18. janúar 2024 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 54/2024 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Hinn 18. janúar 2024 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 54/2024

í stjórnsýslumálum nr. KNU23060073

Kæra [...] og barns hans

á ákvörðunum Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Hinn 7. júní 2023 kærði [...], fd. 4. júlí 1983, ríkisborgari Líbanon og Venesúela (hér eftir kærandi), ákvarðanir Útlendingastofnunar, dags. 18. maí 2023, um að synja honum og barni hans, [...], fd. [...], um alþjóðlega vernd á Íslandi ásamt því að synja þeim um dvalarleyfi á grundvelli 74. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016.

Kærandi krefst þess aðallega að ákvarðanir Útlendingastofnunar verði felldar úr gildi og að honum og barni hans verði veitt alþjóðleg vernd með vísan til 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til vara krefst kærandi þess að honum og barni hans verði veitt viðbótarvernd með vísan til 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Til þrautavara krefst kærandi þess að ákvarðanir Útlendingastofnunar verði felldar úr gildi og honum og barni hans verði veitt dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða með vísan til 74. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreindar ákvarðanir eru kærðar á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi 29. september 2022 fyrir sig og barn sitt. Kærandi kom í viðtal hjá Útlendingastofnun 2. nóvember 2022 ásamt talsmanni sínum. Þá kom barn kæranda í viðtal hjá Útlendingastofnun 21. janúar 2023 ásamt talsmanni sínum. Með ákvörðunum, dags. 18. maí 2023, synjaði Útlendingastofnun kæranda og barni hans um alþjóðlega vernd ásamt því að synja þeim um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða. Kæranda var jafnframt brottvísað frá landinu og ákvarðað endurkomubann til tveggja ára. Þá var barni kæranda brottvísað frá landinu. Voru framangreindar ákvarðanir Útlendingastofnunar kærðar til kærunefndar útlendingamála 7. júní 2023. Kærunefnd barst greinargerð kæranda 21. júní 2023.

III. Ákvarðanir Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar í máli kæranda kemur fram að hann byggi umsókn sína um alþjóðlega vernd á því að hann sé í hættu í heimaríki sínu, Líbanon, vegna hótana frá einstaklingum er tilheyri Hezbollah samtökunum þar í landi og þá sé hann í hættu í heimaríki sínu, Venesúela, vegna afbrotamanna þar í landi. Þá tilheyri kærandi og barn hans minnihlutahópi drúsa.

Niðurstaða ákvörðunar Útlendingastofnunar var sú að kærandi væri ekki flóttamaður og honum skyldi synjað um alþjóðlega vernd á Íslandi samkvæmt ákvæðum 37. og 40. gr. laga um útlendinga. Kæranda var jafnframt synjað um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða skv. 74. gr. laga um útlendinga. Þá taldi stofnunin að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga stæði endursendingu til heimaríkis ekki í vegi.

Í ákvörðun Útlendingastofnunar í máli barns kæranda kemur fram að umsókn barnsins hafi verið grundvölluð á framburði kæranda. Þá kemur fram að í ákvörðun kæranda hafi einnig verið tekin afstaða til aðstæðna barns hans og hvernig þær aðstæður horfðu við einstökum þáttum ákvörðunarinnar. Var það niðurstaða Útlendingastofnunar með vísan til niðurstöðu í máli kæranda, að gættum ákvæðum samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, laga um útlendinga og barnaverndarlaga nr. 80/2002, að barni kæranda væri ekki stefnt í hættu með því að fylgja kæranda til heimaríkis.

Kæranda var brottvísað frá landinu og honum ákvarðað endurkomubann til tveggja ára. Kæranda var veittur 15 daga frestur til að yfirgefa landið. Fram kom að yfirgæfi kærandi landið sjálfviljugur innan frestsins yrði endurkomubannið fellt niður. Barni kæranda var brottvísað frá landinu.

Útlendingastofnun tilkynnti kæranda jafnframt að kæra frestaði réttaráhrifum ákvarðananna, sbr. 1. mgr. 35. gr. laga um útlendinga.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda og barns hans kemur fram að vegna aðstæðna sem bíði kæranda og barns hans í Venesúela og Líbanon verði með með endursendingu hans og barns hans þangað brotið gegn meginreglunni um bann við endursendingu, sbr. 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga. Að auki telur kærandi að slík ákvörðun brjóti í bága við 1. mgr. 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, sbr. lög nr. 33/1944, 2. og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, 6. og 7. gr. alþjóðasamnings um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi og 33. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna.

Kærandi vísar til þess að í barnasáttmála Sameinuðu þjóðanna sé kveðið á um að aðildarríkjum að sáttmálanum sé skylt að gera allar ráðstafanir sem þurfi til að tryggja börnum þá vernd sem þau þurfi og eigi rétt á. Þá skuli ávallt hafa í huga það sem barni sé fyrir bestu sbr. 3. gr. sáttmálans sem sé ein af grundvallarreglum sáttmálans og hafi jafnframt áhrif á túlkun annarra ákvæða hans. Kærandi telur að Útlendingastofnun hafi ekki gætt að þessum grundvallarsjónarmiðum þegar honum og barni hans var synjað um vernd hér á landi. Kærandi vísar til þess að samkvæmt heimildum, svo sem skýrslu mannréttindavaktarinnar fyrir árið 2022, megi ráða að nokkuð skorti á réttarvernd tiltekinna minnihlutahópa í Líbanon auk þess sem mismunun gagnvart konum og börnum sé viðvarandi í landinu. Þá hafi slæmt ástand í landinu einna mest áhrif á stöðu kvenna og stúlkna. Kærandi gerir athugasemdir við heimildir sem Útlendingastofnun hafi byggt á við meðferð mála hans og barns hans og telur þær vera úreltar og gamlar og lýsi á engan hátt raunverulegu ástandi unglingsstúlkna í Líbanon.

Kærandi gerir athugasemd við rannsókn málsins hjá Útlendingastofnun. Kærandi telur rannsókn Útlendingastofnunar ekki hafa verið í samræmi við 10. gr. stjórnsýslulaga nr. 37/1993 og 2. mgr. 23. gr. laga um útlendinga. Kærandi telur að mál hans og barns hans hafi ekki verið skoðað nægilega vel hvað varði aðstæður sem bíði þeirra í Líbanon og hvaða afleiðingar það hafi fyrir þau að snúa aftur til Venesúela þar sem þau geti ekki snúið aftur til Líbanons. Kærandi telur jafnframt að Útlendingastofnun hafi ekki haft meðalhófsreglu stjórnsýsluréttar að leiðarljósi við mat á einstaklingsbundnum aðstæðum kæranda og barns hans.

Þá gerir kærandi athugasemd við að hafa ekki fengið að njóta andmælaréttar við meðferð málsins hjá Útlendingastofnun. Kærandi mótmælir því að hafa ekki sagt rétt frá í viðtali hjá Útlendingastofnun, kærandi telur að um misskilning hafi verið að ræða þar sem hann hafi átt í erfiðleikum með að skilja spurningar þær sem lagðar hafi verið fyrir hann. Að mati kæranda hafi Útlendingastofnun átt að óska eftir frekari skýringu á misræmi í frásögn. Þá gerir kærandi athugasemd við að Útlendingastofnun hafi ekki látið þýða gögn sem hann hafi lagt fram. Þá telur kærandi að Útlendingastofnun hafi átt að gefa honum kost á að leggja fram frekari gögn teldi stofnunin framlögð gögn ekki nægjanleg fyrir málatilbúnað hans. Kærandi vísar til þess að hann óttist mjög um líf sitt og fjölskyldu sinnar þar sem hann hafi lent í útistöðum við Hezbollah samtökin vegna vinnu sinnar. Vegna mikillar spillingar í landinu hafi kærandi kært í gegnum lögfræðing stofnunarinnar sem hann hafi unnið hjá en ekki beint til lögreglu. Kærandi hafi tekið þá ákvörðun að flýja í kjölfar hótana sem honum hafi borist og hafi snúið að honum og fjölskyldu hans. Þar sem stúlkur eigi undir högg að sækja í Líbanon hafi það verið mikilvægt fyrir kæranda að taka barn sitt, sem sé stúlka, út úr þeim aðstæðum. Kona kæranda og sonur hafi orðið eftir þar sem þau hafi ekki átt gilt vegabréf.

Kærandi telur að Útlendingastofnun hafi borið að rannsaka nánar hvaða afleiðingar það hefði fyrir barn hans, sem sé unglingsstúlka, að vera send til Líbanon þar sem hún sé bæði drúsi og kona en báðir þessir hópar standi höllum fæti í Líbanon. Kærandi óttist mjög um dóttur sína í Líbanon. Kærandi vísar til þess að ákvæði 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga heimili veitingu dvalarleyfis á grundvelli mannúðarsjónarmiða þegar útlendingur geti sýnt fram á ríka þörf á vernd. Kærandi vísar til þess að félagslegar aðstæður hans séu afar erfiðar. Kærandi óttist mjög ofsóknir og vanvirðandi meðferð verði honum og barni hans gert að snúa aftur til Líbanon eða Venesúela.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Lagagrundvöllur

Í máli þessu gilda einkum ákvæði laga um útlendinga nr. 80/2016, reglugerð nr. 540/2017 um útlendinga, ákvæði stjórnsýslulaga nr. 37/1993, stjórnarskrá lýðveldisins Íslands nr. 33/1944 og mannréttindasáttmáli Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994. Jafnframt ber að líta til ákvæða alþjóðasamnings um stöðu flóttamanna frá 1951, ásamt viðauka við samninginn frá 1967, og annarra alþjóðlegra skuldbindinga Íslands á sviði mannréttinda eftir því sem tilefni er til.

Auðkenni

Í ákvörðunum Útlendingastofnunar kemur fram að til að sanna á sér deili hafi kærandi og barn hans framvísað venesúelskum vegabréfum. Var það mat Útlendingastofnunar að kærandi og barn hans hefðu sannað með fullnægjandi hætti hver þau væru.

Í ákvörðun Útlendingastofnun í máli kæranda kemur fram að hann hafi greint frá því að vera fæddur og uppalinn í Venesúela og væri einnig með líbanskt ríkisfang. Útlendingastofnun taldi ekki tilefni til að draga í efa að frásögn kæranda um tvöfalt ríkisfang og lagði til grundvallar í máli kæranda og barns hans að þau væru með ríkisfang bæði í Venesúela og Líbanon. Að virtum gögnum málsins telur kærunefnd ekki ástæðu til að draga í efa það mat Útlendingastofnunar og verður því lagt til grundvallar við úrlausn málsins að kærandi og barn hans séu með ríkisfang bæði í Venesúela og Líbanon.

Í ákvörðun Útlendingastofnunar í máli kæranda var vísað til þess að þar sem hann væri ríkisborgari Líbanon væri aðeins þörf á að fjalla um aðstæður hans í Líbanon, sbr. 2. mgr. A-liðar 1. gr. flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna. Kærunefnd gerir ekki athugasemdir við framangreinda málsmeðferð Útlendingastofnunar. Þar sem kærunefnd leggur til grundvallar við úrlausn mála kæranda og barns hans að þau séu ríkisborgarar Líbanon og kváðust hafa búið þar áður en þau yfirgáfu heimaríki sitt telur kærunefnd aðeins þörf á að fjalla um aðstæður kæranda og barns hans í Líbanon, sbr. 2. mgr. A-liðar 1. gr. flóttamannasamnings Sameinuðu þjóðanna.

Réttarstaða barns kæranda

Staða barna á flótta ræðst af viðeigandi reglum í þjóðarétti og landsrétti. Í 22. gr. samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, sbr. lög nr. 19/2013, segir í fyrsta lagi að aðildarríki skuli gera viðeigandi ráðstafanir til að tryggja að barn sem leiti eftir réttarstöðu sem flóttamaður, eða sem talið sé flóttamaður samkvæmt viðeigandi reglum eða starfsháttum þjóðaréttar eða landslaga, fái, hvort sem það sé í fylgd foreldra eða annarra eða ekki, viðeigandi vernd og mannúðlega aðstoð við að nýta sér þau réttindi sem við eigi og kveðið sé á um í samningnum.

Í 2. mgr. 10. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 segir að ákvarðanir sem varði barn skuli teknar með hagsmuni þess að leiðarljósi, því tryggður réttur til að tjá skoðanir sínar í málum sem það varði og tekið tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Í 3. mgr. 25. gr. laga um útlendinga kemur fram að við ákvörðun sem sé háð mati stjórnvalds skuli huga að öryggi barns, velferð þess og félagslegum þroska og möguleika þess til að sameinast fjölskyldu sinni.

Sérstaklega er fjallað um mat stjórnvalda á umsóknum barna um alþjóðlega vernd í 5. mgr. 37. gr. laga um útlendinga. Þar segir að við mat á því hvort barn teljist flóttamaður samkvæmt lögunum skuli það sem barninu sé fyrir bestu haft að leiðarljósi. Við mat á því hvað barni sé fyrir bestu skuli stjórnvöld líta til möguleika barns á fjölskyldusameiningu, öryggis þess, velferðar og félagslegs þroska auk þess sem taka skuli tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Við ákvörðun í máli er varðar hagsmuni barns skuli stjórnvöld taka skriflega afstöðu til þessara atriða.

Almennt er viðurkennt að eðlilegur þroski barns sé best tryggður með því að vernda fjölskylduna. Sé ólögráða barn í fylgd annars eða beggja foreldra sinna eða annars úr fjölskyldunni sem hefur það á framfæri sínu og sá fer fram á réttarstöðu flóttamanns, ber að fara með málin í samræmi við meginregluna um einingu fjölskyldunnar. Ljóst er að barn kæranda er í fylgd með honum og haldast úrskurðir kærunefndar í málum þeirra því í hendur.

Landaupplýsingar

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Líbanon, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum:

2020 Country Reports on Human Rights Practices - Lebanon (U.S. Department of State, 30. mars 2021);
2022 Report on International Religious Freedom: Lebanon (U.S. Department of State, 15. maí 2023);
2022 Country Reports on Human Rights Practices - Lebanon (U.S. Department of State, 20. mars 2023);
Amnesty International Report 2022/23 – Lebanon (Amnesty International, 27. mars 2023);
BTI 2022 – Lebanon (Bertelmann Stiftung, 2022);
Country Cooperation Strategy for WHO and Lebanon (World Health Organization, 1. júní 2022);
Country Reports on Terrorism 2022 - Lebanon (U.S. Department of State, 30. nóvember 2023);
2022 Report on International Religious Freedom: Lebanon (U.S. Department of State, 15. maí 2023);
Delivering on the urgent need for a national social assistance system (UNICEF / International Labour Organization, maí 2021);
Divide and Conquer – The Growing Hezbollah Threat to the Druze (Middle East Institute, október 2019);
Foundations for Building Forward Better: An Education Reform Path for Lebanon (World Bank Group, 14. júní 2021);
Freedom in the World 2023 – Lebanon (Freedom House, 24. febrúar 2023);
Hizbollah‘s Syria Conundrum. Middle East Report N°175 (International Crisis Group, 14. mars 2017);
Lebanon Education and Training Services Industry Snapshot (International Trade Administration, 23. mars 2022);
Lebanon – Non-State Actors in Education (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization (UNESCO), 5. September 2023);
Lebanon five-year General Education Plan 2021-2025 (Menntamálaráðuneyti Líbanons, 2021);
Lebanon: Druze (Minority Rights Group, uppfært í maí 2020);
Lebanon Reform, Recovery and Reconstruction Framework (The International Bank for Reconstruction and Development (IBRD), desember 2020);
Lebanese Hezbollah (Congressional Research Service, 11. janúar 2023);
Social Protection in Lebanon, Bridging the Immediate Response with Long-term Priorities (UNICEF og ILO, 20. janúar, 2021);
Social Security Programs Throughout the World: Lebanon, 2018 (U.S. Social Security Administration, 2018);
Temanotat Libanon – Følgene af den økonomiske kollapsen og eksplosjonen i Beirut august 2020 (Landinfo, 3. febrúar 2021);
The Lebanese Healthcare Crisis: An Infinite Calamity (National Library of Medicine, maí 2022);
The World Factbook – Lebanon (Central Intelligence Agency, 23. september 2021);
Vefsíða Alþjóðheilbrigðismálastofnunarinnar – Lebanon Outbreak and Crisis Response Appeal 2023 (http://www.emro.who.int/lbn/lebanon-news/outbreak-and-crisis-response-appeal-2023.html, skoðað 27. mars 2023);
Vefsíða UN Women – Arab States (http://arabstates.unwomen.org/en/countries/lebanon, skoðað 27. mars 2023);
Vefsíða Council on Foreign Relations - What is Hezbollah? (https://www.cfr.org/backrounder/what-hezbollah, skoðað 27. mars 2023);
The World Factbook - Lebanon (Central Intelligence Agency, 6. desember 2023);

World Report 2021 – Lebanon (Human Rights Watch, 13. janúar 2021);
World Report 2022 – Lebanon (Human Rights Watch, 8. mars 2022) og
World Report 2023 – Lebanon (Human Rights Watch, 21. mars 2023).

Samkvæmt framangreindum gögnum er Líbanon lýðræðisríki með tæplega sjö milljónir íbúa. Rúmlega helmingur íbúa landsins eru múslimar, þar af eru 28,5% súnní-múslimar og 28,3% sjía-múslimar, um 33.7% eru kristnir og þá séu drúsar 5,2%. Ríkið gerðist aðili að alþjóðasamningi um borgaraleg og stjórnmálaleg réttindi 3. nóvember 1972 og samningi Sameinuðu þjóðanna gegn pyndingum og annarri grimmilegri, ómannlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu 5. október 2000.

Í skýrslu mannréttindavaktarinnar (e. Human Rights Watch) fyrir árið 2020 og skýrslu Landinfo frá 2021 kemur fram að í október 2019 hafi fjöldi mótmæla hafist í Líbanon. Borgarar landsins hafi skipulagt sig í gegnum samfélagsmiðla og flykkst út á göturnar til að mótmæla spillingu stjórnvalda í kjölfar mikilla efnahagsþrenginga í ríkinu. Öryggissveitir hafi tekið á mótmælunum af mikilli hörku og á tímum beitt mótmælendur óhóflegu ofbeldi án þess að gerendur hafi verið látnir svara til saka. Þá hafi Covid-19 faraldurinn aukið á efnahagsþrengingar landsins og gjaldmiðill landsins fallið um 80% í verðgildi. Covid-19 heimsfaraldurinn hafi haft alvarlegar afleiðingar í för með sér fyrir heilbrigðiskerfið og skert getu sjúkrahúsa til þess að sinna lífsnauðsynlegri þjónustu verulega. Þá hafi tímabundið rafmagnsleysi verið útbreitt og varað í allt að sólarhring yfir sumartímann árið 2020. Í ágúst 2020 hafi gríðarlega öflug sprenging á hafnarsvæði Beirút valdið dauða 200 einstaklinga, 6000 manns hafi slasast og gríðarlegt tjón hafi orðið á nærliggjandi byggingum, meðal annars skólum, heilbrigðisstofnunum og um 300 þúsund manns hafi misst heimili sín. Í kjölfar sprengingarinnar hafi almenningur í landinu flykkst út á göturnar í mótmælagöngur og krafist umbóta hjá stjórnvöldum. Ríkisstjórn landsins hafi sagt af sér í október, eða um tveim mánuðum eftir sprenginguna. Samkvæmt fréttamiðlum hafi ný ríkisstjórn ekki verið mynduð fyrr en um ári seinna í september 2021 og þá hafi Najib Mikati, ríkasti maður Líbanon, tekið við embætti forsætisráðherra, en hann hafi gegnt þeirri stöðu tvisvar áður. Samkvæmt skýrslu mannréttindavaktarinnar fyrir árið 2021 hafi ástandið í landinu versnað enn frekar. Meira en 80% íbúa landsins hafi ekki haft aðgang að grunnréttindum, s.s. menntun, húsnæði, rafmagni og heilbrigðisþjónustu.

Í skýrslu mannréttindavaktarinnar fyrir árið 2022 kemur fram að stjórnvöld í Líbanon og Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn (e. International Monetary Fund) hafi náð samkomulagi um þriggja milljarða bandaríkjadala aðstoð um helstu umbætur í landinu sem pólitískur óstöðugleiki síðustu ára hafi hindrað. Í maí 2022 hafi þingkosningar farið fram í Líbanon. Þrettán nýir frambjóðendur hafi fengið sæti á þinginu en kosningarnar hafi þó ekki leitt til neinna þýðingamikilla breytinga á því pólitíska ástandi sem ríkt hafi í landinu. Áratuga spilling og óstjórn í raforkugeira landsins hafi leitt til þess að ríkið geti ekki útvegað meira en tvær til þrjár klukkustundir af rafmagni á dag. Gjaldmiðill landsins hafi fallið um 95% í verðgildi en afleiðingar þess séu m.a. hátt verðlag á mat- og nauðsynjavöru sem komi verst niður á viðkvæmustu hópum landsins. Stjórnvöld hafi verið í samningaviðræðum við Alþjóðabankann og stjórnvöld í Frakklandi um aðstoð við endurreisn landsins, auk þess sem alþjóðastofnanir, s.s. barnahjálp Sameinuðu þjóðanna (UNICEF) og Alþjóðavinnumálastofnunin (ILO) hafa unnið að aðgerðum til þess að bæta félagslega aðstoð og uppbyggingu í landinu.

Af skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins frá árinu 2023 og skýrslu mannréttindavaktarinnar fyrir árið 2022 má ráða að nokkuð skorti á réttindavernd tiltekinna minnihlutahópa í Líbanon, þ. á m. fatlaðs fólks og hinsegin fólks, auk þess sem mismunun gagnvart konum sé viðvarandi í landinu. Þá kemur fram að ástandið í landinu hafi hvað mest áhrif á stöðu kvenna, barna, innflytjenda, flóttamanna og fatlaðra einstaklinga. Alvarlegustu mannréttindabrotin í Líbanon séu handahófskenndar og ólöglegar aftökur og ofbeldi og pyndingar af hálfu öryggissveita landsins. Þá sé spilling landlægt vandamál m.a. hjá stjórnmálamönnum og innan öryggissveita landsins. Ennfremur sé aðbúnaður í fangelsum og varðhaldi slæmur og takmarkanir á ferðafrelsi flóttamanna. Fram kemur að yfirvöld hafi virk úrræði til að rannsaka og refsa vegna misnotkunar á valdi. Öryggissveitir landsins, herinn og lögreglan hafi unnið að því í samstarfi við Mannréttindastofnun Sameinuðu þjóðanna (OHCHR) að setja sér og endurskoða siðareglur sínar. Samkvæmt skýrslunni geti borgarar lagt fram kvartanir gegn lögreglunni og fengið upplýsingar um niðurstöður málsmeðferðar vegna þeirra. Ber skýrslan einnig með sér að þótt lög kveði á um að spilling innan hins opinbera sé refsiverð hafi lögunum ekki verið framfylgt með fullnægjandi hætti og að víðtæk spilling innan hins opinbera þrífist í skjóli refsileysis. Stjórnvöld hafi gert átak í því að rannsaka og saksækja spillingu opinberra starfsmanna eftir fjölda mótmæla í kjölfar öflugrar sprengingar í höfuðborg landsins hinn 4. ágúst 2020 en enn sé langt í land. Þá séu takmarkanir á borgaralegum réttindum, s.s. tjáningarfrelsi og friðhelgi einkalífs vandamál.

Í skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins frá árinu 2023 kemur fram að líbönsk yfirvöld hafi stjórn yfir hersveitum og öryggissveitum landsins. Hins vegar séu palestínskar hersveitir, Hezbollah samtökin og aðrir hópar sem yfirvöld hafi ekki stjórn yfir starfandi í Líbanon. Í skýrslu International Crisis group kemur fram að Hezbollah samtökin séu hernaðar- og stjórnmálasamtök og hafi orðið til í kjölfar árásar Ísraels inn í Líbanon árið 1982. Meðlimir Hezbollah séu sjía-múslimar og njóti stuðnings fjölmargra sjía-múslima auk þess sem þeir njóti stuðnings frá hluta af kristnum íbúum landsins. Samtökin hafi töluverð ítök í Líbanon og taki virkan þátt í stjórnmálum landsins en samtökin hafi frá árinu 2005 t.a.m. átt nokkra fulltrúa á líbanska þinginu og eigi í nánu samstarfi við March 8 flokkabandalagið. Í kosningum árin 2018 og 2022 hafi samtökin haldið fylgi sínu og séu með 13 þingmenn af 128. Samkvæmt gögnunum stundi samtökin ólöglegar handtökur og varðhald og hafi auk þess lýst yfir ábyrgð á mörgum umfangsmiklum hryðjuverkaárásum. Yfirvöld í Líbanon hafi ekki ráðist í neinar aðgerðir á síðustu árum til þess að takmarka eða útrýma starfsemi Hezbollah í landinu. Varnir landsins gegn öfgahópum hafi þó verið efldar á síðustu árum s.s. með auknu eftirliti á landamærum og flugvöllum. Þá hafi líbönsk yfirvöld lagt aukna áherslu á að draga úr peningaþvætti og fjármögnun hryðjuverka, þ. á m. af hálfu Hezbollah. Samkvæmt upplýsingum af vefsíðu bandarísku samtakanna um alþjóðasamskipti er Ísrael helsti andstæðingur Hezbollah samtakanna. Sérfræðingar hafi haldið því fram að hópurinn sækist ekki eftir beinu stríði við Ísrael eða önnur lönd heldur einblíni frekar á leynilegar aðgerðir og hryðjuverkaárásir. Þá hafi sérfræðingar haldið því fram að samtökin séu að missa ítökin í Líbanon en þingkosningarnar árið 2022 hafi gefið til kynna að margir íbúar landsins séu óánægðir með samtökin og að meira en helmingur þjóðarinnar séu á móti því að samtökin fari með völd í landinu.

Í skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins um trúfrelsi í heiminum fyrir árið 2022 kemur fram að stjórnarskrá Líbanons kveði á um „algert samviskufrelsi“ einstaklingsins og tryggi öllum trúarhópum frelsi til að iðka sína trú að því tilskildu að það hafi ekki áhrif á allsherjarreglu. Þá kveði stjórnarskráin á um jafnfrétti allra borgara landsins án mismununar. Í Líbanon séu 18 trúarhópar viðurkenndir opinberlega af stjórnvöldum. Þar séu fimm múslímahópar, þar á meðal drúsar, 12 kristin trúfélög og Gyðingar. Samkvæmt skýrslunni kveður stjórnarskráin á um að réttlátt og sanngjarnt jafnvægi skuli vera í skiptingu ríkisstjórnar og embætta meðal helstu trúarhópa. Fram kemur í skýrslu Middle East Institute frá árinu 2019 að stjórnmálaafl drúsa hafi veruleg völd í landinu og að í fjöllunum austan Beirút starfi fjöldi stjórnmálasamtaka drúsa og viðhaldi pólitískum styrk og herafla.

Á vefsíðu UN Women kemur fram að líbanskar konur hafi öðlast kosningarétt árið 1952 og hafi síðan þá náðst mikill árangur í að efla stöðu kvenna í landinu. Fullgilding á sáttmála um afnám hvers kyns mismununar gegn konum árið 1997 hafi aukið vitundarvakningu um réttindi kvenna í líbönsku samfélagi til muna. Í dag sé grunnskólanám stúlkna og drengja jafnt og um 83% líbanskra kvenna séu læsar. Hins vegar kemur fram að þrátt fyrir framangreind réttindi séu ýmsar lagalegar og félagslegar hindranir sem komi í veg fyrir að líbanskar konur geti notið réttinda sinna til fulls og þá sé atvinnuþátttaka kvenna 15 ára og eldri um 29% samanborið við 72% karla. Þá hafi yfirstandandi efnahagsástand í landinu áhrif á jafnréttisbaráttu líbanskra kvenna, tíðni ofbeldis maka sé um 25% og aðeins 4,6% þingmanna séu konur. UN Women hafi verið með viðveru í landinu frá árinu 2017 og starfi nú m.a. að því að bæta efnahagslega stöðu kvenna í landinu og auka pólitíska þátttöku þeirra. Með því stefnir UN Women á að virkja konur að fullu í pólitískri þátttöku og veita þeim mannsæmandi atvinnutækifæri og afkomuöryggi.

Í skýrslu National Library of Medicine í Bandaríkjunum frá því í maí 2022 og í skýrslu Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar (e. World Health Organization) frá því í júní 2022 er fjallað um heilbrigðiskerfið í Líbanon. Þar kemur fram að í kjölfar Covid-19 heimsfaraldursins, sprengingarinnar í Beirút í ágúst 2020 og vegna efnahagsástandsins í landinu hafi heilbrigðiskerfið átt undir högg að sækja. Þá kemur fram að allt að 15 þúsund heilbrigðisstarfsmenn hafi flutt til annarra landa og samkvæmt gögnum frá háskólasjúkrahúsinu í Beirút hafi um 40% heilbrigðisstarfsfólks hætt á sjúkrahúsinu vegna betri atvinnutækifæra í öðrum löndum. Eftir að heilbrigðisráðherra hafi tekið ákvörðun um að hætta niðurgreiðslu á lyfjum um allt land hafi lyfjaverð í landinu allt að fjórfaldast. Íbúar landsins hafi því í mörgum tilvikum nálgast lyf og aðrar nauðsynjavörur í löndunum í kring. Til viðbótar við skort á nauðsynlegum búnaði hafi skortur á rafmagni og eldsneyti mikil áhrif á heilbrigðisþjónustu í landinu. Alþjóðaheilbrigðismálastofnunin hafi árið 2019 gert samstarfsáætlun fyrir stofnunina og líbönsk yfirvöld sem feli m.a. í sér stuðning við heilbrigðiskerfi landsins í gegnum það óstöðuga tímabil sem nú gangi yfir, uppbyggingu og frekari þróunarstörf.

Í framangreindri skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins kemur fram að ríkisborgarar landsins eigi rétt á endurgjaldslausri menntun og sé fyrsta stig hennar skyldubundið fyrir öll börn. Samkvæmt reglum útgefnum af menntamálaráðuneytinu megi fjöldi barna sem ekki séu með ríkisborgararétt ekki vera hærri en fjöldi barna með ríkisborgararétt í hverri skólastofu á venjulegum skólatíma og takmarki það að einhverju leyti fjölda nemenda. Menntakerfi Líbanons sé undirfjármagnað og hafi átt undir högg að sækja vegna stóraukins fjölda flóttamanna. Skólar hafi neyðst til að segja upp kennurum vegna fjárskorts. Samkvæmt upplýsingum í yfirliti bandarísku almannatryggingarstofnunarinnar frá 2018 yfir almannatryggingar í Líbanon eiga fjölskyldur rétt á svonefndum fjölskyldustyrk þegar eiginkonan er ekki í launuðu starfi og þá sé styrkur veittur fyrir hvert barn undir 18 ára aldri.

Ákvæði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 37. gr. laga nr. 80/2016 um útlendinga, sem byggir á A-lið 1. gr. flóttamannasamningsins, segir:

Flóttamaður samkvæmt lögum þessum telst vera útlendingur sem er utan heimalands síns af ástæðuríkum ótta við að vera ofsóttur vegna kynþáttar, trúarbragða, þjóðernis, aðildar að tilteknum þjóðfélagshópi eða vegna stjórnmálaskoðana og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta færa sér í nyt vernd þess lands; eða sá sem er ríkisfangslaus og er utan þess lands þar sem hann áður hafði reglulegt aðsetur vegna slíkra atburða og getur ekki eða vill ekki vegna slíks ótta hverfa aftur þangað, sbr. A-lið 1. gr. alþjóðasamnings um réttarstöðu flóttamanna frá 28. júlí 1951 og bókun við samninginn frá 31. janúar 1967, sbr. einnig 38. gr. laga þessara.

Í 38. gr. laga um útlendinga eru sett fram viðmið um það hvað felist í hugtakinu ofsóknir samkvæmt 1. mgr. 37. gr., á hvaða grundvelli ofsóknir geta byggst og hvaða aðilar geta verið valdir að þeim. Í 1. mgr. ákvæðisins segir:

Ofsóknir samkvæmt 1. mgr. 37. gr. eru þær athafnir sem í eðli sínu eða vegna þess að þær eru endurteknar fela í sér alvarleg brot á grundvallarmannréttindum, einkum ófrávíkjanlegum grundvallarmannréttindum á borð við réttinn til lífs og bann við pyndingum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu, bann við þrældómi og þrælkun og bann við refsingum án laga. Sama á við um samsafn athafna, þ.m.t. ólögmæta mismunun, sem hafa eða geta haft sömu eða sambærileg áhrif á einstakling.

Í 2. mgr. 38. gr. laga um útlendinga er fjallað um í hverju ofsóknir geta falist. Þá eru þær ástæður sem ofsóknir þurfa að tengjast skilgreindar nánar í 3. mgr. 38. gr. laganna.

Í 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga kemur fram að þeir aðilar sem geta verið valdir að ofsóknum eða ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð séu:

a. ríkið,

b. hópar eða samtök sem stjórna ríkinu eða verulegum hluta landsvæðis þess,

c. aðrir aðilar, sem ekki fara með ríkisvald, ef sýnt er fram á að ríkið eða hópar eða samtök samkvæmt b-lið, þ.m.t. alþjóðastofnanir, geti ekki eða vilji ekki veita vernd gegn ofsóknum eða meðferð sem fellur undir 2. mgr. 37. gr., m.a. með því að ákæra og refsa fyrir athafnir sem fela í sér ofsóknir.

Orðasambandið „ástæðuríkur ótti við að vera ofsóttur“ í 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga inniheldur huglæga og hlutlæga þætti og þarf að taka tillit til hvors tveggja þegar mat er lagt á umsókn um alþjóðlega vernd. Mat á því hvort ótti umsækjanda sé ástæðuríkur getur verið byggt á persónulegri reynslu umsækjanda sem og á upplýsingum um ofsóknir sem aðrir í umhverfi hans eða þeir sem tilheyra sama hópi hafa orðið fyrir. Umsækjandi sem hefur sýnt fram á að hann hafi þegar orðið fyrir ofsóknum í heimaríki, sbr. 1. mgr. 38. gr. laga um útlendinga, eða beinum og marktækum hótunum um slíkar ofsóknir, yrði almennt talinn hafa sýnt fram á ástæðuríkan ótta við slíkar ofsóknir snúi hann aftur til heimaríkis nema talið verði að miklar líkur séu á því að slíkar ofsóknir yrðu ekki endurteknar, t.d. þar sem aðstæður í heimaríki hans hafi breyst. Þótt umsækjandi um alþjóðlega vernd skuli njóta vafa upp að ákveðnu marki verður umsækjandinn með rökstuddum hætti að leiða líkur að því að hans bíði ofsóknir í heimaríki. Frásögn umsækjanda og önnur gögn um einstaklingsbundnar aðstæður hans verða því almennt að fá stuðning í hlutlægum og áreiðanlegum upplýsingum um heimaríki umsækjanda, stjórnvöld, stjórnarfar og löggjöf þess. Þá er litið til sambærilegra upplýsinga um ástand, aðstöðu og verndarþörf þess hóps sem umsækjandi tilheyrir eða er talinn tilheyra.

Kærunefnd hefur við mat sitt á umsókn kærenda haft til hliðsjónar handbók Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna um málsmeðferð og viðmið við mat á umsókn um alþjóðlega vernd (Handbook and Guidelines on Procedures and Criteria for Determining Refugee Status, Genf 2019). Þá hefur aðferðarfræði trúverðugleikamats kærunefndar tekið mið af skýrslu Flóttamannastofnunar Sameinuðu þjóðanna og Flóttamannasjóðs Evrópusambandsins um trúverðugleikamat, eftir því sem við á (Beyond Proof: Credibility Assessment in EU Asylum Systems, Brussel 2013).

Kærandi byggir umsókn um alþjóðlega vernd á því að hann sé í hættu í heimaríki sínu, Líbanon, vegna hótana frá einstaklingum er tilheyri Hezbollah samtökunum. Þá byggir kærandi á því að hann og barn hans séu drúsar og sé barn hans, sem sé stúlka á unglingsaldri, einkum í hættu í Líbanon vegna kyns síns og þjóðarbrots síns sem drúsi.

Mat á trúverðugleika frásagnar kæranda og barns hans er byggt á endurritum af viðtölum þeirra hjá Útlendingastofnun, öðrum gögnum málsins og upplýsingum um heimaríki þeirra.

Í viðtali hjá Útlendingastofnun 2. nóvember 2022 greindi kærandi frá því aðspurður um ástæður flótta frá Líbanon að hann hafi unnið á næturvöktum sem lögreglumaður á bæjarskrifstofu. Tveimur eða þremur mánuðum áður en hann hafi komið til Íslands hafi hann á einni vaktinni gripið tvo einstaklinga við að reyna að stela mótorhjóli og fært þá í hendur lögreglu. Þar sem engin ríkisstjórn hafi verið til staðar í Líbanon hafi þessum einstaklingum verið sleppt daginn eftir og í kjölfarið hafi kærandi fengið hótanir frá vinum þeirra. Kærandi kvað hina ótilgreindu einstaklinga og vini þeirra tengjast Hezbollah samtökunum. Hafi kæranda verið hótað oft. Kærandi kvaðst ekki hafa getað farið úr bænum þar sem „þeir“ væru múslímar og stjórnuðu en hann væri drúsi. Aðspurður um hvort hann hafi leitað til lögreglu kvaðst kærandi ekki hafa getað gert það vegna vinnutíma síns en hafi í staðinn talað við lögfræðing á bæjarskrifstofunni og greint honum frá hótununum. Kærandi kvaðst hafa viljað leggja fram kæru en málið hefði farið á bið þar sem engin ríkisstjórn væri í Líbanon. Kærandi kvað þá hafa hringt í hann og þá hafi þeir tvisvar sinnum elt hann. Beðinn um að lýsa betur umræddum hótunum kvaðst kærandi eitt sinn hafa þurft að flýja „þá“ á mótorhjóli og í kjölfarið hafi þeir hótað honum og fjölskyldu hans. Þremur dögum eftir að hann hafi komið til Íslands hafi „þeir“ rænt mótorhjólinu hans. Kærandi kvað umrædda einstaklinga ætla að drepa hann og að þeir myndu standa við það þar sem múslímar ráði í Líbanon og engin ríkisstjórn sé í landinu sem geti haft stjórn á þessum samtökum.

Kærandi hefur ekki borið fyrir sig að hafa sætt ofsóknum eða að hann óttist ofsóknir af hálfu stjórnvalda í heimaríki. Þá benda önnur gögn málsins ekki til þess að slíkar ofsóknir hafi átt sér stað eða að kærandi eigi þær á hættu.

Við meðferð málsins hjá Útlendingastofnun lagði kærandi meðal annars fram afrit af líbönsku lögregluskírteini og afrit af yfirlýsingu, dags. 20. október 2022, sem hann kvað ritaða af lögfræðingi sem hafi unnið á sömu bæjarskrifstofu og kærandi. Var það mat Útlendingastofnunar að ekki væri tilefni til að draga í efa að kærandi hefði starfað sem lögreglumaður í Líbanon. Að mati Útlendingastofnunar renndi framangreind yfirlýsing lögfræðings þó ekki stoðum undir þá frásögn kæranda að Hezbollah samtökin hefðu ofsótt hann eða að hann hefði ekki getað leitað til lögreglu með kæru. Þá var það mat stofnunarinnar að kærandi hefði ekki sýnt fram á að hann gæti átt á hættu að Hezbollah samtökin myndu gera hann að sérstöku skotmarki sínu.

Kærunefnd telur ekki ástæðu til að draga í efa að kærandi hafi starfað sem lögreglumaður í heimaríki. Af framburði kæranda má þó skilja að hann hafi starfað sem eins konar öryggisvörður hjá bæjarskrifstofunni í heimabæ sínum Chouaifet í Líbanon. Þá telur kærunefnd jafnframt ekki tilefni til að draga í efa að kærandi kunni að hafa í starfi sínu staðið ótilgreinda einstaklinga að verki við afbrot og komið þeim í hendur lögreglunnar á svæðinu. Af því má ráða að lögregla hafi verið starfandi í bænum hvað svo sem leið afdrifum máls um meinta tilraun umræddra einstaklinga til þjófnaðar. Kærandi hefur hins vegar engin gögn lagt fram sem renna stoðum undir þá frásögn hans að meðlimir Hezbollah séu á eftir honum. Í viðtali hjá Útlendingastofnun kvaðst kærandi hafa viljað fara með mál vegna umræddra hótana í gegn en það hafi farið á bið þar sem engin ríkisstjórn hefði verið í Líbanon eins og áður segir. Þá kvaðst kærandi vera með kæruna í símanum sínum. Eftir viðtal hjá Útlendingastofnun lagði kærandi fram afrit af skjali sem er á arabísku og dagsett 20. október 2022. Í lauslegri þýðingu skjalsins með þýðingarforriti kemur fram að undirritaður lögmaður votti um það að [...] sem unnið hafi hjá borginni Choueifat hafi tveimur mánuðum áður handtekið glæpamenn við að stela mótorhjóli og hafi eftir það fengið hótanir frá félögum glæpamannanna. Þessir atburðir hafi leitt til þess að hann hafi leitað til stofu undirritaðs í þeim tilgangi að leggja fram kæru og væri mál vegna þess í vinnslu. Af framangreindu má ráða að ekki er um kæru að ræða líkt og kærandi vísað til í viðtali hjá Útlendingastofnun. Framangreind yfirlýsing ber með sér að í heimaríki sé mál í vinnslu vegna hótana ótilgreindra einstaklinga. Í yfirlýsingunni er ekki vísað til þess að þeir sem staðið hafi að umræddum hótunum séu meðlimir Hezbollah. Kærandi hefur engin gögn lagt fram um afdrif málsins eða afrit af kæru en ráða má af framburði hans og framangreindri yfirlýsingu að kæra hafi annað hvort verið lögð fram eða bíði þess að verða lögð fram. Að framangreindu virtu er það niðurstaða kærunefndar að ekki sé tilefni til að draga í efa, eins og áður segir, að kærandi hafi staðið ótilgreinda einstaklinga að verki við afbrot og komið þeim í hendur lögreglu og í kjölfarið orðið fyrir áreiti og hótunum af hálfu þeirra. Þá hefur kærandi ekki rennt stoðum undir þá frásögn sína að þeir sem hafi hótað honum og áreitt séu meðlimir Hezbollah samtakanna.

Þótt fallast megi á að skilvirkni lögregluyfirvalda og dómstóla sé að nokkru leyti ábótavant er það mat kærunefndar, með vísan til þeirra gagna sem nefndin hefur kynnt sér, að ekki hafi verið sýnt fram á að stjórnvöld í Líbanon geti ekki eða vilji ekki veita kæranda vernd gegn ofbeldi eða áreiti, meðal annars með því að ákæra eða refsa fyrir athafnir sem feli í sér ofsóknir, sbr. c-lið 4. mgr. 38. gr. laga um útlendinga.

Í fyrrnefndu viðtali hjá Útlendingastofnun greindi kærandi frá því að hann tilheyrði minnihlutahópi drúsa í heimaríki og að „þeir“ ofsæki hann og geri það sem þeir vilja. Þá er í greinargerð byggt á því að kærandi óttist um velferð barn síns í Líbanon en hún sé stúlka á unglingsaldri og drúsi. Af þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um heimaríki kæranda verður ekki séð að þeir einstaklingar sem séu drúsar verði fyrir aðkasti í Líbanon vegna trúar og að kærandi og barn hans eigi á hættu að sæta mismunun eða áreiti sem nái því marki að teljast ofsóknir af þeim sökum. Að framangreindu virtu er það mat kærunefndar að aðstæður kæranda og barns hans vegna trúar þeirra séu ekki þess eðlis að þær eigi undir 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. mgr. 38. gr. laganna.

Hvað varðar stöðu kvenna í Líbanon vísa skýrslur til þess að frá árinu 1952 hafi náðst mikill árangur í að efla stöðu kvenna í landinu. Í grein á vefsíðu Wilson Center frá því í júlí 2022 kemur fram að Hezbollah samtökin hafi t.a.m. opnari afstöðu til hlutverks kvenna í samfélaginu en mörg önnur íslömsk samtök. Konur gegni mikilvægum hlutverkum innan félagsmála-, fjölmiðla- og stjórnsýsludeilda samtakanna. Hins vegar kemur fram að þrátt fyrir framangreind réttindi og viðhorf séu ýmsar lagalegar og félagslegar hindranir sem komi í veg fyrir að líbanskar konur geti notið réttinda sinna til fulls. UN Women hafi verið með viðveru í landinu frá árinu 2017 og starfi nú m.a. að því að styrkja efnahagslega stöðu kvenna í landinu og pólitíska þátttöku þeirra. Með því stefnir UN Women á að virkja konur að fullu í pólitískri þátttöku og veita þeim mannsæmandi atvinnutækifæri og afkomuöryggi. Þau gögn sem kærunefnd hefur kynnt sér benda til þess að ekki ríki jafnræði milli karla og kvenna í Líbanon og barátta kvenna þar í landi eigi enn langt í land sem birtist m.a. í því að atvinnuþátttaka kvenna 15 ára og eldri sé aðeins um 29% samanborið við 72% karla.

Samkvæmt 5. mgr. 37. gr. laga um útlendinga skal, við mat skv. 1. og 2. mgr. 37. gr. í málum sem varða börn, fylgdarlaus sem önnur, hafa það sem er barninu fyrir bestu að leiðarljósi. Í ákvæðinu kemur fram að við það mat beri að líta til möguleika barns á fjölskyldusameiningu, öryggis barnsins, velferðar og félagslegs þroska auk þess sem taka skal tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Útlendingastofnun tók viðtal við barn kæranda þar sem það var meðal annars spurt út í aðstæður sínar í heimaríki og ástæður flótta. Leggur kærunefnd mat á hagsmuni barns kæranda samkvæmt 5. mgr. 37. gr. laga um útlendinga með hliðsjón af upplýsingum úr fyrirliggjandi gögnum mála kæranda og barns hans og framangreindum aðstæðum í heimaríki þeirra, Líbanon. Við það mat horfir kærunefnd m.a. til þess að barn það sem um ræðir er í fylgd með föður sínum og nýtur stuðnings hans. Ekkert hefur komið fram í málinu sem bendir til annars en að kærandi sé almennt við góða heilsu og vinnufær. Fram kemur í gögnum málsins að kærandi hafi starfað sem lögreglumaður fyrir bæjarskrifstofuna í heimaborg sinni í Líbanon. Þá greindi kærandi frá því að eiginkona hans og sonur væru í Líbanon. Með vísan til framangreinds leggur kærunefnd til grundvallar að kærandi sé fær um að annast og framfleyta börnum sínum í heimaríkjum sínum. Í viðtali hjá Útlendingastofnun 21. janúar 2023 kvaðst barn kæranda hafa verið í skóla í heimaríki en hafi þurft að hætta þar sem kærandi hafi ekki getað borgað fyrir áframhaldandi nám. Má af framangreindu ráða að barn kæranda hafi verið í einkaskóla en samkvæmt gögnum um aðstæður í Líbanon eru almenningsskólar þar í landi gjaldfrjálsir. Barn kæranda hafi því aðgang að menntakerfi þar í landi. Þá mun barn kæranda jafnframt hafa aðgang að heilbrigðiskerfinu í Líbanon. Í málinu liggur ekki fyrir að barn kæranda hafi sérþarfir sem taka þurfi tillit til, aðrar en þær sem leiða af aldri barnsins. Þá er hvergi í greinargerð kæranda vísað til gagna sem kunna að styðja við þá fullyrðingu að hagsmunum barns hans sé best borgið með áframhaldandi dvöl þeirra hér á landi, umfram almenna vísan til aðstæðna í heimaríki þeirra. Með vísan til framangreinds er það mat kærunefndar, að teknu tilliti til sjónarmiða um öryggi, velferð og félagslegan þroska barns kæranda, að það sé því fyrir bestu að fylgja föður sínum til heimaríkis.

Með vísan til framangreinds er það niðurstaða kærunefndar að kærandi hafi ekki með rökstuddum hætti leitt líkur að því að kærandi og barn hans hafi ástæðuríkan ótta við ofsóknir í skilningi 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga, sbr. 1. 3. eða 4. mgr. 38. gr. laganna.

Telur kærunefnd því ljóst að kærandi og barn hans uppfylli ekki skilyrði 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamenn hér á landi.

Ákvæði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga er útlendingur einnig flóttamaður ef, verði hann sendur aftur til heimaríkis síns, raunhæf ástæða er til að ætla að hann eigi á hættu að sæta dauðarefsingu, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða hann verði fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki er greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka. Sama gildir um ríkisfangslausan einstakling.

Við mat á því hvort aðstæður kæranda og barns hans séu slíkar að þær eigi undir 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga ber að líta til 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Mannréttindadómstóll Evrópu hefur fjallað um það mat sem þarf að fara fram þegar metið er hvort kærandi sé í raunverulegri hættu á að verða fyrir meðferð sem falli undir 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu sem bannar pyndingar og ómannlega eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Hefur dómstóllinn sagt að 3. gr. sáttmálans geti átt við þegar hættan stafar frá einstaklingum eða hópi fólks sem ekki séu fulltrúar stjórnvalda. Kærandi verður þó að geta sýnt fram á að gildar ástæður séu til að ætla að um raunverulega hættu sé að ræða og að stjórnvöld í ríkinu séu ekki í stakk búin til að veita viðeigandi vernd. Ekki er nóg að aðeins sé um að ræða möguleika á illri meðferð og verður frásögn kæranda að fá stuðning í öðrum gögnum (sjá t.d. dóma Mannréttindadómstóls Evrópu í máli NA gegn Bretlandi (mál nr. 25904/07) frá 7. júlí 2008 og H.L.R. gegn Frakklandi (mál nr. 24573/94) frá 29. apríl 1997).

Kærandi greindi frá því að hafa búið í bænum Chouaifet sem staðsettur er sunnan við Beirút í Líbanon. Samkvæmt landaupplýsingum m.a. korti og upplýsingum á vefsíðu ACLED (e. The Armed Conflict Location & Event Data Project) eru ekki ríkjandi átök eða óeirðir á því svæði sem kærandi kveðst koma frá. Af gögnum er ljóst að Líbanon glímir við alvarlega mannúðarkrísu vegna mikilla efnahagsþrenginga og óstöðugleika í stjórnmálum. Því bíði líbönsku þjóðarinnar gríðarlegt verkefni við endurreisn landsins. Er það þó mat kærunefndar að þrátt fyrir að ástandið megi að einhverju leyti rekja til spillingar í stjórn landsins og aðgerða eða aðgerðarleysis stjórnvalda er ljóst að stjórnvöld eru í virku samstarfi við alþjóðasamfélagið til þess að reyna að auka stöðugleika og bæta efnahag landsins og hafa gripið til ýmissa aðgerða sem ætlað er að bæta stöðu almennings í landinu. Er það því mat kærunefndar að aðstæður í Líbanon nái ekki því marki að kærandi og barn hans eigi á hættu að sæta dauðarefsingum, pyndingum eða annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu eða verða fyrir alvarlegum skaða af völdum árása í vopnuðum átökum þar sem ekki sé greint á milli hernaðarlegra og borgaralegra skotmarka, verði þeim gert að snúa til baka til Líbanon.

Í ljósi þess sem að framan er rakið og þeirra gagna sem liggja fyrir um heimaríki kærenda telur kærunefnd að aðstæður kæranda og barns hans þar séu ekki þannig að þær falli undir ákvæði 2. mgr. 37. gr. laganna. Telur kærunefnd því ljóst að kærandi og barn hans uppfylli heldur ekki skilyrði 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga fyrir viðurkenningu á stöðu sem flóttamenn hér á landi.

Alþjóðleg vernd á grundvelli 40. gr. laga um útlendinga

Þar sem kærunefnd hefur komist að þeirri niðurstöðu að kærandi og barn hans uppfylli ekki skilyrði 1. eða 2. mgr. 37. gr. laga um útlendinga eiga þau ekki rétt á alþjóðlegri vernd hér á landi, sbr. 40. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga er heimilt að veita útlendingi sem staddur er hér á landi dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, þrátt fyrir að skilyrði 37. gr. séu ekki uppfyllt, ef útlendingur getur sýnt fram á ríka þörf fyrir vernd, t.d. af heilbrigðisástæðum eða vegna erfiðra félagslegra aðstæðna viðkomandi eða erfiðra almennra aðstæðna í heimaríki eða í landi sem honum yrði vísað til. Kærunefnd telur, með vísan til orðalags ákvæðisins um „ríka þörf fyrir vernd“ auk lögskýringargagna sem fylgdu greininni, að dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verði ekki veitt nema aðstæður, bæði almennar og sérstakar m.t.t. heilsufars og félagslegra þátta, auk atvika sem þar er vísað til, nái ákveðnu alvarleikastigi þegar málið er virt í heild.

Kærandi byggir á því að hans bíði erfiðar félagslegar aðstæður í Líbanon og þá óttist hann um velferð barns síns sem sé drúsi og stúlka á unglingsaldri.

Í 43. gr. a reglugerðar um útlendinga og athugasemdum við frumvarp til laga um útlendinga er jafnframt fjallað um erfiðar félagslegar aðstæður. Þar kemur fram að átt sé við að útlendingur hafi þörf á vernd vegna félagslegra aðstæðna í heimaríki og eru þar nefnd sem dæmi aðstæður kvenna sem hafa sætt kynferðislegu ofbeldi, sem leitt getur til erfiðrar stöðu þeirra í heimaríki, eða aðstæður kvenna sem ekki fella sig við kynhlutverk sem er hefðbundið í heimaríki þeirra og eiga á hættu útskúfun eða ofbeldi við heimkomu. Verndarþörf þjóðfélagshópa að öðru leyti myndi fara eftir aðstæðum í hverju máli.

Í athugasemdum við 74. gr. frumvarps til laga um útlendinga kemur fram að í samræmi við ákvæði alþjóðlegra skuldbindinga og almennra laga sé lagt til að tekið sé sérstakt tillit til barna, hvort sem um er að ræða fylgdarlaus börn eða önnur börn. Í því ljósi og með hliðsjón af meginreglunni um að það sem barni er fyrir bestu skuli hafa forgang þegar teknar eru ákvarðanir um málefni þess, sbr. jafnframt 2. mgr. 10. gr. og 3. mgr. 25. gr. laga nr. 80/2016, telur kærunefnd að við mat á því hvort skilyrði 1. mgr. 74. gr. laganna séu fyrir hendi skuli taka sérstakt tillit til þess ef um barn er að ræða og skuli það sem er barni fyrir bestu haft að leiðarljósi við ákvörðun.

Vísað er til mats á hagsmunum barns kæranda í umfjöllun um 1. mgr. 37. gr. laga um útlendinga að framan. Þá hefur ekki komið annað fram í gögnum mála kæranda og barns hans en að þau séu við góða heilsu, barn kæranda hafi verið í skóla í heimaríki og að kærandi hafi haft atvinnu í ríkinu áður en hann hafi yfirgefið landið. Kærandi greindi frá því í viðtali hjá Útlendingastofnun að hann ætti eiginkonu og son í heimaríki sem hefðu ekki getað komið með honum og barni hans þar sem vegabréf þeirra hafi verið útrunnin. Samkvæmt upplýsingum frá Útlendingastofnun kom eiginkona kæranda hingað til lands 6. júlí 2023 og sótti um alþjóðlega vernd, umsókn hennar er enn til meðferðar hjá Útlendingastofnun.

Þegar upplýsingar um heimaríki kæranda og gögn málsins eru virt í heild, með hliðsjón af aðstæðum kæranda og barns hans í heimaríki, er það niðurstaða kærunefndar að þau hafi ekki sýnt fram á aðstæður sem ná því alvarleikastigi að þau hafi ríka þörf á vernd líkt og kveðið er á um í 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga. Við þetta mat hefur kærunefnd litið til hagsmuna barns kæranda í samræmi við 2. mgr. 10. gr. laga um útlendinga og 3. mgr. 25. sömu laga. Því er fallist á það með Útlendingastofnun að aðstæður kæranda og barns hans í heimaríki séu ekki með þeim hætti að veita beri þeim dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða, sbr. 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga.

Dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða samkvæmt 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga er heimilt að veita útlendingi sem sótt hefur um alþjóðlega vernd og ekki fengið niðurstöðu í máli sínu á stjórnsýslustigi innan 18 mánaða eftir að hann sótti um dvalarleyfi á grundvelli mannúðarsjónarmiða að nánar tilteknum skilyrðum. Ef um barn er að ræða skal miða við 16 mánuði.

Kærandi sótti um alþjóðlega vernd fyrir sig og barn sitt 29. september 2022 og á ákvæði 2. mgr. 74. gr. laga um útlendinga því ekki við.

Bann við endursendingu samkvæmt 42. gr. laga um útlendinga

Samkvæmt 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er ekki heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan einstakling til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Samkvæmt 2. mgr. sömu greinar er einnig óheimilt að senda útlending til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr.

Með vísan til umfjöllunar að framan um heimaríki kæranda og barns hans, Líbanon, telur kærunefnd að þær aðstæður sem ákvæðið tekur til eigi ekki við í máli þeirra. Kærunefnd telur því að ákvæði 42. gr. laga um útlendinga standi ekki í vegi fyrir endursendingu kæranda og barns hans til Líbanon.

Líkt og komið hefur framvísuðu kærandi og barn hans venesúelskum vegabréfum. Við úrlausn mála þeirra hefur verið lagt til grundvallar að kærandi og barn hans séu einnig með venesúelskt ríkisfang. Með vísan til nýlegra úrskurða kærunefndar í málum umsækjenda um alþjóðlega vernd frá Venesúela er það niðurstaða nefndarinnar að kærandi og barn hans geti jafnframt farið til Venesúela þar sem þau hafi ríkisfang.

Athugasemdir kæranda við málsmeðferð Útlendingastofnunar

Í greinargerð kæranda eru gerðar athugasemdir við málsmeðferð Útlendingastofnunar. Að mati kæranda hafi málsmeðferð Útlendingastofnunar ekki verið í samræmi við rannsóknar- og meðalhófsreglu stjórnsýslulaga og þá hafi andmælaréttur hans samkvæmt stjórnsýslulögum ekki verið virtur. Kærunefnd hefur farið yfir málsmeðferð Útlendingastofnunar og gögn málsins og komist að sömu niðurstöðu og stofnunin. Að framangreindu virtu er það mat kærunefndar að málsmeðferð Útlendingastofnunar í máli kæranda hafi verið í samræmi framangreindar reglur stjórnsýslulaga.

Brottvísun og endurkomubann

Í 3. mgr. 43. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017 kemur fram að verði umsækjanda um alþjóðlega vernd ekki veitt dvalarleyfi skuli Útlendingastofnun taka ákvörðun um frávísun eða brottvísun eftir ákvæðum laga um útlendinga og að útlendingur sem sótt hafi um alþjóðlega vernd teljist hafa áform um að dveljast á landinu lengur en 90 daga. Samkvæmt 2. mgr. 98. gr. laga um útlendinga skal vísa útlendingi úr landi sem dvelst ólöglega í landinu eða þegar tekin hefur verið ákvörðun sem bindur enda á heimild útlendings til dvalar í landinu svo framarlega sem ákvæði 102. gr. laganna eigi ekki við. Í 102. gr. laganna er kveðið á um vernd og takmarkanir við ákvörðun um brottvísun. Samkvæmt 3. mgr. 102. gr. laganna skal brottvísun ekki ákveðin ef hún, með hliðsjón af atvikum, alvarleika brots og tengslum útlendings við landið, felur í sér ósanngjarna ráðstöfun gagnvart útlendingi eða nánustu aðstandendum hans. Sérstaklega skal taka tillit til þess ef um barn eða nánasta aðstandanda barns er að ræða og skal það sem barni er fyrir bestu haft að leiðarljósi við ákvörðun. Við mat á því hvort brottvísun feli í sér ósanngjarna ráðstöfun gagnvart kæranda verður að hafa ákvæði 71. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, sbr. nr. 33/1944 og 8. gr. mannréttindasáttmála Evrópu um friðhelgi einkalífs og fjölskyldu til hliðsjónar. Þegar útlendingur á hagsmuna að gæta í skilningi 8. gr. sáttmálans verður ákvörðun um brottvísun að vera í samræmi við það sem lög mæla fyrir um og nauðsyn ber til í lýðræðislegu þjóðfélagi, sbr. 2. mgr. 8. gr. sáttmálans.

Samkvæmt 1. mgr. 101. gr. laganna felst í endanlegri ákvörðun um brottvísun skylda útlendings til þess að yfirgefa Schengen-svæðið nema viðkomandi hafi heimild til dvalar í öðru ríki sem er þátttakandi í Schengen-samstarfinu. Með lögum um landamæri nr. 136/2022 voru gerðar breytingar á 98. gr. laga um útlendinga sem leiða til þess að brottvísun og endurkomubann er nú beitt þar sem áður var beitt frávísun en veita skal frest til sjálfviljugrar heimfarar, sbr. 104. gr. laga um útlendinga. Sá sem sætir slíkri ákvörðun getur komist hjá endurkomubanni með því að yfirgefa landið sjálfviljugur innan frestsins sbr. 3. mgr. 101. gr. laga um útlendinga.

Samkvæmt gögnum málsins sótti kærandi um alþjóðlega vernd hér á landi 29. september 2022 fyrir og barn sitt. Eins og að framan greinir hefur umsóknum kæranda og barns hans um alþjóðlega vernd og dvalarleyfi á grundvelli 1. mgr. 74. gr. laga um útlendinga verið synjað. Hafa þau því ekki frekari heimild til dvalar hér á landi. Af framangreindu leiðir að með hinum kærðu ákvörðunum var réttilega bundinn endir á heimild kæranda og barns hans til dvalar hér á landi og ber því samkvæmt 2. mgr. 98. gr. laga um útlendinga að vísa þeim úr landi nema 102. gr. laganna standi því í vegi. Það athugast að kæra til kærunefndar útlendingamála frestaði réttaráhrifum hinna kærðu ákvarðana.

Hinn 2. mars 2023 var kæranda leiðbeint um að til skoðunar væri að brottvísa honum og barni hans frá Íslandi og ákvarða kæranda endurkomubann hingað til lands. Var kæranda gefið færi á að koma að andmælum hvað það varðar. Með bréfi til Útlendingastofnunar, dags. 7. mars 2023, kvaðst kærandi engin tengsl hafa við Ísland eða önnur Schengen-ríki. Kærandi kvað slíka ákvörðun vera ósanngjarna fyrir sig og fjölskyldu sína. Þá myndi slík ákvörðun koma í veg fyrir tækifæri hans til að veita börnum hans betri menntun og lífsgæði. Þá kom fram í bréfinu að kærandi og barn hans yrðu hvorki örugg í Venesúela né Líbanon. Þá væru þau drúsar og því í minnihlutahópi í Líbanon. Þá var vísað til þess að það væri brot á jafnræðisreglunni að nánast allir sem kæmu frá Venesúela fengu alþjóðlega vernd hér á landi en barn kæranda fengi ekki vernd hér á landi þrátt fyrir að vera frá Venesúela.

Af þeim svörum sem kærandi gaf um tengsl sín við Ísland og önnur Schengen-ríki verður ekki séð að brottvísun hans og barns hans og endurkomubann kæranda verði talin ósanngjörn ráðstöfun í garð kæranda og barni hans eða nánustu aðstandenda þeirra, sbr. 3. mgr. 102. gr. laga um útlendinga. Þá horfir kærunefnd jafnframt til þess að kærandi geta komist hjá endurkomubanni og afleiðingum þess yfirgefi hann Ísland innan þess frest sem þeim er gefinn.

Í ákvörðunarorðum í ákvörðunum Útlendingastofnunar í málum kæranda og barns hans er þeim brottvísað og kæranda ákvarðað endurkomubann til tveggja ára. Var kæranda veittur 15 daga frestur til að yfirgefa landið auk þess sem tekið var fram að yfirgefi hann landið sjálfviljugur innan þess frests verði endurkomubannið fellt niður.

Að mati kærunefndar og með vísan til 2. mgr. 104. gr. laga um útlendinga teljast 15 dagar hæfilegur frestur í tilviki kæranda og barns hans til að yfirgefa landið. Endurkomubann kæranda fellur niður yfirgefi hann landið sjálfviljugur innan framangreinds frests.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið og forsendna hinna kærðu ákvarðana eru ákvarðanir Útlendingastofnunar í málum kæranda og barns hans staðfestar.

Athygli kærenda er vakin á því að samkvæmt 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum eftir birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ákvörðunarinnar ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð:

Ákvarðanir Útlendingastofnunar í málum kæranda og barns hans eru staðfestar. Endurkomubann kæranda verður fellt úr gildi fari hann sjálfviljugur frá Íslandi innan 15 daga.

The decisions of the Directorate of Immigration in the cases of the appellant and his child affirmed. If the appellant leaves Iceland voluntarily within 15 days, the re-entry ban will be revoked.

Þorsteinn Gunnarsson

Sindri M. Stephensen Þorbjörg I. Jónsdóttir

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála