10. desember 2020 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 425/2020 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 10. desember 2020 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 425/2020

í stjórnsýslumáli nr. KNU20100023

Kæra […]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 20. október 2020 kærði […], fd. […], ríkisborgari Nígeríu (hér eftir nefnd kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 1. október 2020, um að synja henni um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja henni um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga. Þess er aðallega krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og kæranda verði veitt alþjóðleg vernd á grundvelli 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og kæranda verði veitt viðbótarvernd á grundvelli 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara er þess krafist að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og kæranda verði veitt dvalarleyfi af mannúðarástæðum á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi kom hingað til lands árið 2019 og dvaldi hér á landi á grundvelli dvalarleyfis vegna vistráðningar, sbr. 68. gr. laga um útlendinga, með gildistíma frá 15. maí 2019 til 15. maí 2020. Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi þann 19. maí 2020. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun m.a. dagana 1. júlí og 25. september 2020 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 1. október 2020, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja henni um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun kærð til kærunefndar útlendingamála þann 20. október 2020. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 17. nóvember 2020 og þá bárust viðbótargögn þann 23. nóvember 2020. Í greinargerð óskaði kærandi eftir því að koma fyrir nefndina og gera grein fyrir máli sínu. Í ljósi frásagnar kæranda, gagna málsins og skýrslna um heimaríki taldi kærunefnd ekki ástæðu til að gefa kæranda kost á að koma fyrir nefndina, sbr. 7. mgr. 8. gr. laga um útlendinga.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hún sé í hættu í heimaríki vegna aðildar sinnar að tilteknum þjóðfélagshópi og vegna trúarbragða sinna.

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og henni skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.

Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði ekki réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 2. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda kemur fram að hún hafi í viðtali hjá Útlendingastofnun greint frá ástæðum þess að hún hafi flúið frá heimaríki. Hún hafi, á barnsaldri, verið seld til vinnu til þess að greiða skuld föður síns. Fyrst hafi hún verið látin vinna á veitingastað en þegar staðnum hafi verið lokað hafi hún […]verið flutt í svokallaða „barnaverksmiðju“ þar sem konum sé nauðgað og þeim með ofbeldi gert að ala börn sem síðar séu tekin af þeim. Kærandi hafi einungis verið 15 ára gömul þegar þetta hafi verið en henni hafi þó tekist að flýja þaðan áður en hún hafi orðið barnshafandi. Kærandi hafi náð að flýja úr barnaverksmiðjunni með aðstoð manns sem í kjölfarið hafi gert henni að stunda vændi. Að liðnu einu og hálfu ári hafi kærandi fengið aðstoð viðskiptavinar vændishússins við að komast burt og í kjölfarið hafi hún komið til Íslands til þess að gæta barna fyrir nígeríska fjölskyldu hér á landi. Hafi kærandi tjáð að hún óttist fyrst og fremst lánadrottna föður síns og þess að lenda aftur í sömu aðstæðum yrði henni gert að snúa aftur til Nígeríu.

Í greinargerð kæranda er fjallað um aðstæður og ástand mannréttindamála í heimaríki hennar og m.a. vísað til skýrslna alþjóðlegra stofnana og frjálsra félagasamtaka. Kemur m.a. fram að yfirvöld í Nígeríu hafi ekki haft fullt vald á öryggissveitum landsins og hryðjuverkahópar verið valdir að grófum mannréttindabrotum, einkum í norðurhluta landsins. Refsileysi vegna misbeitingar valds og brota í opinberu starfi sé algengt á öllum stigum stjórnsýslu og bæði lögregla og öryggissveitir starfi að jafnaði í skjóli refsileysis. Þá séu dæmi um að öryggissveitir í Nígeríu nauðgi og brjóti kynferðislega gegn konum og stúlkum. Kærandi vísar til þess í greinargerð sinni að staða kvenna í heimaríki sé mun lakari en karla og hafi nígerískar konur verið taldar mynda sérstakan þjóðfélagshóp í skilningi flóttamannahugtaksins. Nígerískar konur verði fyrir mismunun á vinnumarkaði og í menntakerfinu auk þess sem Nígería sé uppspretta, viðkomustaður og áfangastaður kvenna og barna sem séu þolendur mansals. Nígerísk yfirvöld uppfylli ekki lágmarkskröfur sem gerðar séu til aðgerða til að útrýma mansali en hafi þó lagt töluverða vinnu í að bæta ástandið. Þá fjallar kærandi í greinargerð sinni um heilbrigðisþjónustu í heimaríki og kveður m.a. að ekki hafi tekist að fjármagna og skipuleggja grunnheilbrigðisþjónustu þar í landi. Geðheilbrigðisþjónusta í landinu sé afar takmörkuð og þeir sem glími við geðrænan vanda verði gjarnan fyrir fordómum af hálfu samfélagsins. Þá geri landslög í Nígeríu ráð fyrir að setja megi einstaklinga með geðrænan vanda á heilbrigðisstofnun án samþykkis. Kærandi vísar til þess að hryðjuverkahópar í heimaríki hennar hafi eyðilagt innviði svo sem heilbrigðisstofnanir, vegi, brýr, vatnsbirgðir og opinberar byggingar. Þá vísar kærandi til þess að heimildir beri með sér að öryggisástand á heimasvæði kæranda í heimaríki, Edo fylki, hafi farið hríðversnandi á undanförnum árum. Skipuleggjendur mansals hafi yfir að ráða skipulagsinnviðum og tengslaneti til stuðnings skipulagðri mansalsstarfsemi á heimasvæði kæranda og þá hafi fjöldi tilfella mannrána og manndrápa í tengslum við gengjamenningu aukist umtalsvert á því svæði.

Kærandi byggir aðalkröfu sína á því að hún eigi á hættu ofsóknir í heimaríki vegna aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi sem kona og þolandi mansals og alvarlegs líkamlegs, andlegs og kynferðislegs ofbeldis. Kærandi sé einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga og vísar til þess að þolendur mansals teljist meðlimir tiltekins þjóðfélagshóps í skilningi d-liðar 3. mgr. 38. gr. laga um útlendinga. Kærandi vísar til skýrslu Evrópuráðsins um kynbundnar umsóknir um alþjóðlega vernd þar sem fram komi að konur í Nígeríu geti m.a. orðið fyrir ofsóknum fylgi þær ekki þeirri félags-, trúar- eða menningarlegu hegðun sem ætlast sé til af þeim í samfélaginu. Þá komi fram að kynbundnar ofsóknir séu á ábyrgð ríkisins í þeim tilfellum þegar ríkið láti hjá líða að grípa til aðgerða til verndar slíkum ofsóknum. Tekur kærandi fram að heimildir kveði á um að þolendur mansals hafi ekki fengið vernd yfirvalda í Nígeríu þegar leitað hafi verið eftir henni og þá sé lítill sem enginn félagslegur stuðningur sem standi þolendum mansals til boða í Nígeríu. Kærandi vísar til tveggja ákvarðana Útlendingastofnunar í málum nígerískra kvenna sem fengið hafi alþjóðlega vernd á grundvelli 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Í ákvörðununum komi m.a. fram að ofbeldi gegn konum séu meðal alvarlegustu vandamála á sviði mannréttinda í Nígeríu. Þá byggir kærandi á því að þolendur mansals í heimaríki hennar, sem snúi til baka þangað, eigi á hættu hefndaraðgerðir eða endurtekið mansal af hendi fyrrum gerenda. Kemur fram í greinargerðinni að kærandi eigi ekkert stuðningsnet í heimaríki, það hafi verið faðir kærandi sem hafi komið henni í þær aðstæður sem hún sé að flýja og þá sé móðir hennar einstæð og hugsi um veika systur kæranda. Þeir sem kærandi óttist í heimaríki séu annars vegar nígeríska ríkið sem falli undir a-lið 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga og hins vegar faðir hennar og lánardrottnar í skilningi c-liðar sama ákvæðis. Af öllu framangreindu virtu séu aðstæður kæranda slíkar að hún hafi ástæðuríkan ótta við að vera þvinguð aftur í mansal við endursendingu til heimaríkis.

Kærandi byggir varakröfu sína m.a. á því sem að framan er rakið í tengslum við aðalkröfu. Kærandi eigi það á hættu að verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu verði henni gert að snúa aftur til heimaríkis þar sem hún skuldi gerandanum sínum enn háar fjárhæðir. Þá kveði heimildir um heimaríki kæranda á um að einstaklingar í slíkri stöðu séu sérstaklega viðkvæmir og eigi á hættu hefndaraðgerðir eða áframhaldandi mansal.

Kærandi byggir þrautavarakröfu sína á heildstæðu mati á einstaklingsbundnum aðstæðum hennar sem einstæðri konu og þolanda mansals. Vísar kærandi til þess að samkvæmt ákvæði 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga sé heimilt að veita dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna eða erfiðra almennra aðstæðna og í athugasemdum við frumvarpið sé sérstaklega tekið sem dæmi aðstæður kvenna sem sætt hafi kynferðislegu ofbeldi, sem leitt geti til erfiðrar stöðu þeirra í heimaríki. Kærandi hafi orðið fyrir alvarlegu kynferðisofbeldi og standi frammi fyrir erfiðum félagslegum aðstæðum og samfélagslegri útskúfun í heimaríki. Þá veiti yfirvöld þolendum mansals ekki vernd þegar leitað sé eftir henni, fjármagn sé af skornum skammti og framfylgd laga gegn mansali óskilvirk. Tekur kærandi fram að hún geti ekki leitað aðstoðar ættingja í heimaríki þar sem hún eigi mjög takmarkaða fjölskyldu þar í landi og fái engan stuðning þeirra. Þá vísar kærandi máli sínu til stuðnings til úrskurðar kærunefndar útlendingamála nr. 229/2020 í máli nr. KNU20010045, þar sem þolandi mansals frá heimasvæði kæranda hafi hlotið dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Með því að senda kæranda til heimaríkis yrði brotið gegn meginreglu þjóðaréttar um non-refoulement, sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga.

Í greinargerð gerir kærandi athugasemd við mat Útlendingastofnunar á trúverðugleika kæranda hvað varði tengslanet hennar í heimaríki. Hafi stofnunin vísað til þess að ólíklegt sé að einstaklingar frá Vestur-Afríku eigi ekki stórt fjölskyldunet þar sem hver kona eignist að meðaltali mörg börn og þá sé algengt að karlar eigi börn með fleiri en einni konu og því algengt að einstaklingar þaðan eigi mörg hálfsystkini. Í ákvörðuninni kemur fram að þeir sem ekki eigi nána fjölskyldumeðlimi geti oft reitt sig á fjölda aðra ættingja og því sé erfitt sé að ímynda sér að einstaklingar í Vestur-Afríku séu einir án samskipta við fjölskyldu eða annað tengslanet. Kærandi gerir athugasemd við framangreint mat auk þess að gera athugasemd við að mikið hafi verið gert úr misræmi á milli framburðar hennar og þeirra upplýsinga sem fram komi í umsókn hennar um dvalarleyfi hér á landi þar sem stofnunin hafi byggt niðurstöðu sína á því sem fram hafi komið í umsókninni um dvalarleyfi en ekki framburði hennar hjá stofnuninni. Hafi Útlendingastofnun ekki fylgt lögum við töku ákvörðunarinnar með því að meta þau atriði sem óljós hafi verið og þann vafa sem uppi hafi verið í málinu kæranda í óhag.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að til að sanna á sér deili hafi kærandi framvísað nígerísku vegabréfi. Af lestri ákvörðunar stofnunarinnar og gagna málsins mátti ráða að kærandi hefði ekki undir höndum frumrit vegabréfs heldur afrit af vegabréfi. Óskaði kærunefnd eftir skýringum á þessu og í tölvupósti frá starfsmanni Útlendingastofnunar, dags. 17. nóvember 2020, kom fram að kærandi hefði ekki lagt fram vegabréf sitt í málinu. Kærandi hafi hins vegar komið hingað til lands á grundvelli dvalarleyfis vegna vistráðningar, sbr. 68. gr. laga um útlendinga, og hafi fengið útgefna áritun í vegabréfið. Kærandi hafi framvísað vegabréfi til þess að fá útgefið dvalarleyfið og hafi frumrit þess verið afritað þann 13. maí 2019. Á þeim grundvelli hafi stofnunin talið að kærandi hafi sannað auðkenni sitt með fullnægjandi hætti. Af framangreindu virtu telur kærunefndin því ljóst að kærandi sé nígerískur ríkisborgari.

Landaupplýsingar

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Nígeríu m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:

2018 Country Reports on Human Rights Practices – Nigeria (US Department of State, 13. mars 2019);
2019 Country Reports on Human Rights Practices – Nigeria (US Department of State, 11. mars 2020);
Amnesty International Report 2017/18 – Nigeria (Amnesty International, 22. febrúar 2018);
Country Policy and Information Note – Nigeria: Actors of Protection (U.K. Home Office, 28. mars 2019);• Country Policy and Information Note – Nigeria: Country Background Note - Nigeria (U.K. Home Office, janúar 2020);
Country Policy and Information Note – Nigeria: Medical and healthcare issues (U.K. Home Office, janúar 2020);
DFAT Country Information Report – Nigeria (Australian Government - Department of Foreign Affairs and Trade, 9. mars 2018);
EASO COI Meeting Report – Nigeria – Practical Cooperation Meeting 12-13 June 2017 – Rome (European Asylum Support Office, 21. ágúst 2017);
EASO Country Guidance – Nigeria – Guidance note and common analysis (European Asylum Support Office, febrúar 2019);
EASO Country of Origin Information Report – Nigeria – Actors of Protection (European Asylum Support Office, 25. nóvember 2018);
EASO Country of Origin Information Report – Nigeria – Country Focus (European Asylum Support Office, 4. júní 2017);
EASO – Country of Origin Information Report – Nigeria – Security Situation (European Asylum Support Office, 25. nóvember 2018);
EASO – Country of Origin Information Report – Nigeria – Sex trafficking of women (European Asylum Support Office, október 2015);
EASO – Country of Origin Information Report – Nigeria – Targeting of individuals (European Asylum Support Office, 25. nóvember 2018);
Freedom in the World 2020 – Nigeria (Freedom House, 4. mars 2020);
Information on trafficking including, situation for returnees of previous trafficking and risk of re-trafficking (Refugee Documentation Centre, RDC, Legal Aid Board, 17. júní 2019);
Nigeria 2018 International Religious Freedom Report (U.S. Department of State, maí 2019);
Nigeria: Returforhold for kvinner som har arbeidet i prostitusjon i Europa (Landinfo, 20. mars 2017);
Report of Special Rapporteur on trafficking in persons, especially women and children (Hu-man Rights Council, 16. apríl 2019);
Trafficking in Persons Report – Nigeria (U.S. Department of State, 25. júní 2020);
Upplýsingar af vefsíðu Interpol (www.interpol.int);
Upplýsingasíða Johns Hopkins háskólans (https://coronavirus.jhu.edu/map.html, sótt 1. desember 2020);
Vefsíða National Agency for the Prohibition of Trafficking in Persons (NAPTIP) (https://www.naptip.gov.ng, skoðuð 29. október 2020);
The World Factbook – Nigeria (Central Intelligence Agency, 24. nóvember 2020) og
World Report 2020 – Nigeria (Human Rights Watch, 14. janúar 2020).

Nígería er sambandslýðveldi með um 214 milljónir íbúa. Nígería var nýlenda Bretlands fram að sjálfstæði þess árið 1960 og sama ár gerðist Nígería aðili að Sameinuðu þjóðunum. Ríkið fullgilti bæði alþjóðasamning um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi ásamt alþjóðasamningi um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi árið 1993. Þá fullgilti ríkið mannréttindasáttmála Afríku árið 1983 og samning Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins árið 1991. Ríkið fullgilti sáttmála Sameinuðu þjóðanna gegn spillingu árið 2004, samning Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsing árið 2001 og valfrjálsa viðbótarbókun við þann samning árið 2009. Samkvæmt skýrslu utanríkisráðuneytis Bandaríkjanna um trúfrelsi frá árinu 2019 er talið að um helmingur íbúa landsins séu múslimar og hinn helmingurinn kristinn. Þar kemur fram að trúfrelsi sé verndað í stjórnarskrá Nígeríu og einnig sé að finna ákvæði sem banni stjórnvöldum að koma á ríkistrú. Flestir íbúar svæða í Norður-Nígeríu séu múslimar og í Suður-Nígeríu séu kristnir í meirihluta. Bæði kristnir og múslimar hafi greint frá mismunun á grundvelli trúar sinnar á þeim svæðum þar sem þeir séu í minnihluta.

Samkvæmt upplýsingum á vefsíðu Alþjóðasambands sakamálalögreglu (e. Interpol) er löggæsla ríkisins aðallega í höndum ríkislögreglu Nígeríu sem talin er samanstanda af rúmlega 350.000 lögregluþjónum. Ríkislögreglan annist löggæslustörf í öllum 36 fylkjum Nígeríu og höfuðborginni Abuja. Hlutverk ríkislögreglunnar sé að vernda einstaklinga og eignir, koma í veg fyrir afbrot, upplýsa og rannsaka glæpi auk þess að sækja afbrotamenn til saka. Samkvæmt skýrslum EASO frá 2017 og 2018 séu nokkrar sérhæfðar deildir innan ríkislögreglunnar sem annist sértæk brot. Ríkislögreglan hafi verið gagnrýnd fyrir spillingu og mannréttindabrot af ýmsum rannsakendum og samtökum. Dæmi séu um að lögregluþjónar hafi orðið uppvísir að því að kúga fé af almennum borgurum og sleppa sakborningum gegn mútugreiðslum. Þá hafi mannréttindasamtök greint frá því að u.þ.b. 100.000 lögregluþjónar hafi veitt efnamiklum einstaklingum persónulega þjónustu. Þá sé mikill skortur á lögreglumönnum í ríkinu, auk þess sem þjálfun lögreglumanna sé ábótavant og skortur sé á fjármagni frá ríkinu. Í ríkinu séu þó til staðar formlegar kvörtunarleiðir vegna misferlis lögreglu í starfi eða spillingar en þó tíðkist í miklum mæli að leysa slík mál á óformlegan hátt. Þá skorti skilvirkar leiðir til að eiga við, rannsaka og refsa vegna ofbeldis eða spillingar öryggissveita. Mútuþægni sé víðfeðmur vandi í ríkinu og samkvæmt skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2018 hafi stofnanir sem annist kvörtunarmál í ríkinu greint frá uppsögnum lægra settra lögreglumanna vegna kvartana almennings um fjárkúganir af hálfu lögreglu. Þó hafi fá mál verið rannsökuð eða farið fyrir dómstóla.

Fram kemur í framangreindum gögnum, t.a.m. skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins fyrir árið 2019, að töluverð spilling sé innan dómskerfisins, auk þess sem skortur sé á þjálfun dómara. Þó kemur fram í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá 2019 að þrátt fyrir veikleika í stjórnkerfinu standi þeim sem óttist einstaklinga sem starfi ekki fyrir ríkið almennt til boða vernd. Komið hafi verið á fót embætti umboðsmanns í Nígeríu árið 2004 (e. The Public Complaints Commission) en um sé að ræða sjálfstæða og óháða stofnun sem taki á móti kvörtunum borgara og tryggi rétt þeirra gagnvart nígerískum stjórnvöldum endurgjaldslaust. Hægt sé að nálgast skrifstofur umboðsmanns í öllum 36 fylkjum Nígeríu og þrátt fyrir að störf umboðsmannsins verði að einhverju leyti fyrir áhrifum vegna afskipta stjórnvalda þá sé um að ræða virkt úrræði fyrir borgara Nígeríu. Þá kemur fram að ýmsar eftirlitsnefndir starfi í Nígeríu sem almenningur geti beint kvörtunum sínum til s.s. mannréttindanefndin (e. The National Human Rights Commission (NHRC)) sem hefur það hlutverk að rannsaka meint brot gegn mannréttindum. Þá geti almennir borgarar beint kvörtunum til umboðsmannsins í Nígeríu ef þeir eru ósáttir við málsmeðferð stjórnvalda. Jafnframt geti almenningur leitað til nígeríska lögregluráðsins (e. The Nigerian Police Council) og lögreglunefndar (e. Police Service Commission) sem hafi eftirlit með störfum lögreglunnar.

Í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá 2019 kemur fram að Nígería sé upprunaland, viðkomustaður og áfangastaður mansals og nauðungarvinnu. Flestir þolendur mansals komi frá borginni Benín í Edo fylki. Nígerísk stjórnvöld uppfylli ekki lágmarksviðmið ríkja vegna baráttu gegn mansali en hafi þó tekið mikilvæg skref til að auka vernd borgara sinna og koma í veg fyrir mansal. Gerðar hafi verið ýmsar stefnubreytingar í þessum málum og sérstök löggjöf sett til að koma í veg fyrir, uppræta og refsa fyrir mansal. Þá hafi stjórnvöld, í samræmi við alþjóðleg samtök og önnur ríki, þjálfað lögreglulið landsins, starfsmenn ríkisins og stofnanir til að gera þeim betur kleift að rannsaka, sækja til saka og sakfella gerendur mansals. Árið 2003 hafi tekið gildi lög sem komu stofnuninni NAPTIP (e. the National Agency for the Prohibition of Traffic in Persons and Other Related Matters) á fót. Markmið NAPTIP sé að vekja athygli á málefninu, fræða þjóðina og með þeim hætti að reyna að koma í veg fyrir frekara mansal, vernda þolendur mansals ásamt því að sækja gerendur til saka. Einnig hafi verið samþykkt sérstök lög gegn mansali árið 2015 en þau hafi gert það refsivert að stunda mansal og mæli enn fremur fyrir um fangelsisvist allt að fimmtán árum fyrir brot gegn þeim. Starf NAPTIP felist í því að stuðla að framfylgni laga og reglugerða gegn mansali í Nígeríu, rannsaka mansalsmál og fræða og efla lögreglu og aðra aðila sem komi að upprætingu mansals í Nígeríu. Einnig aðstoði stofnunin þolendur mansals með því að veita þeim skjól, ráðgjöf, hafa uppi á fjölskyldumeðlimum þeirra, aðstoða við heimkomu og aðlögun að samfélaginu á ný. Samkvæmt skýrslu Landinfo hefur NAPTIP þekkingu og reynslu af því að sinna þolendum mansals sem eigi börn. NAPTIP hafi til umráða húsnæði fyrir þolendur mansals í borgunum Abuja, Lagos, Benin, Uyo, Enugu, Kano, Sokoto, Maiduguri og Markudi.

Þá komi fram í skýrslu EASO að dvöl í húsnæði NAPTIP sé ekki langtímalausn og dvelji þolendur þar í um tvær til sex vikur. Hafi NAPTIP unnið með frjálsum félagasamtökum sem hafi útvegað þolendum mansals langtímahúsnæði og andlegan stuðning. Þá sé konum sem dvelji hjá NAPTIP einatt útskúfað úr samfélaginu þar sem gert sé ráð fyrir að þær hafi unnið við vændi erlendis. Af þeim sökum hafi NAPTIP reynt að senda konur eins fljótt og verða megi til fjölskyldu sinnar eða í annað húsnæði. Skortur á fjármagni takmarki getu NAPTIP og frjálsra félagasamtaka við að aðstoða þolendur mansals við að aðlagast samfélaginu og standa á eigin fótum. Nígerísk yfirvöld hafi komið til móts við umræddan fjárskort hjá NAPTIP og veitt þolendum mansals fjárstyrk sem aðstoði við aðlögun að samfélaginu. Í skýrslu breska innanríkisráðuneytisins komi fram að þolendur mansals séu líklegri til þess að sæta endurteknu mansali heldur en að sæta líkamlegu ofbeldi í hefndaraðgerðum þeirra aðila sem staðið hafi að baki mansalinu. Lögreglan í ríkinu hafi þó almennt getu til þess að aðstoða þolendur mansals, jafnvel þótt þolendur standi enn í skuld við smyglarann sinn.

Í skýrslu utanríkisráðuneytis Bandaríkjanna sem gefin var út í mars 2020 komi fram að þótt konur og karlar njóti sömu réttinda samkvæmt stjórnarskrá Nígeríu sé raunin ekki alltaf sú og ógiftar konur eigi sérstaklega undir högg að sækja. Konur verði fyrir margskonar mismunum þegar komi að efnahagslegum réttindum, en til að mynda tryggi lög konum ekki jöfn laun og körlum fyrir sambærileg störf. Auk þess sé mismunun byggð á kyni ekki óheimil við ráðningu í störf. Þá sé venjan sú að konur eignist ekki land nema í gegnum eiginmenn sína eða fjölskyldu. Venjan sé jafnframt sú í mörgum tilfellum að konur erfi ekki eiginmenn sína og sitji þá uppi allslausar við fráfall þeirra. Þá sé kynbundið ofbeldi gagnvart konum útbreitt vandamál í Nígeríu og séu ógiftar konur líklegri til þess að verða fyrir ofbeldi. Það sé engin alhliða löggjöf sem verndi konur gegn kynbundnu ofbeldi í Nígeríu en einhver fylki, aðallega í suðurhluta Nígeríu, séu með löggjöf sem eigi að veita vernd gegn tilteknu kynbundnu ofbeldi.

Samkvæmt skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá því í janúar 2020 er heilbrigðiskerfinu í Nígeríu skipt í þrjú stig og skiptist jafnframt í opinberan- og einkageira. Fyrsta stig heilbrigðiskerfisins sé starfrækt á vegum sveitarfélaga, annað stig sé starfrækt á vegum ráðuneyta í hverju og einu fylki og þriðja stigið sé starfrækt á vegum alríkisins. Fyrsta stig heilbrigðiskerfisins feli í sér almenna heilbrigðisþjónustu fyrir borgara Nígeríu og fái jafnframt minnsta fjármagnið af stigunum þremur. Því sé almenn heilbrigðisþjónusta almennt illa skipulögð og innviðir hennar veikburða. Aðgengi sé þá ekki gott sökum skorts á heilbrigðisstofnunum og heilbrigðisstarfsfólki víða um Nígeríu. Þá sé lækniskostnaður almennt hár og aðgengi að lyfjum slæmt. Heilbrigðisþjónusta sé fjórfalt aðgengilegri í þéttbýli heldur en í strjálbýli. Heilbrigðisþjónusta innan einkageirans sé almennt betri og skipulagðari en lækniskostnaður sé að meðaltali hærri en hjá opinbera geiranum. Þá komi fram í tímaritsgrein frá árinu 2010 að talið hafi verið að allt að 60% íbúa Nígeríu hafi þá ekki haft fullnægjandi aðgang að lyfjum. Þá komi fram að heilbrigðisþjónusta sé töluvert aðgengilegri í suðurhluta landsins en í norðurhluta þess.

Samkvæmt skýrslu utanríkisráðuneytis Bandaríkjanna frá mars 2020 séu fleiri en 250 mismunandi þjóðarbrot í Nígeríu. Þrjú stærstu þjóðarbrotin séu Hausa, Igbo og Yoruba, en saman myndi þau um helming íbúafjölda landsins. Nígerísk lög, þ. á m. stjórnarskrá landsins, leggi bann við mismunun á grundvelli þjóðarbrots. Engu að síður hafi aðilar flestra þjóðarbrota greint frá því að vera jaðarsettir þegar komi að fulltrúum í stjórnmálum landsins og/eða tekjuúthlutun stjórnvalda. Borgarar landsins eigi rétt á að búa hvar sem er í landinu en þó komi reglulega fyrir að einstaklingar sæti mismunun í öðrum landshlutum en þar sem þjóðarbrot einstaklingsins heldur til. Meðlimir úr öllum þjóðarbrotum hafi orðið fyrir mismunun en mismununin hafi einkum birst í ráðningum innan einkageirans og hverfaskiptingu í þéttbýli. Stjórnvöld í Nígeríu hafi gert tilraunir til að sporna við slíkri mismunun og hafi slíkar tilraunir yfirleitt samanstaðið af öryggisaðgerðum, þar á meðal lögregluaðgerðum og aðgerðum á vegum hersins. Þá ríki talsverð spenna milli ýmissa þjóðarbrota í landinu sem birtist m.a. í deilum hirðingja og bænda. Hins vegar hafi ýmsar alþjóðastofnanir, m.a. International Crisis Group, metið aðstæður sem svo að deilur sem þessar séu tiltölulega fáar. Þá hafi dregið úr átökum hirðingja og bænda í miðju og norðurhluta landsins vegna stefnu stjórnvalda og átaks innan samfélagsins.

Í skýrslu sérstaks skýrslugjafa Sameinuðu þjóðanna frá árinu 2019 kemur fram að Evrópusambandið og alþjóða fólksflutningastofnunin (IOM) starfi saman í sérstöku átaksverkefni er lúti að endursendingu fólks til Nígeríu. Fólksflutningastofnunin í samstarfi við ýmsar innlendar stofnanir s.s. innflytjendaþjónustu Nígeríu (e. Nigerian Immigration Service), nefnd ríkisins fyrir flóttamenn, innflytjendur og fólk á innri flótta (e. the National Commission for Refugees, Migrants and Internally Displaced Persons), NAPTIP, almannavarnir ríkisins og ETAHT (e. Edo State Taskforce against Human Trafficking) veiti ýmsa þjónustu vegna móttöku og aðlögunar einstaklinga sem snúi aftur til Nígeríu. Grunnþjónusta sé veitt, m.a. ferðir áfram til heimabæjar eða þorps, símar til frekari samskipta, matur, skammtíma húsnæði, heilbrigðisþjónusta og vernd. Þá sé einstaklingum með sérþarfir jafnframt vísað til heilbrigðisstofnana, sálfræðinga, í ráðgjöf og veitt aðstoð við fjölskyldusameiningu.

Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.

Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.

Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:

a. ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,

c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á með heildstæðri og trúverðugri frásögn af atburðum, og eftir atvikum með trúverðugum gögnum, sem eru í samræmi við áreiðanlegar og hlutlægar upplýsingar um almennt ástand í heimaríki hans, að hann hafi orðið fyrir ofsóknum í skilningi laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis. Í þeim tilvikum hvílir það á stjórnvöldum að eyða öllum vafa um slíka hættu, t.d. með vísan til þess að aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. K

ærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).

Kærandi byggir á því að hún óttist ofsóknir vegna aðildar sinnar að tilteknum þjóðfélagshópi sem kona og þolandi mansals. Kærandi eigi jafnframt á hættu að sæta ómannúðlegri og vanvirðandi meðferð verði henni gert að snúa aftur til heimaríkis. Þá sjái kærandi fram á að búa við erfiðar félagslegar aðstæður í heimaríki með vísan til aðstæðna sinna sem þolanda mansals og einstæðrar konu án baklands.

Mat á trúverðugleika frásagnar kæranda er byggt á endurritum og hljóð- og myndbandsupptökum af viðtölum hennar hjá Útlendingastofnun, öðrum gögnum málsins og upplýsingum um heimaríki kæranda.

Kærandi kveður að hún hafi verið neydd í mansal og vændi í heimaríki og hún óttist að vera þvinguð aftur í mansal við endursendingu til heimaríkis enda hafi hún ekkert bakland þar í landi. Í viðtölum hjá Útlendingastofnun greindi kærandi frá því að faðir hennar hafi veikst þegar hún hafi verið ung að árum, hann hafi staðið í skuld við einstaklinga í kjölfarið og ákveðið, í samráði við lánadrottinn, að senda hana til vinnu í borginni Lagos þegar hún var 13 ára í þeim tilgangi að afla tekna fyrir fjölskylduna og greiða niður skuldina. Hafi kærandi starfað við uppvask og þrif á veitingastað í um tvö og hálft ár en þegar veitingastaðurinn hafi orðið gjaldþrota hafi verið farið með kæranda í svokallaða barnaverksmiðju, þar sem konum sé haldið nauðugum og þeim nauðgað í því skyni að fá þær til að geta og ala börn sem síðar séu tekin af þeim og seld. Hún hafi dvalið þar í um hálft ár án þess að verða ólétt þegar starfsmaður barnaverksmiðjunnar hafi aðstoðað hana að flýja og farið með hana til systur sinnar sem hafi gert hana út í vændi í um eitt og hálft ár. Árið 2015 hafi einn vændiskaupendanna ákveðið að bjarga kæranda úr aðstæðunum og farið með kæranda heim til systur sinnar að nafni [...] sem búi í Benínborg, heimaborg kæranda. Þar hafi kærandi dvalið í fjögur ár eða allt þar til hún hafi komið hingað til lands árið 2019. Kærandi kveðst óttast þann einstakling sem hafi farið með hana í barnaverksmiðjuna sökum þess að hún standi enn í skuld við hann vegna veikinda föður síns og þá greindi kærandi frá því að umræddur maður hafi komið í tvígang á heimili […] og kæranda og haft í hótunum við […]. Í viðtali hjá Útlendingastofnun greindi kærandi frá því að hún viti ekki hvar faðir hennar sé niðurkomin en að hún sé í samskiptum við móður sína. Greindi kærandi frá því að móðir hennar hefði ekki tök á að aðstoða sig þar sem hún sé að hugsa um veika systur kæranda auk þess sem fram kom að kærandi teldi að hún gæti ekki búið hjá […] í heimaríki.

Eins og áður greinir kom kærandi hingað til lands í maí 2019 á grundvelli dvalarleyfis vegna vistráðningar, sbr. 68. gr. laga um útlendinga, en kærandi sótti um að dvelja og starfa sem au-pair hjá konu að nafni […]. Mun hún vera […] sem kærandi bjó að sögn hjá í heimaríki. Í gögnum málsins liggja fyrir umsóknir kæranda um framangreint dvalarleyfi auk fylgigagna en eftir skoðun kærunefndar á þeim er ljóst að nokkurs ósamræmis gætir á milli þeirra upplýsinga sem þar koma fram og frásagnar kæranda vegna umsóknar hennar um alþjóðlega vernd hér á landi. Meðfylgjandi dvalarleyfisumsókninni eru vistráðningarsamningar þar sem kveðið er á um vinnuskyldu kæranda við vistráðninguna. Í þeim er tilgreint að kærandi sé með heimilisfangið […]. Þá undirrita einstaklingar með sömu nöfn og foreldrar kæranda undir einn vistráðningarsamninginn sem vottar. Í dvalarleyfisumsókninni koma fram upplýsingar um foreldra kæranda og er uppgefið heimilisfang þeirra í heimaríki það sama og kæranda. Þá kemur einnig fram í dvalarleyfisumsókninni að kærandi hafi stundað nám í einkaskólanum […] í heimaríki en kærandi hafði í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 1. júlí 2020 greint frá því að hún hafi ekki gengið í skóla í heimaríki. Var kærandi boðuð til viðtals hjá Útlendingastofnun þann 25. september 2020 til þess að útskýra framangreint ósamræmi. Í viðtalinu hafi kærandi haldið því fram að rétt væri foreldrar hennar hefðu ekki sama heimilisfang og hún og að hún hefði dvalið á framangreindu heimilisfangi með áðurnefndri […]. Þá hefði hún ekki fyllt út dvalarleyfisumsóknina sjálf heldur hefði […] gert það. Þá kvað kærandi að það væri ekki rétt að hún hafi stundað nám í framangreindum skóla líkt og fram kom í dvalarleyfisumsókninni heldur hefði hún tekið kvöldnámskeið í skólanum.

Með tölvupósti, dags. 17. nóvember 2020, óskaði kærunefnd eftir frekari upplýsingum um hvort foreldrar kæranda hefðu skrifað undir vistráðningarsamninginn sem vottar auk þess sem óskað var eftir upplýsingum um tengsl kæranda við móður hennar annars vegar og […] hins vegar. Í svari kæranda, dags. 23. nóvember 2020, kemur fram að það hafi verið […] sem hafi aðstoðað kæranda við að fylla út umsóknina um dvalarleyfi ásamt bróður […] heitnum auk þess sem […] hafi fyllt út sinn hluta. Þá hafi móðir kæranda vottað undir vistráðningarsamninginn auk kunningja bróður […] heitins, sem hafi undirritað nafn föður kæranda sem vottur.

Eins og áður sagði kom kærandi hingað til lands í maí 2019 en sótti ekki um alþjóðlega vernd á þeim tíma. Þó svo að umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hafi komið fram um ári eftir komu hennar til landsins leiðir það ekki eitt og sér til þess að umsóknin teljist ótrúverðug. Kærunefnd telur þó að gera verði auknar kröfur til sönnunar í slíkum tilvikum á þeim aðstæðum sem leggja grundvöll að alþjóðlegri vernd.

Að mati kærunefndar hefur framangreint ósamræmi kæranda verið til þess fallið að rýra trúverðugleika frásagnar hennar einkum hvað varðar félagslegar aðstæður hennar í heimaríki og samband hennar við fjölskyldu sína þar í landi. Að mati kærunefndar var ekkert sem kallaði á að kærandi segði rangt frá í umsókn um vistráðningu um að kæranda hafi gengið í einkaskóla í sex ár. Kærunefnd hefur því ekki forsendur til að komast að annarri niðurstöðu en að telja að upplýsingar um skólagöngu í umsókn um vistráðningu séu réttar og að frásögn hennar í tengslum við umsókn um alþjóðlega vernd séu því rangar. Þá voru ennfremur engar kröfur gerðar til þess að foreldrar kæranda votti gögn í tengslum við umsókn um vistráðningu eða að öll fjölskyldan byggi saman. Nafn föður kæranda á umsókninni gefur þannig sterklega til kynna að hann hafi í raun staðið að umsókninni ásamt dóttur sinni en útskýringar kæranda á því hver ritaði nafn föður hennar á vistráðningarsamninginn eru með nokkrum ólíkindablæ. Umsókn kæranda ber einnig með sér að kærandi og báðir foreldrar hennar hafi öll búið á sama heimilisfangi fyrir brotför hennar frá heimaríki en frásögn kæranda í tengslum við umsókn hennar um alþjóðlega vernd er ekki í samræmi við þær upplýsingar. Þá lítur kærunefnd til þess að í umsókn um vistráðningu kemur fram að umsækjandi hafi sjálf fyllt umsókn sína út ólíkt þeim skýringum sem kærunefndar hafa borist í tengslum við umsókn um alþjóðlega vernd.

Í gögnum frá kæranda hefur komið fram að hún sé í reglulegum símasamskiptum við móður sína en kærunefnd bárust frá kæranda skjámynd af þeim samskiptum í tölvupósti auk ljósmynda af kæranda og […] frá heimaríki. Þá er ljóst að hún hafi enn tengsl við […] enda dvelji hún hjá […] hennar hér á landi.

Að öllu framangreindu virtu verður ekki komist að annarri niðurstöðu en að frásögn kæranda af þeim atvikum og aðstæðum sem þýðingu gætu haft fyrir umsókn hennar um alþjóðlega vernd sé ótrúverðug og verði því ekki lögð til grundvallar í þessu máli. Kærandi hefur engin gögn lagt fram sem renna stoðum undir frásögn hennar. Þá hefur rannsókn kærunefndar ekki leitt í ljóst nein gögn sem gefa til kynna að kærandi hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í heimaríki.

Með vísan til ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að hún hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. mgr. 38. gr. laganna.

Telur kærunefnd því ljóst að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.

Við mat á því hvort aðstæður kæranda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort kærandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).

Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður hennar þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga

Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga er heimilt að veita útlendingi sem staddur er hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, þrátt fyrir að skilyrði 37. gr. séu ekki uppfyllt, ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.

Kærandi hefur lýst því að hún sé þolandi mansals. Hún telji að hún muni búa við afar erfiðar félagslegar aðstæður verði henni gert að snúa aftur til heimaríkis. Kærandi sé einstæð kona og hafi ekkert bakland í heimaríki sem veitt geti henni stuðning.

Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga er fjallað um erfiðar félagslegar aðstæður. Þar kemur fram að átt sé við að útlendingur hafi þörf á vernd vegna félagslegra aðstæðna í heimaríki og eru þar nefnd sem dæmi aðstæður kvenna sem hafa sætt kynferðislegu ofbeldi, sem leitt getur til erfiðrar stöðu þeirra í heimaríki, eða aðstæður kvenna sem ekki fella sig við kynhlutverk sem er hefðbundið í heimaríki þeirra og eiga á hættu útskúfun eða ofbeldi við endurkomu. Verndarþörf þjóðfélagshópa að öðru leyti myndi fara eftir aðstæðum í hverju máli. Þá segir í athugasemdunum að með erfiðum almennum aðstæðum að öðru leyti sé einnig vísað til alvarlegra aðstæðna í heimaríki og væri þar oft um að ræða viðvarandi mannréttindabrot í ríkinu eða þá aðstöðu að yfirvöld veiti ekki þegnum sínum vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Af þeim gögnum og skýrslum sem kærunefnd hefur farið yfir má ráða að borgurum Nígeríu standi almennt til boða skilvirk vernd yfirvalda. Í viðtali hjá Útlendingastofnun greindi kærandi frá því að hún viti ekki hvar faðir hennar sé staddur en að hún sé í sambandi við móður sína. Kærandi kvaðst hafa undanfarin fjögur ár fyrir komuna hingað til lands dvalið með og starfað fyrir konu að nafni […] í heimaríki. Áður hefur komið fram að kærandi hafi haft atvinnu og húsnæði í heimaríki. Þó svo að samband kæranda við föður sinn kunni að einhverju leyti að vera stopult er það mat kærunefndar með vísan til alls framangreinds að hún hafi nægilegt stuðningsnet í heimaríki. Það er niðurstaða kærunefndar að gögn málsins, að teknu tilliti til trúverðugleikamats, bendi ekki til þess að félagslegar aðstæður sem bíða hennar í heimaríki nái því alvarleikastigi sem 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga kveði á um.

Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga kemur fram að með ríkri þörf á vernd af heilbrigðisástæðum sé m.a. miðað við að um skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm sé að ræða og meðferð við honum væri aðgengileg hér á landi en ekki í heimaríki viðkomandi. Í þessu sambandi kemur jafnframt fram að meðferð teljist ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur er hér átt við þau tilvik þar sem meðferð sé til í heimaríkinu en viðkomandi eigi ekki rétt á henni. Þá kunna að falla undir 1. mgr. 74. gr. mjög alvarlegir sjúkdómar sem ekki teljast lífshættulegir, svo sem ef sýnt þykir að þeir muni valda alvarlegu óbætanlegu heilsutjóni eða óbærilegum þjáningum. Ef um langvarandi sjúkdóm sé að ræða væru ríkari verndarsjónarmið fyrir hendi ef sjúkdómur væri á lokastigi. Jafnframt væri rétt að líta til þess hvort meðferð hafi hafist hér á landi og ekki væri læknisfræðilega forsvaranlegt að rjúfa meðferð, sem og til atriða sem varði félagslegar aðstæður útlendings og horfur hans. Í viðtali hjá Útlendingastofnun greindi kærandi frá því að henni hafi almennt liðið vel eftir að hún kom hingað til lands en eigi erfitt með að hugsa til baka og þá líði henni illa við að rifja upp það sem hún hefur gengið í gegnum í heimaríki. Að öðru leyti sé kærandi hraust bæði andlega og líkamlega.

Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild er það niðurstaða kærunefndar, að teknu tilliti til trúverðugleikamats, að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hún teljist hafa ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Kærunefnd hefur jafnframt litið til þeirra tímabundnu erfiðleika sem heimaríki kæranda kann að þurfa að glíma við vegna Covid-19 faraldursins. Kærunefnd telur þá erfiðleika ekki vera þess eðlis að þeir leiði til þess, einir sér eða í samhengi við önnur gögn málsins, að heimilt sé veita kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða.

Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til ekki eiga við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.

Athugasemdir kæranda við málsmeðferð Útlendingastofnunar

Kærandi gerði í greinargerð sinni ýmsar athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar í máli hennar. Kærunefnd hefur að framan tekið afstöðu til þeirra að því leyti sem þau kunna að hafa áhrif á niðurstöðu þessa máls.

Að því er varðar vísun kæranda til ákvarðana Útlendingastofnunar í málum nr. 2018-10936 og 2019-03109 sem hún telur sambærileg sínu máli þá tekur kærunefnd fram að forsendur og rökstuðningur ákvarðana Útlendingastofnunar eru ekki bindandi fyrir kærunefnd. Kærandi vísar jafnframt til úrskurðar kærunefndar nr. 229/2020, í máli KNU20010045, máli sínu til stuðnings. Það er mat kærunefndar að málsatvik og aðstæður aðila í framangreindum málum séu ekki sambærileg þeim aðstæðum sem eiga við í máli kæranda. Í því máli var um að ræða einstæða móður án stuðningsnets í heimaríki.

Í greinargerð gerir kærandi m.a. athugasemd við umfjöllun Útlendingastofnunar í hinni kærðu ákvörðun hvað varðar fjölskyldunet einstaklinga í Vestur-Afríku. Kemur fram í ákvörðuninni að það sé mjög ólíklegt að einstaklingar eigi ekki stórt fjölskyldunet í ríkjum Vestur-Afríku, hver kona eigi að meðaltali á milli fjögur og sjö börn og þar sem algengt sé að karlar eigi börn með fleiri en einni konu þá sé líka algengt að eiga mörg hálfsystkini. Þannig geti nánasta fjölskylda því venjulega talið tugi manna og erfitt að ímynda sér einstaklinga í Vestur-Afríku sem séu alveg einir án samskipta við fjölskyldu eða annað tengslanet. Til stuðnings umfjöllun sinni vísaði Útlendingastofnun til skýrslu Landinfo frá 15. maí 2019. Að mati kærunefndar getur stærð fjölskyldunets skipt máli við mat á því hvort einstaklingur glími við erfiðar félagslegar aðstæður í heimaríki en þó verður ávallt að framkvæma slíkt mat á einstaklingsgrundvelli. Að mati kærunefndar verður því að teljast óeðlilegt að líta til meðaltals á fjölda fæddra barna á konu á svæði á stærð við Vestur-Afríka er, við mat á því hvort kærandi muni glíma við erfiðar félagslegar aðstæður við endursendingu til heimaríkis. Verður ekki séð að framangreind umfjöllun hafi haft nokkra þýðingu fyrir úrlausn málsins og gerir kærunefnd athugasemd við framangreinda umfjöllun stofnunarinnar.

Frávísun og frestur til að yfirgefa landið

Kærandi kom hingað til lands árið 2019 og sótti um alþjóðlega vernd 19. maí 2020. Eins og að framan greinir hefur umsókn hennar um vernd og dvalarleyfi hér á landi verið synjað og hefur hún því ekki tilskilin leyfi til dvalar. Kærandi hefur dvalið hér á landi í rúmt eitt og hálft ár fyrst á grundvelli dvalarleyfis vegna vistráðningar með gildistíma frá 15. maí 2019 til 15. maí 2020 og síðar sem umsækjandi um alþjóðlega vernd. Það mál sem hér er til afgreiðslu hófst að frumkvæði kæranda þann 19. maí 2020 þegar hún sótti um alþjóðlega vernd hér á landi og hafði þá liðið rúmt ár síðan hún kom hingað til lands. Með vísan til 5. mgr. 106. gr. laga um útlendinga verður frávísun ekki beitt í þessu máli. Verður því sá þáttur ákvörðunar Útlendingastofnunar felldur úr gildi.

Samkvæmt 1. og 2. málsl. 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga skal við synjun umsóknar um dvalarleyfi leggja fyrir útlending að hverfa af landi brott og skal sá frestur að jafnaði vera á bilinu 7-30 dagar. Kæranda er leiðbeint um að í 5. málsl. 7. mgr. 104. gr. laga um útlendinga segir að útlendingur skuli tilkynna Útlendingastofnun um fyrirhugaða brottför sína og leggja fram sönnun þess að hann hafi yfirgefið landið. Þar segir jafnframt að ef útlendingurinn fer ekki úr landi svo sem fyrir hann er lagt eða líkur eru á að hann muni ekki fara sjálfviljugur má lögregla færa hann úr landi. Athygli kæranda er jafnframt vakin á því að ef hún yfirgefur ekki landið innan frests kann að vera heimilt að brottvísa henni. Brottvísun felur í sér bann við komu til landsins síðar og skal endurkomubann að jafnaði ekki gilda skemur en tvö ár, sbr. a-lið 2. mgr. 98. gr. og 2. mgr. 101. gr. laga um útlendinga.

Kærandi er við ágæta heilsu. Að mati kærunefndar og með vísan til 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga og þegar litið er til ferðatakmarkana vegna Covid-19 faraldursins teljast 30 dagar hæfilegur frestur til að yfirgefa landið.

Í ljósi COVID-19 faraldursins er athygli kæranda einnig vakin á því að Útlendingastofnun getur frestað framkvæmd ákvörðunar með vísan til 2. mgr. 103. gr. laga um útlendinga vegna sérstakra aðstæðna útlendings eða vegna þess að ómögulegt sé að framkvæma ákvörðun að svo stöddu.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar um að synja umsókn kæranda um alþjóðlega vernd og dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Ákvörðun Útlendingastofnunar um frávísun kæranda er felld úr gildi.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest hvað varðar umsókn um alþjóðlega vernd og dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Ákvörðun um frávísun kæranda er felld úr gildi. Lagt er fyrir kæranda að hverfa af landi brott. Kæranda er veittur 30 daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljug.

The decision of the Directorate of Immigration regarding the application for international protection and residence permit on humanitarian grounds is affirmed. The part of the Directorate’s decision pertaining to refusal of entry is vacated. The appellant is requested to leave the country. The appellant has 30 days to leave the country voluntarily.

Hjörtur Bragi Sverrisson

Sandra Hlíf Ocares Þorbjörg Inga Jónsdóttir

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála