Nr. 171/2019 - Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 171/2019

Þriðjudaginn 3. september 2019

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Kári Gunndórsson lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, móttekinni 2. maí 2019, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 13. mars 2019, um að hafna umsókn hans um atvinnuleysisbætur.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun 23. janúar 2019. Í kjölfarið sendi kærandi skýringar vegna ákvörðunar stofnunarinnar frá 21. nóvember 2018 um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta og innheimta ofgreiddar bætur. Vinnumálastofnun tók mál kæranda fyrir að nýju með tilliti til nýrra gagna og með bréfi stofnunarinnar, dags. 27. febrúar 2019, var kæranda tilkynnt að fyrri ákvörðun stæði óbreytt. Með ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 13. mars 2019, var umsókn kæranda um atvinnuleysisbætur hafnað á grundvelli 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 2. maí 2019. Með bréfi, dags. 3. maí 2019, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst 16. maí 2019. Með bréfi, dags. 17. maí 2019, var greinargerð Vinnumálastofnunar send kæranda til kynningar. Athugasemdir bárust ekki. 

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi krefst þess að ákvörðun Vinnumálastofnunar verði endurskoðuð.

Kærandi greinir frá því að hann sé búinn að vera atvinnulaus í marga mánuði. Staðan sé sú að hann hafi fengið greiddar atvinnuleysisbætur fyrir júní. Í júlí hafi hann fengið samþykki en með tveggja mánaða niðurfellingu. Þá hafi hann ekki gert ráð fyrir neinum pening næstu tvo mánuði og því hafi hann útvegað sér tímabundna vinnu í tvo mánuði. Kærandi hafi talið það vera í lagi þar sem hann ætti ekki að fá greiðslur úr atvinnuleysistryggingarsjóði næstu tvo mánuði.  Hann hafi ráðið sig til vinnu í tvo mánuði og hann hafi unnið þar í júlí og ágúst. Vegna mistaka hjá vinnuveitanda hafi hann óvart fengið greitt fyrir september líka án þess þó að hafa unnið í þeim mánuði. Kærandi hafi samþykkt að hann skyldi hjálpa vinnuveitanda sínum í október í staðinn fyrir launin sem hann hafi fengið fyrir mistök. Á þessum tíma hafi hann skráð sig af atvinnuleysisbótum. Kærandi hafi nú verið launalaus í hálft ár. Hann hafi sótt um óteljandi störf og tekið námskeið [...] til að reyna fjölga störfum við hæfi.

Kærandi kveðst ekki hafa gert neitt rangt. Hann hafi misskilið reglurnar þegar hann hafi séð að hann fengi ekki laun í tvo mánuði. Eftir á að hyggja hefði hann átt að tala við einhvern og spyrja. Þrátt fyrir að hafa greitt skatta allt sitt líf og vegna lítilla mistaka eigi hann ekki rétt á atvinnuleysisbótum og þurfi að vera atvinnulaus án peninga í fleiri mánuði. Hann kveðst aldrei svindla á kerfinu og hafi alltaf gert það sem hann hafi haldið að væri rétt.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar er vísað til þess að lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir. Tilgangur laga um atvinnuleysistryggingar sé að tryggja þeim, sem tryggðir séu og misst hafa fyrra starf sitt, tímabundna fjárhagsaðstoð í þrengingum sínum. Með lögunum sé verið að tryggja stöðu og öryggi fólks í atvinnuleysi. Því sé gert ráð fyrir að hinir tryggðu séu í virkri atvinnuleit þann tíma. Atvinnuleysistryggingar veiti hinum tryggðu fjárhagslegt úrræði í tímabundnu atvinnuleysi sínu.

Mál þetta varði ákvörðun stofnunarinnar um að synja umsókn kæranda um atvinnuleysisbætur með vísan til 61. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, enda hafi hann ekki starfað samfleytt á innlendum vinnumarkaði í að minnsta kosti 24 mánuði.

Í máli þessu liggi fyrir að kærandi hafi fengið greiddar tekjur frá B í júlí, ágúst og september 2018 samhliða því að vera skráður sem umsækjandi um atvinnuleysisbætur. Það hafi orðið til þess að Vinnumálastofnun hafi tekið ákvörðun um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda. Upprunaleg ákvörðun í máli kæranda hafi verið tekin 21. nóvember 2018 og hafi hún grundvallast á 1. mgr. 59. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, sbr. 4. mgr. 61. gr. laganna. Sú ákvörðun hafi verið staðfest með bréfi til kæranda 27. febrúar 2019.

Vinnumálastofnun tekur fram að rík skylda hvíli á þeim sem fái greiðslur atvinnuleysistrygginga frá Vinnumálastofnun að sjá til þess að stofnunin hafi réttar upplýsingar um hagi viðkomandi, sér í lagi þær upplýsingar sem geti ákvarðað rétt aðila til atvinnuleysistrygginga. Í lögum um atvinnuleysistryggingar sé að finna ákvæði þar sem þessi skylda sé ítrekuð. Í 3. mgr. 9. gr. laganna sé tekið fram að sá sem teljist tryggður á grundvelli laganna skuli upplýsa Vinnumálastofnun um allar breytingar sem kunni að verða á högum hans á þeim tíma er hann fái greiddar atvinnuleysistryggingar eða annað það sem kunni að hafa áhrif á rétt hans. Kæranda hefði því átt að vera ljóst að honum bæri skylda til að tilkynna um umræddar tekjur til Vinnumálastofnunar. Þar sem kærandi hafi látið hjá líða að tilkynna stofnuninni fyrir fram um tekjur sínar hafi honum borið að sæta viðurlögum samkvæmt 59. gr. laga nr. 54/2006. Í 2. mgr. 14. gr. laganna sé einnig mælt fyrir um upplýsingaskyldu umsækjenda, en þar segi að atvinnuleitanda beri án ástæðulauss dráttar að tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunni að verða á vinnufærni hans eða aðstæðum. Í athugasemdum með frumvarpi því er varð að lögum nr. 37/2009 segi meðal annars að „láti atvinnuleitandi hjá líða að veita Vinnumálastofnun þessar upplýsingar sem og í þeim tilvikum þegar rangar upplýsingar eru gefnar kemur til álita að beita viðurlögum skv. 59. gr. laganna.“ Af þessum ákvæðum sé ljóst að hinum tryggða beri að tilkynna fyrir fram um tekjur til stofnunarinnar. Á vefsíðu Vinnumálastofnunar sé að finna greinargóðar leiðbeiningar um tilkynningu um tekjur og geti atvinnuleitandi gengið frá slíkum tilkynningum rafrænt í gegnum Mínar síður atvinnuleitenda.

Kæranda beri í samræmi við 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 að endurgreiða Vinnumálastofnun ofgreiddar atvinnuleysisbætur, en samkvæmt ákvæðinu sé stofnuninni skylt að leiðrétta fjárhæð atvinnuleysisbóta og að innheimta þær sem ofgreiddar hafa verið. Í athugasemdum með 39. gr. í frumvarpi því er varð að lögum nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar sé sérstaklega áréttað að leiðrétting eigi við í öllum tilvikum sem kunna að valda því að atvinnuleitandi hafi fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur. Hver sé ástæða þess að atvinnuleitandi hafi fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur hafi með öðrum orðum ekki áhrif á skyldu viðkomandi til að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd hafi verið. Samtals nemi skuld kæranda nú 86.076 kr. sem verði innheimt samkvæmt 2. mgr. 39. gr. laganna.

Mál þetta varði enn fremur ákvörðun stofnunarinnar um að synja umsókn kæranda um atvinnuleysisbætur með vísan til 61. gr. laga um atvinnuleysistryggingar, enda hafi hann ekki starfað samfleytt á innlendum vinnumarkaði í að minnsta kosti 24 mánuði. Vinnumálastofnun hafi hafnað umsókn kæranda um greiðslu atvinnuleysisbóta þann 13. mars 2019.

Af ákvæðinu leiði að komi til þess að atvinnuleitandi sæti viðurlögum í þriðja sinn á sama bótatímabili eða hafi fengið greiddar atvinnuleysisbætur í samtals 24 mánuði eða lengur skuli hann ekki eiga rétt á atvinnuleysisbótum fyrr en hann uppfylli skilyrði 31. gr. laganna. Í 31. gr. komi fram að nýtt tímabil hefjist þegar hinn tryggði sæki að nýju um atvinnuleysisbætur eftir að hafa starfað samfellt á innlendum vinnumarkaði í að minnsta kosti 24 mánuði frá því að hann hafi síðast fengið greiddar atvinnuleysisbætur. Fyrir liggi að kærandi hafi ekki starfað á innlendum vinnumarkaði í sem nemi 24 mánuði frá og með nóvember 2018 þar til hann hafi sótt um atvinnuleysisbætur 23. janúar 2019. Því beri að hafna umsókn hans um atvinnuleysisbætur.

Með vísan til ofangreindra sjónarmiða sé það niðurstaða Vinnumálastofnunar að réttilega hafi verið staðið að ákvörðunun stofnunarinnar um viðurlög og að kærandi skuli ekki eiga rétt til greiðslu atvinnuleysisbóta frá því að hann hafi síðast fengið greiddar atvinnuleysisbætur þar til hann hafi starfað samfellt í 24 mánuði á innlendum vinnumarkaði, sbr. 59. gr. og 4. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

IV.  Niðurstaða

Ágreiningur máls þessa lýtur að ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður bótarétt kæranda í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 59. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar og að innheimta ofgreiddar bætur samkvæmt 2. mgr. 39. gr. laganna. Einnig er ágreiningur um ákvörðun Vinnumálastofnunar að hafna umsókn kæranda um atvinnuleysisbætur á grundvelli 61. gr. laga nr. 54/2006.

Ákvæði 1. mgr. 59. gr. laga nr. 54/2006 er svohljóðandi:

„Sá sem lætur hjá líða að veita nauðsynlegar upplýsingar skv. 14. gr. eða um annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögum þessum skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 4. mgr. Hið sama á við þegar hinn tryggði hefur … látið hjá líða að tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunna að verða á högum hans á því tímabili sem hann fær greiddar atvinnuleysisbætur eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum eða annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögum þessum, sbr. 3. mgr. 9. gr. og 2. mgr. 14. gr. Skal honum jafnframt verða gert að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur skv. 39. gr.“

Ákvæðið ber meðal annars að túlka með hliðsjón af ákvæði 3. mgr. 9. gr. laga nr. 54/2006, en samkvæmt því skal sá sem telst tryggður á grundvelli laganna upplýsa Vinnumálastofnun um allar breytingar sem kunna að verða á högum hans á þeim tíma er hann fær greiddar atvinnuleysisbætur eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum eða annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögum þessum, svo sem um námsþátttöku, tekjur sem hann fær fyrir tilfallandi vinnu og hversu lengi vinnan stendur yfir. Í 2. mgr. 14. gr. laganna kemur einnig fram að hinn tryggði skuli tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunna að verða á vinnufærni hans eða aðstæðum að öðru leyti samkvæmt 1. mgr., án ástæðulausrar tafar. Þá er kveðið á um tilkynningarskyldu til Vinnumálastofnunar um tilfallandi vinnu hins tryggða í 35. gr. a laga nr. 54/2006, en ákvæðið er svohljóðandi:

„Þeim sem telst tryggður samkvæmt lögum þessum ber að tilkynna til Vinnumálastofnunar með að minnsta kosti eins dags fyrirvara um tilfallandi vinnu sem hann tekur á þeim tíma er hann fær greiddar atvinnuleysisbætur skv. 32. eða 33. gr. eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum. Heimilt er þó að tilkynna samdægurs um tilfallandi vinnu enda sé um að ræða tilvik sem er þess eðlis að mati Vinnumálastofnunar að ekki var unnt að tilkynna um hina tilfallandi vinnu fyrr. Í tilkynningunni skulu meðal annars koma fram upplýsingar um hver vinnan er, um vinnustöðina og um lengd þess tíma sem hinni tilfallandi vinnu er ætlað að vara.“

Samkvæmt gögnum máls fékk kærandi greiddar tekjur frá B í júlí, ágúst og september 2018 þegar hann sætti biðtíma á grundvelli 58. gr. laga nr. 54/2006, sbr. ákvörðun Vinnumálastofnunar frá 27. júlí 2018, og tilkynnti stofnuninni ekki um þær  tekjur. Af hálfu kæranda hefur komið fram að hann hafi ekki vitað að hann mætti ekki vinna á biðtímanum, hann hafi misskilið reglur Vinnumálastofnunar. Í fyrrgreindu bréfi Vinnumálastofnunar var tekið fram að hinn tryggði skuli uppfylla skilyrði laga um atvinnuleysistryggingar á viðurlagatímanum. Geri hann það ekki á þeim tíma geti komið til ítrekunaráhrifa samkvæmt 61. gr. laganna. Með hliðsjón af framangreindu telur úrskurðarnefndin að kærandi hefði mátt vita, eða að minnsta kosti haft tilefni til þess að afla sér frekari upplýsinga um skyldur sínar, að honum bæri að tilkynna Vinnumálastofnun sérstaklega um tekjur og tilfallandi vinnu á viðurlagatímanum.

Í ljósi upplýsingaskyldu 3. mgr. 9. gr. og 2. mgr. 14. gr. laga nr. 54/2006 verður fallist á það með Vinnumálastofnun að kærandi hafi brotið gegn skyldum sínum er hann tilkynnti stofnuninni ekki að hann hefði verið í vinnu og fengið tekjur á tilteknu tímabili. Að því virtu bar Vinnumálastofnun að láta kæranda sæta viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 59. gr. laganna.

Mál þetta lýtur einnig að þeirri ákvörðun Vinnumálastofnunar að endurkrefja kæranda um ofgreiddar bætur samkvæmt 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 að fjárhæð 86.076 krónur að meðtöldu 15% álagi vegna fyrrgreindra tekna.

Í 2. mgr. 39. gr. laganna kemur fram að hafi hinn tryggði fengið hærri atvinnuleysisbætur samkvæmt 32. eða 33. gr. laganna en hann átti rétt á samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða af öðrum ástæðum, beri honum að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd var að viðbættu 15% álagi. Hið sama gildi um atvinnuleysisbætur sem hinn tryggði hafi fengið greiddar fyrir tímabil er hann uppfyllti ekki skilyrði laganna. Í sömu málsgrein segir einnig að fella skuli niður álagið samkvæmt málsgreininni færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar.

Ljóst er að kærandi fékk greiddar hærri atvinnuleysisbætur en hann átti rétt á vegna tekna frá B. Ákvæði 2. mgr. 39. gr. er fortakslaust að því er varðar skyldu til að endurgreiða ofgreiddar bætur. Hins vegar skal fella niður 15% álag færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Þar sem kærandi tilkynnti ekki Vinnumálastofnun fyrir fram um starf sitt hjá B er að mati úrskurðarnefndarinnar ekki tilefni til að fella niður álagið.

Með vísan til framangreinds er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að fella niður bótarétt kæranda í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 59. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar og að innheimta ofgreiddar bætur samkvæmt 2. mgr. 39. gr. laganna staðfest.

Mál þetta lýtur enn fremur að þeirri ákvörðun Vinnumálastofnunar að synja umsókn kæranda um atvinnuleysisbætur á grundvelli 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Í 1. mgr. 61. gr. laganna er kveðið á um ítrekunaráhrif fyrri viðurlagaákvarðana. Ákvæðið er svohljóðandi:

„Sá sem hefur sætt viðurlögum skv. 57.–59. gr. eða biðtíma skv. 54. eða 55. gr. og eitthvert þeirra tilvika sem þar greinir á sér stað að nýju á sama tímabili skv. 29. gr. skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að þremur mánuðum liðnum frá þeim degi er ákvörðun Vinnumálastofnunar um ítrekunaráhrif liggur fyrir enda hafi hann fengið greiddar atvinnuleysisbætur skemur en samtals 24 mánuði á sama tímabili skv. 29. gr. Hafi hinn tryggði fengið greiddar atvinnuleysisbætur í samtals 24 mánuði eða lengur á sama tímabili skv. 29. gr. þegar atvik sem lýst er í 1. málsl. á sér stað skal hinn tryggði ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en hann uppfyllir skilyrði 31. gr.“

Samkvæmt gögnum málsins var bótaréttur kæranda felldur niður 21. nóvember 2018 á grundvelli 59. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar. Sú ákvörðun hafði ítrekunaráhrif þar sem kærandi hafði áður sætt viðurlögum, sbr. 4. mgr. 61. gr. laganna. Þegar umsókn barst Vinnumálastofnun 23. janúar 2019 hafði kærandi ekki starfað í 24 mánuði á innlendum vinnumarkaði frá því að hann fékk síðast greiddar atvinnuleysisbætur og hafði því ekki áunnið sér rétt til nýs bótatímabils, sbr. 31. gr. laganna. Vinnumálastofnun bar því að synja umsókn kæranda um atvinnuleysisbætur. Með vísan til framangreinds er ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 13. mars 2019, um að synja kæranda um bætur á grundvelli 61. gr. laga nr. 54/2006 staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 27. febrúar 2019, um að fella niður bótarétt A, í tvo mánuði og innheimta ofgreiddar bætur er staðfest. Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 13. mars 2019, um að hafna umsókn kæranda um atvinnuleysisbætur er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Kári Gunndórsson