19. maí 2022 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 194/2022 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Hinn 19. maí 2022 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 194/2022

í stjórnsýslumáli nr. KNU22040007

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Hinn 5. apríl 2022 kærði einstaklingur er kveðst heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari Írak (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 17. mars 2022 um að synja honum um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga.

Kærandi krefst þess aðallega að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að honum verði veitt staða flóttamanns með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara krefst kærandi þess að honum verði veitt viðbótarvernd með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara krefst kærandi þess að hin kærða ákvörðun verði felld úr gildi og að honum verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða með vísan til 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi hinn 22. júlí 2021. Við meðferð málsins kvaðst kærandi heita [...], vera fæddur [...] og vera ríkisborgari Íran. Kærandi kom til viðtals hjá Útlendingastofnun hinn 23. september 2021 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðun, dags. 28. október 2021, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun birt fyrir kæranda og talsmanni hans hinn 2. nóvember 2021 og kærð til kærunefndar útlendingamála hinn 16. nóvember 2021. Með úrskurði kærunefndar, dags. 13. janúar 2022, var fyrrnefnd ákvörðun Útlendingastofnunar felld úr gildi vegna annmarka á meðferð málsins, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga. Fyrir hafi legið upplýsingar frá grískum stjórnvöldum, dags. 1. nóvember 2021, sem hafi gefið til kynna að kærandi héti [...] og væri ríkisborgari Íraks. Þá hafi kærandi ekki framvísað auðkennisgögnum frá Íran. Þrátt fyrir framangreint hafi Útlendingastofnun lagt til grundvallar í hinni kærðu ákvörðun að kærandi væri íranskur ríkisborgari. Að framangreindu virtu var það mat kærunefndar að Útlendingastofnun hafi borið að rannsaka auðkenni kæranda með ítarlegri hætti. Var því lagt fyrir Útlendingastofnun að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til nýrrar meðferðar. Kærandi kom til viðtals hjá Útlendingastofnun að nýju hinn 10. febrúar 2022 ásamt talsmanni sínum. Í viðtalinu greindi kærandi frá því að hann heiti [...] og sé ríkisborgari Íraks. Með ákvörðun, dags. 17. mars 2022, synjaði Útlendingastofnun kæranda um alþjóðlega vernd ásamt því að synja honum um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Var sú ákvörðun birt fyrir kæranda og talsmanni hans hinn 22. mars 2022 og kærð til kærunefndar útlendingamála hinn 5. apríl 2022. Kærunefnd barst greinargerð kæranda hinn 22. apríl 2022 ásamt fylgigögnum. Þá bárust kærunefnd frekari gögn og upplýsingar frá kæranda dagana 5. og 17. maí 2022.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hann sé í hættu í heimaríki sínu vegna ofsókna af hálfu almennings í Írak.

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar í máli kæranda var sú að kærandi væri ekki flóttamaður og honum skyldi synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.

Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Kærandi vísar til greinargerðar sinnar til Útlendingastofnunar, dags. 1. mars 2022, hvað varðar málsatvik, landaupplýsingar og umfjöllun um stöðu mannréttinda í Írak. Kemur þar m.a. fram að þær upplýsingar sem hafi komið fram í svari frá grískum yfirvöldum um kæranda séu réttar. Rétt nafn kæranda sé [...] og hann sé ríkisborgari Írak. Kærandi hafi gefið upp aðrar upplýsingar hér á landi því hann hafi verið ráðvilltur og hræddur um að vera sendur aftur til Íraks. Hann hafi talið að staða Kúrda í Íran væri jafnvel verri en í Írak og hafi hann því sagst vera frá Íran í von um að fá jákvæða niðurstöðu. Kærandi sé í raun súnni múslimi sem sé fæddur og uppalinn í borginni Erbil. Líf hans hafi verið í hættu í Írak vegna þess að faðir hans, [...] , hafi starfað fyrir ríkisstjórn Saddam Hussein. Hann viti ekki hvaða starfi faðir hans hafi gegnt en hann hafi verið þekktur meðal almennings vegna þess sem hann hafi gert fyrir ríkisstjórnina. Hann hafi m.a. barist gegn kúrdískum og írönskum öryggissveitum, pyndað fólk og fengið persónulega viðurkenningu fyrir störf sín. Um tveimur mánuðum eftir fall ríkisstjórnar Saddam Hussein árið 2003 hafi faðir kæranda verið boðaður á fund kúrdísks stjórnmálaflokks en hann hafi aldrei snúið aftur af fundinum og viti fjölskyldan ekki hvar hann sé niðurkominn. Þá kemur fram að eldri bróðir kæranda hafi verið myrtur 19 eða 20 ára að aldri fyrir þær sakir einar að hafa verið sonur föður síns. Fjölskyldan hafi því flutt frá Erbil til […] í […] héraði. Árið 2017 hafi svo ótilgreindir aðilar komist að því hver faðir kæranda væri og hafi þeir nokkrum sinnum reynt að ráða kæranda bana. Þá hafi þeir stungið frænda hans. Kærandi óttist almenning í heimaríki þar sem það sé auðvelt að komast að tengslum hans við föður hans. Hann óttist ekki yfirvöld en geti hvorki treyst á aðstoð þeirra né stuðning.

Kærandi gerir margvíslegar athugasemdir við hina kærðu ákvörðun, þ. á m. við mat stofnunarinnar um að kærandi hafi ekki sýnt fram á að hann eigi á hættu ofsóknir í heimaríki vegna starfa föður hans fyrir ríkisstjórn Saddam Hussein. Þá telur kærandi það ósanngjarnt og óraunhæft af Útlendingastofnun að ætlast til þess að hann geti aflað gagna sem sýni fram á að hann hafi sætt banatilræðum. Að auki telur kærandi að það að hann hafi greint ranglega frá málsatvikum við upphaflega meðferð máls hans eigi ekki að gera það verkum að frásögn hans sé talin ótrúverðug. Hann hafi lýst iðrun varðandi fyrri frásögn sína og lagt fram mikið af gögnum til stuðnings breyttri frásögn sinni. Að lokum gerir kærandi athugasemd við skort á umfjöllun um aðstæður í […] héraði. Það liggi í augum uppi að stofnunin geti ekki lagt mat á hvort kærandi uppfylli skilyrði viðbótarverndar án þess að litið sé til aðstæðna í heimahéraði hans. Kærandi telur að Útlendingastofnun hafi með þessu brugðist rannsóknarskyldu sinni, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga og 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga.

Aðalkrafa kæranda er byggð á því að hann eigi á hættu ofsóknir í heimaríki vegna tengsla við föður sinn sem hafi starfað fyrir ríkisstjórn Saddam Hussein. Kærandi deili sama eftirnafni og faðir hans sem geri hverjum sem er auðvelt að átta sig á tengslunum. Bróðir kæranda hafi verið myrtur fyrir þær sakir einar og kærandi hafi naumlega komist undan morðtilræði. Kærandi viti ekki hverjir hafi reynt að ráða honum bana en hann óttist ofsóknir af hálfu almennra borgara í Írak. Kröfu sinni til stuðnings vísar kærandi m.a. til skýrslu EASO frá janúar 2021 þar sem komi fram að fjölskyldumeðlimir aðila sem hafa starfað fyrir ríkisstjórn Saddam Hussein geti átt á hættu að verða fyrir ofsóknum af þeim sökum. Þá er krafa kæranda byggð á því að hann sé í verri stöðu í heimaríki vegna þess að hann sé súnní múslimi og Kúrdi og að íröksk lög komi í veg fyrir að hann, sem sonur einstaklings er hafi unnið fyrir Saddam Hussein, geti unnið við tiltekin störf. Kærandi telur að framangreint auki á hættu þess að hann verði fyrir ofsóknum. Þá telur kærandi, m.a. með vísan til umfjöllunar í fyrrnefndri greinargerð sinnar til Útlendingastofnunar um öryggisástand í Írak, að íröksk yfirvöld hafi hvorki getu né vilja til að veita honum vernd gegn þeim aðilum sem hann óttist. Með vísan til framangreinds telur kærandi að samsafn athafna eigi að leiða til þess að honum verði veitt alþjóðleg vernd, sbr. 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, fallist kærunefnd ekki á að tengsl hans við föður sinn leiði til þeirrar niðurstöðu.

Varakrafa kæranda er byggð á því að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu verði hann sendur aftur til heimaríkis. Þá telur kærandi að raunhæf ástæða sé til að ætla að hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Framangreindu til stuðnings vísar kærandi m.a. til skýrslna um öryggisástandið í Kúrdistan. Þá áréttar kærandi að opinber afstaða Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna til endursendinga til Íraks sé á þann veg að hún hvetji ríki til að snúa ekki Írökum, sem koma frá svæðum í Írak sem verði fyrir áhrifum af stríðsátökum, sem teljist óörugg eftir að hafa verið losuð undan stjórn ISIS eða séu undir stjórn ISIS, aftur til heimaríkis gegn vilja sínum. Að framangreindu virtu telur kærandi að skilyrði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga fyrir veitingu viðbótarverndar séu uppfyllt. Verði kæranda gert að snúa aftur til heimaríkis telur hann jafnframt að það brjóti gegn meginreglu þjóðarréttar um um bann við endursendingu, sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga. Að auki myndi slík ákvörðun brjóta í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sbr. lög nr. 62/1994, 6. og 7. gr. samnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 33. gr. Flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna.

Þrautavarakrafa kæranda er byggð á því að viðvarandi mannréttindabrot þrífist gegn súnni múslimum og Kúrdum í Írak og að yfirvöld séu ekki til þess fallin að veita vernd gegn ofbeldisbrotum. Þá er krafan byggð á því að félagslegar aðstæður kæranda í heimaríki séu erfiðar. Faðir kæranda hafi horfið þegar hann hafi verið einungis tveggja ára og bróðir hans hafi síðar verið myrtur. Félagslegt bakland hans í heimaríki sé því veikt. Með hliðsjón af öllu framangreindu telur kærandi að skilyrði 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga séu uppfyllt og að kærandi eigi því rétt á dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að kærandi hafi ekki lagt fram gögn sem séu til þess fallin að sanna á honum deili og sé auðkenni hans því ósannað. Að mati Útlendingastofnunar þyki ekki ástæða til að draga í efa að kærandi sé ríkisborgari Írak, m.a. í ljósi þess að hann tali kúrdísku, og verði því gengið út frá því við úrlausn málsins. Að virtum gögnum málsins telur kærunefnd ekki ástæðu til að draga í efa niðurstöðu Útlendingastofnunar og verður því lagt til grundvallar að kærandi sé írakskur ríkisborgari. Að öðru leyti er auðkenni kæranda óljóst.

Landaupplýsingar

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Írak, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:

2021 Country Reports on Human Rights Practices: Iraq (U.S. Department of State, 12. apríl 2022);
2020 Report on International Religious Freedom: Iraq (U.S. Department of State, 12. maí 2021);
Country Guidance: Iraq; Common analysis and guidance note (European Asylum Support Office, janúar 2021);
Country of Origin Information Report - Iraq - Actors of Protection (European Asylum Support Office, nóvember 2018);
Country of Origin Information Report - Iraq: Internal Mobility (European Asylum Support Office, febrúar 2019);
Country of Origin Information Report - Iraq: Key socio-economic indicators for Baghdad, Basra and Sulaymaniyah (European Asylum Support Office, 25. nóvember 2021);
Country of Origin Information Report - Iraq - Security situation (European Union Agency for Asylum, janúar 2022);
Country of Origin Information Report - Iraq: The Protest Movement and Treatment of Protesters and Activists (European Asylum Support Office, október 2020);
Country Policy and Information Note – Iraq: Actors of protection (UK Home Office, desember 2020);
Country Policy and Information Note - Iraq: Internal relocation, civil documentation and returns (UK Home Office, 19. febrúar 2019);
Country Policy and Information Note - Iraq: Medical and healthcare provision (UK Home Office, janúar 2021);
Country Policy and Information Note - Iraq: Opposition to the government in the Kurdistan Region of Iraq (KRI) (UK Home Office, júní 2021);
Country Policy and Information Note - Iraq: Security and humanitarian situation (UK Home Office, maí 2020);
Country Policy and Information Note - Iraq: Sunni Arabs (UK Home Office, janúar 2021);
DFAT Country Information Report Iraq (Australian Government, Department of Foreign Affairs and Trade, 17. ágúst 2020);
Factsheet on the EU Integrated Rule of Law Mission for Iraq (EUJUST LEX-Iraq) (European Union External Action Service, EEAS, janúar 2014);
Freedom in the World 2022 - Iraq (Freedom House, 28. febrúar 2022);
Freedom of Expression in the Kurdistan Region of Iraq (OHCHR, maí 2021);
Human Rights Violations and Abuses in the Context of Demonstrations in Iraq, October 2019 to April 2020 (UNAMI og OHCHR, ágúst 2020);
International Protection Considerations with Regard to People Fleeing the Republic of Iraq (UNCHR, maí 2019);
Iraq: Relevant COI for Assessments on the Availability of an Internal Flight or Relocation Alternative (IFA/IRA) (UNHCR, 12. apríl 2017);
Iraq - Targeting of Individuals (European Union Agency for Asylum, janúar 2022);
Northern Iraq. Security situation and the situation for internally displaced persons (IDPs) in the disputed areas, incl. possibility to enter and access the Kurdistan Region of Iraq (KRI) (Danish Immigration Service, 5. nóvember 2018);
UNHCR position on returns to Iraq (UNHCR, 14. nóvember 2016);
Wilting in the Kurdish Sun – The Hopes and fears of Religious Minorities in Northern Iraq (United States Commission on International Religious Freedom, maí 2017);
The World Factbook – Iraq (Central Intelligence Agency, uppfært 3. maí 2022);
World Report 2022 – Iraq (Human Rights Watch, 13. janúar 2022);
Upplýsingasíða Johns Hopkins háskólans (https://coronavirus.jhu.edu/map.html, sótt 19. maí 2022)

Írak er lýðræðisríki með tæplega 40 milljónir íbúa. Árið 1945 gerðist Írak aðili að Sameinuðu þjóðunum og fullgilti ríkið bæði alþjóðasamning um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og alþjóðasamning um efnahagsleg, félagsleg og menningarleg réttindi árið 1971. Ríkið fullgilti samning um afnám allrar mismununar gagnvart konum árið 1986, alþjóðasamning um vernd allra gegn mannshvörfum árið 2010 og samning Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu árið 2011.

Í skýrslu norsku landaupplýsingastofnunarinnar Landinfo frá janúar 2018 kemur fram að frá árinu 1968 til 2003 hafi Írak verið alræðisríki sem hafi lotið stjórn Ba‘ath-flokksins. Stjórn flokksins hafi verið steypt af stóli í kjölfar innrásar bandaríska hersins og bandamanna þeirra í Írak árið 2003. Frá innrásinni hafi ástandið á mörgum svæðum í Írak verið óstöðugt. Í skýrslu EASO frá nóvember 2018 kemur fram að samtök sem kenna sig við íslamskt ríki (Daesh) hafi hafið uppreisn árið 2014 og náð undir sig stórum landsvæðum. Frá þeim tíma hafi íröksk stjórnvöld, með aðstoð alþjóðasamfélagsins, náð miklum árangri í að ná aftur fullri stjórn yfir ríkinu þótt enn séu lítil svæði í vesturhluta landsins sem uppreisnarmenn hafi á valdi sínu. Þá kemur fram í skýrslu UNHCR frá 2019 að dæmi séu um að hersveitir á vegum yfirvalda hafi framið mannréttindabrot gegn almennum borgurum, þ. á m. ólögmætar aftökur og pyndingar í varðhaldi. Alvarleg mannréttindabrot hafi haft mikil áhrif á almenna borgara á þeim svæðum í Írak sem átökin hafi náð til. Af þeim sökum hafi Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna lagst gegn endursendingum Íraka frá þeim svæðum þar sem átök geisi og þar sem ástandið sé óöruggt eftir að hafa verið undir stjórn Daesh. Þá sé það mat stofnunarinnar að vegna almenns ástands í Írak, þ.m.t. vegna fjölda þeirra sem hafi þurft að flýja innanlands, sé í miklum meirihluta mála ekki grundvöllur til að líta svo á að Írakar frá þessum svæðum geti notið verndar í öðrum hlutum landsins.

Af skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytis frá árinu 2021 má ráða að spilling sé mikið vandamál í Írak, þar á meðal í stjórnmálum, löggæslu- og réttarkerfinu. Á undanförnum árum hafi talsvert verið unnið að því að uppræta spillingu af hálfu embættismanna í landinu og eitthvað hafi miðað áfram í þeim málum. Í upplýsingaskýrslu EEAS frá árinu 2014 kemur fram að á tímabilinu 2005 til 2013 hafi íröksk stjórnvöld unnið í samstarfi við Evrópusambandið að umbótum á stofnunum ríkisins, svo sem lögreglu, dómstólum og fangelsum landsins. Áætlunin nefnist The European Union Integrated Rule of Law Mission for Iraq (EUJUST-LEX-Iraq) og hafi m.a. 7000 opinberir starfsmenn undirgengist þjálfun í því skyni að koma á skilvirkri laga- og mannréttindavernd í landinu.

Í skýrslu EASO frá 2021 kemur fram að fljótlega eftir fall Ba‘ath-flokksins árið 2003 hafi íröksk yfirvöld ráðist í fjölda lagalegra ráðstafana til að koma í veg fyrir að flokkurinn kæmist aftur til valda (e. de-Baathification process). 400 þúsund her-, lögreglu-, og opinberum starfsmönnum hafi verið sagt upp störfum í maí 2003. Þessar ráðstafanir hafi valdið sundrung í írökskum stjórnmálum. Sjía stjórnmálaflokkar hafi stutt við þessar ráðstafanir en súnní stjórnmálaflokkar hafi litið á þetta sem aðgerðir af hálfu yfirvalda til að koma í veg fyrir að þeir tækju þátt í störfum á vegum hins opinbera. Greint hafi verið frá því að íröksk yfirvöld vísi enn í lög er sett hafi verið til að afvæða Ba‘ath-flokkinn í þeim tilgangi að gera súnníta vanhæfa til að gegna opinberum störfum. Írakska stjórnarskráin, sem hafi verið sett árið 2005, leggi bann við starfsemi Ba‘ath-flokksins. Þá hafi lög verið samþykkt árið 2016 sem kveði á um að flokknum sé óheimilt að starfrækja hvers konar stjórnmálalega-, menningarlega-, samfélagslega- eða annars konar starfsemi. Í framangreindri skýrslu EASO kemur fram að almennir meðlimir Ba‘ath-flokksins eigi almennt á lítilli hættu að verða fyrir ofsóknum í Írak. Það geti þó oltið á einstaklingsbundnum aðstæðum aðila, s.s. hvort hann hafi lýst yfir stuðningi við flokkinn opinberlega, gegnt háttsettri stöðu innan flokksins, verið lögreglu- eða hermaður í valdatíð Saddam Hussein eða hafi tengsl við Daesh. Þá kemur fram í framangreindri skýrslu DFAT frá 2020 að almenningur í Írak telji að þvinganir gegn Ba‘ath flokknum eigi ekki að ná til fyrrum meðlima flokksins. Úlfúð í garð þeirra hafi minnkað með árunum og ólíklegt sé að þeir verði fyrir mismunun af hálfu yfirvalda eða almennings vegna þátttöku í starfi flokksins.

Í skýrslu UK Home Office 2021 kemur fram að flestir Kúrdar í Írak búi í norðurhluta landsins. Árið 2005 hafi Kúrdum verið tryggð svæðisbundin sjálfstjórn í stjórnarskrá Íraks og sé norðausturhluti landsins skilgreindur sem sjálfsstjórnarhérað Kúrda (e. Kurdish Region of Iraq, KRI). Sjálfstjórnarsvæði Kúrdistan samanstandi af fjórum héruðum (e. governorate); Dohuk, Erbil, Halabja og Sulaymaniyah. Í skýrslu EASO frá 2018 kemur fram að löggæsla sé mun markvissari í KRI en í suður- og miðhluta Írak. Yfirvöld í Kúrdistan séu í stakk búin til að geta veitt borgurum þess fullnægjandi vernd en að aðgengi að réttarkerfinu geti þó verið háð ýmsum atriðum, svo sem því hver árásaraðili sé. Fyrir utan hefðbundna lögreglu sé KRI einnig með öryggissveitir sem nefnist Asayish. Þá hafi hersveitum kúrdíska hersins, Peshmerga, tekist að verja svæðið gegn árásum uppreisnarmanna Daesh. Þá kemur fram í skýrslum EASO frá 2020 og 2021 að Daesh hafi haft takmarkaða viðveru í Erbil og Sulaymaniyah héruðum. Héruðin séu almennt talin örugg og lítil hætta sé fyrir borgara þeirra að verða fyrir árásum.

Í skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins frá 2021 um trúfrelsi kemur fram að íslam sé hin opinbera trú í Írak. Um 97% íbúa Íraks séu múslímar og flestir þeirra séu sjía-múslímar eða um 55-60% íbúa landsins. Þá séu um 40% íbúa landsins súnní-múslímar en um 15% íbúa séu súnní-múslímskir Kúrdar og 24% súnní-múslimískir arabar. Sjía-múslimar séu ráðandi í suður- og austurhlutum landsins auk þess sem flestir íbúar höfuðborgarinnar Bagdad séu sjía-múslimar. Íbúar norður- og vesturhluta landsins séu flestir súnní-múslimar sem og íbúar miðsvæðisins, þó að undanskilinni Bagdad.

Þá kemur fram í skýrslu United States Commission on International Religous Freedom frá 2017 að mikill meirihluti íbúa Kúrdistan séu súnní múslimar. Súnní múslimar í Kúrdistan eigi marga fulltrúa, þ. á m. á alþingi og í dómskerfinu, og séu engar hindranir á trúfrelsi þeirra. Trúfrelsi sé verndað í drögum að stjórnskrá Kúrdistan, sem samin hafi verið af kúrdíska þinginu, og sé það almennt virt af kúrdískum stjórnvöldum. Þá bendi drögin til þess að pólitískur vilji sé til þess að styrkja stöðu minnihlutahópa enn frekar á svæðinu en þar sé m.a. að finna ákvæði er verndi rétt fólks til að iðka trú sína sem og annars konar réttindavernd fyrir minnihlutahópa. Brot á trúfrelsi þekkist í Kúrdistan en þau séu hvorki kerfisbundin, viðvarandi né ómannúðleg.

Í framangreindri skýrslu breska innanríkisráðuneytisins frá 2021 kemur fram að stjórnarskrá Íraks tryggi ríkisborgurum aðgang að heilbrigðiskerfi landsins. Heilbrigðiskerfið í Írak hafi hafi sætt gagnrýni, m.a. fyrir skort á starfsfólki, lyfjum og almennu aðgengi. Þá sé aðgangur að heilbrigðisþjónustu takmarkaður og mismunandi eftir landsvæðum. Meiri hluti heilsugæslustöðva og almennra sjúkrahúsa séu staðsett í þéttbýli og geti ríkisborgarar þar sótt sér heilbrigðisþjónustu, m.a. geðheilbrigðisþjónustu, gegn vægu gjaldi. Þá sé einkarekin heilbrigðisþjónusta í miklum vexti í landinu auk þess sem ýmis frjáls félagasamtök vinni með stjórnvöldum að því að tryggja aðgengi fyrir fólk á innri flótta sem og fólk sem snýr til baka til Íraks eftir að hafa flúið heimaríki sitt.

Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.

Í 38. gr. laga um útlendinga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir samkvæmt 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Ofsóknir samkvæmt 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.

Í 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:

a. ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,

c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök samkvæmt b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á að hann hafi þegar orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við slíkar ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis nema talið verði að miklar líkur séu á því að slíkar ofsóknir yrðu ekki endurteknar, t.d. þar sem aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki, verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra.

Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kærenda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2019). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).

Í viðtölum hjá Útlendingastofnun, dags. 22. júlí og 23. september 2021, kvaðst kærandi heita [...], vera fæddur [...] og vera frá Sardasht umdæmi í Vestur-Aserbaísjan héraði í Íran. Hann hafi starfað sem kúrdískur […] og hafi starf hans falist í því að flytja vörur ólöglega fram og til baka milli Íran og Írak. Þá hafi hann flutt áróðursgögn sem hafi verið neikvæð í garð íranskra yfirvalda fyrir stjórnmálaflokkinn Kurdistan Democratic Party (KDP) yfir landamærin. Kærandi hafi oft verið hætt kominn við störf sín, þ. á m. þegar landamæraverðir hafi skotið í átt að honum. Þá hafi meðlimir íranskra öryggissveita ruðst inn á heimili kæranda í leit að honum. Frændi kæranda hafi ráðlagt honum að flýja land í miklum flýti og hafi honum því ekki reynst unnt að hafa með sér nokkur gögn. Kærandi greindi frá því að faðir hans væri látinn en hann ætti móður og þrjú systkini; [...], [...] og [...].

Með úrskurði kærunefndar, dags. 13. janúar 2022, var ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 28. október 2021, um að synja kæranda um alþjóðlega vernd felld úr gildi vegna annmarka á meðferð málsins, sbr. 10. gr. stjórnsýslulaga. Í fyrrnefndum úrskurði kærunefndar kom m.a. fram að fyrir hafi legið upplýsingar frá grískum stjórnvöldum sem hafi gefið til kynna að kærandi heiti [...] og væri írakskur ríkisborgari. Þá hafi legið fyrir að kærandi hafi verið margsaga um auðkenni sitt og ekki framvísað gögnum við meðferð málsins sem hafi stutt við frásögn hans um að hann væri íranskur ríkisborgari. Að virtum gögnum málsins hafi kærunefnd ekki fengið séð hvernig Útlendingastofnun hafi talið sér fært að komast að niðurstöðu í máli kæranda á þessum tímapunkti og hafi það verið mat nefndarinnar að stofnuninni hafi borið að rannsaka auðkenni kæranda með ítarlegri hætti. Var því lagt fyrir Útlendingastofnun að taka umsókn kæranda um alþjóðlega vernd til nýrrar meðferðar.

Kærandi var boðaður til viðtals hjá Útlendingastofnun að nýju hinn 10. febrúar 2022. Í viðtalinu gekkst kærandi við því að hafa greint ranglega frá í viðtali hinn 23. september 2021, þ. á m. um ástæður flótta, ríkisfang og auðkenni. Hann hafi talið að staða Kúrda í Íran væri jafnvel verri en í Írak og hafi hann því sagst vera frá Íran í von um að fá jákvæða niðurstöðu. Hann heiti í raun [...] og sé ríkisborgari Íraks. Hann sé uppalinn í borginni Erbil en hafi síðar flutt til […] í […] héraði. Líf hans verið í hættu í heimaríki vegna þess að faðir hans, [...], hafi starfað fyrir ríkisstjórn Saddam Hussein. Hann viti ekki hvaða starfi faðir hans hafi gegnt en hann hafi verið þekktur meðal almennings vegna þess sem hann hafi gert fyrir ríkisstjórnina. Í athugasemdum kæranda til kærunefndar, dags. 5. maí 2022, kemur fram að bróðir kæranda, [...], hafi verið myrtur hinn 20. júlí 2008 af óþekktum aðilum vegna tengsla við föður. Kæranda hafi ekki tekist að afla gagna sem stutt geti við þessa frásögn eða um bræðratengsl þeirra, en hann hafi beðið móður sína um að afla slíkra gagna. Þá hafi kærandi orðið fyrir morðtilræði um mánaðarmótin júní til júlí árið 2019 í […]. Hópur fólks hafi veist að honum síðla kvölds á leið úr vinnu og öskrað „this is [...]“ en hann þekki ekki á þeim deili.

Að framangreindu virtu liggur fyrir að kærandi veitti, við umsókn sína um alþjóðlega vernd og í viðtölum hinn 22. júlí og 23. september 2021, upplýsingar sem stangast á við upplýsingar sem hann hefur síðar veitt stjórnvöldum. Um er að ræða nýja frásögn kæranda sem er gjörólík fyrri frásögn hans, þ. á m. varðandi heimaríki, ástæður flótta, meinta ofsóknaraðila og fjölskylduaðstæður. Það er mat kærunefndar að framangreint dragi úr trúverðugleika frásagnar hans og að gera verði ríkari kröfur til sönnunar á þeirri frásögn sem hann ber nú fyrir sig.

Kærandi hefur lagt umtalsvert magn af gögnum sem hann telur styðja við frásögn sína, þ. á m. ljósmynd af lögregluskýrslu sem kærandi telur sýna fram á að ótilgreindir einstaklingar í heimaríki hafi veist að honum árið 2019. Kæranda var leiðbeint um að leggja fram frumrit lögregluskýrslunnar en það hefur ekki borist kærunefnd. Þar sem um ljósmynd er að ræða er ekki mögulegt fyrir kærunefnd að kanna áreiðanleika eða uppruna gagnsins. Þá er, að sögn kæranda sjálfs, aðeins um að ræða einhliða frásögn hans af því að hópur manna hafi ráðist að honum en hann viti ekki meira um það. Verður umrætt gagn því ekki talið styðja við frásögn kæranda um framangreint. Þá lagði kærandi fram fjölda ljósmynda af einstaklingi sem hann kveður vera föður sinn, þ. á m. með Saddam Hussein, og ljósmynd og myndband af gröf sem hann kveður vera gröf bróður síns. Kærandi hefur hvorki lagt fram gögn sem eru til þess fallin að sanna á honum deili né sýna fram á tengsl sín við manninn á ljósmyndinni eða bróður. Verður því ekki ráðið af gögnunum að þau eigi við um föður og bróður kæranda. Auk þess telur kærunefnd óvíst hvernig framlagðar myndir af kæranda og önnur gögn, s.s. skólaskírteini og viðurkenningarbréfi fyrir árangur í vaxtarækt, eigi að styrkja grundvöll umsóknar kæranda.

Kærandi hefur að öðru leyti ekki fært fram trúverðug gögn sem þykja til þess fallin að styðja við frásögn hans af þeim atvikum sem hann hefur lagt til grundvallar umsókn sinni um alþjóðlega vernd. Í ljósi frásagnar kæranda sjálfs um að ætlaðar ofsóknir hafi átt sér stað á árunum 2003, 2008 og 2019 er að mati kærunefndar ekki ósanngjarnt að gera kröfu um að kærandi leggi fram einhver gögn sem leiði að því líkur að hann eigi á hættu ofsóknir af hálfu meintra ofsóknaraðila í heimaríki.

Kærunefnd telur ekki ástæðu til að draga í efa að faðir kæranda hafi á einhverjum tímapunkti starfað fyrir ríkisstjórn Saddam Hussein eða Ba’ath-flokkinn. Hins vegar telur kærunefnd ekkert hafa komið fram í málinu sem styður við frásögn kæranda um að hann hafi gegnt háttsettu eða opinberu hlutverki. Þá telur kærunefnd ekki ástæðu til þess, m.a. í ljósi sögu Íraks, að draga í efa að bróðir kæranda hafi verið myrtur af ótilgreindum aðilum í heimaríki. Kærunefnd telur hins vegar ekkert hafa komið fram í málinu sem gefi til kynna að það hafi verið á grundvelli þess að faðir þeirra hafi starfað fyrir ríkisstjórn Saddam Hussein eða Ba’ath-flokkinn. Þá er ekki að sjá að það hafi haft áhrif á atvinnumöguleika kæranda að faðir hans hafi starfað fyrir ríkisstjórn Saddam Hussein eða Ba’ath-flokkinn, enda hefur hann lagt fram gögn sem hann kveður að sýni fram á að hann hafi starfað sem einkaþjálfari. Samkvæmt framansögðu er því ekki unnt að leggja til grundvallar í málinu að kærandi eigi á hættu ofsóknir í Írak á grundvelli tengsla við föður hans eða Ba‘ath flokkinn.

Umsókn kæranda um alþjóðlega vernd er einnig byggð á því að hann sé í aukinni hættu í Írak vegna þess að hann sé súnní múslimi og Kúrdi. Af þeim sökum telur kærandi að samsafn athafna eigi að leiða til þess að honum verði veitt alþjóðleg vernd, sbr. 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Líkt og að framan er rakið eru Kúrdar og súnní múslimar í miklum meirihluta í Kúrdistan. Þá hefur ekkert komið fram í málinu sem gefur til kynna að kærandi hafi orðið fyrir ofsóknum í heimaríki vegna framangreinds eða eigi það á hættu. Í ljósi þess, og að virtum gögnum málsins, telur kærunefnd að samlegðaráhrif þeirra atriða sem kærandi hefur vísað til sem hugsanlegar ástæður ofsókna séu ekki þess eðlis eða nái því marki að hann teljist eiga á hættu ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Þá er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi hafi ástæðu til að óttast ofsóknir í heimaríki af öðrum ástæðum.

Með vísan til framangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að hann hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. mgr. 38. gr. laganna.

Telur kærunefnd því ljóst að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.

Við mat á hvort aðstæður kæranda séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort kærandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).

Eins og rakið er í greinargerð kæranda hefur Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna lagst gegn endursendingum einstaklinga til Íraks sem koma frá þeim svæðum þar sem átök geisa; þar sem ástandið er brothætt eða óöruggt eftir að hafa verið undir stjórn Daesh samtakanna, eða þeim svæðum þar sem Daesh er enn við völd. Þá telur Flóttamannstofnun óráðlegt að senda einstaklinga frá slíkum svæðum til annarra svæða innan Íraks. Samkvæmt þeim gögnum og skýrslum sem kærunefnd hefur tekið til skoðunar er ljóst að heimahérað kæranda, […] sem og Erbil hérað, sé á öruggu svæði í KRI. Verður því ekki talið að viðvörun Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna eigi við um einstaklinga sem séu í sambærilegri stöðu og kærandi.

Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður hans þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamaður hér á landi.

Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga

Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga á kærandi ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga er heimilt að veita útlendingi sem staddur er hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, þrátt fyrir að skilyrði 37. gr. séu ekki uppfyllt, ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.

Krafa kæranda um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða er byggð á því að viðvarandi mannréttindabrot þrífist gegn súnni múslimum og Kúrdum í Írak og að yfirvöld séu ekki til þess fallin að veita vernd gegn ofbeldisbrotum. Þá er krafan byggð á því að félagslegar aðstæður kæranda í heimaríki séu erfiðar. Faðir kæranda hafi horfið þegar hann hafi verið einungis tveggja ára og bróðir hans hafi síðar verið myrtur. Félagslegt bakland hans í heimaríki sé því veikt.

Að teknu tilliti til framangreindrar umfjöllunar um aðstæður í […] og Erbil verður ekki talið að kærandi hafi ríka þörf fyrir vernd vegna erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki. Kærandi er ungur, menntaður og vann fyrir sér í heimaríki. Þá er kærandi almennt heilsuhraustur samkvæmt gögnum málsins. Með vísan til framangreinds telur kærunefnd að félagslegar aðstæður kæranda við endurkomu til heimaríkis séu ekki slíkar að þær geti talist erfiðar í skilningi 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hann teljist hafa ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Kærunefnd hefur jafnframt litið til þeirra tímabundnu erfiðleika sem heimaríki kæranda kann að þurfa að glíma við vegna Covid-19 faraldursins. Kærunefnd telur þá erfiðleika ekki vera þess eðlis að þeir leiði til þess, einir sér eða í samhengi við önnur gögn málsins, að heimilt sé veita kæranda dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða.

Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til ekki eiga við í máli kæranda. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda þangað.

Frávísun og frestur til að yfirgefa landið

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd 22. júlí 2021. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um vernd og dvalarleyfi hér á landi verið synjað og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 43. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Kærandi er við ágæta heilsu. Að mati kærunefndar og með vísan til 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga og þegar litið er til ferðatakmarkana vegna Covid-19 faraldursins teljast 15 dagar hæfilegur frestur til að yfirgefa landið. Í ljósi Covid-19 faraldursins er athygli kæranda vakin á því að Útlendingastofnun getur frestað framkvæmd ákvörðunar með vísan til 2. mgr. 103. gr. laga um útlendinga vegna sérstakra aðstæðna útlendings eða vegna þess að ómögulegt sé að framkvæma ákvörðun að svo stöddu.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinnar kærðu ákvörðunar þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.

Athygli kæranda er vakin á því að samkvæmt 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð:

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest. Lagt er fyrir kæranda að hverfa af landi brott. Kæranda er veittur 15 daga frestur til að yfirgefa landið sjálfviljugur.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed. The appellant is requested to leave the country. The appellant has 15 days to leave the country voluntarily.

Tómas Hrafn Sveinsson

Sindri M. Stephensen Þorbjörg I. Jónsdóttir

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála