actors of protection, and internal relocation (UK Home Office, júlí 2017);
• Country Policy and Information Note. Albania: Domestic abuse and violence against women (UK Home Office, desember 2018);
• EASO Country of Origin Information Report – Albania (European Asylum Support Office, nóvember 2016);

• Freedom in the World 2020 - Albania (Freedom House, 4. mars 2020);
• Lifosrapport: Albanien - rätts- och säkerhetssektorn (Migrationsverket, 29. mars 2019);
• National Integrity System Assessment Albania 2016 (Transparency International, 2016);
• Report by Dunja Mijatovic. Commissioner for Human Rights of the Council of Europe. Following her visit to Albania from 21 to 25 May 2018 (Commissioner for Human Rights, 13. september 2018);
• Report of a Home Office Fact-Finding Mission Albania (UK Home Office, 1. febrúar 2018);
• Social Protection Albania (International Labour Organization, sótt 2. mars 2021);

 

• The World Factbook. Europe: Albania (Central Intelligence Agency, síðast uppfært 24. febrúar 2021);
• Upplýsingasíða Johns Hopkins háskólans (https://coronavirus.jhu.edu/map.html, sótt 2. mars 2021);
• Stjórnarskrá Albaníu (https://www.osce.org/files/f/documents/3/2/41888.pdf) og
• Vefsíða umboðsmanns í Albaníu (https://www.avokatipopullit.gov.al/en/).

Albanía er lýðræðisríki með rúmlega þrjár milljónir íbúa. Ríkið fullgilti alþjóðasamning um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi árið 1991, samning Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu árið 1994 og sáttmála Sameinuðu þjóðanna gegn spillingu árið 2006. Þá gerðist ríkið aðili að Evrópuráðinu árið 1995 og fullgilti mannréttindasáttmála Evrópu ári síðar. Albanía sótti um aðild að Evrópusambandinu árið 2009 og fékk stöðu sem umsóknarríki í júní 2014. Þá er Albanía á lista Útlendingastofnunar yfir örugg upprunaríki.

Í ofangreindum gögnum, þ. á m. skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá árinu 2017 og skýrslu Evrópuráðsins frá árinu 2020, kemur fram að í Albaníu sé til staðar kerfi sem borgarar landsins geti leitað til telji þeir á sér brotið. Eftirfylgni brota gegn refsilöggjöf landsins sé góð og hafi albönsk yfirvöld skilvirka stjórn yfir löggæslu í landinu. Þá hafi góður árangur náðst undanfarin ár í baráttu gegn spillingu og refsileysi sem hafi verið viðvarandi vandamál í Albaníu, þ. á m. innan löggæslu- og réttarkerfisins. Lögreglu- og embættismenn hafi verið sóttir til saka fyrir brot í starfi og embætti sérstaks saksóknara (e. Special Anti-Corruption Structure, SPAK) hafi verið komið á fót.

Á vefsíðu starfandi umboðsmanns í Albaníu (a. Avokati i popullit) kemur fram að hann hafi m.a. það hlutverk að vernda rétt borgaranna gegn brotum opinberra starfsmanna. Umboðsmaðurinn geti, á grundvelli kvartana eða að eigin frumkvæði, tekið til skoðunar ætluð brot opinberra starfsmanna sem varði borgara landsins. Aftur á móti falli ákvarðanir og athafnir embættis forseta landsins og formanns ráðherranefndar (e. Chairman of the Council of Ministers), skipanir hersveita og einkaréttarlegir samningar utan starfssviðs umboðsmanns.

Í skýrslu alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar frá 2020 kemur fram að stjórnarskrá Albaníu kveði á um að stjórnvöld landsins séu ábyrg fyrir því að tryggja að allir landsmenn hafi jafnan aðgang að heilbrigðisþjónustu. Yfirvöld hafi innleitt ríkisrekið tryggingarkerfi árið 1995 (The Mandatory Health Insurance Fund, MHIF) sem atvinnulausir, bótaþegar, nemendur yngri en 25 ára og ellilífeyrisþegar geti leitað til. Þá hafi lög um lögboðnar heilbrigðistryggingar tekið gildi árið 2013. Frá árinu 2013 hafi ótryggðum einstaklingum jafnframt verið tryggður endurgjaldslaus aðgangur að bráðaþjónustu, þjónustu heimilislækna og árlegri læknisskoðun.

Í framangreindum skýrslum, þ. á m. skýrslum innflytjenda- og flóttamannanefndar Kanada frá 2014, breska innanríkisráðuneytisins frá 2018, mannréttindaráðs Sameinuðu þjóðanna frá 2019, OECD frá 2019, bandarísku utanríkisþjónustunnar frá 2020 og Landinfo frá 2020, kemur fram að á síðastliðnum árum hafi yfirvöld í Albaníu endurskoðað bæði framkvæmd og lagaumhverfi til verndar þolendum heimilisofbeldis. Heimilisofbeldi, þá sérstaklega gegn konum, hafi lengi verið útbreitt og rótgróið vandamál í Albaníu. Árið 2012 hafi albönskum hegningarlögum verið breytt á þá leið að nú sé þar að finna sérstakt ákvæði um heimilisofbeldi og varði brot á ákvæðinu allt að fimm ára fangelsi. Þá hafi frekari breytingar á lögunum verið gerðar árin 2017 til 2019. Fyrrnefndum lagabreytingum hafi m.a. verið ætlað að tryggja þolendum heimilisofbeldis aukið réttaröryggi og réttarvernd. Samhliða þessum lagabreytingum hafi átt sér stað ýmsar umbætur hjá yfirvöldum í málum er varði heimilisofbeldi, þ. á m. hjá lögregluyfirvöldum, og hafi nokkur fjöldi sakamála vegna slíkra brota farið fyrir dómstóla. Þá hafi sérstökum tilvísunarskrifstofum (e. National Referral Mechanism) verið komið á fót í 55 af 61 héraði landsins, sem tryggja eigi að þolendur heimilisofbeldis fái þá aðstoð sem þeir þurfi á að halda. Slík skrifstofa hafi verið sett á laggirnar í heimahéraði kæranda á árabilinu 2007 til 2013.

Í framangreindum skýrslum, þ. á m. skýrslum Evrópuráðsins frá 2019 og 2020, kemur fram að mikið atvinnuleysi hafi verið viðvarandi vandamál í Albaníu. Yfirvöld hafi unnið að úrbótum í atvinnumálum og hafi atvinnuleysi farið minnkandi undanfarin ár. Þá hafi verið unnið að því að bæta aðgengi að ódýru húsnæði fyrir efnalitla einstaklinga og aðra viðkvæma hópa. Með það að markmiði hafi lög nr. 22/2018 (e. Law on social housing) verið innleidd. Auk þess sé öllum sem séu án atvinnu og hafi ekki önnur úrræði til framfærslu tryggður réttur til aðstoðar skv. 52. gr. stjórnarskrá landsins.

Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.

Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.

Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:

a.   ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,

c.   aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á með heildstæðri og trúverðugri frásögn af atburðum, og eftir atvikum með trúverðugum gögnum, sem eru í samræmi við áreiðanlegar og hlutlægar upplýsingar um almennt ástand í heimaríki hans, að hann hafi orðið fyrir ofsóknum í skilningi laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis. Í þeim tilvikum hvílir það á stjórnvöldum að eyða öllum vafa um slíka hættu, t.d. með vísan til þess að aðstæður í heimaríki hans hafi breyst.

Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).

Líkt og að ofan er rakið kveðst kærandi hafa yfirgefið heimaríki sitt vegna langvarandi ofbeldis af hálfu föður hans. Þá hafi hann búið við slæman húsakost og matarskort í heimaríki vegna bágborinnar efnahagsstöðu fjölskyldu hans. Kærandi telur að hann muni ekki eiga í nein hús að venda, verði honum gert að snúa aftur til heimaríkis.

Kærandi hefur ekki borið fyrir sig að hafa sætt ofsóknum eða að hann óttist ofsóknir af hálfu albanskra yfirvalda eða annarra aðila í heimaríki sem hafa eða gætu náð því alvarleikastigi sem 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga mælir fyrir um. Þá benda önnur gögn málsins ekki til þess að slíkar ofsóknir hafi átt sér stað eða að kærandi eigi þær á hættu.

Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér er það mat kærunefndar að þeir ríkisborgarar Albaníu sem telja að á réttindum sínum sé brotið geti leitað aðstoðar og verndar yfirvalda þar í landi og fengið lausn mála sinna. Þá séu til staðar úrræði í Albaníu sem þolendur heimilisofbeldis geti leitað til. Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur tekið til skoðunar má ráða að þessi úrræði séu almennt raunhæf og árangursrík. Að mati kærunefndar hefur ekki verið sýnt fram á að aðstæður kæranda séu með þeim hætti að stjórnvöld í heimaríki hans skorti vilja eða getu til að veita honum viðeigandi vernd gegn athöfnum sem feli í sér hótanir, áreiti eða ofbeldi, m.a. með því að ákæra eða refsa fyrir þær athafnir. Kærandi hefur því raunhæfan möguleika á því að leita sér ásjár stjórnvalda þar í landi, ef hann telur sig þurfa á aðstoð þeirra að halda.

Með vísan til ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að hann hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 4. mgr. 38. gr. laganna.

Telur kærunefnd því ljóst að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.

Við mat á hvort aðstæður kæranda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. jafnframt 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrárinnar. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort kærandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).

Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður hans þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga

Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga er heimilt að veita útlendingi sem staddur er hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, þrátt fyrir að skilyrði 37. gr. séu ekki uppfyllt, ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.

Kærandi telur, með vísan til þess sem að framan er rakið, að hagsmunir hans og afar erfiðar félagslegar aðstæður í heimaríki mæli eindregið með því að honum verði veitt dvalarleyfi hér á landi á grundvelli mannúðarsjónarmiða.

Í athugasemdum með frumvarpi til laga um útlendinga er fjallað um erfiðar félagslegar aðstæður. Þar kemur fram að átt sé við að útlendingur hafi þörf á vernd vegna félagslegra aðstæðna í heimaríki og eru þar nefnd sem dæmi aðstæður kvenna sem hafa sætt kynferðislegu ofbeldi, sem leitt getur til erfiðrar stöðu þeirra í heimaríki, eða aðstæður kvenna sem ekki fella sig við kynhlutverk sem er hefðbundið í heimaríki þeirra og eiga á hættu útskúfun eða ofbeldi við endurkomu. Verndarþörf þjóðfélagshópa að öðru leyti myndi fara eftir aðstæðum í hverju máli.

Líkt og að framan er rakið gefa þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér um heimaríki kæranda til kynna að ríkisborgarar Albaníu geti leitað aðstoðar og verndar yfirvalda þar í landi og fengið lausn mála sinna. Þá séu til staðar raunhæf úrræði í Albaníu sem þolendur heimilisofbeldis geti leitað til.

Samkvæmt framburði kæranda á hann móður, systkini og aðra ættingja í heimaríki. Kærunefnd telur því að kærandi eigi bakland í heimaríki sem hann geti leitað stuðnings hjá vegna þeirra vandamála sem hann standi frammi fyrir. Kærandi greindi einnig frá því að hann hafi verið í skóla þar til í 12. bekk og unnið fyrir sér við sveitastörf hjá mismunandi fjölskyldum. Þá er kærandi almennt heilsuhraustur samkvæmt gögnum málsins. Með vísan til framangreinds telur kærunefnd að félagslegar aðstæður kæranda við endurkomu til heimaríkis séu ekki slíkar að þær geti talist erfiðar í skilningi 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Kærandi hefur einnig greint frá erfiðum efnahagslegum aðstæðum sínum þar sem efnahagsástand í heimaríki hans sé óstöðugt. Í athugasemdum með frumvarpi til laga um útlendinga kemur fram að ákvæðið um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða yrði að jafnaði ekki talið ná til neyðar af efnahagslegum rótum, svo sem fátæktar, hungursneyðar eða húsnæðisskorts. Við meðferð málsins hafa ekki komið fram gögn sem kalla á að vikið sé frá þeim meginsjónarmiðum sem fram koma í þessum athugasemdum.

Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hann teljist hafa ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga, en við mat á því hefur kærunefnd litið til ungs aldurs kæranda. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Kærunefnd hefur jafnframt litið til þeirra tímabundnu erfiðleika sem heimaríki kæranda kann að þurfa að glíma við vegna Covid-19 faraldursins. Kærunefnd telur þá erfiðleika ekki vera þess eðlis að þeir leiði til þess, einir sér eða í samhengi við önnur gögn málsins, að heimilt sé að veita kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga, sbr. 32. gr. d reglugerðar um útlendinga

Í 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga kemur fram að heimilt sé að veita útlendingi sem sótt hefur um alþjóðlega vernd og ekki fengið niðurstöðu í máli sínu á stjórnsýslustigi innan 18 mánaða eftir að hann sótti fyrst um alþjóðlega vernd hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða samkvæmt ákvæðinu, að því tilskildu að skorið hafi verið úr um að hann uppfylli ekki skilyrði skv. 37. og 39. gr. laganna. Frekari skilyrði fyrir veitingu dvalarleyfis í þeim tilvikum koma fram í a- til d-lið 2. mgr. 74. gr. laganna en þau eru að tekin hafi verið skýrsla af umsækjanda um alþjóðlega vernd, ekki leiki vafi á því hver umsækjandi er, ekki liggi fyrir ástæður sem geta leitt til brottvísunar umsækjanda og að útlendingur hafi veitt upplýsingar og aðstoð við úrlausn máls.

Frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi hinn 7. október 2019 þar til úrskurður þessi er kveðinn upp, dags. 11. mars 2021, eru liðnir rúmir 17 mánuðir. Í ljósi þess að kærandi fékk niðurstöðu í máli sínu á stjórnsýslustigi innan 18 mánaða er ekki heimild fyrir því að veita honum dvalarleyfi á grundvelli 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga laga um útlendinga. 

Í 32. gr. d reglugerðar um útlendinga kemur fram að þrátt fyrir 1. málsl. 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga sé heimilt að veita barni, sem sótt hefur um alþjóðlega vernd og ekki fengið niðurstöðu í máli sínu á stjórnsýslustigi innan 16 mánuða frá því að það sótti fyrst um alþjóðlega vernd hér á landi, dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, að uppfylltum öðrum skilyrðum.

Kærandi telur að sjónarmið um meðalhóf, hagsmuni barnsins og sanngirni eigi að leiða til þeirrar niðurstöðu að hann fái notið þeirra réttinda sem 32. gr. d. reglugerðar um útlendinga tryggi börnum. Kærandi hafi verið 16 ára að aldri þegar hann lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd og umsókn hans hafi verið til meðferðar í tæplega 15 og hálfan mánuð meðan hann hafi verið barn samkvæmt lögum. 

Af lestri umrædds ákvæðis er skýrt að það tekur einungis til barna. Er því ekki heimild fyrir því að veita kæranda, sem varð 18 ára að aldri hinn 20. janúar 2021, dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða með vísan til 32. gr. d. reglugerðar nr. 540/2017 um breytingu á lögum um útlendinga.

Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til ekki eiga við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.

Úrskurðarorð:

Ákvörðun Útlendingastofnunar í máli kæranda er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration in the case of the appellant is affirmed.

Tómas Hrafn Sveinsson

Þorbjörg I. Jónsdóttir                                                                    Sindri M. Stephensen