20. janúar 2022 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 29/2022 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Hinn 20. janúar 2022 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 29/2022

í stjórnsýslumáli nr. KNU21110018

Kæra [...]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Hinn 2. nóvember 2021 kærði [...], fd. [...], ríkisborgari Afganistan (hér eftir nefndur kærandi), ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 15. október 2021, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og vísa honum frá landinu.

Þess er krafist að hin kærða ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að stofnuninni verði gert að taka umsókn kæranda til efnismeðferðar hér á landi. Krafan byggir aðallega á 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016, en til vara á 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, sbr. 3. mgr. 36. gr. sömu laga.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi hinn 23. ágúst 2021. Af gögnum málsins er ljóst að kærandi er menntaður verkfræðingur sem hafi unnið hjá byggingarfyrirtæki í Póllandi en við meðferð málsins hefur hann framvísað pólsku dvalarleyfisskírteini með gildistíma frá 12. desember 2019 til 12. febrúar 2022. Kærandi hafi þó misst vinnuna í Póllandi og í kjölfarið verið heimilislaus þar í landi. Þar sem kærandi hafði fengið útgefið dvalarleyfi hjá pólskum stjórnvöldum var hinn 31. ágúst 2021 send beiðni um viðtöku kæranda og umsóknar hans um alþjóðlega vernd til stjórnvalda í Póllandi, sbr. 1. eða 3. mgr. 12. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir nefnd Dyflinnarreglugerðin). Í svari frá pólskum stjórnvöldum, dags. 6. september 2021, samþykktu þau viðtöku kæranda á grundvelli 2. mgr. 12. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar. Útlendingastofnun ákvað hinn 15. október 2021 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að honum skyldi vísað frá landinu. Ákvörðunin var birt fyrir kæranda hinn 19. október 2021 og kærði kærandi ákvörðunina hinn 2. nóvember 2021 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda barst kærunefnd hinn 10. nóvember 2021 ásamt fylgigögnum. Þá bárust viðbótargögn dagana 19. og 25. nóvember og 8. desember 2021.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kemur fram að pólsk stjórnvöld beri ábyrgð á meðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar. Umsóknin yrði því ekki tekin til efnismeðferðar, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, enda fæli flutningur kæranda til Póllands ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. mgr. 36. gr. laganna. Þá taldi Útlendingastofnun að kærandi hefði ekki slík tengsl við Ísland að nærtækast væri að hann fengi hér vernd eða að sérstakar ástæður mæltu annars með því að taka bæri umsókn kæranda til efnismeðferðar, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kæranda var vísað frá landinu, sbr. c-lið 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, og skyldi hann fluttur til Póllands.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Kærandi byggir aðalkröfu sína um að taka skuli mál hans til efnismeðferðar hér á landi vegna sérstakra ástæðna, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga og 32. gr. a reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, með síðari breytingum, á þeirri alvarlegu mismunun sem hann muni verða fyrir í viðtökuríki auk viðkvæmrar stöðu hans og uppruna. Útlendingastofnun hafi ekki metið kæranda í sérstaklega viðkvæmri stöðu í hinni kærðu ákvörðun og gerir kærandi athugasemdir við vinnubrögð og mat Útlendingastofnunar er það varðar. Kærandi hafi við meðferð málsins greint frá tilteknum atburðum í heima- og viðtökuríki og aðstæðum sínum í Póllandi sem hafi haft áhrif á heilsufar hans, s.s. ofbeldi og kynþáttahatur. Kærandi sé í mikilli þörf fyrir geðheilbrigðisþjónustu en slík þjónusta sé takmörkunum háð í Póllandi. Þá gerir kærandi athugasemd við að Útlendingastofnun hafi ekki beðið eftir tilteknum heilsufarsgögnum áður en stofnunin hafi tekið ákvörðun í máli hans og málsmeðferð stofnunarinnar er það varðar. Í ljósi þess að mat Útlendingastofnunar á stöðu kæranda sé haldin verulegum ágöllum telur kærandi að veigamiklar ástæður mæli með því að kærunefnd útlendingamála endurskoði mat stofnunarinnar á einstaklingsbundnum aðstæðum kæranda og viðkvæmri stöðu.

Kærandi fjallar í greinargerð sinni um aðstæður umsækjenda um alþjóðlega vernd í Póllandi en þeir eigi erfitt með að komast inn í landið, sækja um alþjóðlega vernd og fá þjónustu þar í landi. Kærandi vísar til dóms Mannréttindadómstóls Evrópu í máli M.K. o.fl. gegn Póllandi (nr. 40503/17; 42902/17 og 43643/17) frá 23. júlí 2020 máli sínu til stuðnings. Þá fjallar kærandi um takmarkað aðgengi umsækjenda um alþjóðlega vernd að heilbrigðisþjónustu, búsetuúrræði, framfærslu og atvinnu í Póllandi auk þess að fjalla um útlendingaandúð þar í landi og beitingu varðhalds gagnvart umsækjendum um alþjóðlega vernd. Þá fjallar kærandi um sjálfstæði dómstóla í Póllandi og aðstæður þar í landi vegna Covid-19 faraldursins.

Kærandi hefur við meðferð málsins bæði lýst og vísað til heimilda um aðstæður í Póllandi, s.s. varðandi líklega varðhaldsvist, erfiðar aðstæður, örbirgð, einangrun, kynþáttafordóma, skort á aðstoð og stuðningi. Að mati kæranda sé framangreint dæmi um alvarlega mismunun líkt og 32. gr. a reglugerðar um útlendinga kveði á um. Með vísan til þessa beri íslenskum stjórnvöldum skylda til þess að taka mál kæranda til efnismeðferðar hér á landi.

Varakrafa kæranda byggir á því að íslenskum stjórnvöldum beri skylda til þess að taka mál kæranda til efnismeðferðar hér á landi með vísan til 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, sbr. 42. gr. sömu laga. Lýsingar kæranda á aðstæðum í Póllandi komi heim og saman við opinberar heimildir um aðstæður þar í landi, m.a. varðandi fordóma og mismunun. Af framangreindu sé ljóst að kærandi muni standa frammi fyrir hræðilegum aðstæðum í Póllandi og með endursendingu íslenskra stjórnvalda munu þau gerast brotleg við grundvallarreglu þjóðaréttar um bann við endursendingum auk samsvarandi ákvæði íslenskra laga og mannréttindasamninga sem Ísland eigi aðild að, þ.e. lögum um útlendinga, 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, sbr. lög nr. 33/1944 og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Ákvæði 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef krefja má annað ríki, sem tekur þátt í samstarfi á grundvelli samninga sem Ísland hefur gert um viðmiðanir og fyrirkomulag við að ákvarða hvaða ríki skuli fara með beiðni um alþjóðlega vernd sem lögð er fram hér á landi eða í einhverju samningsríkjanna, um að taka við umsækjanda. Í samræmi við samning ráðs Evrópusambandsins og Íslands og Noregs um þátttöku hinna síðarnefndu í framkvæmd, beitingu og þróun Schengen-gerðanna samþykkti Ísland áðurnefnda Dyflinnarreglugerð, sbr. auglýsingu í C-deild Stjórnartíðinda nr. 1/2014.

Í III. kafla Dyflinnarreglugerðarinnar koma fram viðmið, í ákveðinni forgangsröð, um hvaða ríki skuli bera ábyrgð á umsókn um alþjóðlega vernd. Ábyrgð Póllands á umsókn kæranda er byggð á 2. mgr. 12. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar þar sem kærandi hafi fengið útgefna vegabréfsáritun þar í landi. Samkvæmt framansögðu er heimilt að krefja pólsk stjórnvöld um að taka við kæranda, sbr. c-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Aðstæður í Póllandi

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður og málsmeðferð umsókna um alþjóðlega vernd í Póllandi, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:

2020 Country Reports on Human Rights Practices – Poland (United States Department of State, 30. mars 2021);
Amnesty International Report 2020/2021 - Poland (Amnesty International, 7. apríl 2021);
Asylum Information Database, Country Report: Poland (European Council on Refugees and Exiles, uppfært apríl 2021);
Poland 2019: The State of the Judiciary (Amnesty International, 19. nóvember 2019);

Current migrant situation in the EU: Oversight of reception facilities (European Union: European Agency for Fundamental Rights, 22. september 2017);
The Detention of asylum seekers in Europe. Constructed on shaky ground? (European Council on Refugees and Exiles, júní 2017);
ECRI conclusions on the implementation of the recommendations in respect of Poland. Subject to Interim follow-up (European Commission against Racism and Intolerance, 15. maí 2018);
ECRI Report on Poland (fifth monitoring cycle) (European Commission against Racism and Intolerance, 9. júní 2015);
Freedom in the World 2021 – Poland (Freedom House, 3. mars 2021);
Upplýsingar af vefsíðu Mannréttinda- og lýðræðisstofnunar ÖSE (Öryggis- og samvinnustofnunar Evrópu, http://hatecrime.osce.org/poland) og gagnagrunns Evrópuráðsins um flóttamenn og útlaga (http://www.asylumineurope.org/reports/country/poland/statistics);
Victims, suspects, accused: Rights of foreigners in criminal proceedings – a guide (Helsinki Foundation for Human Rights, 18. apríl 2017);
World Report 2020 – European Union (Human Rights Watch, 2020);
World Report 2021 – European Union (Human Rights Watch, 2021);
Upplýsingasíða Johns Hopkins háskólans (https://coronavirus.jhu.edu/map.html, sótt 20. janúar 2022) og
Upplýsingasíða Sóttvarnarstofnunar Evrópu (https://www.ecdc.europa.eu/en/cases-2019-ncov-eueea, sótt 20. janúar 2022).

Í framangreindri skýrslu European Council on Refugees and Exciles (ECRE) kemur fram að einstaklingar geta óskað eftir alþjóðlegri vernd í Póllandi hjá pólsku landamæravörslunni (p. Straz Graniczna). Pólska útlendingastofnunin (p. Szef Urzędu do Spraw Cudzoziemców) tekur ákvarðanir varðandi umsóknir um alþjóðlega vernd. Samkvæmt pólskum lögum skulu ákvarðanir liggja fyrir innan sex mánaða frá því að umsókn var lögð fram. Í undantekningartilfellum er hægt að framlengja þann frest í 15 mánuði. Umsækjendur eiga rétt á viðtali hjá pólsku útlendingastofnuninni og þá skal stofnunin tryggja fullnægjandi túlkaþjónustu. Umsækjendur eiga þá rétt á að fá afrit af skýrslu þar sem allar spurningar og svör umsækjenda koma fram, þótt ekki sé um beint endurrit að ræða. Þó kemur fram að umsækjendur átta sig oft ekki á mikilvægi viðtalsins, m.a. að þeir skuli gera ítarlega grein fyrir umsókn sinni og hvernig svör þeirra eru rituð í skýrsluna. Ákvarðanir pólsku útlendingastofnunarinnar eru kæranlegar til kærunefndar (p. Rada do Spraw Uchodźców). Úrskurði nefndarinnar er þá hægt að bera undir stjórnsýsludómstól (p. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie), um lagaleg atriði, og dómum hans er hægt að áfrýja til áfrýjunardómstóls (p. Naczelny Sąd Administracyjny). Umsækjendur um alþjóðlega vernd eiga almennt ekki rétt á gjaldfrjálsri lögfræðiaðstoð á fyrsta stjórnsýslustigi umfram leiðbeiningar frá starfsfólki útlendingastofnunar en slík aðstoð á að vera í boði þegar ákvarðanir eru kærðar til kærunefndar, lögum samkvæmt. Heimildir bera með sér að erfitt geti verið að nálgast slíka þjónustu. Af framangreindum gögnum verður ráðið að einstaklingar sem eru endursendir til Póllands á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar hafa aðgang að viðhlítandi málsmeðferð vegna umsókna um alþjóðlega vernd þar í landi.

Þá verður ekki annað ráðið af framangreindum skýrslum, s.s. skýrslu ECRE, en að fáar hindranir séu í reynd á aðgengi að hæliskerfinu í Póllandi og útlendingum sé almennt ekki meinað að sækja um alþjóðlega vernd þar í landi. Þó séu dæmi um að á landamærum Póllands og Hvíta-Rússlands hafi einstaklingum verið meinað að sækja um alþjóðlega vernd í landinu. Umsóknir einstaklinga, sem yfirgefa landið áður en ákvörðun er tekin í máli þeirra og eru fjarverandi í meira en níu mánuði, sæta í kjölfarið ekki hefðbundinni málsmeðferð við endurkomu til Póllands heldur er litið á þær sem viðbótarumsóknir. Þá tekur pólska útlendingastofnunin ákvörðun um hvort taka skuli umsókn til efnismeðferðar eða ekki, að tilteknum skilyrðum uppfylltum, m.a. hvort nýjar málsástæður liggi fyrir.

Af framangreindri skýrslu ECRE má ráða að umsækjendur um alþjóðlega vernd í Póllandi eiga rétt á húsnæði og annarri þjónustu þegar þeir hafa lagt fram umsókn um alþjóðlega vernd þar í landi og skráð sig í eina af móttökumiðstöðvum landsins, þ. á m. félagslegri þjónustu sem einkum felst í fjárhagslegri aðstoð. Lögum samkvæmt eiga umsækjendur rétt til heilbrigðisþjónustu, þ. á m. geðheilbrigðisþjónustu, til jafns við sjúkratryggða pólska ríkisborgara. Árið 2020 voru starfandi sálfræðingar í öllum móttökumiðstöðvum í Póllandi og þá geti umsækjendur um alþjóðlega vernd notið þjónustu geðlækna eða geðheilbrigðisstofnana. Þá kemur fram í framangreindri skýrslu ECRE að reynt sé að haga geðheilbrigðisþjónustu þannig að einungis einn sálfræðingur komi að máli umsækjanda til að koma í veg fyrir að hann þurfi endurtekið að lýsa aðstæðum sínum. Heilbrigðisþjónusta er veitt að nokkru leyti í móttökumiðstöðvum en einnig geta umsækjendur leitað til sjúkrastofnana. Tungumálaerfiðleikar gera þó bæði umsækjendum og heilbrigðisstarfsfólki erfitt fyrir, en engin gjaldfrjáls túlkaþjónusta er í boði nema þá einkum í gegnum frjáls félagasamtök. Þá eru dæmi um að fjarlægð frá móttökumiðstöðvum að sjúkrastofnunum sé mikil, sem gerir umsækjendum erfitt fyrir að sækja sér heilbrigðisþjónustu. Þeir umsækjendur sem endursendir eru til Póllands á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar eiga sama rétt á þjónustu og aðstoð og aðrir umsækjendur þar í landi, en árið 2015 tóku í gildi lög í Póllandi sem innleiddu tilskipanir Evrópusambandsins nr. 2013/32/ESB og 2013/33/ESB um málsmeðferð og móttöku umsækjenda um alþjóðlega vernd.

Samkvæmt skýrslu ECRE fá umsækjendur um alþjóðlega vernd ekki aðgang að vinnumarkaðnum í Póllandi fyrr en sex mánuðum eftir að þeir lögðu fram umsókn sína þar í landi en umsækjendur fá þá útgefin tímabundin skilríki sem veita þeim heimild til að vinna í landinu. Fullorðnir umsækjendur um alþjóðlega vernd eiga almennt ekki rétt til menntunar innan pólska menntakerfisins en í móttökumiðstöðvunum er þó í boði tungumálakennsla í pólsku. Þá bjóða frjáls félagasamtök upp á ýmis konar námskeið og starfsþjálfun en sökum skorts á fjármagni eru slík námsskeið oft af skornum skammti.

Samkvæmt skýrslu ECRE sætti hluti umsækjenda um alþjóðlega vernd varðhaldi í Póllandi árið 2020. Samkvæmt pólskum lögum er einungis heimilt að beita varðhaldi að ákveðnum skilyrðum uppfylltum, s.s. þegar auðkenni umsækjenda er ekki staðfest, vegna hættu á flótta, vegna öryggisráðstafana og þegar fara á fram endursending til annars ríkis á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar. Varðhald má samkvæmt úrskurði dómstóla almennt ekki vara lengur en í 60 daga í senn og að hámarki sex mánuði.

Í skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins um mannréttindi í Póllandi árið 2020 kemur fram að fordómar og útlendingahatur sé vandamál þar í landi. Á vefsíðu Mannréttinda- og lýðræðisstofnunar ÖSE kemur fram að meira en helmingur mála árið 2019 sem vörðuðu hatursglæpi og tilkynnt voru til lögreglu enduðu með sakfellingu fyrir dómi en meðal skráðra hatursglæpa á árinu hafi verið líkamsárásir, eignatjón, röskun á grafhelgi og árásir á tilbeiðslustaði. Þá kemur fram, m.a. í framangreindri skýrslu Helsinki mannréttindastofnunarinnar í Varsjá frá árinu 2017, að útlendingar sem eru þolendur glæpa, þ. á m. glæpa af völdum kynþáttahyggju, geta leitað til löggæsluyfirvalda í Póllandi sem hafa yfir að ráða fullnægjandi úrræðum til að veita umsækjendum um alþjóðlega vernd aðstoð og vernd. Þá eiga útlendingar rétt á túlki við meðferð mála fyrir dómstólum, auk þess sem þeir geta átt rétt á endurgjaldslausri réttaraðstoð, t.d. í þeim tilvikum þegar þeir hafa ekki efni á að greiða sjálfir fyrir slíka þjónustu. Umsækjendur um alþjóðlega vernd geta þá leitað til umboðsmanns (p. Rzecznik Praw Obywatelskich) telja þeir á sér brotið í samskiptum sínum við stjórnvöld.

Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Í 32. gr. a og 32. gr. b reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, sbr. 4. mgr. 36. gr. laganna, koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því. Þá segir í 2. mgr. 36. gr. laganna að ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skuli taka hana til efnismeðferðar. Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga verður því aðeins beitt ef stjórnvöld telja, á grundvelli hlutlægra og trúverðugra upplýsinga sem eru nægilega nákvæmar og uppfærðar eftir því sem við á, að skilyrði þess séu uppfyllt. Ákvæði 2. mgr. 36. gr. er til viðbótar þeirri vernd sem 3. mgr. 36. gr. veitir umsækjendum um alþjóðlega vernd.

Í athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga kemur fram að með „aðild Íslands að Dyflinnarsamstarfinu hefur ríkið skuldbundið sig til að fylgja og virða þær reglur sem felast í Dyflinnarreglugerðinni“ og að „íslensk stjórnvöld sem starfa að útlendingamálum [beiti] ákvæðum reglugerðarinnar við mat á því hvaða ríki beri ábyrgð á meðferð umsókna um alþjóðlega vernd sem lagðar eru fram hér á landi.“ Ákvæði 1. málsl. 2. mgr. 36. gr. byggir á heimild í 1. mgr. 17. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar og felur í sér frávik frá þeirri meginreglu reglugerðarinnar um að ákvarða skuli hvaða ríki beri ábyrgð á umsókn um alþjóðlega vernd á grundvelli þeirra viðmiða sem fram koma í reglugerðinni. Ákvæðinu verður því aðeins beitt ef stjórnvöld telja, á grundvelli hlutlægra, trúverðugra, nægilega nákvæmra og uppfærðra upplýsinga, að skilyrði þess séu uppfyllt. Ákvæði 2. mgr. 36. gr. er til viðbótar þeirri vernd sem 3. mgr. 36. gr. veitir umsækjendum um alþjóðlega vernd.

Á grundvelli 4. mgr. 36. gr. laga um útlendinga setti ráðherra reglugerð nr. 276/2018 um breytingu á reglugerð um útlendinga nr. 540/2017, en með henni bættust tvær greinar, 32. gr. a og 32. gr. b, við reglugerðina. Í 32. gr. a reglugerðarinnar kemur fram að með sérstökum ástæðum samkvæmt 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga sé átt við einstaklingsbundnar ástæður er varða umsækjanda sjálfan. Þá eru í ákvæðinu jafnframt talin upp viðmið í dæmaskyni sem leggja skuli til grundvallar við mat á því hvort sérstakar ástæður séu fyrir hendi en þau viðmið varða aðallega alvarlega mismunun eða alvarleg veikindi. Þar sem tilvikin eru talin upp í dæmaskyni geta aðrar aðstæður, sambærilegar í eðli sínu og af svipuðu alvarleikastigi, haft vægi við ákvörðun um hvort sérstakar ástæður séu til að taka mál umsækjanda til efnismeðferðar hér á landi, svo framarlega sem slíkar aðstæður séu ekki sérstaklega undanskildar, sbr. 3. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar.

Samkvæmt 2. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar skal líta til þess hvort umsækjandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar, svo sem ef ríkið útilokar viðkomandi frá menntun, nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu, nauðsynlegri þjónustu vegna fötlunar, eða atvinnuþátttöku á grundvelli kynhneigðar, kynþáttar eða kyns eða ef umsækjandi getur vænst þess að staða hans, í ljósi framangreindra ástæðna, verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki. Kærunefnd telur að orðalagið „muni eiga“ feli ekki í sér kröfu um afdráttarlausa sönnun þess að umsækjandi verði fyrir alvarlegri mismunun sem leiði til þess að hann muni eiga erfitt uppdráttar. Orðalagið gerir þó kröfu um að tilteknar líkur verði að vera á alvarlegri mismunun, þ.e. að sýna verður fram á að umsækjandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir mismunun af þeim toga, með þeim afleiðingum, og af því alvarleikastigi sem ákvæðið lýsir en að ekki sé nægilegt að aðeins sé um að ræða möguleika á slíkri mismunun. Af því leiðir að þó svo að dæmi séu um að einstaklingar í sambærilegri stöðu og umsækjandi í viðtökuríki hafi orðið fyrir alvarlegri mismunun af þeim toga sem 32. gr. a reglugerðar um útlendinga mælir fyrir um telst umsækjandi ekki sjálfkrafa eiga slíkt á hættu heldur þarf að sýna fram að verulegar ástæður séu til að ætla að umsækjandi, eða einstaklingur í sambærilegri stöðu og umsækjandi, verði fyrir slíkri meðferð.

Þá skal líta til þess hvort umsækjandi glími við mikil og alvarleg veikindi, s.s. skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm og meðferð við honum er aðgengileg hér á landi en ekki í viðtökuríki. Í reglugerðinni kemur fram að meðferð teljist, að öllu jöfnu, ekki óaðgengileg þótt greiða þurfi fyrir hana heldur sé átt við þau tilvik þar sem meðferð er til í viðtökuríkinu en umsækjanda muni ekki standa hún til boða. Við mat á því hvort umsækjandi glími við mikil og alvarleg veikindi lítur kærunefnd m.a. til heilsufarsgagna málsins og hlutlægra og trúverðugra gagna um hvort sú heilbrigðisþjónusta sem hann þarfnast sé honum aðgengileg í viðtökuríki.

Af 3. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar má jafnframt ráða að heilsufar umsækjanda hafi takmarkað vægi umfram það sem leiðir af 2. mgr. 32. gr. a, nema það teljist til ástæðna sem séu svo einstaklingsbundnar og sérstakar að ekki verði fram hjá þeim litið. Þá tekur 3. mgr. 32. gr. a af tvímæli um það að efnahagslegar ástæður geta ekki talist til sérstakra ástæðna í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Slíkar aðstæður gætu þó fallið undir 3. mgr. 36. gr. nái þær því alvarleikastigi sem við á, sbr. umfjöllun hér í framhaldinu.

Samkvæmt gögnum málsins er kærandi karlmaður á fertugsaldri. Í viðtölum hjá Útlendingastofnun greindi kærandi m.a. frá því að líkamleg heilsa hans væri góð en að honum liði ekki vel andlega. Kærandi sé þunglyndur, haldinn streitu og eigi erfitt með minni. Þá hafi kærandi greint frá því að tilteknir atburðir í heimaríki og viðtökuríki hafi haft áhrif á andlega heilsu hans. Af framlögðum gögnum frá Göngudeild sóttvarna, dags. 19. nóvember 2021, má sjá að kærandi hafi mætt í viðtal hjá sálfræðingi þar sem hann hafi farið yfir sögu sína. Samkvæmt samskiptaseðlum Slysa- og bráðamóttöku, dags. 20. september 2021, leitaði kærandi þangað vegna höfuðverks, ógleði og kvíða. Þá liggur fyrir samskiptaseðill frá Heilsugæslu Keflavíkur, dags. 11. október 2021, þar sem fram kemur að kærandi hafi greint frá því að hafa orðið fyrir kynferðislegri misnotkun í æsku og líkamlegu ofbeldi. Þá eigi kærandi erfitt með svefn og lýsi kvíða, þunglyndi og áfallastreitu. Af samskiptaseðlum Heilsugæslu Keflavíkur, dags. 11. og 12. nóvember og 1. desember 2021, má ráða að kærandi hafi aftur leitað þangað vegna sjálfsvígshugsana og að hann hafi fengið leiðbeiningar um að leita á bráðamóttöku geðsviðs. Þá hafi kærandi lýst mikill vanlíðan, svefnleysi og brjóstsviða. Samkvæmt samskiptaseðli frá Slysa- og bráðamóttöku, dags. 2. desember 2021, hafi kærandi komið þangað þar sem hann hafi runnið í hálku og misst meðvitund. Þar hafi kærandi greint frá því að hafa verið með sjálfsvígshugsanir. Af samskiptaseðli frá Heilsugæslu Keflavíkur, dags. 2. desember 2021, má sjá að hann hafi komið þangað vegna höfuðhöggs og að hann virðist hafa fengið flog eftir komu sína þangað og ofsakvíðakast. Þá sé hann metinn í bráðri sjálfsvígshættu. Samkvæmt myndgreiningarsvari, dags. 2. desember 2021, hafi kærandi farið í myndgreiningu vegna höfuðhöggs og að engar blæðingar, sjúklegar breytingar í heila eða fyrirferð hafi fundist. Af framlögðum heilsufarsgögnum má sjá að leitað hafi verið eftir ráðgjöf, dags. 2. desember 2021, frá sérnámslækni í geðlækningum. Þar kemur fram að kærandi sé með agiterað þunglyndi og formuð sjálfsvígsáform með ásetningi. Ákveðið hafi verið að hann legðist inn í bráðapláss vegna sjálfsvígshættu. Samkvæmt dagáli, dags. 3. desember 2021, sem stafar frá félagsráðgjafa kemur fram að kærandi sé metinn í mikilli sjálfsvígshættu, hann hafi mótuð áform og sé trúverðugur í frásögn. Samkvæmt dagáli, dags. 6. desember 2021, hafi kærandi ekki látið vel af sér og sagst fullviss um að hann muni enda líf sitt fari hann út af geðdeild. Kærandi hafi ekki verið metinn í geðrofi en verið með mótuð sjálfsvígsáform og metinn í aukinni sjálfsvígshættu. Þá kemur fram það mat læknis að kærandi komi ekki fyrir sem djúpt þunglyndur og að ekki sé líklegt að löng dvöl hans á geðdeild eða breytingar á lyfjameðferð muni bæta geðlag hans eða horfur. Samkvæmt dagáli, dags. 7. desember 2021, hitti kærandi sérnámslækni í geðlækningum og annan sérfræðing. Kærandi sé enn með sjálfsvígshugsanir og lýsi áformum um að taka eigið líf. Þó lýsi kærandi framtíðaráformum um að snúa aftur til heimaríkis eftir tiltekinn árafjölda. Þá kemur fram að erfitt sé að meta sjálfsvíghættu en að hún sé aukin utan geðdeildar.

Kærunefnd tekur fram að kæranda var leiðbeint í viðtali hjá Útlendingastofnun, dags. 20. september 2021, um mikilvægi öflunar gagna um heilsufar, sem kærandi telji hafa þýðingu fyrir mál sitt, og um að afla skriflegra upplýsinga og leggja fram við meðferð máls hans hjá Útlendingastofnun. Þá var kæranda, sem nýtur aðstoðar löglærðs talsmanns á vegum Rauða krossins, jafnframt leiðbeint með tölvubréfi kærunefndar, dags. 22. nóvember 2021, um framlagningu uppfærðra heilsufarsgagna. Kærandi lagði fram frekari heilbrigðisgögn með greinargerð sinni hinn 10. nóvember 2021 ásamt því að leggja fram viðbótargögn dagana 19. og 25. nóvember og 8. desember 2021. Með vísan til fyrrgreindrar málsmeðferðar og þeirra gagna sem liggja fyrir í málinu telur kærunefnd að mál kæranda sé nægjanlega upplýst hvað varðar heilsufar kæranda og aðra þætti varðandi einstaklingsbundnar aðstæður hans. Þá er ekkert sem bendir til þess að frekari gögn um heilsufar hans geti haft áhrif á niðurstöðu málsins.

Kærunefnd telur ljóst að gögn málsins beri ekki með sér að heilsufar kæranda sé með þeim hætti að hann teljist glíma við mikil og alvarleg veikindi, s.s. skyndilegan og lífshættulegan sjúkdóm og meðferð við honum sé aðgengileg hér á landi en ekki í viðtökuríki, eins og segir í 2. mgr. 32. gr. a reglugerðarinnar. Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður og aðbúnað umsækjenda um alþjóðlega vernd í Póllandi verður ráðið að umsækjendur um alþjóðlega vernd þar í landi eigi rétt á nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu, þ. á m. geðheilbrigðisþjónustu. Kærunefnd telur ekki forsendur til annars, í ljósi þeirra upplýsinga sem liggja fyrir um aðstæður í Póllandi, en að leggja til grundvallar við úrlausn málsins að kærandi geti fengið nauðsynlega heilbrigðisþjónustu þar í landi. Þá áréttar kærunefnd að gögn málsins bera með sér að kærandi hafi ekki lagt fram umsókn um alþjóðlega vernd í viðtökuríki og því hafi hann ekki reynslu af móttökukerfinu þar í landi. Þá telur nefndin að heilbrigðisaðstæður kæranda geti ekki talist til ástæðna sem séu svo einstaklingsbundnar og sérstakar að ekki verði fram hjá þeim litið, sbr. 3. mgr. sömu greinar. Kærunefnd áréttar að samkvæmt 31. og 32. gr. Dyflinnarreglugerðarinnar skuli miðla upplýsingum um heilsufar umsækjenda um alþjóðlega vernd til yfirvalda í viðtökuríki, að uppfylltum skilyrðum ákvæðanna, þannig að flutningur viðkomandi fari fram með þeim hætti að heilsufari þeirra verði ekki stefnt í hættu.

Kærunefnd telur að gögn málsins, að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda, beri ekki með sér að kærandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar eða að hann geti af sömu ástæðu vænst þess að staða hans verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki, sbr. áðurnefnd viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Kærandi kveðst hafa orðið fyrir aðkasti í Póllandi vegna uppruna síns. Þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér benda til þess að í viðtökuríkinu sé löggæslan virk og að telji kærandi sér mismunað eða óttist hann um öryggi sitt að einhverju leyti geti hann leitað aðstoðar hjá þar til bærum stjórnvöldum.

Þá tekur kærunefnd fram að þau gögn sem nefndin hefur kynnt sér um aðstæður í Póllandi benda ekki til þess að umsækjendur um alþjóðlega vernd, sem endursendir eru til Póllands á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar, séu almennt hnepptir í varðhald við komuna til landsins. Þó að umsækjendur um alþjóðlega vernd geti þurft að sæta varðhaldi, s.s. einstaklingar sem hafa ferðast inn fyrir landamæri Póllands með ólöglegum hætti, þá er ekkert sem bendir til þess að umræddur hópur sé færður í varðhald með kerfisbundnum hætti af pólskum stjórnvöldum án þess að viðhlítandi skoðun eigi sér stað í hverju tilviki fyrir sig. Þá er ljóst af tölfræði síðustu ára að pláss í varðhaldsmiðstöðvum hafa verið nokkuð frá því að vera fullnýtt auk þess sem stjórnvöld í Póllandi beita veigaminni úrræðum heldur en varðhaldi, s.s. tilkynningarskyldu umsækjenda um alþjóðlega vernd, í töluverðum mæli. Kærunefnd tekur einnig fram að staðhæfing kæranda þess efnis að einstaklingum sé ítrekað meinað um að sækja um alþjóðlega vernd í Póllandi, svo sem fram kemur í greinargerð kæranda, fái ekki stoð í þeim skýrslum sem kærunefnd hefur kynnt sér. Í þeim skýrslum sem kærandi vísar til í greinargerð sinni er fjallað um afmörkuð tilvik á landamærastöð í Terespol við landamæri Póllands og Hvíta-Rússlands. Þá voru slík tilfelli til umfjöllunar í dómi Mannréttindadómstóls Evrópu í máli M.K. o.fl. gegn Póllandi sem kærandi vísar til í greinargerð sinni. Að mati kærunefndar verður stöðu kæranda ekki jafnað við stöðu umsækjenda um alþjóðlega vernd sem leggja fram umsókn á landamærum Póllands og Hvíta-Rússlands. Í fyrirliggjandi máli liggur að auki fyrir samþykki pólskra stjórnvalda um að taka við umsjá kæranda í samræmi við ákvæði Dyflinnarreglugerðarinnar. Það er jafnframt mat kærunefndar að málsástæður kæranda að öðru leyti verði ekki taldar til sérstakra ástæðna í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Við mat á því hvort sérstakar ástæður mæli með því að umsókn kæranda hljóti efnismeðferð hér á landi hefur kærunefnd litið til þeirra aðstæðna sem skapast hafa vegna Covid-19 faraldursins. Með vísan til framangreinds, þ.m.t. þeirra skýrslna og gagna sem kærunefnd hefur kynnt sér, telur nefndin ljóst að verulega hafi dregið úr þeirri óvissu sem til staðar var í upphafi Covid-19 faraldursins og að ekkert bendi til þess að þjónusta til umsækjenda um alþjóðlega vernd í Póllandi hafi skerst á síðustu mánuðum þannig að það geti leitt til þess að taka eigi mál kæranda til efnismeðferðar hér á landi. Þá er bólusetning langt á veg komin í flestum aðildarríkjum Evrópusambandsins, þ.m.t. viðtökuríkinu.

Af skýrslum er ljóst að viðtökuríkið býr við stöðuga stjórnarhætti og sterka innviði. Að mati kærunefndar er því ekkert sem bendir til þess að það tímabundna ástand sem nú ríki komi til með að hafa teljandi áhrif á getu eða vilja viðtökuríkisins til að taka á móti kæranda þar í landi þegar takmörkunum verður aflétt og veita honum nauðsynlegan stuðning og viðeigandi aðbúnað.

Í því sambandi er rétt að árétta að Dyflinnarreglugerðin gerir ráð fyrir því að samstarfsríkin hafi almennt sex mánuði frá því að lokaákvörðun er tekin um kæru umsækjenda um alþjóðlega vernd til að flytja umsækjanda til viðtökuríkisins, sbr. 1. mgr. 29. gr. reglugerðarinnar.

Þá lítur kærunefnd einnig til þess að samkvæmt 2. mgr. 103. gr. laga um útlendinga er Útlendingastofnun heimilt að fresta flutningi á umsækjanda ef það telst nauðsynlegt vegna sérstakra aðstæðna hans eða ómögulegt er að framkvæma ákvörðun að svo stöddu.

Það er jafnframt mat kærunefndar að málsástæður kæranda að öðru leyti verði ekki taldar til sérstakra ástæðna í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda og á grundvelli heildarmats á áhrifum Covid-19 faraldursins á aðstæður hans er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæli með því að mál hans verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun hinn 20. september 2021 ekki hafa sérstök tengsl við Ísland. Þar að auki er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hann lagði fram umsókn sína hinn 23. ágúst 2021.

Ákvæði 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því ríki sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr. Við túlkun á inntaki 42. gr. laga um útlendinga telur kærunefnd jafnframt að líta verði til þess að ákvörðun um brottvísun eða frávísun sem setur einstakling í raunverulega hættu á að verða fyrir pyndingum, ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu er í andstöðu við 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, sbr. jafnframt 68. gr. stjórnarskrárinnar.

Við túlkun 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga lítur kærunefnd til dómaframkvæmdar Mannréttindadómstóls Evrópu varðandi túlkun hans á 3. gr. sáttmálans. Þá hefur kærunefnd talið að til að stuðla að einsleitinni framkvæmd Dyflinnarreglugerðarinnar á meðal aðildarríkja Dyflinnarsamstarfsins sé rétt að líta til dóma Evrópudómstólsins í málum sem tengjast framkvæmd reglugerðarinnar.

Í dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu er vísað til þeirrar meginreglu að með fyrirvara um alþjóðlegar skuldbindingar hafi ríki rétt til að stjórna hverjir ferðist yfir landamæri þeirra, hverjir dvelji á landsvæði þeirra og hvort útlendingi skuli vísað úr landi, sbr. m.a. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli F.G. gegn Svíþjóð (nr. 43611/11) frá 23. mars 2016, 111. mgr., ákvörðun Samsam Mohammed Hussein o.fl. gegn Hollandi og Ítalíu (nr. 27725/10) frá 2. apríl 2013, 65. mgr., og dóm Üner gegn Hollandi (nr. 46410/99) frá 18. október 2006, 54. mgr. Dómstóllinn hefur engu að síður talið að flutningur einstaklings til annars ríkis geti leitt til brots á 3. gr. mannréttindasáttmálans ef viðkomandi einstaklingur geti á viðhlítandi hátt sýnt fram á að veruleg ástæða sé til að ætla, verði hann fluttur úr landi, að hann sé í raunverulegri hættu á að sæta meðferð sem sé andstæð 3. gr. sáttmálans, sbr. m.a. F.G. gegn Svíþjóð, 111. - 113. mgr. Í dómaframkvæmd dómstólsins er jafnframt byggt á því að annmarkar á meðferð viðtökuríkis á umsækjanda og aðbúnaði hans þurfi að ná tilteknu lágmarks alvarleikastigi (e. „must attain a minimum level of severity“ sbr. m.a. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi (nr. 30696/09) frá 21. janúar 2011, 219. mgr.) til að ákvörðun um brottvísun eða frávísun hans verði talin brot á 3. gr. mannréttindasáttmálans. Horfa verði til allra aðstæðna í fyrirliggjandi máli, svo sem lengdar og eðlis meðferðar, andlegra og líkamlegra áhrifa hennar auk stöðu einstaklings hverju sinni, svo sem kyns, aldurs og heilsufars, sbr. m.a. M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi, 219. mgr. Í því sambandi hefur dómstóllinn lagt ákveðna áherslu á að umsækjendur um alþjóðlega vernd tilheyri jaðarsettum og viðkvæmum þjóðfélagshóp sem þurfi sérstaka vernd, sbr. t.d. M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi, 251. mgr., og dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Tarakhel gegn Sviss (nr. 29217/12) frá 4. nóvember 2012, 97. mgr.

Mannréttindadómstóll Evrópu hefur talið ómannlega meðferð vera m.a. þá sem beitt er að yfirlögðu ráði, í margar klukkustundir í senn og veldur annað hvort líkamlegu tjóni eða alvarlegum andlegum eða líkamlegum þjáningum, sbr. t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Kudła gegn Póllandi (nr. 30210/96) frá 26. október 2000, 92. mgr., og M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi, 220. mgr. Þá hefur dómstóllinn talið meðferð vera vanvirðandi í skilningi 3. gr. mannréttindasáttmálans þegar meðferðin niðurlægir eða lítillækkar einstakling, sýnir skort á virðingu fyrir eða gerir lítið úr mannlegri reisn hans, eða skapar ótta, angist eða vanmátt, sem er til þess fallin að brjóta niður líkamlegt eða andlegt mótstöðuafl viðkomandi, sbr. t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Pretty gegn Bretlandi (nr. 2346/02) frá 29. apríl 2002, 52. mgr., og M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi, 220. mgr. Dómurinn hefur talið að þó að líta verði til þess hvort meðferðin sé veitt af ásetningi sé það ekki að öllu leyti útilokað að hún teljist brot á 3. gr. þó svo hafi ekki verið, sbr. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Peers gegn Grikklandi (nr. 28524/95) frá 19. apríl 2001, 74. mgr.

Dómstóllinn hefur talið að 3. gr. mannréttindasáttmálans verði ekki túlkuð á þann hátt að í greininni felist skylda aðildarríkja til að sjá umsækjendum um alþjóðlega vernd fyrir húsnæði eða fjárhagsaðstoð sem geri þeim kleift að viðhalda ákveðnum lífskjörum, sbr. M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi, 249. mgr.

Í dómaframkvæmd Evrópudómstólsins er vísað til þess að framkvæmd Dyflinnarreglugerðarinnar verði að vera í samræmi við sáttmála Evrópusambandsins um grundvallarréttindi og er þar fyrst og fremst vísað til 4. gr. sáttmálans sem, í þeim atriðum sem máli skipta, er sambærileg 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Samkvæmt dómaframkvæmd Evrópudómstólsins eru lög Evrópusambandsins byggð á þeirri grundvallarforsendu að aðildarríki þess deila þeim sameiginlegu gildum sem Evrópusambandið byggist á. Sú forsenda leggur grunn að gagnkvæmu trausti um að þessi gildi séu viðurkennd, að lög Evrópusambandsins verði virt og að réttarkerfi aðildarríkjanna geti veitt sambærilega og virka vernd þeirra grundvallarréttinda sem sáttmáli Evrópusambandsins um grundvallarréttindi mælir fyrir um, sbr. t.d. dóma Evrópudómstólsins í Jawo, C-163/17, frá 19. mars 2019, 80. mgr., og Minister for Justice and Equality (Deficiencies in the system of justice), C-216/18 PPU, frá 25. júlí 2018, 35.-37. mgr. Dyflinnarreglugerðin er byggð á nefndri meginreglu um gagnkvæmt traust og miðar að því að hraða og straumlínulaga afgreiðslu umsókna um alþjóðlega vernd til hagsbóta fyrir umsækjendur og aðildarríki samstarfsins. Því verði að gera ráð fyrir því að meðferð umsækjenda um alþjóðlega vernd í aðildarríkjum Dyflinnarsamstarfsins samrýmist þeim kröfum sem sáttmáli Evrópusambandsins um grundvallarréttindi, flóttamannasáttmálinn og Mannréttindasáttmáli Evrópu gera, sbr. dóm Evrópudómstólsins í N. S. o.fl., C-411/10 og C-493/10, frá 21. desember 2011, 78.-80. mgr. Það er hins vegar ekki útilokað að viðtökuríki kunni að glíma við meiriháttar erfiðleika við framkvæmd reglugerðarinnar sem gæti skapað verulega hættu á að umsækjandi sæti meðferð sem samrýmist ekki sáttmála Evrópusambandsins um grundvallarréttindi, sbr. áðurnefndan dóm í máli N. S. o.fl., 81. mgr. Af þeim sökum verður ekki byggt á því skilyrðislaust að aðildarríki Evrópusambandsins tryggi grundvallarmannréttindi, svo sem samkvæmt 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu og 4. gr. sáttmála Evrópusambandsins um grundvallarréttindi, sbr. N. S. o.fl., 99., 100. og 105. mgr., og Ibrahim o.fl., 87. mgr. Evrópudómstóllinn hefur talið, m.a. í Jawo, 85. mgr., að ekki megi flytja umsækjanda um alþjóðlega vernd til viðtökuríkis ef veigamikil rök standa til þess að raunveruleg hætta sé á að hann sæti ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð í skilningi 4. gr. sáttmála Evrópusambandsins um grundvallarréttindi, verði hann fluttur til viðtökuríkis. Þeir annmarkar sem eru á meðferð umsækjenda um alþjóðlega vernd verða hins vegar að ná sérstaklega háu alvarleikastigi til að endursending á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar teljist andstæð 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu og 4. gr. sáttmálans um grundvallarréttindi. Þessu alvarleikastigi er náð þegar sinnuleysi stjórnvalda aðildarríkis Dyflinnarsamstarfsins hefur þær afleiðingar að einstaklingur sem að öllu leyti er háður stuðningi ríkisins, t.d. vegna sérstaklega viðkvæmrar stöðu, verður í slíkri stöðu sárafátæktar að hann geti ekki mætt grundvallarþörfum sínum, og sem grefur undan líkamlegri og andlegri heilsu hans eða setur hann í aðstöðu sem er ósamrýmanleg mannlegri reisn, sbr. M.S.S. gegn Belgíu og Grikklandi, 252.-263. mgr., og Jawo, 92. og 95. mgr., og Ibrahim o.fl., 90. mgr.

Hátt stig óöryggis eða veruleg hnignun lífsskilyrða viðkomandi umsækjanda myndi þar af leiðandi ekki ná þessu alvarleikastigi nema framangreindar aðstæður efnislegrar sárafátæktar séu fyrir hendi. Sama á við þó að umsækjanda skorti það félagslega stuðningsnet, eins og t.d. fjölskyldutengsl, sem vegur á móti afleiðingum ófullnægjandi félagslegs kerfis aðildarríkis, sbr. Jawo, 93. og 94. mgr. Ennfremur, það eitt að lífsskilyrði séu ákjósanlegri í endursendingarríki en í viðtökuríki getur heldur ekki leitt til þess að um brot á 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sé að ræða, sbr. til hliðsjónar Jawo, 97. mgr.

Eins og ráða má af framangreindu þurfa annmarkar á meðferð viðtökuríkis á umsækjanda og aðbúnaði hans að ná mjög háu alvarleikastigi til að endursending teljist brot á 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu og tekur beiting 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga mið af því.

Til að endursending geti talist brot á 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu þarf að sýna fram á, með vísan til hlutlægra og trúverðugra upplýsinga sem eru nægilega nákvæmar og uppfærðar, að umsækjandi sé í raunverulegri hættu á að sæta meðferð sem sé ósamrýmanleg ákvæðinu, sbr. fyrri umfjöllun. Ekki er nægilegt að aðeins sé um að ræða möguleika á slíkri meðferð, sbr. Vilvarajah o.fl. gegn Bretlandi (mál nr. 13163/87; 13164/87; 13165/87; 13447/87; 13448/87) frá 30. október 1991, 111. mgr., N. gegn Finnlandi (mál nr. 38885/02) frá 26. júlí 2005, 167. mgr., og NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008, 109.-110. mgr.

Að mati kærunefndar bera gögn málsins jafnframt með sér að í viðtökuríki sé veitt raunhæf vernd gegn því að fólki sé vísað brott eða það endursent til ríkja þar sem einstaklingar eiga á hættu að verða fyrir ofsóknum eða þar sem lífi þeirra og frelsi er ógnað. Í því sambandi hefur kærunefnd einkum litið til þess að gögnin benda til þess að meðferð stjórnvalda viðtökuríkis á umsóknum um alþjóðlega vernd sé með þeim hætti að lagt sé einstaklingsbundið mat á aðstæður einstaklinga. Telur kærunefnd að gögn málsins gefi ekki til kynna að endursending kæranda til viðtökuríkis sé í andstöðu við 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. mgr. ákvæðisins.

Þá benda öll gögn til þess að kærandi hafi raunhæf úrræði í Póllandi, bæði að landsrétti og fyrir Mannréttindadómstól Evrópu, sbr. jafnframt 13. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sem tryggja að hann verði ekki sendur áfram til annars ríkis þar sem líf hans eða frelsi kann að vera í hættu, sbr. 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga.

Með vísan til framangreindra viðmiða, umfjöllunar um aðstæður og móttökuskilyrði umsækjenda um alþjóðlega vernd í Póllandi og einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda, er það niðurstaða kærunefndar að ekki hafi verið sýnt fram á að kærandi eigi á hættu meðferð sem gangi gegn 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Synjun á efnismeðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd og flutningur hans til viðtökuríkis leiðir því ekki til brots gegn 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu.

Samkvæmt framansögðu verður mál kæranda ekki tekið til efnismeðferðar á grundvelli 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Athugasemdir kæranda við hina kærðu ákvörðun Útlendingastofnunar

Svo sem fram hefur komið gerir kærandi ýmsar athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar, þ. á m. við mat stofnunarinnar á aðstæðum umsækjenda um alþjóðlega vernd í Póllandi og rannsókn stofnunarinnar á einstaklingsbundnum aðstæðum hans.

Vegna umfjöllunar kæranda um mat Útlendingastofnunar á sérstaklega viðkvæmri stöðu hans, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga, sbr. 25. gr. sömu laga, vill kærunefnd árétta að ákvörðun um hvort umsækjandi sé einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga lýtur að því hvort þörf sé á sérstökum stuðningi við umsækjanda í gegnum umsóknarferlið á meðan á dvöl hans stendur hér á landi. Með vísan til 1. og 2. mgr. 25. gr. laga um útlendinga telur kærunefnd ljóst að það mat samkvæmt 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga sem fram fer hjá Útlendingastofnun, sé ekki kæranlegt til kærunefndar og hafi ekki önnur réttaráhrif en sérstaklega er getið um í lögum eða reglugerð. Að því er varðar mat Útlendingastofnunar á einstaklingsbundnum aðstæðum kæranda tekur kærunefnd fram að honum var leiðbeint um framlagningu heilsufarsgagna við málsmeðferð hjá Útlendingastofnun, en í viðtali var honum leiðbeint um mikilvægi öflunar gagna um heilsufar, sem hann teldi hafa þýðingu fyrir mál sitt, og um að afla skriflegra upplýsinga og leggja fram við meðferð máls hans hjá Útlendingastofnun. Vegna athugasemda í greinargerð kæranda um að hann hafi fyrst átt möguleika á að sækjast eftir sálfræðiþjónustu eftir viðtal hjá Útlendingastofnun hinn 20. september 2021 áréttar kærunefnd að kærandi skrifaði hinn 26. ágúst 2021 undir þjónustupappíra þar sem honum var m.a. leiðbeint um að hann eigi rétt á nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu, lyfjum og viðtali við sálfræðing eða félagsráðgjafa. Þá var kæranda leiðbeint í viðtali sínu hjá Útlendingastofnun hinn 8. september 2021 um rétt sinn til sálfræðiþjónustu. Við meðferð málsins hjá kærunefnd hefur kærandi auk þess fengið tækifæri til framlagningar frekari heilsufarsgagna í málinu, svo sem hann hefur gert, og er það mat kærunefndar að mál kæranda hafi verið nægjanlega upplýst er varðar heilsufar kæranda og aðra þætti varðandi einstaklingsbundnar aðstæður hans. Þegar litið er til þeirra viðmiða sem 32. gr. a reglugerðar um útlendinga setur fram er ljóst að þau gögn sem liggja fyrir í málinu benda ekki til þess að frekari gagnaöflun geti haft áhrif á niðurstöðu. Kærunefnd telur ekki ástæðu til að gera athugasemdir við mat Útlendingastofnunar á þeim einstaklingsbundnu aðstæðum kæranda sem áhrif gætu haft á mat á því hvort rétt sé að taka umsókn hans til efnismeðferðar hér á landi.

Að öðru leyti hefur kærunefnd farið yfir hina kærðu ákvörðun og telur ekki tilefni til þess að gera athugasemdir við hana.

Frávísun

Kærandi kom hingað til lands hinn 21. ágúst 2021 og sótti um alþjóðlega vernd hinn 23. ágúst 2021. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um alþjóðlega vernd verið synjað um efnismeðferð og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. gr. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Kærandi skal fluttur til Póllands innan tilskilins frests nema ákveðið verði að fresta réttaráhrifum úrskurðar þessa að kröfu kæranda, sbr. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga.

Samantekt

Í máli þessu hafa pólsk stjórnvöld fallist á að taka við kæranda og umsókn hans um alþjóðlega vernd á grundvelli ákvæða Dyflinnarreglugerðarinnar. Í ljósi alls framangreinds er það niðurstaða kærunefndar að rétt sé að synja því að taka til efnismeðferðar umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi og senda kæranda til Póllands með vísan til c-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Ákvörðun Útlendingastofnunar er því staðfest.

Athygli kæranda er vakin á því að samkvæmt 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Athygli kæranda er einnig vakin á því að Útlendingastofnun getur frestað framkvæmd ákvörðunar með vísan til 2. mgr. 103. gr. laga um útlendinga vegna sérstakra aðstæðna útlendings eða vegna þess að ómögulegt sé að framkvæma ákvörðun að svo stöddu.

Úrskurðarorð:

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

Þorsteinn Gunnarsson

Bjarnveig Eiríksdóttir Sandra Hlíf Ocares

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála