13. desember 2018 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 558/2018 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 13. desember 2018 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 558/2018

í stjórnsýslumáli nr. KNU18110021

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 12. nóvember 2018 kærði einstaklingur er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari Íraks (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 22. október 2018, um að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga.

Kærandi krefst þess aðallega að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að honum verði veitt staða flóttamanns hér á landi með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara krefst kærandi þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og honum verði veitt viðbótarvernd hér á landi með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara krefst kærandi þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að honum verði veitt dvalarleyfi hér á landi á grundvelli mannúðarsjónarmiða með vísan til 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Til þrautaþrautavara er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og Útlendingastofnun gert að taka málið til meðferðar á ný með vísan til 10. og 11. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 3. júlí 2017. Með ákvörðun, dags. 1. nóvember s.á., komst Útlendingastofnun að þeirri niðurstöðu að kærandi skyldi endursendur til Búlgaríu á grundvelli reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 Var sú ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 15. nóvember 2017. Kærunefnd felldi ákvörðun Útlendingastofnunar úr gildi með úrskurði dags. 12. desember 2017 og lagði fyrir Útlendingastofnun að taka mál kæranda fyrir að nýju.

Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun m.a. þann 13. september 2018 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 22. október 2018, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 12. nóvember 2018. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 27. nóvember 2018. Kærandi kom til viðtals hjá kærunefnd útlendingamála þann 6. desember 2018 ásamt talsmanni sínum.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að líf hans sé í hættu í heimaríki en kærandi hafi átt í ástarsambandi við stúlku utan hjónabands sem álitið hafi verið sem atlaga að heiðri fjölskyldu stúlkunnar.

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og honum skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.

Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að hann sé fæddur og uppalinn í Erbil og búið þar áður en hann hafi flúið heimaríki sitt. Kærandi hafi greint frá því að faðir hans hafi látist í kjölfar áfalls við að sjá bróður sinn myrtan af mönnum Saddam Hussein. Kærandi eigi tvo bræður, tvær systur og móður á lífi. Kærandi greindi frá því að hann hafi neyðst að flýja heimaríki sitt árið 2017 vegna þess að upp hafi komist um ástarsamband hans við stúlku að nafni [...]. Þau hafi byrjað að hittast í maí 2016 og verið saman í sex til sjö mánuði. Enginn hafi vitað af sambandinu nema frænka [...]að nafni [...]. Þann 10. janúar 2017 hafi kærandi hitt [...]í síðasta skipti og hafi [...]verið með henni. Í kjölfarið hafi [...] sagt fjölskyldu [...]frá öllu sem hafi gerst milli kæranda og hennar. Sjö dögum síðar, þegar hann hafi verið í vinnu, hafi faðir [...], [...], og bróðir hennar, [...], heimsótt fjölskyldu kæranda með skotvopn. Þeir hafi spurt um kæranda og hótað því að þeir myndu drepa hann. Móðir kæranda hafi látið hann vita af þessu og sagt honum að koma ekki aftur heim. Kærandi hafi ekki farið á heimilið eftir þetta heldur dvalið í nágrenni við grafreit og síðar hjá fjölskyldu þar sem hann hafi fengið vinnu í skiptum fyrir mat og húsnæði. Fjölskyldan heiti [...]. Á meðan kærandi hafi dvalið hjá fjölskyldunni hafi hann aðeins einu sinni farið út af heimilinu og það hafi verið í því skyni að leita til yfirvalda. Kærandi greindi frá því að nágrannar hans hafi reynt að miðla málum við feðgana en án árangurs. Þeir hafi ekki viljað að hann giftist stúlkunni heldur viljað drepa hann og hana í kjölfarið. Þann 8. febrúar 2017 hafi kærandi leitað til lögreglunnar sem hafi sagt honum að hún gæti ekki veitt aðstoð vegna þess að um fjölskyldumál væri að ræða. Lögreglan hafi hins vegar gefið út handtökuskipanir á hendur feðgunum en kærandi telji að lögreglan hafi ekki enn handtekið þá.

Í greinargerð kæranda er að finna almenna umfjöllun um ástand mannréttindamála í Írak og vísað í alþjóðlegar mannréttindaskýrslur því til stuðnings. Meðal helstu mannréttindabrota í landinu séu m.a. manndráp af hálfu öryggissveita ríkisins, mannshvörf, kúganir, pyndingar, illvígar og lífshættulegar aðstæður í fangelsum, handahófskenndar frelsissviptingar, inngrip í einkalíf fólks, takmarkanir á tjáningarfrelsi, víðtæk spilling hins opinbera og umtalsverð mildun refsinga fyrir svokölluð heiðursmorð. Í Írak séu dauðarefsingar við lýði og hafi landið eina hæstu tíðni aftaka í heiminum. Þá sé afstaða Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna varðandi endursendingar til Íraks á þann veg að hún hvetji ríki til að snúa ekki nokkrum Íraka, sem komi frá svæðum í Írak sem séu undir áhrifum af stríðsátökum, teljist óörugg eftir að hafa verið losuð undan stjórn ISIS eða séu undir stjórn ISIS aftur til heimaríkis gegn vilja sínum.

Þá er í greinargerð fjallað almennt um aðstæður á yfirráðasvæði Kúrda í Írak. Fram kemur að með breytingu á stjórnarskrá Íraks árið 2005 hafi yfirráðasvæði Kúrda í Írak (e. the Kurdistan Region of Iraq (KRI)) verið viðurkennt sem sjálfstjórnarsvæði með eigin stofnanir, svo sem svæðisbundin stjórnvöld, þing, forsetaembætti og öryggissveitir. Löggæsla í Kúrdistan sé nokkuð markvissari og skilvirkari en í suður- og mið-Írak en hvort yfirvöld þar geti veitt vernd geti þó farið eftir því hver það sé sem standi að baki ofsóknum. Myndu yfirvöld t.a.m. ekki veita vernd hafi einstaklingur átt í deilum við kúrdískan stjórnmálamann. Þá veigri fólk sér við því að leita til lögreglu eða dómstóla. Aðgengi að réttarkerfinu velti á því hvaða þjóðernis- eða trúarhópa sé um að ræða, hvaða ættbálki viðkomandi tilheyri og tengslum viðkomandi.

Þá er í greinargerð umfjöllun um heiðurstengt ofbeldi í Írak. Vísar kærandi m.a. í samantekt frá árinu 2016 útgefna af innflytjenda- og flóttamannanefnd Kanada um heiðursmorð og heiðurstengt ofbeldi á yfirráðasvæði Kúrda í Írak. Séu heiðurstengdar deilur algengar í Kúrdistan. Meðal þess sem kunni að vera álitið ganga gegn heiðri fjölskyldunnar sé kynlíf utan hjónabands, óviðeigandi klæðnaður og samskipti við karlmenn utan fjölskyldunnar. Hafi stjórnvöld í Írak reynt að skýra lagaákvæði og herða refsingar gegn heiðursmorðum en lögunum hafi ekki verið fylgt eftir með fullnægjandi hætti þannig að oft komist gerendur upp með glæpi sína. Þá séu heimildir um að enn sé það viðhorf ríkjandi í landinu að lög ættbálka séu sterkari en lög landsins og að leiðtogar ættbálkanna eigi að leysa fjölskyldudeilur. Þá séu heimildir um að karlmenn verði einnig fyrir heiðurstengdu ofbeldi.

Jafnframt er í greinargerð kæranda fjallað um aðstæður trúleysingja í Írak og Kúrdistan og vísað til alþjóðlegra skýrslna. Kærandi hafi greint frá því í viðtali hjá Útlendingastofnun að hann sé í raun múslimi en iðki þá trú ekki lengur og trúi því ekki lengur. Fram kemur í greinargerð kæranda að um 90% Kúrda séu súnní-múslimar. Stjórnarskrá Íraks kveði á um að íslam sé hin opinbera trú og skuli vera hornsteinn í allri lagasetningu ríkisins og að vernda skuli hið íslamska auðkenni íröksku þjóðarinnar. Þrátt fyrir réttinn til trúfrelsis kveði löggjöf landsins á um bann við trúarskiptum múslima en heimili hinsvegar einstaklingum sem hafi verið annarra trúar að taka upp íslam. Þá bendi heimildir til þess að trúleysingjar sem hafi orðið fyrir ofsóknum kjósi heldur að fara í felur eða leggja á flótta fremur en að leita til lögregluyfirvalda eftir aðstoð. Ástæða þess sé talin vera að samkvæmt refsilöggjöf Íraks sé hvers konar vanvirðing við íslam talin vera guðlast. Dæmi séu um að einstaklingar sem aðhyllist ekki íslam hafi verið numdir á brott, verið hótað, sætt þvingunum og verið áreittir í þeim tilgangi að fá þá til þess að fylgja reglum og venjum íslam.

Kærandi krefst þess aðallega að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að honum verði veitt staða flóttamanns með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Kærandi vísar til þess að honum hafi verið hótað ofbeldi og lífláti í heimaríki af fjölskyldumeðlimum fyrrum kærustu sinnar en þeir telji að hann hafi skaðað heiður fjölskyldu þeirra. Þolendur heiðurstengds ofbeldis eða þeir sem séu í hættu á verða fyrir slíku ofbeldi hafi verið taldir tilheyra sérstökum þjóðfélagshópi, m.a. þar sem slíkir einstaklingar hafi, eða séu taldir hafa, tekið þátt í athæfi sem fordæmt sé af samfélaginu og verði ekki til baka tekið. Kærandi vísar til nýlegra ákvarðana Útlendingastofnunar í málum umsækjenda um alþjóðlega vernd frá Kúrdistan þar sem stofnunin hafi talið þá tilheyra tilteknum þjóðfélagshópi sem mögulegir þolendur heiðurtengds ofbeldis. Í greinargerð er jafnframt byggt á því að kærandi tilheyri sérstökum þjóðfélagshópi sem einstaklingur sem hafi snúist frá íslamstrú og eigi á hættu ofsóknir í heimaríki vegna þess. Sem einstaklingur í Írak sem ekki lúti þeim hefðum og siðum sem íslömsk trú mæli fyrir um þá skeri kærandi sig úr hvað varði lífsviðhorf og framkomu sem sé til þess fallin að skapa honum óvild og útskúfun úr samfélaginu. Til stuðnings aðalkröfu sinni um alþjóðlega vernd vísar kærandi til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga og skilgreiningar á flóttamannahugtakinu, sbr. A-lið 1. gr. flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna. Þá vísar kærandi til ákvæða 38. gr. laga um útlendinga til hvaða atvika þau taki.

Kærandi telur að með því að senda hann til Íraks verði brotið gróflega gegn grundvallarreglu þjóðarréttar um non-refoulement sem lögfest sé í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga. Að auki myndi slík ákvörðun brjóta í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrárinnar, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, 6. og 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi, 3. gr. samnings gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu og 33. gr. flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna.

Til vara gerir kærandi kröfu um viðbótarvernd með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Ákvæðið taki mið af tilskipun Evrópusambandsins nr. 2004/83/EB um lágmarksskilyrði til að ríkisborgarar þriðju landa eða ríkisfangslausir einstaklingar teljist flóttamenn eða menn sem að öðru leyti þarfnist alþjóðlegrar verndar og um inntak slíkrar verndar. Við túlkun á 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga eigi einnig að taka tillit til þeirra alþjóðlegu mannréttindasamninga og alþjóðareglna sem reglan um viðbótarvernd byggist á og Ísland sé skuldbundið af. Einkum sé þar um að ræða ákvæði 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, 6. og 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 3. gr. samnings gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Þá er umfjöllun um túlkun Mannréttindadómstóls Evrópu á því hvað felist í ómannlegri og vanvirðandi meðferð og vísað í dóma dómstólsins því til stuðnings. Með hliðsjón af því sem rakið hafi verið í greinargerð kæranda í tengslum við aðalkröfu hans sé ljóst að kærandi uppfylli skilyrði fyrri hluta 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, þar sem raunhæf ástæða sé til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu við endurkomu til heimaríkis. Þá eigi síðari hluti ákvæðisins jafnframt við en í heimildum sé ástandinu í landinu lýst sem óstöðugu jafnframt sem það geti versnað snögglega.

Þrautavarakrafa kæranda byggir á því að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Ákvæðið heimili að veita dvalarleyfi á þeim grundvelli ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. vegna erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki. Kærandi vísar til athugasemda við 74. gr. í greinargerð með frumvarpi til laga um útlendinga þar sem fram komi að taka verði mið af svipuðum sjónarmiðum og gert sé við mat á öðrum ákvæðum kaflans, s.s. til almennra aðstæðna í heimaríki, þar á meðal hvort grundvallarmannréttindi séu tryggð þar. Þá sé í greinargerð frumvarpsins einnig vikið að félagslegum aðstæðum og vísað til þess hvort útlendingur hafi þörf á vernd vegna félagslegra aðstæðna í heimaríki og fari verndarþörf þjóðfélagshópa eftir aðstæðum í hverju máli fyrir sig. Kærandi eigi við mikla andlega erfiðleika að stríða. Þegar aðstæður kæranda eru metnar heildstætt sé ljóst að félagslegar aðstæður hans í heimaríki séu afar erfiðar en eldri bróðir hans hafi snúið baki við honum vegna hins heiðurstengda ágreinings og því hafi hann engan eldri karlmann til að leita aðstoðar hjá. Þá sé fjölskylda hans fátæk og hafi á móti sér stóran og valdamikinn ættbálk. Með hliðsjón af öllu því sem þegar hefur verið rakið telji kærandi ljóst að hann uppfylli skilyrði 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga og því beri að veita honum dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða.

Til þrautaþrautavara gerir kærandi þá kröfu að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og Útlendingastofnun verði gert að taka málið til meðferðar á ný með vísan til 10. gr. og 11. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 en kærandi telur að málsmeðferð stofnunarinnar í máli hans hafi verið annmörkum háð. Í fyrsta lagi er mati Útlendingastofnunar á öryggisástandi á kúrdísku yfirráðasvæði mótmælt. Þá er mótmælt mati Útlendingastofnunar þess efnis að kæranda sé kleift að leita til lögreglu og að hún muni veita honum aðstoð. Þá er gerð athugasemd við það að Útlendingastofnun fjalli ekki um aðstæður þolenda heiðursglæpa í Kúrdistan þrátt fyrir að stofnunin hafi lagt til grundvallar að kærandi hafi orðið fyrir hótunum af hendi föður og bróður fyrrverandi kærustu sinnar. Þá er gerð athugasemd við það að framlögð handtökuskipun sé talin renna stoðum undir það að kærandi geti leitað sér verndar. Þá vísar kærandi til nýlegrar ákvörðunar Útlendingastofnunar, mál nr. 2017-04757, þar sem umsækjandi í málinu hafi borið fyrir sig heiðursglæp í Kúrdistan og verið veitt réttarstaða flóttamanns á grundvelli aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi. Séu aðstæður í máli kæranda með svipuðum hætti og telur kærandi að samkvæmt 11. gr. jafnræðisreglu stjórnsýslulaga beri stjórnvöldum að gæta samræmis og jafnræðis í lagalegu tilliti. Þá er gerð athugasemd við niðurstöðu Útlendingastofnun hvað varði trú kæranda. Kærandi telur að með vísan til framangreindra annmarka, almennra reglna stjórnsýsluréttar og einkum rannsóknarreglu stjórnsýsluréttar, sem lögfest sé í 10. gr. stjórnsýslulaga, að fella beri hina kærðu ákvörðun úr gildi og gera Útlendingastofnun að taka málið til meðferðar á ný.

Í greinargerð kæranda er fjallað um innri flutning og m.a. vísað til leiðbeininga Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og lögskýringargagna með lögum um útlendinga.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi hafi lagt fram ljósmynd af íröksku vegabréfi. Kærandi hafi ekki sannað hver hann sé með fullnægjandi hætti og því verði leyst úr auðkenni hans á grundvelli mats á trúverðugleika. Fram kemur í ákvörðun Útlendingastofnunar að þegar tekið hafi verið tillit til trúverðugleikamats, frásagnar kæranda, ágætrar þekkingar hans á stöðu mála og staðarháttum í Erbil í Kúrdistan, ásamt því að hann tali og skilji Sorani, sé það mat Útlendingastofnunar að rétt væri að leggja til grundvallar í málinu að kærandi sé sannarlega frá Erbil í Kúrdistan. Kærunefnd hefur ekki forsendur til að hnekkja framangreindu mati Útlendingastofnunar og verður því byggt á því í málinu að kærandi sé frá Kúrdistan. Að öðru leyti er auðkenni kæranda óljóst.

Landaupplýsingar

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Írak m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:

Amnesty International Annual Report 2017/18 (Amnesty International, 22. febrúar 2018);
Country Information and Guidance Iraq: Return/Internal relocation (UK Home Office, júní 2017);
Country Information and Guidance Iraq: Security situation in the ‘contested’ areas (UK Home Office, ágúst 2016);
Country Policy and Information Note Iraq: Security and humanitarian situation (UK Home Office, mars 2017);
Country reports on Human Rights Practices for 2016, Iraq (U.S. Department of State, 13. apríl 2016);
EASO COI Meeting Report – Iraq (European Asylum Support Office, 1. júlí 2017),
Freedom in the World 2017 - Iraq (Freedom House, 2. júní 2017);
Hedersrelaterat våld i Libanon, Syrien och de kurdstyrda provinserna i norra Irak (Migrationsverket, 27. nóvember 2009);
Healing Iraqis – The challenges of providing mental health care in Iraq (Medecins Sans Frontiers, 30. apríl 2013);
Honor Crimes against Men in Kurdistan Region of Iraq (KRI) and the Availability of Protection (Danish Immigration Service, mars 2010);
Information on honor-based violence in the Kurdistan region; state protection and support services for victims (Immigration and Refugee Board of Canada, 15. febrúar 2016);
Information on Return and Reintegration in Iraq 2015 (International Organization for Migration, 2015);
Irak: Apostasi og ateisme (Landinfo, 29. ágúst 2018),
Irak: Basisinfo (Landinfo, 6. janúar 2016);
Irak: Kirkuk by og provins – kontroll, sikkerhet og internt fordrevne ved årsskiftet 2017/18 (Landinfo, 25. janúar 2018);
Irak: Politi og rettsvesen i de tre kurdiskstyrte provinsene (KRI) (Landinfo, 27. október 2016);
Iraq Flash Update (UNHCR, 26. mars 2018);
Iraq 2016 Human Rights Report (U.S. Department of State, 29. mars 2017);
Iraq 2017 Human Rights Report (U.S. Department of State, 20. apríl 2018);
Iraq: Kurdish ´honour´ crimes (UK Home Office, ágúst 2017);
Iraq: Relevant COI for Assessments on the Availability of an Internal Flight or Relocation Alternative (IFA/IRA): Ability of Persons Originating from (Previously or Currently) ISIS-Held or Conflict Areas to Legally Access and Remain in Proposed Areas of Relocation (UNHCR, 12. apríl 2017);
Iraq 2018 Crime & Safety Report: Erbil (U.S. Department of State, Bureau of Diplomatic Security, 7. mars 2018);
Northen Iraq – Security situation and the situation for internally displaced persons (IDPs) in the disputed areas, incl. possibility to enter and access the Kurdistan Region of Iraq (KRI) (Danish Immigration Service og Landinfo, nóvember 2018),
Oil and Borders: How to Fix Iraq's Kurdish Crisis (International Crisis Group 17. október 2017);
Rättsligt ställningstagande angående situationen i Irak (Migrationsverket, nóvember 2016);
The Future of Health Care in the Kurdistan Region – Iraq – Toward an Effective, High-Quality System with an Emphasis on Primary Care (RAND Corporation, 19. maí 2014);
The Kurdistan Region of Iraq (KRI) Access, Possibility of Protection, Security and Humanitarian Situation (Danish Immigration Service, apríl 2016);
The Kurds: History – Religion – Language – Politics (Austria: Federal Ministry of the Interior, nóvember 2015);
UNHCR position on returns to Iraq (UNHCR, 14. nóvember 2016) og
Wilting in the Kurdish Sun – The Hopes and Fears of Religious Minorities in Northern Iraq (United States Commission on International Religious Freedom, maí 2017).

Samkvæmt framangreindum gögnum er Írak lýðræðisríki með rúmlega 32 milljónir íbúa. Írak varð til eftir fyrri heimsstyrjöld þegar sigurvegarar stríðsins skiptu Mið-Austurlöndum á milli sín. Ríkið var breskt yfirráðasvæði fram til ársins 1932, þá tók við tímabil sem einkenndist af pólitískum óstöðugleika sem lauk árið 1958 þegar komið var á fót lýðveldi. Árið 1945 gerðist Írak aðili að Sameinuðu þjóðunum og fullgilti ríkið bæði alþjóðasamning um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi ásamt alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi árið 1971. Ríkið fullgilti samning um afnám allrar mismununar gagnvart konum árið 1986, samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins árið 1994 og valfrjálsa viðbótarbókun við þann samning árið 2008. Ríkið fullgilti samning Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu árið 2011 og alþjóðasamning um vernd allra gegn mannshvörfum árið 2010.

Í framangreindum gögnum kemur fram að flestir Kúrdar í Írak búi í norðurhluta landsins. Áður en ráðist hafi verið inn í Írak árið 2003 hafi héruð í norðurhluta landsins lotið stjórn pólitískra yfirvalda Kúrda. Árið 2005 hafi Kúrdum verið tryggð svæðisbundin sjálfstjórn í stjórnarskrá Íraks og sé norðausturhluti landsins skilgreindur sem sjálfsstjórnarsvæði Kúrda, KRI (e. Kurdish Region of Iraq). Þrátt fyrir almennan óstöðugleika í mörgum öðrum landshlutum Íraks hafi stjórn KRI á síðustu árum náð að viðhalda pólitískum stöðugleika, tryggja öryggi almennra borgara og auka hagvöxt innan svæðisins. Löggæsla sé mun markvissari í KRI, sé það landsvæði borið saman við suður og mið-Írak. Stofnanir eins og lögregla, saksóknari, dómstólar og fangelsi séu til staðar á svæðinu og heyri þær undir svæðisstjórn Kúrda en ekki ríkisstjórn Íraks. Fyrir utan hefðbundna lögreglu sé KRI einnig með öryggissveit sem nefnist Asayish. Hersveitir kúrdíska hersins, Peshmerga, tryggi að sjálfsstjórnarhéruð Kúrda séu tiltölulega örugg miðað við önnur svæði í Írak. Her Kúrda og öryggissveitir þeirra hafi unnið hörðum höndum við að verja svæðið gegn uppreisnarmönnum Daesh og annarra tengdra samtaka.

Af framangreindum gögnum má ráða að á undanförnum árum og áratugum hafi verið spenna milli Kúrda og stjórnvalda í Írak. Meðal annars hafi verið deilt um stærð þess svæðis sem lúti sjálfsstjórn Kúrda. Þann 25. september 2017 hafi farið fram atkvæðagreiðsla meðal íbúa Kúrdistan að tilstuðlan forseta Kúrdistan þar sem kosið hafi verið um stofnun sjálfstæðs ríkis Kúrdistan. Íröksk stjórnvöld mótmæltu atkvæðagreiðslunni og viðurkenndu ekki niðurstöður kosninganna. Tæplega 93% kjósenda hafi kosið með sjálfstæði en fréttir hafi borist af því að minnihlutahópar á deilusvæðum hafi verið beittir miklum þrýstingi til að kjósa annaðhvort með eða á móti. Í kjölfar kosninganna hafi írakski stjórnarherinn tekið aftur stjórn yfir ytri landamærum Íraks innan Kúrdistan og landsvæðum sem höfðu verið undir stjórn kúrdískra yfirvalda frá árinu 2014, þ. á m. borgina Kirkuk. Í nóvember 2017 hafi forseti Kúrdistan sagt af sér. Áratugum saman hafi tveir stjórnmálaflokkar verið ráðandi í Kúrdistan en það eru PUK flokkurinn (e. The Patriotic Union of Kurdistan) og KDP flokkurinn (e. The Kurdistan Democratic Party). Í september 2013 urðu þó talsverðar breytingar þegar PUK flokkurinn missti stöðu sína sem næststærsti flokkurinn til klofningsframboðsins Gorran (e. The Movement for Change). Í nýafstöðnum kosningum sem fóru fram þann 30. september 2018 hafi PUK flokkurinn endurheimt stöðu sína sem annar stærsti flokkurinn og KDP flokkurinn haldið stöðu sinni sem stærsti flokkurinn í Kúrdistan. Samband PUK flokksins og KDP hafi jafnan verið stirt og einkennst af vantrausti sem og vopnuðum átökum.

Af framangreindum gögnum má ráða að íslam sé hin opinbera trú í Írak. Um 97% íbúa Íraks séu múslímar og flestir þeirra séu sjía-múslímar eða um 55-60% íbúa landsins. Þá séu um 40% íbúa landsins súnní-múslímar en um 15% íbúa séu súnní-múslimískir Kúrdar og 24% súnní-múslimískir arabar. Sjía-múslímar séu ráðandi í suður- og austurhlutum landsins auk þess sem flestir íbúar höfuðborgarinnar Bagdad séu sjía-múslímar. Þá séu sjía-múslímsk samfélög í flestum landshlutum. Íbúar norður- og vesturhluta landsins séu flestir súnní-múslímar sem og íbúar miðsvæðisins, þó að undanskilinni Bagdad. Stjórnarskrá landsins tryggir trúfrelsi og flestir pólitískir leiðtogar hafi lýst yfir stuðningi við fjölbreytileika í trúarbrögðum. Einhverjir stjórnmálamenn fordæmi þó veraldarhyggju og trúleysi. Þá sé guðlast refsivert samkvæmt írökskum lögum. Í skýrslu norsku landaupplýsingastofnunarinnar Landinfo frá í ágúst 2018 kemur fram að í íröksku samfélagi séu einstaklingar skilgreindir út frá þeim trúarhópum sem þeir fæðist inn í og að litið sé með vanþóknun á trúleysi. Þá kemur fram í skýrslu utanríkisráðuneytis Bandaríkjanna frá árinu 2017 að íröksk skilríki tilgreini trú viðkomandi. Einu trúarbrögðin sem geti verið skráð á skilríkjum séu kristni, sabaean-mandean, jasídi og íslam. Einstaklingar sem séu annarrar trúar eða trúlausir geti eingöngu fengið útgefin skilríki ef þeir segist aðhyllast eitthvert framangreindra trúarbragða. Margir Írakar hafa orðið fyrir ofbeldi á grundvelli trúarskoðana og bænastaðir þeirra hafa í mörgum tilvikum verið skotmörk fyrir hryðjuverk. Í áðurnefndri skýrslu utanríkisráðuneytis Bandaríkjanna kemur fram að fulltrúar trúarlegra minnihlutahópa í Írak hafi greint frá því að þrátt fyrir að yfirvöld skipti sér að jafnaði ekki af trúmálum hópanna og gæti jafnframt öryggis þeirra á bænastöðum þá verði þessir hópar samt sem áður fyrir áreiti og takmörkunum frá yfirvöldum á einhverjum svæðum í Írak. Meðlimir slíkra minnihlutahópa kjósi gjarnan að dvelja í Kúrdistan þar sem þeir líti svo á að þar sé meira öryggi, umburðarlyndi og réttindavernd.

Í framangreindum gögnum kemur fram að þrátt fyrir að heiðurstengt ofbeldi sé refsivert samkvæmt landslögum þá sé það nokkuð útbreitt í menningu KRI. Heiðursmorð sé yfirleitt morð á kvenkyns ættingja sem framið sé í því skyni að endurheimta heiður fjölskyldunnar þar sem þolandinn hafi á einhvern hátt vanvirt fjölskylduna. Írakar tilheyri mismunandi ættbálkum og lifi eftir fornum ættbálkasiðum, venjum og lögum, en hefðbundin fjölskyldugildi séu rótgróin menningunni. Séu konur í miklum meirihluta þeirra sem verði fórnarlömb heiðursglæpa og þá yfirleitt fyrir að hafa, að mati fjölskyldna þeirra, fært skömm yfir fjölskylduna með einhverjum hætti. Einnig séu heimildir um að karlmenn eigi á hættu að verða fórnarlömb heiðursglæpa en ástæður fyrir því séu einkum þegar karlmenn neiti að ganga í skipulögð hjónabönd, séu opinberlega samkynhneigðir eða tvíkynhneigðir eða neiti að taka þátt í heiðurstengdu ofbeldi gegn öðrum. Þá séu heiðursglæpir algengari á dreifbýlli svæðum en í stærri borgum í KRI. Árið 2002 hafi kúrdísk yfirvöld breytt írökskum hegningarlögum á þann veg að heiðursmorð eru skilgreind sem manndráp og gerendur því saksóttir á þeim grundvelli. Þá hafi verið samþykkt lög árið 2004 sem banni mildun refsinga fyrir heiðursglæpi. Hins vegar séu heimildir um það að kúrdísk stjórnvöld hafi látið hjá líða að saksækja gerendur ofbeldisglæpa gegn konum, þar á meðal heiðursglæpa.

Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.

Í 38. gr. laga um útlendinga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.

Í 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:

a. ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,

c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á að hann hafi þegar orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við slíkar ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis nema talið verði að miklar líkur séu á því að slíkar ofsóknir yrðu ekki endurteknar, t.d. þar sem aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki, verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra.

Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).

Kærandi hefur borið fyrir sig að hann hafi orðið fyrir hótunum um líflát og ofbeldi í heimaríki af hálfu föður og bróður fyrrverandi kærustu sinnar, [...]. Kærandi hafi leitað til lögreglu sem hafi gefið út handtökuskipanir á hendur þeim en kærandi telji að lögreglan hafi ekki gert neitt frekar í því og muni ekki geta veitt honum vernd. Í greinargerð er byggt á því að kærandi sé í hættu á heiðurstengdu ofbeldi í heimaríki. Þá hefur kærandi einnig borið fyrir sig að vera trúlaus og kemur fram í greinargerð hans að sökum trúleysis geti hann átt á hættu á ofsóknum í heimaríki vegna aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi.

Kærandi kom til viðtals hjá kærunefnd þann 6. desember 2018. Var vitnisburður kæranda í meginatriðum sambærilegur þeim sem hann gaf í viðtölum hjá Útlendingastofnun.

Við málsmeðferð málsins hjá Útlendingastofnun lagði kærandi fram þrjú skjöl á arabísku sem voru lauslega túlkuð í viðtali við kæranda hjá stofnuninni þann 13. september 2018. Tvö þessara skjala eru samkvæmt túlkun handtökuskipanir, dagsettar 9. febrúar 2017, á hendur föður og bróður fyrrverandi kærustu kæranda, [...]og [...]. Þrátt fyrir að fyrir hafi legið túlkun á ofangreindum skjölum þá taldi kærunefnd tilefni til að láta annan túlk lesa skjölin þrjú fyrir nefndina. Voru þýðingar túlksins með svipuðu sniði og í viðtali hjá Útlendingastofnun en að því undanskildu að fram kom að skjölin hafi verið útgefin af dómstólum í Erbil. Þá kom fram að eitt þeirra sé útgefið af sakamáladómsstóli í Erbil. Koma fram í skjalinu upplýsingar frá lögregluembætti þess efnis að kæra hafi verið lögð fram af kæranda vegna hótana framangreindra einstaklinga í hans garð vegna ástarsambands hans við [...]. Lögreglan hafi tekið skýrslu af kæranda og sent málið til rannsóknardómstóls sem hafi síðan sent það til sakamáladómstóls. Neðar í skjalinu megi sjá að sakamáladómarinn hafi tekið ákvörðun í fimm liðum um hver næstu skref skuli vera í meðferð málanna. Samkvæmt framangreindu hafi verið tekin ákvörðun af þar til bærum dómsyfirvöldum í heimaborg kæranda, Erbil, um að hefja rannsókn á kæru kæranda á hendur föður og bróður fyrrverandi kærustu hans og hvernig frekari framgangur á meðferð málsins skuli vera háttað. Kærandi hefur haldið því fram að aðgerðir yfirvalda í heimaríki séu einungis til málamynda og að ekkert hafi verið gert í málinu. Fyrir liggur að kærandi yfirgaf heimaríkis sitt rúmlega einum mánuði eftir að hafa lagt fram kæru á hendur mönnunum og gefnar hafi verið út handtökuskipanir á hendur þeim. Kærandi hefur ekki lagt fram gögn sem leggja grunn að staðhæfingum hans um að þar til bær yfirvöld í heimaríki hafi fellt niður rannsókn á kærum sem hann hafi lagt fram eða gögn sem á einhvern hátt sýna fram á að yfirvöld hafi ekki eða muni ekki aðhafast frekari í málinu. Kærandi kvaðst hafa aflað ofangreindra gagna með aðstoð vina sinna í heimaríki og má ætla að hann hafi getað aflað frekari gagna um framvindu málsins á sama hátt.

Með vísan til framangreinds leggur kærunefnd til grundvallar frásögn kæranda um að hann hafi átt í ástarsambandi í heimaríki við stúlku að nafni [...] og að faðir þessarar stúlku og bróðir hafi hótað kæranda þegar upp hafi komist um samband þeirra.

Í ofangreindum skýrslum er fjallað um heiðurstengda glæpi í Kúrdistan og séu konur og stúlkur í miklum meirihluta þolendur heiðurstengds ofbeldis og í einhverjum tilvikum heiðurstengdra morða. Gerist slíkt einkum þegar karlmenn í fjölskyldu þolandans telja hana hafa rýrt heiður fjölskyldunnar með framferði sínu, svo sem með því að eiga í ástarsambandi utan hjónabands. Karlmenn sem þolendur séu einkum samkynhneigðir menn sem séu taldir hafa rýrt heiður sinnar fjölskyldu eða menn sem neiti að taka þátt í heiðurstengdu ofbeldi gegn sínum eigin fjölskyldumeðlimum.

Kærandi hefur ekki borið fyrir sig að hafa sætt ofsóknum eða að hann óttist ofsóknir af hálfu yfirvalda í heimaríki sem hafa eða gætu náð því alvarleikastigi sem 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga mælir fyrir um. Þá benda önnur gögn málsins ekki til þess að slíkar ofsóknir hafi átt sér stað eða að kærandi eigi þær á hættu. Verði kærandi fyrir ofbeldi í heimaríki sínu bera þau gögn sem kærandi hefur lagt fram og skýrslur um aðstæður í heimaríki kæranda sem kærunefnd hefur tekið til skoðunar það með sér að hann eigi þess kost að leita aðstoðar og verndar yfirvalda. Þó að fallast megi á að skilvirkni lögregluyfirvalda og dómstóla í heimaríki kæranda sé að einhverju leyti ábótavant er það mat kærunefndar ekki hafi verið sýnt fram á að stjórnvöld þar í landi vilji ekki veita kæranda vernd gegn ofbeldi, m.a. með því að ákæra eða refsa fyrir þær athafnir sem feli í sér ofsóknir, sbr. c-lið 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga.

Í greinargerð kæranda kemur fram að hann iðki ekki íslam og að hann óttist ofsóknir í heimaríki vegna þess. Í viðtali kæranda hjá kærunefnd greindi hann frá því að hann sé múslimi en ekki trúrækinn. Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér má ráða að þrátt fyrir að flestir íbúar Kúrdistan séu múslímar og samfélagið nokkuð íhaldssamt þá séu ekki allir trúræknir og t.a.m. sæki ekki allir múslímar mosku. Í ljósi þess sé ekki sjálfgefið að einstaklingar sem eru ekki trúræknir skeri sig úr samfélaginu í Kúrdistan. Að mati kærunefndar benda gögn málsins sem reifuð eru að framan og framburður kæranda ekki til þess að hann eigi á hættu ofsóknir á grundvelli trúarskoðana sinna, í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga.

Með vísan til ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 4. mgr. 38. gr. laganna.

Telur kærunefnd því ljóst að að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi

Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.

Við mat á hvort aðstæður kæranda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort kærandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).

Eins og að framan greinir benda skýrslur og gögn sem kærunefnd hefur farið yfir eindregið til þess að svæði KRI sé talið öruggt og lögregla og öryggissveitir Kúrda öflugar og vel búnar. Að teknu tilliti til gagna málsins og heimilda bendir ekkert til þess að kærandi sé í raunverulegri hættu, á heimasvæði sínu í KRI, á að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu verði hann sendur aftur til KRI. Þá verður ekki talið að hann eigi á hættu að verða fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka.

Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður hans þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga

Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 6. mgr. 37. gr. laga um útlendinga skal stjórnvald sem kemst að því að ákvæði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laganna eigi ekki við um útlending að eigin frumkvæði taka til skoðunar hvort veita eigi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. sömu laga. Þrátt fyrir að orðalag 1. mgr. 74. gr. kveði ekki með skýrum hætti á um veitingu dvalarleyfis má skilja af athugasemdum með frumvarpi til laga um útlendinga nr. 80/2016, fyrirsögn greinarinnar og af 6. mgr. 37. gr. laganna að það hafi þó verið ætlunin með ákvæðinu. Kærunefnd telur því rétt að túlka ákvæðið sem heimild til veitingar dvalarleyfis þegar skilyrði þess eru uppfyllt.

Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga má líta til mannúðarsjónarmiða ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.

Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga kemur m.a. fram að með ríkri þörf á vernd af heilbrigðisástæðum sé m.a. miðað við að um skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm sé að ræða og meðferð við honum væri aðgengileg hér á landi en ekki í heimaríki viðkomandi. Í þessu sambandi kemur jafnframt fram að meðferð teljist ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur er hér átt við þau tilvik þar sem meðferð sé til í heimaríkinu en viðkomandi eigi ekki rétt á henni. Þá kunna að falla undir 1. mgr. 74. gr. mjög alvarlegir sjúkdómar sem ekki teljast lífshættulegir, svo sem ef sýnt þykir að þeir muni valda alvarlegu óbætanlegu heilsutjóni eða óbærilegum þjáningum. Ef um langvarandi sjúkdóm sé að ræða væru ríkari verndarsjónarmið fyrir hendi ef sjúkdómur væri á lokastigi. Jafnframt væri rétt að líta til þess hvort meðferð hafi hafist hér á landi og ekki væri læknisfræðilega forsvaranlegt að rjúfa meðferð, sem og til atriða sem varði félagslegar aðstæður útlendings og horfur hans.

Í greinargerð kemur fram að kærandi hafi greint frá því í viðtali þann 13. september sl. að hann væri kvíðinn og svæfi ekki vel. Við málsmeðferð hjá Útlendingastofnun og kærunefnd lagði kærandi fram læknisfræðileg gögn um heilsufar sitt, einkum andlegt heilsufar. Gögn þessi eru dagsett frá 23. ágúst 2017 til 7. nóvember 2018. Fram kemur m.a. í þeim að kærandi sé kvíðinn, félagsfælinn og glími við svefnleysi. Kæranda hafi verið ávísuð þrjú mismunandi geðdeyfðarlyf við vanlíðan sinni. Í samskiptaseðil frá Göngudeild sóttvarna, dags. 7. nóvember sl., kemur fram að kærandi hafi sofið betur en sé haldinn miklum kvíða og sé hræddur og sorgmæddur. Með vísan til framangreinds er það mat kærunefndar að kærandi eigi við einhverja andlega erfiðleika að stríða.

Í framangreindum gögnum um ástand heilbrigðismála í KRI kemur fram að allir hafi rétt á heilbrigðisþjónustu, þar á meðal geðheilbrigðisþjónustu, og sé grunnþjónusta frí, en hún feli m.a. í sér skoðanir, rannsóknir, bólusetningar og heilbrigðisfræðslu. Með vísan til þess sem fram hefur komið í gögnum málsins og í ofangreindum gögnum um heilbrigðisaðstæður í KRI og á grundvelli heildstæðs mats á aðstæðum kæranda telur kærunefnd að hann geti fengið aðstoð í heimaríki sem og aðgang að meðferðum og lyfjum sem hann þurfi á að halda vegna heilsufarsvandamála sinna, leiti hann eftir því. Þá bendir ekkert til þess að kærandi sé í meðferð hér á landi sem sé læknisfræðilega óforsvaranlegt að rjúfa.

Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hann teljist hafa ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til ekki eiga við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.

Athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar

Rannsóknarreglan í 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 mælir fyrir um að stjórnvald afli þeirra gagna sem eru nauðsynleg svo mál sé nægilega upplýst áður en ákvörðun er tekin. Reglan gerir kröfu um rannsókn sem er fullnægjandi grundvöllur ákvörðunar stjórnvalds en gerir hvorki kröfu um að aflað sé allra upplýsinga sem varpað gætu ljósi á málið né að stjórnvald afli ófáanlegra gagna. Þá segir í 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga að við meðferð mála vegna umsókna um alþjóðlega vernd skuli Útlendingastofnun afla nauðsynlegra og aðgengilegra upplýsinga.

Í ákvörðun Útlendingastofnunar í máli kæranda má sjá að stofnunin lagði til grundvallar að hann hafi orðið fyrir hótunum af hendi föður og bróður fyrrverandi kærustu sinnar vegna sambands þeirra utan hjónabands. Þá kom fram í ákvörðun Útlendingastofnunar að í ljósi þess að kærandi hafi skilgreint sig sem mögulegt andlag heiðursglæps þá væri það mat stofnunarinnar að hann teldi sig tilheyra tilteknum þjóðfélagshópi í landinu. Þrátt fyrir framangreint mat Útlendingastofnunar þá er í úrskurði stofnunarinnar ekki að finna umfjöllun um heiðurstengda glæpi í heimaríki kæranda og aðstæður þeirra er tengdust eða væru þolendur slíkra glæpa eða ofsókna. Verður því ekki lesið af ákvörðuninni hvort að Útlendingastofnun hafi kynnt sér ofangreint og tekið mið af slíkum upplýsingum við meðferð máls kæranda. Kærunefnd telur að full ástæða hafi verið til að rannsaka betur þann þátt í máli kæranda enda hafi hann byggt á þeirri málsástæðu í greinargerð sem lögð hafi verið fram við meðferð máls hans hjá stofnuninni. Það er hins vegar mat kærunefndar að með frekari rannsókn málsins hjá nefndinni hafi verið bætt úr framangreindum annmarka á málsmeðferð Útlendingastofnunar. Þá er ljóst að umræddur annmarki hafi ekki haft efnisleg áhrif á niðurstöðu máls kæranda og því er ekki ástæða til þess að fella úr gildi ákvörðun Útlendingastofnunar.

Frávísun og frestur til að yfirgefa landið

Kærandi kom hingað til lands 3. júlí 2017 og sótti um alþjóðlega vernd sama dag. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um vernd og dvalarleyfi hér á landi verið synjað og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Lagt er fyrir kæranda að yfirgefa landið sjálfviljugur innan 30 daga frá birtingu þessa úrskurðar.

Athygli kæranda er vakin á því að ef hann yfirgefur ekki landið innan frests er heimilt að brottvísa honum. Brottvísun felur í sér bann við komu til landsins síðar og skal endurkomubann að jafnaði ekki gilda skemur en tvö ár, sbr. a-lið 2. mgr. 98. gr. og 2. mgr. 101. gr. laga um útlendinga.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest. Lagt er fyrir kæranda að hverfa af landi brott. Kæranda er veittur 30 daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljugur.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed. The appellant is requested to leave the country. The appellant has 30 days to leave the country voluntarily.

Hjörtur Bragi Sverrisson

Þorbjörg Inga Jónsdóttir Erna Kristín Blöndal

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála

Nr. 558/2018 Úrskurður

Efnisorð

Hafa samband

Skilaboðin hafa verið send ráðuneytinu til afgreiðslu.