Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 437/2020

Miðvikudaginn 20. janúar 2021

A

gegn

Tryggingastofnun ríkisins

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Rakel Þorsteinsdóttir lögfræðingur, Eva Dís Pálmadóttir lögfræðingur og Anna Rut Kristjánsdóttir lögfræðingur.

Með rafrænni kæru, móttekinni 16. september 2020, kærði A til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 12. ágúst 2020 um að samþykkja umsókn hennar um milligöngu um meðlagsgreiðslur frá 1. júlí 2019. 

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Með rafrænni umsókn, móttekinni 15. júlí 2020, sótti kærandi um milligöngu Tryggingastofnunar ríkisins um meðlagsgreiðslur með dóttur sinni frá 5. nóvember 2018. Með bréfi Tryggingastofnunar ríkisins, dags. 12. ágúst 2020, var kæranda tilkynnt um að stofnunin hefði samþykkt að hafa milligöngu um meðlagsgreiðslur til hennar frá 1. júlí 2019.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 16. september 2020. Með bréfi, dagsettu sama dag, óskaði úrskurðarnefnd eftir greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins ásamt gögnum málsins. Með bréfi, dags. 24. september 2020, barst greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins og var hún kynnt kæranda með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 25. september 2020. Gögn bárust frá kæranda 8. október 2020 og voru þau kynnt Tryggingastofnun með bréfi, dags. 9. október 2020. Efnislegar athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Af kæru verður ráðið að kærandi fari fram á að ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins um milligöngu meðlagsgreiðslna verði breytt þannig að upphafstími greiðslna verði 5. nóvember 2018.

Í kæru greinir kærandi frá því að hún hafi sótt um meðlagsúrskurð vegna dóttur sinnar þann 8. maí 2019 þegar ljóst hafi verið orðið að barnsfaðir hennar myndi ekki taka fjárhagslegan þátt í framfærslu barnsins. Þar sem barnsfaðir hennar hafi ekki gert sýslumanni kleift að ná í sig mánuðum saman hafi verið gripið til þess þann X að birta auglýsingu í Lögbirtingablaðinu þar sem skorað hafi verið á hann að bregðast við. Hann hafi ekki gert það. Loks hafi náðst í hann þann 7. maí 2020 þegar hann hafi leitað til sýslumanns sjálfur, þó ekki vegna þessa máls. Honum hafi þá verið sendur tölvupóstur þann 31. janúar 2020 á tölvupóstfang, sem kærandi hafi gefið þeim upp í upphafi, sem hann hafi ekki brugðist við. Hann hafi svo gefið upp það tölvupóstfang þegar hann hafi mætt þannig að ætla megi að hann hafi viljandi ekki brugðist við fyrrnefndum pósti þar sem fram hafi komið að hann hefði 10 daga frest til þess. Sýslumaður hafi sagt sjálfsagt að veita honum lengri frest. Hann hafi þá svarað því til að best væri að ríkið sæi um málið. Hann hafi ekki tekið neinn þátt í framfærslu barnsins og hafi ekki mótmælt þeirri staðhæfingu þótt hann hafi átt þess kost. Þetta komi allt saman fram í úrskurði frá sýslumanni sem kærandi hafi skilað samdægurs og hún hafi fengið hann til Tryggingastofnunar. Reglurnar segi að aðeins megi greiða 12 mánuði aftur í tímann en henni þyki ekki eðlilegt að þetta ferli geti tekið rúmt ár, að því er virðist að geðþótta föður, og að það komi niður á framfærslu barnsins.

III.  Sjónarmið Tryggingastofnunar ríkisins

Í greinargerð Tryggingastofnunar ríkisins segir að kærður sé upphafstími milligöngu meðlags til kæranda.

Með bréfi Tryggingastofnunar, dags. 12. ágúst 2020, hafi verið samþykkt að hafa milligöngu á meðlagi til kæranda með dóttur hennar frá 1. júlí 2019 þar sem ekki væri heimilt að hafa milligöngu á meðlagi lengra en 12 mánuði aftur í tímann. Kærandi hafi óskað eftir greiðslum frá 5. nóvember 2018.

Í 67. gr. barnalaga nr. 76/2003 sé kveðið á um greiðsluskyldu Tryggingastofnunar. Þar segi að Tryggingastofnun sé skylt að greiða rétthafa greiðslna, samkvæmt IV. og IX. kafla, sem búsettur sé hér á landi, samkvæmt dómi, dómsátt, úrskurði sýslumanns eða samningi staðfestum af honum, þó innan þeirra marka sem lög um almannatryggingar setji.

Ákvæði 63. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar kveði á um að hver sá sem fái úrskurð stjórnvalds um meðlag með barni sem hann hafi á framfæri sínu, eða um aðrar greiðslur samkvæmt IX. kafla barnalaga nr. 76/2003, geti snúið sér til Tryggingastofnunar ríkisins og fengið fyrirframgreiðslu meðlags eða annarra framfærsluframlaga samkvæmt úrskurðinum. Í 4. mgr. sömu greinar segi síðan að Tryggingastofnun sé einungis heimilt að greiða meðlag aftur í tímann í allt að 12 mánuði, talið frá byrjun þess mánaðar sem stjórnvaldsúrskurður, staðfestur samningur eða vottorð sýslumanns um að hann hafi veitt viðtöku ósk móður um öflun faðernisviðurkenningar berist stofnuninni.

Í 6. mgr. 63. gr. laga um almannatryggingar segi síðan að heimilt sé að setja reglugerð um framkvæmd greinarinnar. Það hafi verið gert með reglugerð nr. 945/2009 um framkvæmd meðlagsgreiðslna og annarra framfærsluframlaga. 

Í 7. gr. reglugerðarinnar í III. kafla segi að heimilt sé að greiða meðlag í allt að 12 mánuði aftur í tímann, talið frá byrjun þess mánaðar sem gögn samkvæmt 5. gr. berist Tryggingastofnun, þ.e. umsókn og meðlagsákvörðun.

Kærandi hafi sótt um milligöngu Tryggingastofnunar á meðlagi með dóttur sinni með rafrænni umsókn 15. júlí 2020. Kærandi hafi óskað eftir greiðslum í samræmi við úrskurð Sýslumannsins á höfuðborgarsvæðinu, dags. 8. júní 2020, sem hafi borist á sama tíma. Í úrskurðinum komi fram að barnsfaðir kæranda skuli greiða kæranda meðlag með dóttur þeirra frá 5. nóvember 2018 til 18 ára aldurs. 

Samkvæmt ofangreindum laga- og reglugerðarákvæðum sé Tryggingastofnun einungis heimilt að hafa milligöngu um meðlag 12 mánuði aftur í tímann talið frá byrjun þess mánaðar sem nauðsynleg gögn, þ.e. umsókn og meðlagsákvörðun, berist Tryggingastofnun. Þar sem umsókn kæranda og úrskurður Sýslumannsins á höfuðborgarsvæðinu hafi borist Tryggingastofnun í júlí 2020 hafi stofnunin ekki haft heimild til að hafa milligöngu um greiðslu meðlagsins nema frá 1. júlí 2019. Vegna þessara skýlausu ákvæða hafi Tryggingastofnun ekki heimild til að breyta ákvörðun sinni um upphafstíma á milligöngu meðlagsgreiðslna frá 1. júlí 2019.

Að gefnu tilefni beri að taka það fram að ákvörðun Tryggingastofnunar hafi engin áhrif á skyldu barnsföður kæranda samkvæmt úrskurðinum til að greiða kæranda meðlag frá 5. nóvember 2018 og fram að þeim tíma sem Tryggingastofnun hafi hafið milligöngu meðlagsgreiðslanna. Kærandi geti því sótt þær greiðslur samkvæmt almennum reglum úr hendi barnsföður síns.

IV.  Niðurstaða

Mál þetta varðar ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 12. ágúst 2020 um að hafa milligöngu um meðlagsgreiðslur til kæranda frá 1. júlí 2019.

Kveðið er á um greiðsluskyldu Tryggingastofnunar ríkisins í 67. gr. barnalaga nr. 76/2003. Þar segir að Tryggingastofnun ríkisins sé skylt að greiða rétthafa greiðslna samkvæmt IV. og IX. kafla, sem búsettur sé hér á landi, samkvæmt dómi, dómsátt, úrskurði sýslumanns eða samningi staðfestum af honum, þó innan þeirra marka sem lög um almannatryggingar setji.

Samkvæmt 1. mgr. 63. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar getur hver sá sem fær úrskurð um meðlag með barni sem hann hefur á framfæri sínu snúið sér til Tryggingastofnunar ríkisins og fengið fyrirframgreiðslu meðlags eða annarra framfærsluframlaga samkvæmt úrskurðinum. Sama gildir þegar lagt er fram staðfest samkomulag um meðlagsgreiðslur og aðrar greiðslur samkvæmt IX. kafla barnalaga nr. 76/2003. Samkvæmt 4. mgr. 63. gr. laga um almannatryggingar er Tryggingastofnun heimilt að greiða meðlag aftur í tímann allt að 12 mánuði, talið frá byrjun þess mánaðar sem stjórnvaldsúrskurður, staðfestur samningur eða vottorð sýslumanns um að hann hafi veitt viðtöku ósk móður um öflun faðernisviðurkenningar berst stofnuninni, enda eigi þá 4. mgr. 20. gr. laganna ekki við.

Samkvæmt framangreindu ber Tryggingastofnun ríkisins að hafa milligöngu um meðlagsgreiðslur berist beiðni þar um frá meðlagsmóttakanda á grundvelli lögformlegrar meðlagsákvörðunar. Þann 15. júlí 2020 sótti kærandi um milligöngu Tryggingastofnunar um meðlagsgreiðslur með dóttur sinni frá 5. nóvember 2018 í samræmi við úrskurð Sýslumannsins á höfuðborgarsvæðinu, dags. 8. júní 2020. Stofnunin samþykkti milligöngu um meðlagsgreiðslur frá 1. júlí 2019.

Kærandi fer fram á að henni verði greitt meðlag frá 5. nóvember 2018. Samkvæmt 4. mgr. 63. gr. laga nr. 100/2007 um almannatryggingar er Tryggingastofnun einungis heimilt að greiða meðlag aftur í tímann allt að 12 mánuði, talið frá byrjun þess mánaðar sem stjórnvaldsúrskurður, staðfestur samningur eða vottorð sýslumanns um að hann hafi veitt viðtöku ósk móðir um öflun faðernisviðurkenningar berst stofnuninni. Þar sem umsókn kæranda um meðlagsgreiðslur og gögn henni tengd bárust Tryggingastofnun þann 15. júlí 2020 var stofnuninni einungis heimilt að samþykkja umsókn kæranda frá 1. júlí 2019. Engin heimild er í lögum til þess að greiða meðlag lengra en 12 mánuði aftur í tímann.

Að öllu framangreindu virtu er það niðurstaða úrskurðarnefndar velferðarmála að staðfesta ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 12. ágúst 2020 um að hafa milligöngu um meðlagsgreiðslur til kæranda frá 1. júlí 2019.

Úrskurðarnefndin telur rétt að benda kæranda á að hún geti sótt greiðslu meðlags úr hendi barnsföður síns samkvæmt almennum reglum kröfuréttar. Samkvæmt 66. gr. barnalaga má gera fjárnám fyrir meðlagi á grundvelli dóms, dómsáttar eða úrskurðar. Kæranda er því bent á að hún geti leitað aðfarar til tryggingar kröfu sinni á hendur hinum meðlagsskylda í samræmi við lög nr. 90/1989 um aðför.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Tryggingastofnunar ríkisins frá 12. ágúst 2020 um að hafa milligöngu um meðlagsgreiðslur til A, frá 1. júlí 2019, er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Rakel Þorsteinsdóttir