Nr. 324/2018 Úrskurður

 KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 2. ágúst 2018 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 324/2018

í stjórnsýslumáli nr. KNU18060012

Kæra […]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 5. júní 2018 kærði […], fd. […], ríkisborgari Georgíu (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 4. júní 2018, um að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga.

Kærandi krefst þess aðallega að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og kæranda verði veitt viðbótarvernd hér á landi með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að kæranda verði veitt dvalarleyfi hér á landi á grundvelli mannúðarsjónarmiða með vísan til 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara er þess krafist að ákvörðun Útlendingastofnunar hvað varðar brottvísun og endurkomubann verði felld úr gildi, sbr. 2. mgr. 98. gr. og 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 1. júní 2018. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun þann 4. júní 2018 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. sama dag, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum/henni um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Kæranda var jafnframt brottvísað frá landinu og honum ákvarðað endurkomubann til tveggja ára. Var ofangreind ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 5. júní 2018. Að ósk kæranda var veittur frekari rökstuðningur fyrir ákvörðun Útlendingastofnunar með bréfi stofnunarinnar, dags. 5. júní 2018. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 25. júní 2018.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að vera í hættu í heimaríki sínu vegna ofsókna af hálfu óþekktra aðila.

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og honum skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.

Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði ekki réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 2. mgr. 35. gr. laga um útlendinga. Kæranda var brottvísað frá landinu með vísan til 2. tölul. b-liðar 2. mgr. 98. gr. laga um útlendinga, sbr. b-lið 2. mgr. 104. gr. laganna. Var kæranda ákveðið endurkomubann hingað til lands í tvö ár, sbr. 2. mgr. 101. gr. sömu laga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinagerð kæranda kemur fram að hann hafi staðið uppi skuldum vafinn í heimaríki eftir að verslun hans hafi brunnið til grunna. Ástæða flótta hans frá heimaríki sé sú að hann hafi orðið fyrir árásum og hótunum af hálfu aðila sem hann standi í peningaskuld við og tengist glæpahópum í heimaríki. Þeir hafi m.a. ráðist tvisvar að honum, keyrt hann út í kirkjugarð og gengið þar í skrokk á honum, skotið á heimili hans, og sent honum hótunarbréf þar sem því hafi verið hótað að drepa hann og að ræna dætrum hans. Sökum spillingar innan lögreglunnar í heimaríki kæranda og vanmáttar hennar gegn skipulögðum glæpum hafi kærandi ekki talið mögulegt að fá raunhæfa vernd hjá yfirvöldum þar í landi og þá hafi hann einnig óttast viðbrögð ofsækjenda sinna, leitaði hann til lögreglunnar. Lögreglan hafi enda ekkert hjálpað honum og aðeins bent honum á að skrifa formlegar skýrslur. Hann hafi flúið með fjölskyldu sína innanlands en skuldheimtumenn glæpahópsins hafi einnig náð til hans þar og hafi hann því séð þann kost einn vænstan að flýja heimaríki sitt og leita verndar hér á landi.

Í greinargerð kæranda er að finna almenna umfjöllun um ástand mannréttindamála í heimaríki hans. Helstu vandamál tengd mannréttindum þar í landi séu m.a. spilling innan stjórnkerfisins, verulegir annmarkar á réttarkerfinu og ófullnægjandi kerfi til að rannsaka misnotkun lögreglumanna á valdi sínu.

Kærandi krefst þess aðallega að honum verði veitt viðbótarvernd hér á landi, sbr. 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Er krafan byggð á því að kærandi eigi á hættu að sæta ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð í heimaríki vegna þeirra ofsókna sem hann hefur orðið fyrir af hálfu glæpahópa í landinu og má áfram búast við verði honum gert að snúa þangað aftur sem og vangetu lögreglunnar í heimaríki hans til þess að vernda hann.

Til stuðnings aðalkröfu sinni vísar kærandi til lögskýringargagna að baki 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Þar sé m.a. vísað til tilskipunar Evrópubandalagsins nr. 2004/83/EB frá 28. apríl 2004, um lágmarksskilyrði til að ríkisborgarar þriðju landa eða ríkisfangslausir einstaklingar teljist flóttamenn eða menn sem að öðru leyti þarfnast alþjóðlegrar verndar, 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 3. gr. samnings gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu.

Kærandi hafi orðið fyrir ofsóknum og hótunum af hálfu glæpahópa. Hann hafi rætt við lögreglu en hún aðeins sagt honum að leggja fram kærur en það þori hann ekki vegna vangetu og spillingar innan lögreglunnar og af ótta við hefndaraðgerðir. Almennt ástand í heimaríki kæranda sé ekki gott og spilling nái til allra stiga þjóðfélagsins. Það sé því augljóst að kærandi sé í raunverulegri hættu á því að verða fyrir alvarlegum skaða verði hann sendur aftur til heimaríkis. Kærandi vísar til ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli ríkisborgara í heimaríki hans, dags. 10. apríl 2017 í máli nr. 2016-06968. Í málinu hafi, líkt og í máli kæranda, verið um að ræða persónubundnar ofsóknir einkaaðila en talið hafi verið að umsækjandi í því máli gæti ekki notið verndar yfirvalda. Útlendingastofnun hafi talið að aðili málsins uppfyllti skilyrði viðbótarverndar skv. 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga og hafi honum verið veitt vernd með vísan til 1. mgr. 40. gr. sömu laga.

Til vara er þess krafist að kæranda verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða hér á landi með vísan til 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Ákvæðið heimili veitingu dvalarleyfis á þeim grundvelli geti útlendingur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. vegna erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærandi vísar til greinargerðar með frumvarpi til laganna en þar komi fram að með almennum aðstæðum sé m.a. vísað til alvarlegra aðstæðna í heimaríki og væri þar oft um að ræða viðvarandi mannréttindabrot í ríkinu eða þá aðstöðu að yfirvöld veiti ekki þegnum sínum vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum.

Kærandi heldur því fram að hann uppfylli skilyrði grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga þar sem hann óttist glæpahópa í Georgíu sem séu með hótunum og ofbeldi að innheimta skuld eftir verslunarrekstur hans. Hann hafi rætt við lögregluna en ekki formlega lagt fram kærur. Annars vegar sé það vegna vangetu og áhugaleysis lögreglu á að vernda almenna borgara og í öðru lagi vegna ótta við hefndaraðgerðir glæpahópanna sem séu á eftir honum. Samkvæmt landaupplýsingum sé spilling útbreidd í Georgíu, lögreglan sinni ekki réttindagæslu fyrir almenning með fullnægjandi hætti og dómarar verði fyrir áhrifum frá stjórnmálamönnum í störfum sínum. Grundvallarmannréttindi séu ekki tryggð þar í landi með fullnægjandi hætti og það sé handahófskennt hvort yfirvöld veiti þegnum sínum vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum.

Til þrautavara krefst kærandi þess að ákvörðun Útlendingastofnunar hvað varðar brottvísun og endurkomubann verði felld úr gildi. Í greinargerð er ferill málsins hjá stofnuninni varðandi beitingu brottvísunar og endurkomubanns rakinn. Kærandi telur að Útlendingastofnun hafi verið óheimilt að meta umsókn hans bersýnilega tilhæfulausa og ákveða að honum skyldi ekki veittur frestur til að hverfa brott af landinu með vísan til b-liðar 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga. Þá bendir kærandi á að til þess að til greina komi að veita umsækjendum styttri eða engan frest til þess að yfirgefa landið sjálfviljugir þurfi tilhæfuleysi umsóknar að blasa við stjórnvöldum, sbr. úrskurð kærunefndar í máli KNU17090052.

Ástæður flótta kæranda séu ekki efnahagslegar heldur byggist tilkall hans til viðbótarverndar eða dvalarleyfis á vangetu georgískra stjórnvalda til að vernda hann gegn árásum glæpahópa. Umsókn hans sé því ekki bersýnilega tilhæfulaus í framangreindum skilningi. Lagaskilyrði til þess að beita brottvísun, skv. 2. tl. b-liðar 2. mgr. 98. gr. laga um útlendinga, hafi því ekki verið fyrir hendi. Kærandi mótmælir því að ákvörðun hafi verið tekin undir lok viðtalsins, án nokkurrar rannsóknar eða íhugunar. Ekki hafi farið fram það einstaklingsbundna mat sem stofnuninni sé skylt að framkvæma skv. 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga. Athugasemdir við sambærilegt ákvæði í lögum nr. 64/2014 um breytingar á lögum um útlendinga nr. 96/2002 beri með sér að ákvörðun um brottvísun hafi einkum verið talin eiga við þegar einstaklingar hafi brotið af sér.

Enn fremur hafi stofnuninni verið óheimilt að ákvarða kæranda brottvísun með vísan til 3. mgr. 102. gr. laga um útlendinga. Kærandi hafi lagt fram umsókn sína um alþjóðlega vernd í góðri trú um tilefni hennar. Hafa þurfi í huga að samkvæmt nýjum verklagsreglum Útlendingastofnunar sé umsækjendum frá öruggum ríkjum ekki veitt aðstoð við sjálfviljuga heimför. Kærandi, eins og flestir aðrir umsækjendur um alþjóðlega vernd, hafi ekki mikið fé á milli handanna og verði því að telja að þessar breyttu verklagsreglur Útlendingastofnunar takmarki verulega þann valkost umsækjenda að draga umsóknir sínar til baka og koma þannig í veg fyrir brottvísun og endurkomubann. Að lokum hindri endurkomubannið kæranda í að geta flúið undan ofsækjendum sínum í heimaríki og til þess að hlúa að aldraðri móður sinni.

Þá hafi ákvörðun Útlendingastofnunar um endurkomubann kæranda verið í andstöðu við 1. mgr. 33. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna. Jafnframt hafi Útlendingastofnun brotið gegn meðalhófsreglu 12. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 með því að brottvísa kæranda og láta hann sæta endurkomubanni.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að til að sanna á sér deili hafi kærandi framvísað georgísku vegabréfi. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi sé georgískur ríkisborgari.

Landaupplýsingar

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Georgíu m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:

• Amnesty International Report 2017/2018: Georgia (Amnesty International, 22. febrúar 2018);
• Corruption prevention in respect of members of parliament, judges and prosecutors (Group of States Against Corruption, Council of Europe, 17. janúar 2017);
• Freedom in the World 2018 - Georgia (Freedom House, 16. febrúar 2018);

• Georgia – Country Reports on Human Rights Practices for 2017 (U.S. Department of State, 25. mars 2018);

• Georgia: Procedures to file a complaint about a crime to the police; requirements and procedures to obtain a police report, including from abroad; effectiveness of police response to complaints; recourse available to victims when police refuse to file or investigate a complaint of a crime, including effectiveness of these mechanisms; (2014-March 2015) (Canada: Immigration and Refugee Board of Canada, 20. júní 2018);
• Georgia – Parliamentary Elections 8 and 30 October (OSCE – Office for Democratic Institutions and Human Rights, 3. febrúar 2017);
• Georgia 2017 Crime and Safety Report (OSAC, febrúar 2018);
• Georgia: Korrupsjon i politi og rettsvesen (Landinfo, 9. mars 2017);
• National Strategy for Combating Organized crime 2013-2014 (Ministry of Internal Affairs in Georgia, október 2013);
• Nations in Transit 2017 - Georgia (Freedom House, 9. maí 2017);
• Temarapport: Georgien – Rätts- och säkerhetssektorn (Lifos, 3. október 2017)
• World Report 2018 – Georgia (Human Rights Watch, 20. júní 2018);

Georgía er lýðræðisríki með um 3,7 milljónir íbúa. Georgía gerðist aðili að Evrópuráðinu árið 1999 og fullgilti mannréttindasáttmála Evrópu það sama ár. Georgía gerðist aðili að flóttamannasamningi Sameinuðu þjóðanna þann 9. ágúst 1999, alþjóðasamningi um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi þann 3. ágúst 1994 og samningi Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu þann 8. júlí 2005. Þann 1. júlí 2016 gekk í gildi samstarfssamningur milli Evrópusambandsins og Georgíu. Með þeim samningi hefur Georgía meðal annars skuldbundið sig til að efna víðtækar skuldbindingar á sviði lýðræðis, mannréttinda og réttarríkis. Þann 19. júlí 2017 setti Útlendingastofnun Georgíu á lista stofnunarinnar yfir örugg upprunaríki.

Í ofangreindum gögnum kemur fram að umboðsmaður (e. Public Defender (Ombudsman)) hafi verið starfandi í Georgíu frá árinu 1997. Umboðsmaðurinn hafi eftirlit með mannréttindum og frelsi borgaranna í Georgíu innan lögsögu ríkisins.

Þá kemur fram að spilling sé þó nokkur í georgíska stjórnkerfinu. Yfirvöld hafi hins vegar gripið til ýmissa aðgerða til að sporna við spillingu og hafi miklar framfarir átt sér stað á undanförnum árum. Spilling sé mun minni í Georgíu en í sambærilegum löndum, þ.á.m. sumum Evrópusambandsríkjum. Í ofangreindum gögnum kemur fram að tvær stofnanir í Georgíu sjái aðallega um löggæslu og að halda uppi allsherjarreglu í Georgíu, þ.e. innanríkisráðuneytið og öryggissveitir ríkisins. Stofnun sem heyri undir innanríkisráðuneyti landsins (e. General Inspection Department) sé ábyrg fyrir því að rannsaka brot sem framin séu af lögreglumönnum og hafi sú stofnun heimild til að beita agaviðurlögum. Stjórnvöldum beri að taka allar tilkynningar um misferli lögreglu til skoðunar og aðili sem telji að brotið sé á réttindum sínum geti kært til æðra stjórnvalds eða farið með mál sitt fyrir dómstóla.Í skýrslu Human Rights Watch, sem kom út á árinu 2018, kemur þó fram að ekki hafi komist á fót skilvirkt kerfi til þess að rannsaka misnotkun lögreglumanna á valdi sínu. Einnig kemur fram að umboðsmaður í Georgíu (e. Public Defender (Ombudsman)) líti svo á að rannsóknir á slíkum kvörtunum séu hvorki fullnægjandi né hlutlausar. Frjáls félagasamtök líkt og GYLA (e. Georgian Young Lawyer Association) hafi einnig bent á að stjórnvöld hafi ekki alltaf rannsakað málin með fullnægjandi hætti.

Enn fremur kemur fram að stjórnvöld hafi farið í ýmsar aðgerðir til þess að berjast gegn skipulagðri glæpastarfsemi sem hafi verið mikið vandamál í Georgíu. Sett hafi verið ný lög um skipulagða glæpastarfsemi og gerðar breytingar á öðrum lögum s.s. refsilögum landsins. Þá hafi stjórnvöld sett fram aðgerðaráætlun gegn skipulagðri glæpastarfsemi til þess að styðja enn frekar við aðgerðir í baráttunni. Einnig hafi stjórnvöld unnið með öðrum þjóðum og alþjóðlegum samtökum, s.s. NATO og Evrópusambandinu, í þessari baráttu sinni. Í skýrslu Lifos kemur fram að góður árangur hafi náðst í að uppræta glæpahópa (e. Community of Thieves in Law) og lögreglan hafi bæði vilja og getu til að bregðast við tilkynningum frá borgurum ef þeir verða fyrir hótunum af hálfu glæpasamtaka. Sett hafi verið ný lög um skipulagða glæpastarfsemi og gerðar breytingar á öðrum lögum s.s. refsilögum landsins. Þó hafi verið skortur á getu og pólitískum vilja til að framfylgja þeirri löggjöf sem skyldi. Í skýrslu bandarísku stofnunarinnar OSAC (e. The Overseas Security Advisory Council) kemur fram að þrátt fyrir miklar framfarir og umbætur í lögreglumálum þá sé fyrirbyggjandi aðgerðum gegn brotastarfsemi og rannsókn sakamála enn áfátt. Þá sé skilvirkni lögreglu háð fjármagni sem ekki hafi verið nægjanlegt og þjálfun lögreglumanna sé oft ábótavant.

Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.

Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.

Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:

a.   ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,

c.   aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á að hann hafi þegar orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við slíkar ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis nema talið verði að miklar líkur séu á því að slíkar ofsóknir yrðu ekki endurteknar, t.d. þar sem aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki, verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra.

Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).

Kærandi ber fyrir sig að hafa orðið fyrir ofsóknum og hótunum af hálfu glæpahópa. Hann hafi rætt við lögreglu en hún aðeins sagt honum að leggja fram kærur en það þori hann ekki vegna vangetu og spillingar innan lögreglunnar og af ótta við við hefndaraðgerðir. Almennt ástand í Georgíu sé ekki gott og spilling nái til allra stiga þjóðfélagsins. Kærandi hefur ekki lagt fram gögn sem styðja frásögn hans þrátt fyrir að hann hafi verið inntur eftir því. Ekki verður talið að flótta kæranda hafi borið að svo skyndilega að ósanngjarnt sé að gera þá kröfu til kæranda að styðja mál sitt með trúverðugum gögnum.

Kærandi hefur ekki borið fyrir sig að hafa sætt ofsóknum eða að hann óttist ofsóknir af hálfu stjórnvalda í heimaríki sem hafa eða gætu náð því alvarleikastigi sem 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga mælir fyrir um. Þá benda önnur gögn málsins ekki til þess að slíkar ofsóknir hafi átt sér stað eða að kærandi eigi þær á hættu.

Kærunefnd hefur yfirfarið gögn málsins, svo og skýrslur opinberra stofnana og frjálsra félagasamtaka um aðstæður í Georgíu. Þau gögn sem kærunefnd hefur skoðað benda til þess að þeir ríkisborgarar Georgíu sem telji að á réttindum sínum hafi verið brotið geti leitað aðstoðar og verndar yfirvalda þar í landi og fengið lausn sinna mála. Í Georgíu sé til staðar kerfi sem þeir geti leitað til sem telji sig hafa verið beitta órétti af lögreglu. Hægt sé m.a. að leita til stofnunar sem heyri undir innanríkisráðuneyti landsins sem og umboðsmanns (e. Public Defender (Ombudsman) of Georgia). Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur tekið til skoðunar um aðstæður í Georgíu má ráða að þessi úrræði séu almennt raunhæf og árangursrík þó svo að úrbóta sé enn þörf að mati umboðsmanns og frjálsra félagasamtaka í landinu. Að mati kærunefndar hefur ekki verið sýnt fram á að georgísk stjórnvöld skorti vilja eða getu til að veita kæranda viðeigandi vernd gegn athöfnum sem feli í sér ofsóknir, m.a. með því að ákæra eða refsa fyrir þær athafnir.

Með vísan til ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því hann hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. og 4. mgr. 38. gr. laganna. Kærandi uppfyllir því ekki skilyrði ákvæðisins fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á á landi.

Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.

Við mat á hvort aðstæður kæranda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort kærandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).

Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður kæranda þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga

Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 6. mgr. 37. gr. laga um útlendinga skal stjórnvald sem kemst að því að ákvæði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laganna eigi ekki við um útlending að eigin frumkvæði taka til skoðunar hvort veita eigi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. sömu laga. Þrátt fyrir að orðalag 1. mgr. 74. gr. kveði ekki með skýrum hætti á um veitingu dvalarleyfis má skilja af athugasemdum með frumvarpi til laga um útlendinga nr. 80/2016, fyrirsögn greinarinnar og af 6. mgr. 37. gr. laganna að það hafi þó verið ætlunin með ákvæðinu. Kærunefnd telur því rétt að túlka ákvæðið sem heimild til veitingar dvalarleyfis þegar skilyrði þess eru uppfyllt.

Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga má líta til mannúðarsjónarmiða ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.

Í viðtali hjá Útlendingastofnun kvaðst kærandi vera við góða líkamlega og andlega heilsu. Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hann teljist hafa ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd þær aðstæður sem ákvæðið tekur til ekki eiga við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.

Frávísun, brottvísun og endurkomubann

Með vísan til atvika málsins tekur kærunefnd undir forsendur Útlendingastofnunar varðandi frávísun kæranda á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. til hliðsjónar 2. málsl. 3. mgr. 42. gr. reglugerðar nr. 540/2017.

Í ákvörðun Útlendingastofnunar var kæranda brottvísað og honum ákvarðað endurkomubann, sbr. 2. tölul. b-liðar 2. mgr. 98. gr. laga um útlendinga. Ástæða þess er að Útlendingastofnun mat umsókn kæranda bersýnilega tilhæfulausa í skilningi b-liðar 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga en ákvæðið veitir stjórnvöldum heimild til að fella niður frest sem að jafnaði er veittur útlendingi til að yfirgefa landið sjálfviljugur í kjölfar ákvörðunar um að yfirgefa landið í þeim tilvikum þegar umsókn útlendings um dvalarleyfi eða alþjóðlega vernd telst bersýnilega tilhæfulaus eða hann hefur vísvitandi gefið misvísandi eða rangar upplýsingar við umsókn.

Lög um útlendinga skilgreina ekki hvað felist í orðalaginu „bersýnilega tilhæfulaus“ í skilningi b-liðar 2. mgr. 104. gr. laganna. Við túlkun ákvæðisins telur kærunefnd að líta verði til þess að orðið tilhæfulaus lýsir einhverju sem byggir ekki á staðreyndum eða á ekki við rök að styðjast. Þá leiðir af orðalagi ákvæðisins að tilhæfuleysi umsóknar þarf að vera bersýnilegt, þ.e. blasa við stjórnvaldi við skoðun málsins. Með vísan til orðalags ákvæðisins og til samræmis við ákvæði tilskipunar 2008/115/EB um brottvísun útlendinga í ólögmætri dvöl telur kærunefnd að umsókn um dvalarleyfi eða alþjóðlega vernd sé bersýnilega tilhæfulaus í skilningi b-liðar 2. mgr. 104. gr. laganna ef eftirfarandi tilvik eiga einkum við þegar:

1. ljóst er, við fyrstu sýn, að málsástæður umsækjanda varða ekki þá þætti sem 1. og 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga taka til,
2. ljóst er, við fyrstu sýn, að málsástæður umsækjanda séu ekki þess eðlis eða nái ekki því alvarleikastigi að þær gætu leitt til þeirrar niðurstöðu að heimilt væri að veita umsækjenda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, og
3. að frekara mat og gagnaöflun, þar með talið viðtal við umsækjanda, hafi ekki breytt ofangreindu upphaflegu mati.

Kærandi hefur borið fyrir sig að hafa orðið fyrir ofsóknum og hótunum af hálfu glæpahópa. Hann hafi rætt við lögreglu en hún aðeins sagt honum að leggja fram kærur en það þori hann ekki vegna vangetu og spillingar innan lögreglunnar og af ótta við við hefndaraðgerðir. Kærandi hefur ekki lagt fram gögn máli sínu til stuðnings. Það er mat kærunefndar, að teknu tilliti til gagna um heimaríki kæranda og aðstæðna hans þar, að það hafi frá upphafi málsmeðferðarinnar verið bersýnilegt að málsástæður hans vörðuðu ekki þá þætti sem 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga tekur til. Enn fremur hafi verið bersýnilegt að aðrar aðstæður í heimaríki kæranda séu ekki þess eðlis eða nái því alvarleikastigi að þær gætu leitt til þeirrar niðurstöðu að heimilt væri að veita kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Í þessu sambandi lítur kærunefnd til þess að orðalag 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga mælir fyrir um að aðili þurfi að sýna fram á ríka þörf á vernd og tekur mat stjórnvalda á tilhæfuleysi slíkra umsókna mið af þeirri ábyrgð sem lögð er á aðila að þessu leyti. Þá er einnig ljóst að frekara mat og gagnaöflun hafi ekki breytt ofangreindu mati.

Að mati kærunefndar eru líkur á því að ákvörðun um niðurfellingu frests hafi varnaðaráhrif sem þjóni því markmiði að stuðla að fækkun bersýnilega tilhæfulausra umsókna frá öruggum upprunaríkjum. Fyrir liggur mat Útlendingastofnunar á því að framangreindu markmiði verði ekki náð með öðru og vægara móti. Kærunefnd telur sig ekki hafa forsendur til að draga í efa þetta mat að svo stöddu. Er það því mat kærunefndar að 12. gr. stjórnsýslulaga standi því ekki í vegi að kærendum verði ekki veittur frestur til að yfirgefa landið. Þá fær kærunefnd ekki séð að 1. mgr. 33. gr. alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna komi í veg fyrir að framangreindu úrræði verði beitt í máli kæranda.

Með vísan til framangreinds er fallist á það mat Útlendingastofnunar að umsókn kæranda um dvalarleyfi eða alþjóðlega vernd sé bersýnilega tilhæfulaus, sbr. b-lið 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga, og heimilt að veita kæranda ekki frest til að yfirgefa landið sjálfviljugur.

Eins og að framan greinir hefur kæranda verið vísað frá landinu og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar hér á landi. Þá hefur kærunefnd komist að þeirri niðurstöðu að heimilt sé að fella niður frest til að kærandi geti yfirgefið landið sjálfviljugur. Liggur því fyrir að kærandi dvelst ólöglega í landinu, sbr. a-lið 1. mgr. 98. gr. laga um útlendinga, og er því heimilt að brottvísa honum.

Samkvæmt 3. mgr. 102. gr. laga um útlendinga skal ekki ákveða brottvísun ef hún, með hliðsjón af málsatvikum, alvarleika brots og tengslum útlendings við landið, felur í sér ósanngjarna ráðstöfun gagnvart útlendingi eða nánustu aðstandendum hans. Kærandi hefur borið fyrir sig að hafa orðið fyrir ofsóknum af hálfu glæpagengis vegna peningaskuldar við lánadrottna sína. Hann hafi jafnframt lagt fram umsókn sína um alþjóðlega vernd í góðri trú um tilefni hennar. Kærandi hafi, eins og flestir aðrir umsækjendur um alþjóðlega vernd, ekkert fé á milli handanna. Vegna breyttra verklagsreglna Útlendingastofnunnar sem feli í sér að umsækjendum frá öruggum ríkjum sé ekki veitt aðstoð við sjálfviljuga heimför sé valkostur hans, og annarra kæranda í sömu stöðu, til að draga til baka umsókn sína því verulega takmarkaður. Í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 30. október 2017 kom fram að kærandi teldi það ekki ósanngjarnt að beita hann endurkomubanni. Í greinargerð kæranda kemur fram að endurkomubannið hindri kæranda í að geta flúið frá ofsækjendum sínum í Georgíu og til þess að hlúa að aldraðri móður sinni á Ítalíu. Það er mat kærunefndar, í ljósi grundvallar brottvísunar kæranda og með vísan til umfjöllunar kærunefndar um aðstæður í heimaríki hans, að ótti kæranda við hótanir í heimaríki, vegi ekki nægilega þungt til að talið verði að brottvísun feli í sér ósanngjarna ráðstöfun í málum hans. Þá vegi fjölskyldutengsl kæranda ekki svo þungt brottvísun hans og endurkomubann verði talin ósanngjörn ráðstöfun í garð kæranda eða nánustu aðstandenda hans, sbr. 3. mgr. 102. gr. laga um útlendinga.

Er ákvörðun Útlendingastofnunar er varðar brottvísun og endurkomubann því staðfest.

Rannsóknarregla stjórnsýslulaga

Í greinargerð kæranda er er því haldið fram að Útlendingastofnun hafi í raun tekið ákvörðun í máli kæranda í efnisviðtalinu sjálfu, án nokkurrar rannsóknar eða íhugunar. Gerir kærandi athugasemd við það. Kærandi vísar til þess sem fram kemur í endurriti viðtals að fulltrúi Útlendingastofnunar hafi fullyrt undir lok viðtalsins að umsókn kæranda væri bersýnilega tilhæfulaus. Því sé ljóst, að mati kæranda, að hið vandaða einstaklingsbundna mat sem stofnunni sé skylt að framkvæma hafi ekki farið fram. Vísað er til 10. gr. stjórnsýslulaga og 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga í þessu sambandi.

Rannsóknarreglan í 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 mælir fyrir um að stjórnvald afli þeirra gagna sem eru nauðsynleg svo mál sé nægilega upplýst áður en ákvörðun er tekin. Þá segir í 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga að við meðferð mála vegna umsókna um alþjóðlega vernd skuli Útlendingastofnun afla nauðsynlegra og aðgengilegra upplýsinga. Reglan gerir kröfu um rannsókn sem er fullnægjandi grundvöllur ákvörðunar stjórnvalds en gerir hvorki kröfu um að aflað sé allra upplýsinga sem varpað gætu ljósi á málið né að stjórnvald afli ófáanlegra gagna.

Útlendingastofnun er heimilt á grundvelli 1. mgr. 48. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, sbr. reglugerð nr. 775/2017, að taka ákvörðun án samhliða rökstuðnings en kærandi átti rétt á að fá eftirfarandi rökstuðning ákvörðunarinnar skv. 2. mgr. 48. gr. reglugerðarinnar og 1. mgr. 21. gr. stjórnsýslulaga. Í þeim tilvikum þegar ákvörðun stjórnvalds byggist á mati verður að afla þeirra upplýsinga sem nauðsynlegar eru svo hægt sé að beita þeim sjónarmiðum sem ætlunin er að byggja stjórnvaldsákvörðun á. Þá verður efni rökstuðnings ákvarðananna að endurspegla þessi sjónarmið enda segir m.a. í 22. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 að í rökstuðningi skuli vísa til þeirra réttarreglna sem ákvörðun byggir á, meginsjónarmiða sem ráðandi voru við mat og málsatvika sem höfðu verulega þýðingu við úrlausn málsins.

Kærunefnd hefur farið yfir gögn málsins og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun. Kærunefnd telur að eins á stendur í þessu máli hafi framburður kæranda, að teknu tilliti til trúverðugleikamats og aðstæðna í heimaríki kæranda, ekki gefið tilefni til rannsóknar umfram þá sem fram fór, enda var ekkert í gögnum málsins sem gaf til kynna að mál þetta væri frábrugðið fjölda annarra sambærilegra mála þar sem framkvæmd og fordæmi eru skýr. Ennfremur óskaði kærandi ekki eftir fresti til að leggja fram frekari gögn en samkvæmt endurriti viðtals var kæranda bent á að hann gæti óskað eftir slíkum fresti. Það er mat nefndarinnar að við málsmeðferð hjá Útlendingastofnun hafi komið fram nauðsynlegar upplýsingar til að hægt væri að taka afstöðu til umsóknar hans og komast að réttri niðurstöðu. Það er því mat kærunefndar að málsmeðferð Útlendingastofnunar í máli kæranda hafi verið í nægilegu samræmi við 10. gr. stjórnsýslulaga og 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

f.h. kærunefndar útlendingamála

Hjörtur Bragi Sverrisson, formaður