Greiðsluafkoma ríkissjóðs í janúar 2001. Greinargerð 21. febrúar 2001
Nú liggja fyrir tölur um afkomu ríkissjóðs í janúar 2001. Uppgjörið hér á eftir sýnir sjóðshreyfingar og er sambærilegt við almenn sjóðsstreymisyfirlit. Tölurnar eru því ekki sambærilegar við ríkisreikning eða fjárlög ársins sem eru sett fram á rekstrargrunni.
Heildaryfirlit
Samkvæmt þessum tölum nam handbært fé frá rekstri 1,8 milljörðum króna. Þessi niðurstaða er rúmlega 700 milljónum króna hagstæðari en áætlanir gerðu ráð fyrir. Hins vegar er útkoman tæplega 3 milljörðum króna lakari en í fyrra sem stafar af sambærilegri hækkun gjalda milli ára. Hér er þó fyrst og fremst um hliðrun milli mánaða að ræða sem væntanlega gengur til baka. Hreinn lánsfjárafgangur nam aðeins rúmum 100 milljónum króna, samanborið við 9,5 milljarða afgang í fyrra. Þessi niðurstaða er um 900 milljónum króna hagstæðari en áætlanir gerðu ráð fyrir. Skýringin á minni afgangi en í fyrra er, auk fyrrnefndra skýringa, sú að í janúar í fyrra voru greiddir um 5,5 milljarðar króna vegna sölu ársins 1999 á hlutabréfum í ríkisbönkunum. Nýjar lántökur námu 3,4 milljörðum króna en afborganir aðeins 0,5 milljörðum. Auk þess voru 1.250 milljónir króna greiddar sérstaklega til Lífeyrissjóðs starfsmanna ríkisins til að grynnka á framtíðarskuldbindingum ríkissjóðs. Greiðsluafkoma ríkissjóðs var því jákvæð um 1,8 milljarð
a króna, samanborið við 11,8 milljarða í janúar 2000. Skýringar á minni afgangi eru þær sömu og hér hafa verið nefndar að framan.
Greiðsluafkoma ríkissjóðs í janúar
(Í milljónum króna)
(Í milljónum króna)
 |
1998 |
1999 |
2000 |
2001 |
| Innheimtar tekjur................................................ |
10.229 |
13.737 |
17.398 |
17.579 |
| Greidd gjöld........................................................ |
10.969 |
11.225 |
12.651 |
15.748 |
| Handbært fé frá rekstri..................................... |
-740 |
2.512 |
4.747 |
1.831 |
|
|
|
|
|
| Fjármunahreyfingar......................................... |
960 |
-1.699 |
4.239 |
-1.693 |
|
|
|
|
|
| Hreinn lánsfjárjöfnuður................................. |
220 |
813 |
8.985 |
138 |
|
|
|
|
|
| Afborganir lána................................................ |
-425 |
-502 |
-158 |
-447 |
| Innanlands....................................................... |
-425 |
-188 |
-158 |
-447 |
| Erlendis............................................................ |
0 |
-314 |
0 |
0 |
|
|
|
|
|
| Greiðslur til LSR og LH.................................... | |
|
-500 |
-1.250 |
|
|
|
|
|
| Lánsfjárjöfnuður, brúttó.................................. |
-205 |
311 |
8.828 |
-1.559 |
|
|
|
|
|
| Lántökur........................................................... |
1.503 |
-2.063 |
3.030 |
3.369 |
| Innanlands....................................................... |
1.503 |
-2.088 |
2.984 |
3.370 |
| Erlendis............................................................ |
0 |
25 |
46 |
-1 |
|
|
|
|
|
| Greiðsluafkoma ríkissjóðs............................. |
1.298 |
-1.752 |
11.858 |
1.810 |
Tekjur
Heildartekjur ríkissjóðs í janúar 2001 námu um 17S milljarði króna, tæplega S milljarði undir áætlun. Hækkunin frá því í janúar í fyrra nemur aðeins tæplega 200 milljónum króna, eða rúmu 1%, og skatttekjur dragast saman um svipað hlutfall. Meginskýringin á þessari litlu hækkun er sú að innheimta nokkurra tekjuliða virðist hafa hliðrast milli janúar og febrúar.
Tekjur ríkissjóðs í janúar
(Í milljónum króna)
(Í milljónum króna)
|
|
|
|
|
Breyting frá |
fyrra |
ári,% |
|
1998 |
1999 |
2000 |
2001 |
1999 |
2000 |
2001 |
| Skatttekjur í heild............................... |
9,787 |
13,177 |
16,767 |
16,638 |
34.6 |
27.2 |
-0.8 |
| Skattar á tekjur og hagnað............. |
5,650 |
5,427 |
8,086 |
8,830 |
-3.9 |
49.0 |
9.2 |
| Tekjuskattur einstaklinga................. |
3,406 |
3,895 |
4,429 |
4,575 |
14.4 |
13.7 |
3.3 |
| Tekjuskattur lögaðila...................... |
240 |
156 |
262 |
510 |
-35.0 |
67.9 |
94.7 |
| Skattur á fjármagnstekjur................. |
2,004 |
1,376 |
3,395 |
3,745 |
-31.3 |
146.7 |
10.3 |
| Tryggingargjöld................................ |
1,468 |
1,655 |
1,811 |
1,805 |
12.7 |
9.4 |
-0.3 |
| Eignarskattar.................................... |
419 |
390 |
538 |
601 |
-6.9 |
37.9 |
11.7 |
| Skattar á vöru og þjónustu.............. |
2,230 |
5,688 |
6,312 |
5,375 |
155.1 |
11.0 |
-14.8 |
| Virðisaukaskattur............................. |
375 |
3,025 |
3,208 |
3,152 |
706.7 |
6.0 |
-1.7 |
| Aðrir óbeinir skattar......................... |
1,854 |
2,663 |
3,101 |
2,224 |
43.6 |
16.4 |
-28.3 |
| Þar af: | |
|
|
|
|
|
|
| Vörugjöld af ökutækjum................. |
163 |
395 |
370 |
248 |
142.3 |
-6.3 |
-33.0 |
| Vörugjöld af bensíni....................... |
596 |
552 |
569 |
550 |
-7.4 |
3.1 |
-3.3 |
| Þungaskattur.................................. |
308 |
427 |
485 |
259 |
38.6 |
13.6 |
-46.6 |
| Áfengisgjald og hagnaður ÁTVR.. |
336 |
487 |
738 |
391 |
44.9 |
51.5 |
-47.0 |
| Annað............................................. |
451 |
802 |
939 |
776 |
77.8 |
17.1 |
-17.4 |
| Aðrir skattar...................................... |
20 |
17 |
20 |
27 |
-15.0 |
17.6 |
35.0 |
| Aðrar tekjur........................................ |
441 |
561 |
631 |
940 |
27.2 |
12.5 |
49.0 |
| Tekjur alls........................................... |
10,229 |
13,737 |
17,398 |
17,579 |
34.3 |
26.7 |
1.0 |
Helstu breytingar frá fyrra ári eru þær að tekjuskattur lögaðila nær tvöfaldast. Það skýrist fyrst og fremst af minni innheimtu á síðasta ári en gert var ráð fyrir, enda voru tæpir 2 milljarðar króna útistandandi í lok ársins. Tekjuskattar einstaklinga hækka lítilsháttar milli ára, eða um 3%, og fjármagnstekjuskattur um 10%. Tryggingagjald er hins vegar nánast óbreytt milli ára.
Mesta breytingin kemur fram í veltusköttum, þ.e. sköttum á vörur og þjónustu, en þeir lækka um 900 milljónir króna frá sama tíma í fyrra. Hér gætir annars vegar áhrif minni bílainnflutnings og þar með minni tekna af vörugjaldi af bifreiðum. Hins vegar eru tekjur vegna bifreiðaskatta, þungaskatts, bifreiðagjalda og gjalda af áfengi og tóbaki tæplega 600 milljónum króna lægri nú en í fyrra. Hér er þó greinilega um hliðrun milli mánaða að ræða fremur en varanlega lækkun.
Tekjur af virðisaukaskatti lækka einnig lítillega milli ára. Skýringin liggur fyrst og fremst í því að endurgreiðslur virðisaukaskatts hafa aukist um tæplega 300 milljónir króna frá því í janúar í fyrra. Innheimta virðisaukaskatts af innflutningi hefur hins vegar aukist um 200 milljónir króna milli ára, eða um 5%.
Gjöld
Heildargreiðslur ríkissjóðs námu um 15,8 milljörðum króna í janúar og hækka um 3,1 milljarð frá fyrra ári. Greiðslunar eru 1,1 milljarði innan áætlunar fjárlaga. Þar sem tímabilið til umfjöllunar er aðeins einn mánuður má gera ráð fyrir því að töluverð frávik skýrist af tilfærslu milli mánaða.
Útgjöld til almennra mála, en þar falla undir æðsta stjórn ríkisins, dómgæsla, löggæsla o.fl., lækka samtals um 7,5% milli ára. Þannig lækka greiðslur til Alþingis og verkefna forsætisráðuneytis frá fyrra ári, auk þess sem afturvirk launahækkun lögreglumanna sem kom til greiðslu í janúar 2000 hefur áhrif á samanburð milli ára.
Gjöld ríkissjóðs janúar
(Í milljónum króna)
(Í milljónum króna)
|
|
|
|
Breyting | í % |
|
1999 |
2000 |
2001 |
1999-2000 |
2000-2001 |
| Almenn mál......................................... |
967 |
1.577 |
1.458 |
63,1 |
-8,2 |
| Almenn opinber mál............................ |
- |
1.019 |
965 |
- |
-5,3 |
| Löggæsla og öryggismál..................... |
- |
558 |
494 |
- |
-11,5 |
| Félagsmál............................................ |
7.195 |
7.099 |
8.608 |
-1,3 |
21,3 |
| Þar af: Fræðslu- og menningarmál......... |
- |
1.631 |
2.404 |
- |
47,4 |
| Heilbrigðismál............................ |
- |
2.986 |
3.315 |
- |
11,0 |
| Almannatryggingamál................. |
- |
2.161 |
2.513 |
- |
16,3 |
| Atvinnumál.......................................... |
1.648 |
1.838 |
2.879 |
11,5 |
56,6 |
| Þar af: Landbúnaðarmál......................... |
- |
761 |
1.410 |
- |
2,7 |
| Samgöngumál.............................. |
- |
694 |
735 |
- |
8,5 |
| Vaxtagjöld............................................ |
768 |
1.391 |
1.755 |
81,1 |
26,2 |
| Önnur útgjöld..................................... |
646 |
746 |
1.047 |
15,5 |
40,3 |
| Gjöld alls............................................. |
11.225 |
12.651 |
15.748 |
12,7 |
24,5 |
Rúmlega helmingur af útgreiðslum í janúar rann til ýmissa félagsmála, svo sem fræðslu- menningar-, heilbrigðis- og tryggingamála. Útgjöld til þessa málaflokks hækka í heild um 20% milli ára. Þar vegur langþyngst 60% hækkun til fræðslumála sem skýrist nær alfarið af tilfærslu milli mánaða. Tilfærslur koma fram sem hækkun greiðslna til Háskóla Íslands, Lánasjóðs íslenskra námsmanna, og styrkir vegna jöfnunar á námskostnaði. Auk þess hækkar innheimta afnotagjalds Ríkisútvarpsins, sem sýnd er sem framlag til stofnunarinnar á gjaldahlið fjárlaga. Greiðslur til heilbrigðismála hækka um 11% og til almannatrygginga um 16%, en þar er aftur að mestu leyti um tilfærslu milli mánaða að ræða sem kemur fram í bættri greiðslustöðu Tryggingarstofnunar. Atvinnuleysi er heldur lægra en á sama tíma í fyrra, eða 1,6% á móti 1,8% í janúar í fyrra.
Útgjöld til atvinnumála hækka samtals um 1 milljarð króna, sem er meira en 50% miðað við janúar í fyrra. Mestu munar um uppkaup ríkisins á fullvirðisrétti bænda, en 740 m.kr. greiðsla fór til þess verkefnis í janúar.
Vaxtagreiðslur hækka um 26%, eða tæpar 400 m.kr. sem skýrist nær alfarið af sérstakri innlausn spariskírteina nú í janúar.
Önnur útgjöld hækka um 300 m.kr. milli ára og skýrist af hærri greiðslum til Jöfnunarsjóðs sveitarfélaga.
Lánahreyfingar
Greiðslur fjármunahreyfinga voru 1,7 milljarðar króna en á sama tíma í fyrra námu þær 4,7 milljörðum. Skýring á þessum mun kemur einkum fram í því að á síðasta ári námu innborganir vegna sölu á hlutabréfum í ríkisbönkunum 5,4 milljörðum króna.
Afborganir lána ríkissjóðs námu rúmum 400 m.kr., sem er nær 300 m.kr. hærri fjárhæð en árið áður. Þar ber hæst forinnlausn spariskírteina, en í uppkaupaútboði var tekið tilboðum að fjárhæð 500 m.kr. í spariskírteinaflokk RIKS 02 0401. Innlausnin hækkar afborganir um 350 m.kr. og greidda vexti um 150 m.kr. Uppkaup með þessum hætti beinast að þeim flokkum spariskírteina sem ekki eru nægilega seljanlegir á eftirmarkaði.
Ákveðið hefur verið að ráðstafa hluta lánsfjárafgangs ríkissjóðs til greiðslu lífeyrisskuldbindinga hans hjá Lífeyrissjóði starfsmanna ríkisins. Greiðslur til sjóðsins í janúar námu 1.250 m.kr. samanborið við 500 m.kr. í fyrra.
Lántökur ríkisins námu um 3,4 milljörðum króna, sem er heldur hærra en á síðasta ári. Lántökur eru nær alfarið með sölu ríkisvíxla.