Nr. 622/2017 - Úrskurður
KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA
Þann 9. nóvember 2017 er kveðinn upp svohljóðandi
úrskurður nr. 622/2017
í stjórnsýslumáli nr. KNU17090048
Kæra […]
og barns hennar
á ákvörðunum
Útlendingastofnunar
I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild
Þann 25. september 2017 kærði […], fd. […], ríkisborgari […] (hér eftir nefnd kærandi), ákvarðanir Útlendingastofnunar, dags. 7. september 2017, um að synja kæranda og barni hennar, […], fd. […], um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja þeim um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016. Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér ásamt eiginmanni sínum.
Kærandi krefst þess aðallega að kæranda og barni hennar verði veitt staða flóttamanna með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara krefst kærandi þess að þeim verði veitt viðbótarvernd samkvæmt 2. mgr. 37. gr. sömu laga og til þrautavara að henni og barni hennar verði veitt dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.
Fyrrgreindar ákvarðanir eru kærðar á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.
II. Málsatvik og málsmeðferð
Kærandi sótti um alþjóðlega vernd fyrir sig og barn sitt hér á landi þann 27. mars 2017. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun m.a. þann 25. júlí 2017 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðunum dags. 7. september 2017 synjaði Útlendingastofnun kæranda og barni hennar um alþjóðlega vernd ásamt því að synja þeim um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Voru þær ákvarðanir kærðar til kærunefndar útlendingamála þann 25. september 2017. Kærunefnd barst greinargerð kæranda þann 3. október 2017.
Í greinargerð óskaði kærandi eftir að fá að tjá sig við nefndina um efni málsins. Kærunefnd taldi ekki ástæðu til að gefa kæranda kost á að koma fyrir nefndina, sbr. 7. mgr. 8. gr. laga um útlendinga.
III. Ákvörðun Útlendingastofnunar
Við meðferð máls kæranda hjá Útlendingastofnun byggði hún umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að eiginmaður hennar ætti á hættu ofsóknir í heimaríki þeirra vegna þátttöku í […].
Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar var sú að kærandi sé ekki flóttamaður og henni skuli synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi skv. ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.
Í ákvörðun Útlendingastofnunar í máli barns kæranda, kom fram að það væri svo ungt að árum að ekki yrði talið tilefni til að taka viðtal við það. Fram kom að umsókn barns kæranda væri grundvölluð á framburði foreldra þess og þeim hefði verið synjað um alþjóðlega vernd og dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga um útlendinga. Í ákvörðunum foreldra hefði jafnframt verið tekin afstaða til aðstæðna barnsins og hvernig þær aðstæður horfi við einstökum þáttum ákvörðunarinnar. Var það niðurstaða Útlendingastofnunar með vísan til niðurstöðu í máli foreldra þess, að gættum ákvæðum samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, útlendingalaga og barnaverndarlaga, að barni kæranda væri ekki stefnt í hættu með því að fylgja foreldrum sínum til heimaríkis. Barni kæranda var vísað frá landinu.Kæranda var vísað frá landinu á grundvelli d-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvörðunarinnar, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.
IV. Málsástæður og rök kæranda
Í greinargerð kemur fram að kærandi byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á aðstæðum eiginmanns síns. Eiginmaður kæranda hafi starfað fyrir […] í bænum […]. Þar hafi hann aðstoðað […] sem hafi verið […] í bænum. Samkvæmt því sem fram kemur í greinargerð hafi núverandi stjórnvöld, […], reynt að hræða […]. Á meðal þeirra sem hafi viðhaft slíkar hótanir og ofbeldi séu lögreglumenn og almennir borgarar. Af þeirra hálfu hafi eiginmaður kæranda sætt hótunum og ofbeldi vegna pólitískra skoðana hans og þátttöku. Eftir […] hafi eiginmaður hennar sætt reglulegum árásum. Þá hafi verið ráðist á eiginmann kæranda er hann hafi verið á […].
Við árásirnar á eiginmann kæranda hafi sumir árásarmanna klæðst lögreglubúningum en aðrir ekki. Hópurinn sem ráðist hafi á eiginmann kæranda hafi ekki ávallt staðið saman af sömu einstaklingum. Erfitt hafi verið fyrir eiginmann kæranda að átta sig á hverjir árásarmennirnir væru þar sem hann hefði ekki oft séð andlit þeirra. Vegna umræddra árása hafi eiginmaður kæranda ákveðið að draga sig í hlé frá pólitískum störfum. Eiginmaður kæranda geti ekki leitað til lögreglu þar sem lögreglumenn hafi verið á meðal þeirra sem beitt hafi hann ofbeldi. […] sem hann hafi starfað fyrir hafi ítrekað skrifað kvartanir til lögreglu en án árangurs. Í greinargerð er þess getið að afleiðingar þess ofbeldis og hótana sem eiginmaður kærandi hafi þolað séu m.a. erfiðleikar með svefn og að hann vakni ítrekað upp við slæma drauma. Þá þjáist eiginmaður kæranda af […] og hafi þurft að hætta í íþróttum. Eftir þá árás sem hafi átt sér stað þann […] hafi kærandi þjáðst af mikilli streitu og sjúkdómur í […] hennar hafi tekið sig upp á nýju.
Í greinargerð kæranda er fjallað um stöðu mannréttindamála í […]. Kemur þar m.a. fram að helstu vandamál tengd mannréttindum í heimaríki kæranda séu handahófskenndar handtökur, annmarkar á dómskerfinu, veikleikar í opinberum stofnunum, misnotkun af hálfu starfsmanna löggæslustofnana, viðvarandi áhyggjur af spillingu og takmarkað frelsi fjölmiðla. Þá sé ill meðferð á fólki sem sé í haldi lögreglu og fangavarða alvarlegt vandamál. Í […] séu ofbeldisverk gagnvart pólitískum andstæðingum einnig algeng og er vísað til skotárásar á hendur stjórnmálamanni sem átti sér stað stuttu fyrir […]. Jafnframt er tekið fram að í aðdraganda áðurnefndra kosninga hafi […] verið komið fyrir í […].
Samkvæmt því sem fram kemur í greinargerð kæranda sé einnig algengt að stjórnvöld reyni að knésetja andstæðinga sína með fésektum. Ennfremur er vísað til skýrslu Human Rights Watch yfir atburði ársins 2014 og bent á að þar komi fram að tilkynnt hafi verið um árásir á kosningaviðburði á vegum […] í fjölda borga. Er þess einnig getið að […] hafi sætt árásum og þrátt fyrir að fyrir lægi hverjir árásarmennirnir væru hafi ekki verið ákært í málinu. Í því sambandi tekur kærandi m.a. fram að í […] hafi ekki verið komið á fót sjálfstæðri stofnun sem rannsaki glæpi sem framdir séu af lögreglumönnum.
Aðalkrafa kæranda er byggð á því að því að eiginmaður hennar sæti ofsóknum vegna stjórnmálaskoðana og sé því flóttamaður sem eigi rétt á alþjóðlegri vernd, sbr. 1. mgr. 37. gr. og 40. gr. laga um útlendinga. Af því leiði að hún sem maki, og barn þeirra hjóna, eigi einnig rétt á alþjóðlegri vernd, sbr. 2. mgr. 45. gr. laga um útlendinga.
Varakrafa kæranda byggist á því að eiginmaður hennar eigi rétt á viðbótarvernd samkvæmt 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Samkvæmt því beri einnig að veita kæranda og barni hennar alþjóðlega vernd með vísan til 2. mgr. 45. gr. laga um útlendinga.
Til þrautavara fer kærandi fram á dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Samkvæmt greinargerð og gögnum málsins er sú krafa reist á sjónarmiðum um heilsufar kæranda. Kærandi er […] og kveðst glíma við streitu og sjúkdóm í […]. Þá vísar kærandi jafnframt til athugasemda við 74. gr. í greinargerð sem fylgdi með frumvarpi því er síðar varð að lögum um útlendinga um að taka skuli sérstakt tillit til barna hvort sem þau séu fylgdarlaus eða ekki.
Kærandi gerir í greinargerð sinni athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar. Af hálfu kæranda er því mótmælt að kæranda og fjölskyldu hennar standi til boða aðstoð eða vernd […] stjórnvalda. Sé þetta í beinni þversögn við það sem Útlendingastofnun hafi tekið fram í ákvörðun sinni um að mannréttindasamtök hafi áhyggjur af afskiptaleysi […] stjórnvalda varðandi áreiti og ofbeldi gagnvart stjórnmálamönnum […]. Þá er því mati Útlendingastofnunar mótmælt að ekkert hafi fram komið sem gefi tilefni til þess að ætla að kærandi geti ekki leitað sér verndar af hálfu yfirvalda í […]. Tekur kærandi m.a. fram að mikil spilling sé í […]. Telur kærandi að ljóst sé að Útlendingastofnun hafi ekki sinnt rannsóknarskyldu sinni samkvæmt 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993.
V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála
Lagagrundvöllur
Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.
Auðkenni
Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að til að sanna á sér deili hafi kærandi framvísað […] vegabréfi fyrir sig og barn sitt. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi og barn hennar séu […] ríkisborgarar.
Réttarstaða barns kæranda
Staða barna á flótta ræðst af viðeigandi reglum í þjóðarétti og landsrétti. Í 22. gr. samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, sbr. lög nr. 19/2013, segir í fyrsta lagi að aðildarríki skuli gera viðeigandi ráðstafanir til að tryggja að barn sem leiti eftir réttarstöðu sem flóttamaður, eða sem talið sé flóttamaður samkvæmt viðeigandi reglum eða starfsháttum þjóðaréttar eða landslaga, fái, hvort sem það sé í fylgd foreldra eða annarra eða ekki, viðeigandi vernd og mannúðlega aðstoð við að nýta sér þau réttindi sem við eigi og kveðið sé á um í samningnum.
Í 2. mgr. 10. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 segir að ákvarðanir sem varði barn skuli teknar með það sem því sé fyrir bestu að leiðarljósi, því tryggður réttur til að tjá skoðanir sínar í málum sem það varði og tekið tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Í 3. mgr. 25. gr. laga um útlendinga kemur fram að við ákvörðun sem sé háð mati stjórnvalds skuli huga að öryggi barns, velferð þess og félagslegum þroska og möguleika þess til að sameinast fjölskyldu sinni.
Sérstaklega er fjallað um mat stjórnvalda á umsóknum barna um alþjóðlega vernd í 5. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Þar segir að við mat á því hvort barn teljist flóttamaður samkvæmt lögunum skuli það sem barninu sé fyrir bestu haft að leiðarljósi. Við mat á því hvað barni sé fyrir bestu skuli stjórnvöld líta til möguleika barns á fjölskyldusameiningu, öryggis þess, velferðar og félagslegs þroska auk þess sem taka skuli tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Við ákvörðun í máli er varðar hagsmuni barns skuli stjórnvöld taka skriflega afstöðu til þessara atriða.
Almennt er viðurkennt að eðlilegur þroski barns sé best tryggður með því að vernda fjölskylduna. Sé ólögráða barn í fylgd annars eða beggja foreldra sinna eða annars úr fjölskyldunni sem hefur það á framfæri sínu og sá fer fram á réttarstöðu flóttamanns, ber að fara með málin í samræmi við meginregluna um einingu fjölskyldunnar. Ljóst er að barn það sem hér um ræðir er sem hér um ræðir er í fylgd með foreldra sinna og haldast úrskurðir fjölskyldunnar því í hendur.
Landaupplýsingar
Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í […] m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum: […].
Í ofangreindum gögnum kemur fram að stjórnarskrá […] kveður á um jafnrétti allra fyrir lögunum og mismunun á grundvelli kynþáttar, litarháttar, tungumáls, kyns, trúar- og lífsskoðana, stjórnmálaskoðana, þjóðernis, félagslegrar stöðu eða tengsla, uppruna, búsetu eða efnahagslegrar stöðu er refsiverð skv. refsilöggjöf landsins. Umboðsmaður […] hafi verið starfandi í […] frá árinu […]. Umboðsmaðurinn hafi eftirlit með mannréttindum og frelsi borgaranna í […] innan lögsögu ríkisins. Samkvæmt […] stjórnarskrár […] gangi alþjóðasamningar, sem fullgiltir hafa verið af hálfu […], framar landslögum. Svo framarlega sem slíkir samningar gangi ekki gegn stjórnarskrá landsins sé hægt að beita þeim sem hluta af almennri löggjöf.
Þá kemur fram að fyrstu lýðræðislegu stjórnarskiptin í sögu sjálfstæðrar […] hafi átt sér stað í […] þegar […] þáverandi forseti landsins og flokkur hans, […], biðu ósigur í þingkosningum fyrir stjórnarandstæðingnum […] og flokki hans, […]. Þá hafi síðustu þingkosningar í […] að mestu leyti farið vel fram að mati kosningaeftirlitsmanna þrátt fyrir harða kosningabaráttu. Flokkur […] hafi aukið við fylgi sitt. Þá komi fram í ofangreindum gögnum að spilling sé þó nokkur í […] stjórnkerfinu. Yfirvöld hafi hins vegar gripið til ýmissa aðgerða til að sporna við spillingu og hafi miklar framfarir átt sér stað á undanförnum árum, m.a. hafi verið sett á fót sérstök landsáætlun til að sporna við skipulögðum glæpum í landinu fyrir árin 2015-2018.
Samkvæmt ofangreindum gögnum hafa löggæslu- og eftirlitsstofnanir sætt nokkurri gagnrýni fyrir störf sín. Á það m.a. við um lögreglu sem í sumum tilfellum hefur verið ásökuð um beitingu hótana, ofbeldis og að einstaklingar hafi t.d. sætt yfirheyrslum og eða handtökum af tilefnislausu. Þá er tekið fram að meðlimir […] hafi ásakað stjórnvöld um að beita sig pólitískum þrýstingi í ýmsu formi, t.d. með hótunum, handtökum, gæsluvarðhaldi eða öðrum óhóflegum aðgerðum. Jafnframt er bent á að ýmis togstreita hafi ríkt á milli stuðningsmanna ólíkra stjórnmálaflokka svo sem í formi áreitis, hótana og ofbeldis. Dæmi séu um að stjórnvöld hafi sýnt tregðu við að rannsaka atvik af framangreindum toga með fullnægjandi hætti.
Af framangreindum gögnum er þó einnig ljóst að þeir sem telja á sér brotið í […] geti komið fram kvörtun til lögreglu í gegnum síma eða með því að mæta á lögreglustöð og megi þar að auki óska eftir að koma ekki fram undir nafni. Þá kemur fram að lögreglu beri að skrá hverja kvörtun, sama hvers eðlis hún er, og afhenda þeim sem kvartar staðfestingu á að kvörtun hans hafi komist til skila. Kemur einnig fram að hægt sé að koma á framfæri athugasemdum um starfsemi lögreglunnar til innanríkisráðuneytis […]. Í […] lögreglulaga í […] kemur fram að þeir sem telji að lögreglan hafi brotið gegn réttindum sínum geti kært til æðra stjórnvalds eða farið með málið fyrir dómstóla. Þá fari sérstök stofnun sem heyri undir innanríkisráðuneytið […] með rannsókn á málum þegar lögreglan er talin hafa brotið gegn réttindum borgaranna. Sú stofnun hafi heimild til að beita agaviðurlögum. […] hafi hins vegar gagnrýnt þetta fyrirkomulag og bendi m.a. á að stjórnvöld hafi ekki alltaf rannsakað málin með fullnægjandi hætti.
Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Til að teljast flóttamaður hér á landi þarf kærandi að sýna fram á að aðstæður hans séu slíkar að þær falli undir 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. flóttamannasamning Sameinuðu þjóðanna, eða 2. mgr. 37. gr. sömu laga. Kærandi byggir ástæður flótta síns á því að eiginmaður hennar verði fyrir ofsóknum í heimaríki sínu vegna stjórnmálaskoðana.
Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:
Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.
Í 38. gr. útlendingalaga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:
Ofsóknir skv. 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.
Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.
Í 4. mgr. 38. gr. kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:
a. ríkið,
b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,
c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök skv. b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.
Almennt ber að telja ótta umsækjanda um alþjóðlega vernd ástæðuríkan ef hann getur á nægilega skýran hátt sýnt fram á að áframhaldandi dvöl í heimaríki sé honum óbærileg af ástæðum sem tilgreindar eru í 1. mgr. 37. gr. eða yrði óbærileg af sömu ástæðum ef hann sneri aftur. Hugtakið „ástæðuríkur ótti við ofsóknir“ inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á að hann hafi þegar orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við slíkar ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis nema talið verði að miklar líkur séu á því að slíkar ofsóknir yrðu ekki endurteknar, t.d. þar sem aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki, verður umsækjandinn a.m.k. að sýna fram á að ákveðnar líkur séu á að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra.
Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kæranda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2011). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).
Kærandi byggir umsókn sína um alþjóðlega vernd á umsókn eiginmanns síns sem kveðst hafa orðið fyrir ofsóknum af hálfu lögreglumanna og almennra borgara í […] vegna þátttöku í […]. Eiginmaður kæranda var í viðtali hjá Útlendingastofnun spurður um nánari deili á þeim aðilum sem hann kvað hafa beitt hann hótunum og ofbeldi. Eiginmaður kæranda útskýrði m.a. að sá hópur hefði ekki alltaf staðið saman af sömu einstaklingum og þá hefði á köflum verið erfitt að bera kennsl á tiltekna einstaklinga. Aðspurður kvaðst eiginmaður kæranda ekki hafa leitað til lögreglu vegna umræddra árása þar sem hann hafi talið hluta árásarmannanna vera lögreglumenn og að hann óttist að lögreglan gæti sett á sig fíkniefni og síðan dæmt sig í fangelsi. Eiginmaður kæranda hefur lagt fram ýmis gögn með umsókn sinni, þ.m.t. myndbandsupptöku sem hann kveður sýna árás sem hann hafi orðið fyrir. Kærunefnd hefur farið yfir myndbandsupptökuna sem og önnur gögn málsins. Kærunefnd telur framlagt myndband, að teknu tilliti til mats kærunefndar á trúverðugleika þess, ekki styðja við frásögn kæranda og eiginmanns hennar um að hann hafi orðið fyrir raunverulegu líkamlegu ofbeldi eða eigi slíkt á hættu.Í viðtali hjá Útlendingastofnun lýsti kærandi því m.a. yfir að hún hefði sjálf ekki orðið fyrir ofbeldi eða hótunum en óttaðist þó stjórnvöld og lögreglu sem gætu beitt sig ofbeldi eða sett sig í lífshættu.
Kærandi og barn hennar hafi orðið vitni að því er nokkrir menn hafi ráðist á eiginmann hennar og eftir það atvik hafi kærandi glímt á ný við vandamál tengd […]. Það ofbeldi sem eiginmaður kæranda hafi sætt hafi jafnframt fengið nokkuð á barn kæranda sem í kjölfarið hafi átt erfitt með að treysta fólki.
Kærunefnd telur að leggja megi til grundvallar að eiginmaður kæranda hafi tekið þátt í pólitísku starfi […]. Þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér benda ekki til þess að almennir þátttakendur í pólitísku starfi […] eigi á hættu ofsóknir í […] í skilningi 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga. Þau gögn sem kærandi hefur lagt fram gefa heldur ekki til kynna, að teknu tilliti til trúverðugleika þeirra, að kærandi eða fjölskylda hennar hafi orðið fyrir eða eigi yfir höfði sér ofsóknir af hálfu yfirvalda í […] vegna stjórnmálaþátttöku eiginmanns kæranda. Í því sambandi hefur kærunefnd jafnframt haft hliðsjón af stöðu eiginmanns kæranda í umræddum stjórnmálaflokk. Kærunefnd útilokar þó ekki að í einhverjum mæli kunni kærandi að hafa sætt áreiti, hótunum eða jafnvel ofbeldi af hálfu […] lögreglumanna. Gögn málsins styðja hins vegar ekki við þá skoðun kæranda eða eiginmanns hennar að þeirri háttsemi megi jafna við ofsóknir sem […] stjórnvöld standi fyrir. Kærunefnd telur því að kærandi hafi ekki sýnt fram á með nægilega skýrum hætti að hún eða eiginmaður hennar hafi ástæðuríkan ótta við að verða fyrir athöfnum sem taldar verða til ofsókna í skilningi 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga.
Þá benda þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér til þess að almennt geti ríkisborgarar […] sem telji að á réttindum sínum hafi verið brotið leitað aðstoðar og verndar yfirvalda þar í landi og fengið lausn sinna mála. Þá sé til staðar kerfi í […] sem þeir geti leitað til sem telji sig hafa verið beitta órétti af lögreglu. Hægt sé m.a. að leita til stofnunar sem heyri undir innanríkisráðuneyti landsins sem og umboðsmanns. Af þeim gögnum sem kærunefndin hefur tekið til skoðunar má ráða að þessi úrræði séu almennt raunhæf og árangursrík þó svo að úrbóta sé enn þörf að mati umboðsmanns og frjálsra félagasamtaka í landinu. Fyrir liggur að kærandi hefur ekki leitað til lögreglu í heimaríki vegna framangreindra atvika og engin gögn liggja fyrir sem benda til þess að kærandi geti ekki nýtt sér þá vernd sem […] yfirvöld veita almennt borgurum sínum. Kærunefnd telur því að ekki hafi verið sýnt fram á að stjórnvöld geti ekki eða vilji ekki veita kæranda og barni hennar viðeigandi vernd, m.a. með því að ákæra eða refsa fyrir athafnir sem gætu falið í sér ofsóknir, sbr. 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga.
Við þetta mat hefur kærunefnd, í samræmi við 5. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, litið sérstaklega til hagsmuna barns kæranda og telur að öryggi þess, velferð og félagslegum þroska sé ekki hætta búin fylgi það foreldrum sínum til heimaríkis þeirra. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi og barn hennar uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamenn hér á landi.
Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.
Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kæranda telur kærunefndin að aðstæður kæranda og barns hennar þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefndin því ljóst að kærandi og barn hennar uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. útlendingalaga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamenn hér á landi.
Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga
Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi og barn hennar uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga eiga þau ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 6. mgr. 37. gr. laga um útlendinga skal stjórnvald sem kemst að því að ákvæði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laganna eigi ekki við um útlending að eigin frumkvæði taka til skoðunar hvort veita eigi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. sömu laga. Þrátt fyrir að orðalag 1. mgr. 74. gr. kveði ekki með skýrum hætti á um veitingu dvalarleyfis, má skilja af athugasemdum með frumvarpi til laga um útlendinga nr. 80/2016, fyrirsögn greinarinnar og af 6. mgr. 37. gr. laganna að það hafi þó verið ætlunin með ákvæðinu. Kærunefnd telur því rétt að túlka ákvæðið sem heimild til veitingar dvalarleyfis þegar skilyrði þess eru uppfyllt.
Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga má líta til mannúðarsjónarmiða ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.
Í athugasemdum við 74. gr. frumvarps til laga um útlendinga kemur fram að í samræmi við ákvæði alþjóðlegra skuldbindinga og almennra laga sé lagt til að tekið sé sérstakt tillit til barna, hvort sem um er að ræða fylgdarlaus börn eða önnur börn. Í því ljósi og með hliðsjón af meginreglunni um að það sem barni er fyrir bestu skuli hafa forgang þegar teknar eru ákvarðanir um málefni þess, sbr. jafnframt 2. mgr. 10. gr. og 3. mgr. 25. gr. laga nr. 80/2016, telur kærunefnd að við mat á því hvort skilyrði 1. mgr. 74. gr. laganna séu fyrir hendi skuli taka sérstakt tillit til þess ef um barn er að ræða og skuli það sem er barni fyrir bestu haft að leiðarljósi við ákvörðun.
Þá er einnig greint frá því í athugasemdum við 74. gr. í greinargerð með frumvarpi til laga um útlendinga að með erfiðum almennum aðstæðum að öðru leyti sé einnig vísað til alvarlegra aðstæðna í heimaríki og væri þar oft um að ræða viðvarandi mannréttindabrot í ríkinu eða þá aðstöðu að yfirvöld veiti ekki þegnum sínum vernd gegn ofbeldisbrotum eða glæpum. Kærandi kveður sig og eiginmann sinn ekki geta leitað aðstoðar […] yfirvalda vegna ofbeldis og hótana sem eiginmaður kæranda sæti vegna þátttöku hans í stjórnmálastarfi. Svo sem fram hefur komið metur kærunefnd það svo, á grundvelli fyrirliggjandi gagna, að kæranda og eiginmanni hennar standi til boða úrræði í heimaríki sem feli í sér viðeigandi vernd.
Kærandi kom hingað til lands ásamt eiginmanni sínum og barni. Í viðtali hjá Útlendingastofnun kvaðst kærandi vera við góða líkamlega heilsu. Í greinargerð kæranda til Útlendingastofnunar var hins vegar vakin athygli á að kærandi og eiginmaður hennar ættu […] og að kærandi hefði þjáðst af mikilli streitu með þeim afleiðingum að sjúkdómur í […] hennar hefði tekið sig upp að nýju. Af ákvörðun Útlendingastofnunar verður ekki séð að stofnunin hafi grennslast nánar fyrir um […] kæranda t.d. í þeim tilgangi að meta hvort kærandi gæti talist vera í viðkvæmri stöðu og gæti af þeim sökum haft einhverjar sérþarfir, sbr. 6. tölul. 3. gr. og 1. mgr. 25. gr. laga um útlendinga. Í greinargerð til kærunefndar hefur kærandi vakið sérstaka athygli á […] sinni og tekið fram að hún falli undir skilgreiningu 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga um einstaklinga í viðkvæmri stöðu. Í þeirri skilgreiningu er m.a. vísað til […].
Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga kemur fram að með ríkri þörf á vernd af heilbrigðisástæðum sé m.a. miðað við að um skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm sé að ræða og meðferð við honum væri aðgengileg hér á landi en ekki í heimaríki viðkomandi. Í þessu sambandi kemur jafnframt fram að meðferð teljist ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur er hér átt við þau tilvik þar sem meðferð sé til í heimaríkinu en viðkomandi eigi ekki rétt á henni. Þá kunna að falla undir 1. mgr. 74. gr. mjög alvarlegir sjúkdómar sem ekki teljast lífshættulegir, svo sem ef sýnt þykir að þeir muni valda alvarlegu óbætanlegu heilsutjóni eða óbærilegum þjáningum. Ef um langvarandi sjúkdóm sé að ræða væru ríkari verndarsjónarmið fyrir hendi ef sjúkdómur væri á lokastigi. Jafnframt væri rétt að líta til þess hvort meðferð hafi hafist hér á landi og ekki væri læknisfræðilega forsvaranlegt að rjúfa meðferð, sem og til atriða sem varði félagslegar aðstæður útlendings og horfur hans.
Í greinargerð kæranda til kærunefndar er tekið fram að kærandi sé […], hún glími við heilsufarsvandamál og ekki sé ljóst hvort hún þoli flutning til heimalands. Var þess getið að talsmaður kæranda hefði óskað eftir gögnum vegna heilsufars kæranda. Á meðal gagna málsins er læknabréf, dags. […], þar sem fram kemur að kærandi sé greind með […] og hafi verið í góðu eftirliti í sínu heimalandi og hitt […] á 2-3 mánaða fresti síðastliðin 4 ár. Þá er tekið fram að kæranda finnist sem […] hafi aðeins stækkað. Með tölvupósti til kærunefndar, dags. […], vísaði talsmaður kæranda til heilbrigðisástæðna, 74. gr. laga um útlendinga og athugasemda við það ákvæði sem fylgdu í greinargerð með síðastnefndu frumvarpi. Með þeim tölvupósti fylgdi samskiptaseðill frá Heilsugæslu Keflavíkur, dags. […], þar sem m.a. kemur fram að kærandi sé […] og við skoðun hafi sést roði á hálsi. Í öðrum samskiptaseðli frá sömu heilsugæslu, dags. […], er tekið fram að kærandi sé […], […] og sé í eftirliti. Þá er skráð að kæranda finnist erfitt að ferðast vegna […]. Í samráði við heimilislækni fékk kærandi ávísaðan nefúða.
Af gögnum málsins verður ekki annað af ráðið en að kærandi og barn hennar séu að öðru leyti við góða líkamlega heilsu og að kærandi geti fengið heilbrigðisþjónustu í heimaríki sínu. Þá sé andleg heilsa þeirra sæmileg. Kærandi glími þó við streitu auk þess sem kærandi kveður að barn hennar hafi átt erfitt með að treysta fólki eftir að hafa orðið vitni að árás á föður sinn. Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild, með hliðsjón af aðstæðum kæranda og barns hennar í heimaríki, er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að hún og barn hennar hafi ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda og barns hennar í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri kæranda og barni hennar dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Við þetta mat hefur það sem barninu er fyrir bestu verið haft að leiðarljósi, sbr. 2. mgr. 10. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016.
Bann við endursendingu skv. 42. gr. laga um útlendinga
Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.
Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til eigi ekki við í máli kæranda og barns hennar. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda og barns hennar þangað.
Athugasemdir við ákvörðun og málsmeðferð Útlendingastofnunar
Eins og komið hefur fram hefur kærandi í greinargerð sinni haft uppi athugasemdir og mótmæli við hina kærðu ákvörðun Útlendingastofnunar. Hefur kærandi vísað til 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og bent á að Útlendingastofnun hafi ekki fullnægt rannsóknarskyldu sinni.
Samkvæmt 10. gr. stjórnsýslulaga skal stjórnvald sjá til þess að mál sé nægilega upplýst áður en ákvörðun er tekin í því og afla í því skyni nauðsynlegra upplýsinga. Mál telst nægilega rannsakað þegar þeirra upplýsinga hefur verið aflað sem nauðsynlegar eru til þess að hægt sé að taka efnislega rétta ákvörðun í því. Um frekari afmörkun á því hversu ítarlega beri að rannsaka mál, ber m.a. að líta til þess hversu mikilvægt það er. Því tilfinnanlegri eða meira íþyngjandi sem stjórnvaldsákvörðun er, þeim mun strangari kröfur verður að gera til rannsóknar á þeim atvikum sem leiða til niðurstöðunnar. Markmið rannsóknarreglunnar er að tryggja að stjórnvaldsákvarðanir verði bæði löglegar og réttar. Í þeim tilvikum þegar ákvörðun stjórnvalds byggist á mati verður að afla þeirra upplýsinga sem nauðsynlegar eru svo hægt sé að beita þeim sjónarmiðum sem ætlunin er að byggja stjórnvaldsákvörðun á. Í 22. gr. stjórnsýslulaga kemur fram krafa um að ákvarðanir stjórnvalds sé rökstuddar með fullnægjandi hætti og í 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga kemur fram að Útlendingastofnun skuli af sjálfsdáðum afla nauðsynlegra og aðgengilegra upplýsinga vegna málsmeðferðar umsóknar um alþjóðlega vernd.
Af ákvörðun Útlendingastofnunar verður lesið að stofnunin hafi kynnt sér gögn opinberra stofnana og frjálsra félagasamtaka um heimaríki kæranda og talið, á grundvelli þeirra gagna, að hún geti leitað aðstoðar […] yfirvalda vegna aðstæðna sinna. Að mati kærunefndar hefur ekkert komið fram í málinu sem bendir til þess að skort hafi á að nauðsynlegar upplýsingar lægju fyrir um ástand í heimaríki kæranda, við ákvörðunartöku hjá Útlendingastofnun. Í því sambandi er tekið fram að kærunefnd hefur yfirfarið þau gögn sem aflað var við rekstur málsins, svo og skýrslur opinberra stofnana, og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun. Það er því mat kærunefndar að málsmeðferð Útlendingastofnunar í máli kæranda hafi verið í samræmi við 10. og 22. gr. stjórnsýslulaga og 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga.
Frávísun og frestur til að yfirgefa landið
Kærunefnd telur með vísan til atvika máls að rétt sé að vísa kæranda frá landinu á grundvelli d-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga. Kærandi og barn hennar eru við ágæta heilsu og koma frá öruggu upprunaríki. Að mati kærunefndar og með vísan til 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga teljast 15 dagar hæfilegur frestur til að yfirgefa landið.
Samantekt
Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinna kærðu ákvarðana þykir rétt að staðfesta ákvarðanir Útlendingastofnunar í málum kæranda og barns hennar með þeirri breytingu að kærandi og barn hennar skulu hafa 15 daga til að yfirgefa landið.
Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.
Úrskurðarorð
Ákvarðanir Útlendingastofnunar eru staðfestar með þeirri breytingu að lagt er fyrir kæranda og barn hennar að hverfa af landi brott innan 15 daga frá birtingu þessa úrskurðar.
The decisions of the Directorate of Immigration are affirmed with the amendment that the appellant and her child shall leave Iceland within 15 days of the notification of this decision.
Hjörtur Bragi Sverrisson
Anna Tryggvadóttir Pétur Dam Leifsson