12. febrúar 2019 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 56/2019 - Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 12. febrúar 2019 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 56/2019

í stjórnsýslumáli nr. KNU18120061

Kæra […]

og barna hennar

á ákvörðunum

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 21. desember 2018 kærði einstaklingur er kveðst heita […], vera fædd […] og vera ríkisborgari […] (hér eftir kærandi) ákvarðanir Útlendingastofnunar, dags. 6. desember 2018, um að taka ekki til efnismeðferðar umsóknir hennar og barna hennar, […], fd. […], ríkisborgara […] (hér eftir A) og […], fd. […], ríkisborgara […] (hér eftir B), um alþjóðlega vernd á Íslandi og vísa þeim frá landinu.

Þess er krafist að hinar kærðu ákvarðanir Útlendingastofnunar verði felldar úr gildi og að stofnuninni verði gert að taka umsóknir kæranda og barna hennar um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar, í fyrsta lagi á grundvelli 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016, sbr. 1. mgr. 42. gr. laganna, og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, og í öðru lagi á grundvelli 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Fyrrgreindar ákvarðanir eru kærðar á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og bárust kærurnar fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 11. september 2018 og f.h. barna sinna. Við leit að fingraförum kæranda í Eurodac gagnagrunninum þann sama dag kom í ljós að fingraför hennar höfðu verið skráð í grunninn af yfirvöldum í Grikklandi. Þann 16. nóvember 2018 var upplýsingabeiðni beint til yfirvalda í Grikklandi, sbr. 34. gr. reglugerðar Evrópuþingsins og ráðsins (ESB) nr. 604/2013 (hér eftir nefnd Dyflinnarreglugerðin). Í svari frá grískum yfirvöldum, dags. 10. janúar 2019, kom fram að kæranda og börnum hennar hefði verið veitt alþjóðleg vernd þann 19. október 2017 og væru með gilt dvalarleyfi í Grikklandi til 22. október 2020. Kærandi kom til viðtals hjá Útlendingastofnun, m.a. þann 23. október 2018, ásamt löglærðum talsmanni sínum. Útlendingastofnun ákvað þann 6. desember 2018 að taka ekki umsóknir kæranda og barna hennar um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að þeim skyldi vísað frá landinu. Ákvarðanirnar voru birtar fyrir kæranda þann 11. desember 2018 og kærði kærandi ákvarðanirnar þann 21. desember 2018 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda og barna hennar barst kærunefnd 11. janúar 2019 ásamt fylgigögnum. Þá bárust frekari gögn frá kæranda þann 7. febrúar sl.

III. Ákvarðanir Útlendingastofnunar

Í ákvörðunum Útlendingastofnunar kom fram að kæranda og börnum hennar hefði verið veitt alþjóðleg vernd í Grikklandi. Umsóknir þeirra um alþjóðlega vernd yrðu því ekki teknar til efnismeðferðar, sbr. a-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, enda fæli flutningur kæranda og barna hennar til Grikklands ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. mgr. 36. gr. laganna. Þá hefðu kærandi og börn hennar ekki slík tengsl við Ísland að nærtækast væri að þau fengju hér vernd eða að sérstakar aðstæður væru fyrir hendi þannig að taka bæri umsóknir þeirra til efnismeðferðar, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kæranda og börnum hennar var vísað frá landinu, sbr. c-lið 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, og skyldu þau flutt til Grikklands.

Í ákvörðunum Útlendingastofnunar í málum barnanna A og B kom fram að það væri niðurstaða stofnunarinnar, með vísan til niðurstöðu í máli móður þeirra, að gættum ákvæðum samnings Sameinuðu þjóðanna um réttindi barnsins, sbr. lög nr. 19/2013, útlendingalaga og barnaverndarlaga nr. 80/2002, að hagsmunum þeirra væri best borgið með því að fylgja henni til Grikklands.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda og barna hennar er vísað til endurrita af viðtölum kæranda hjá Útlendingastofnun þar sem fram hafi komið ástæður þess að hún hafi flúið heimaríki ásamt eiginmanni sínum. Kærandi greinir frá því að við komuna til Grikklands hafi eiginmaður hennar verið settur í varðhald en hún hafi farið á hótel ásamt börnum sínum A og B. Eftir að eiginmaðurinn hafi verið látinn laus úr varðhaldi hafi fjölskyldunni verið komið fyrir í flóttamannabúðum þar sem mikið hafi verið um læti og óöryggi. Kærandi lýsir bágum aðstæðum fjölskyldunnar í Grikklandi. Fjölskyldan hafi ekki fengið fjárhagslega aðstoð frá stjórnvöldum, börnin ekki fengið að fara í skóla fyrr en þau hafi fengið alþjóðlega vernd og þá hafi þau orðið vör við mikla fordóma þar í landi. Kærandi kveður að eitt sinn hafi hópur kvenna rifið af henni slæðuna á götum úti auk þess sem hún hafi orðið vitni að hnífaárás í almenningsgarði. […]. Kærandi kveður að sér líði illa og hún sé þunglynd. Hún fái mjög oft höfuðverki og finni fyrir streitu, eigi erfitt með einbeitingu og upplifi tómleika. Þá sé kærandi með áfallastreitueinkenni og hafi fengið ávísað þunglyndislyfjum. Í greinargerð kemur fram að kærandi hafi áhyggjur af syni sínum, B. Hann hafi verið að glíma við mikla vanlíðan, vilji ekki fara út að leika sér og missi stjórn á skapi sínu. Þá sakni hann föður síns og hugsi mikið til hans.

Í greinargerð er gerð grein fyrir aðstæðum, aðbúnaði og réttarstöðu þeirra sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Grikklandi og vísað í því sambandi til fjölda skýrslna alþjóðlegra stofnana og frjálsra félagasamtaka. Bent er á að íslensk stjórnvöld hafi ekki sent umsækjendur um alþjóðlega vernd til Grikklands á grundvelli Dyflinnarreglugerðarinnar síðan í október 2010. Þá er bent á að það geti reynst einstaklingum með alþjóðlega vernd erfitt að fá endurnýjun á dvalarleyfi sínu. Í greinargerð er m.a. vísað til skýrslu mannréttindafulltrúa Evrópuráðsins frá 6. nóvember 2018. Þar komi m.a. fram að aðbúnaður umsækjenda um alþjóðlega vernd í flóttamannabúðum sé mjög slæmur, plássleysi mikið og skortur á nauðsynlegri heilbrigðis- og félagslegri þjónustu. Þá hafi niðurskurður innan heilbrigðiskerfisins komið niður á heilbrigðisþjónustu einkum aðstoð við ófrískar konur, mæður og ungabörn sem hafi verið skorin niður umtalsvert. Þá sé aðgengi að atvinnu í Grikklandi takmarkað og mikið um fordóma í garð flóttamanna.

Af hálfu kæranda og barna hennar eru gerðar ýmsar athugasemdir við ákvörðun Útlendingastofnunar í máli þeirra. Í fyrsta lagi er gerð athugasemd við fullyrðingu stofnunarinnar um að einstaklingar með alþjóðlega vernd geti notið húsnæðis- og fjárhagsaðstoðar á vegum flóttamannastofnunar og bent á að um sé að ræða tímabundið úrræði og því ekki hægt að treysta á að kærandi og börn hennar geti notið aðstoðar eftir endursendingu. Í öðru lagi er gerð athugasemd við þá fullyrðingu Útlendingastofnunar að samkvæmt grískum lögum eigi einstæðar mæður rétt á sérstöku meðlagi og bent á að samkvæmt lögunum þurfi viðkomandi að sýna fram á hann sé í raun einstætt foreldri t.d. með skilnaðarvottorði. Ljóst sé að slíkt yrði erfiðleikum bundið fyrir kæranda miðað við stöðu hennar. Í þriðja lagi er gerð athugasemd við þá fullyrðingu stofnunarinnar að ósamræmis hafi gætt í svörum kæranda m.a. um hvort hún hafi farið í læknisskoðun hér á landi, auk þess sem athugasemd sé gerð við þá staðhæfingu stofnunarinnar að misræmis hafi gætt í frásögn kæranda um aðstæður þeirra í Grikklandi. Er því alfarið mótmælt að misræmi hafi verið í frásögn kæranda. Í fjórða lagi er gerð athugasemd við að stofnunin hafi ekki tekið afstöðu til beiðni um sálfræðimat á kæranda auk þess sem því er haldið fram að Útlendingastofnun hafi ekki sinnt skyldu sinni skv. 1. mgr. 25. gr. laga um útlendinga þegar ákvörðun hafi verið tekin um það að B þarfnaðist ekki sálfræðimats og væri ekki í sérstaklega viðkvæmri stöðu. Því er haldið fram að mat á hagsmunum bæði A og B hafi verið ófullnægjandi hjá Útlendingastofnun. Þá sé nauðsynlegt að framkvæmt verði sálfræðimat á kæranda og B.

Kröfu sína um efnismeðferð byggja kærandi og börn hennar í fyrsta lagi á því að ótækt sé að beita heimild a-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga þar sem þau njóti verndar 1. mgr. 42. gr., sbr. 3. mgr. 36. gr. laganna. Kærandi bendir á að íslenska ríkið sé bundið af grundvallarreglunni um non-refoulement þar sem lagt sé bann við því að senda einstakling þangað sem líf hans eða frelsi kunni að vera í hættu. Kærandi telur að aðstæður einstaklinga með alþjóðlega vernd í Grikklandi séu svo slæmar að þær jafnist á við ómannúðlega og vanvirðandi meðferð í skilningi 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þrátt fyrir að þau séu með stöðu flóttamanna þar í landi beri heimildir með sér að staða einstaklinga með alþjóðlega vernd í Grikklandi sé síður en svo betri en staða umsækjenda um alþjóðlega vernd. Auk þess er vísað til niðurstöðu Mannréttindanefndar Sameinuðu þjóðanna frá því í nóvember 2017 í máli O.Y.K.A. gegn Danmörku. Þar hafi nefndin komist að þeirri niðurstöðu að brottvísun fylgdarlauss barns, sem veitt hafði verið alþjóðleg vernd í Grikklandi, hafi verið ólögmæt. Telji kærandi af þessum sökum að íslenskum stjórnvöldum sé skylt að taka mál þeirra til efnismeðferðar á grundvelli 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Kröfu sína um efnismeðferð byggja kærandi og börn hennar í öðru lagi á sérstökum ástæðum í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Telur kærandi að gögn málsins bendi til þess að hún og börn hennar séu í sérstaklega viðkvæmri stöðu og því eigi sérstakar ástæður við í málum þeirra, en kærandi telur að þau hafi persónulega eiginleika sem geri það að verkum að þau geti ekki að fullu nýtt sér réttindi eða uppfyllt skyldur sem kveðið sé á um í lögum um útlendinga. Til stuðnings kröfu sinni vísar kærandi m.a. til lögskýringargagna að baki 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga og breytingarlaga nr. 81/2017 sem breyttu lögum um útlendinga. Með vísan til lögskýringargagna er bent á að viðkvæm staða þeirra skuli hafa aukið vægi andspænis sjónarmiðum sem tengjast m.a. skilvirkni við meðferð umsókna og mikilvægis samvinnu aðildarríkja Dyflinnarsamstarfsins. Kærandi vísar til 32. gr. a reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, sbr. breytingarreglugerð nr. 276/2018, og bendir á að mismunun í viðtökuríki geti m.a. falið í sér að viðkomandi sé útilokaður frá menntun, nauðsynlegri heilbrigðisþjónustu og atvinnuþátttöku á grundvelli kynþáttar eða kyns sem geri það að verkum að staða kæranda og barna hennar yrði verulega síðri en staða almennings. Kærandi vísar m.a. til úrskurðar kærunefndar nr. 393/2018 þar sem komist hafi verið að þeirri niðurstöðu að taka til efnismeðferðar umsókn fjölskyldu með alþjóðlega vernd í Grikklandi, sem metin hafði verið í sérstaklega viðkvæmri stöðu, m.a. á þeim grundvelli að aðstæður sem biðu þeirra í Grikklandi yrðu verulega síðri en staða almennings þar í landi, sbr. 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Kærandi kveður m.a. að hún hafi ekki átt kost á að afla sér atvinnu í Grikklandi, hún sé ólæs og óskrifandi, hún hafi orðið fyrir kynþáttafordómum þar í landi auk þess sem hún og sonur hennar þurfi á sérhæfðri aðstoð að halda vegna þeirra áfalla sem þau hafi orðið fyrir. Telur kærandi því fullvíst að þau verði fyrir mismunun í Grikklandi verði þeim gert að snúa þangað aftur. Þá sé fullvíst að aðstæður þeirra verði verulega síðri en staða almennings í Grikklandi.

Að lokum er vísað til þess að íslenskum stjórnvöldum sé skylt að hafa það sem er barni fyrir bestu í forgangi þegar teknar séu ákvarðanir um málefni þess og vísað í því sambandi til ýmissa lagaákvæða og ákvæða alþjóðlegra samninga sem Ísland er aðili að auk tilskipana Evrópusambandsins. Tekið er fram að A og B skuli búa við aðstæður þar sem þau eigi möguleika á að þroskast eins og best verði á kosið. Það þjóni ekki hagsmunum A og B að vera send aftur til Grikklands þar sem þeirra bíði ekkert annað en öryggisleysi og óvissa.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Réttarstaða barna kæranda

Í 2. mgr. 10. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016 segir að ákvarðanir sem varði barn skuli teknar með það sem því sé fyrir bestu að leiðarljósi, því tryggður réttur til að tjá skoðanir sínar í málum sem það varði og að tekið sé tillit til skoðana barnsins í samræmi við aldur þess og þroska. Í 3. mgr. 25. gr. laga um útlendinga kemur fram að við ákvörðun sem sé háð mati stjórnvalds skuli huga að öryggi barns, velferð þess og félagslegum þroska og möguleika þess til að sameinast fjölskyldu sinni. Í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga kemur m.a. fram að sé ólögráða barn í fylgd annars eða beggja foreldra skal það almennt viðurkennt að hagsmunum barns sé best borgið með því að tryggja fjölskylduna sem heild og rétt hennar til að vera saman.

Kærunefnd hefur farið yfir gögn málsins, m.a. viðtöl við kæranda hjá Útlendingastofnun og framlögð heilsufarsgögn, þ. á m. varðandi börnin A og B. Það er mat kærunefndar, á grundvelli gagna málsins, að ekki séu forsendur til annars en að ætla að hagsmunum A og B sé best borgið með því að tryggja rétt fjölskyldunnar til að vera saman og að réttarstaða A og B verði ákvörðuð í samræmi við meginregluna um einingu fjölskyldunnar. Börnin A og B eru í fylgd móður sinnar og verður því tekin afstaða til máls fjölskyldunnar í einum úrskurði.

Ákvæði 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt a-lið 1. mgr. 36. gr. er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar hafi umsækjandi komið til landsins að eigin frumkvæði eftir að hafa hlotið virka alþjóðlega vernd eða annars konar vernd í öðru ríki eða ef hann, eftir að hafa dvalist í ríki þar sem hann þurfti ekki að sæta ofsóknum, gat óskað eftir því að fá viðurkennda stöðu sem flóttamaður og, ef hann var talinn flóttamaður, fengið vernd í samræmi við alþjóðasamning um stöðu flóttamanna.

Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum málsins var kæranda og börnum hennar veitt alþjóðleg vernd í Grikklandi þann 19. október 2017 og hafa þau gilt dvalarleyfi þar í landi til 22. október 2020. Að mati kærunefndar felur sú vernd sem kærandi og börn hennar njóta í Grikklandi í sér virka alþjóðlega vernd í skilningi a-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Einstaklingsbundnar aðstæður kæranda

Kærandi er […] gömul og kom hingað til lands ásamt börnum sínum A og B […]. Samkvæmt gögnum málsins njóta þau alþjóðlegar verndar í Grikklandi en þau komu þangað ásamt eiginmanni kæranda og föður barna hennar sem fékk jafnframt alþjóðlega vernd í þar í landi. […] Samkvæmt gögnum málsins er kærandi almennt við góða líkamlega heilsu en fram kemur í gögnum um heilsufar hennar að hún glími við einkenni áfallastreitu sem m.a. lýsi sér í minnisvanda. Þá fái hún gjarnan höfuðverk þegar hún finni fyrir streitu, en höfuðverkirnir hafi byrjað þegar hún hafi fallið niður úr tré fyrir nokkrum árum. […]. Hún hafi miklar áhyggjur af framtíðinni og afdrifum fjölskyldunnar, hafi leitað til læknis og þurfi á miklum stuðningi að halda. […]. Þá kemur fram að kærandi glími við svefnvandamál og að henni hafi verið ávísað lyfjum vegna þessa. Í gögnum um heilsufar A og B kemur m.a. fram að þau séu almennt við góða líkamlega heilsu. Hvað andlega heilsu varðar kemur fram að A sé almennt við góða andlega heilsu en að B þurfi stuðning í skóla […]. Þá segir í gögnum um heilsufar B að hann sé lokaður, feiminn og félagsfælinn. Hann eigi í erfiðleikum með að tjá sig og sé niðurlútur og dapur vegna […].

Það er mat kærunefndar að gögn málsins, þ. á m. framlagðar komunótur, beri með sér að heilsufar kæranda og B og sú þjónustuþörf sem þau hafa haft hér á landi sé með þeim hætti að fjölskyldan í heild sinni teljist vera í sérstaklega viðkvæmri stöðu, sbr. 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga.

Aðstæður í Grikklandi

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður í Grikklandi, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:

Asylum Information Database, National Country Report: Greece (European Council on Refugees and Exiles, mars 2018);
2017 – Country Reports on Human Rights Practices – Greece (United States Department of State, 20. apríl 2018);
Freedom in the World 2018 – Greece (Freedom House, 1. ágúst 2018);
Migration Flows and Refugee Protection – Administrative challenges and human rights issues (The Greek Ombudsman, apríl 2017);
Commissioner for Human Rights: Report of the Commissioner for Human Rights of the Council of Europe, Dunja Mijatovic, following her visit to Greece from 25 to 29 June 2018 (Council of Europe, 6. nóvember 2018);
Amnesty International Report 2017/18 – Greece (Amnesty International, 22. febrúar 2018);
World Report 2018 – European Union (Human Rights Watch, 18. janúar 2018);
UNHCR observations on the current asylum system in Greece (UNHCR, desember 2014);
ECRI Report on Greece (fifth monitoring cycle) (European Commission against Racism and Intolerance, 24. febrúar 2015);
Greece as a Country of Asylum – UNHCR‘s Recommendations (UNHCR, 6. apríl 2015);
Petition to the European Parliament – Regarding degrading reception conditions and EU funding in Greece (Solidarity Now, mars 2017);
EU/Greece: Pressure to Minimize Number of Migrants Identified as ´vulnerable´ (Human Rights Watch, 1. júní 2017);
Reports of the Special Rapporteur on the human rights of migrants on his mission to Greece, (United Nations, General Assembly, 24. apríl 2017) og
State of the World‘s Minorities and Indigenous Peoples 2016 – Greece (Minority Rights Group International, 12. júlí 2016).

Af framangreindum gögnum má sjá að grísk stjórnvöld hafa verið gagnrýnd vegna aðbúnaðar umsækjenda um alþjóðlega vernd og flóttamanna þar í landi. Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna hefur m.a. bent á þau neikvæðu áhrif sem efnahagur Grikklands hefur haft á aðstæður einstaklinga sem hafa hlotið alþjóðlega vernd þar í landi og möguleika þeirra á að aðlagast grísku samfélagi. Að mati kærunefndar er ljóst af framangreindum gögnum að þeir einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Grikklandi lifa oft á jaðri samfélagsins og búa í sumum tilvikum við félagslega einangrun. Einstaklingar með alþjóðlega vernd eiga hins vegar sama rétt til félagslegrar aðstoðar og grískir ríkisborgarar og í dvalarleyfi þeirra felst nú jafnframt sjálfkrafa aðgangur að vinnumarkaði. Jafnframt eru til staðar frjáls félagasamtök sem aðstoða þá sem hlotið hafa alþjóðlega vernd í Grikklandi við að kynna sér réttindi sín.

Þá eiga einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd rétt á endurgjaldslausri grunnheilbrigðisþjónustu, þ. á m. nauðsynlegri geðheilbrigðisþjónustu. Samkvæmt þeim gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður í Grikklandi hefur bág fjárhagsstaða gríska ríkisins haft mikil áhrif á heilbrigðiskerfi landsins og hefur kostnaðarþátttaka almennings aukist við kaup á lyfjum og þjónustu. Þannig geti verið vandkvæðum bundið að sækja sér heilbrigðisþjónustu í Grikklandi og þá sérstaklega sérhæfða heilbrigðisþjónustu, m.a. vegna skorts á fjármagni og starfsfólki. Á þetta jafnt við um alla borgara Grikklands, bæði gríska ríkisborgara og aðra sem hafa rétt til dvalar í ríkinu.

Sem fyrr segir eiga einstaklingar með alþjóðlega vernd sama rétt til félagslegrar aðstoðar og grískir ríkisborgarar en aðgengi þeirra að húsnæði er háð sömu skilyrðum og takmörkunum og aðgengi annarra ríkisborgara þriðju ríkja með löglega dvöl í Grikklandi. Fá gistiskýli eru í boði fyrir heimilislausa auk þess sem ekkert húsnæði er til staðar sem einungis er ætlað einstaklingum með alþjóðlega vernd. Erfitt getur reynst að fá pláss í gistiskýlum þar sem aðsóknin er mikil og eru dæmi um að einstaklingar með alþjóðlega vernd hafist við í yfirgefnum húsum við mjög bágar aðstæður. Á þetta einnig við um einstaklinga sem hafa verið sendir til Grikklands frá öðrum Evrópuríkjum.

Í framangreindum gögnum kemur fram að grísk yfirvöld veiti einstaklingum með alþjóðlega vernd sem búa undir fátæktarmörkum fjárhagsaðstoð í formi mánaðarlegra greiðslna. Einstaklingar sem hyggjast nýta sér úrræðið þurfa að uppfylla ýmis skilyrði og má sem dæmi nefna að þeir þurfa að hafa kennitölu, skattnúmer, gilt dvalarleyfi og bankareikning. Þá þurfa þeir m.a. að framvísa leigusamningi í þeim tilvikum þegar þeir búa í leiguhúsnæði og í tilviki heimilislausra einstaklinga þurfa þeir að framvísa vottorði um heimilisleysi frá gistiskýlinu eða sveitarfélaginu þar sem þeir búa. Fram kemur að einstæðar mæður geti átt rétt á fjárhagsaðstoð vegna stöðu sinnar ef þær uppfylla ströng skilyrði. Þá þurfi einstæðar mæður að sanna stöðu sína t.d. með því að skila inn skilnaðarpappírum og dánar- og fæðingarskjölum. Þá kemur fram í fyrrnefndum gögnum að engin sérúrræði eru til staðar varðandi félagsþjónustu fyrir fólk í viðkvæmri stöðu, s.s. þolendur pyndinga.

Í framangreindri skýrslu bandaríska utanríkisráðuneytisins kemur fram að dæmi séu um að flóttafólk sé beitt ofbeldi, þ. á m. af hendi grísku lögreglunnar. Þá kemur fram að aðbúnaður í fangelsum og varðhaldsmiðstöðvum sé víða ekki fullnægjandi. Klefar séu yfirfullir, óþrifnaður sé mikill og aðgengi að heilbrigðisþjónustu takmarkað. Einnig kemur fram að þarlend lög og stjórnarskrá leggi bann við pyndingum og annarri ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu. Enn fremur séu ofbeldisbrot rannsökuð af grísku lögreglunni en embætti umboðsmanns rannsaki meint brot lögreglu. Af framangreindri skýrslu verður ráðið að ýmsir annmarkar séu á dómskerfi landsins en sjálfstæði dómstóla sé tryggt í framkvæmd, svo og réttindi brotaþola og sakborninga.

Í gagnagrunni Evrópuráðsins um flóttamenn og landflótta einstaklinga, Asylum Information Database, kemur fram að börn með alþjóðlega vernd í Grikklandi eigi sama rétt til þess að ganga í skóla þar í landi og önnur grísk börn fram að 15 ára aldri. Þrátt fyrir það þá kemur fram að einungis rúmlega helmingur barna á flótta sæki skóla í Grikklandi. Er ástæðan fyrir þessu m.a. rakin til tungumálahindrana og þess að námið henti ekki endilega börnum á flótta í Grikklandi. Í janúar 2018 hóf gríska menntamálaráðuneytið að bjóða upp á gríska tungumálakennslu fyrir einstaklinga með alþjóðlega vernd, annars vegar fyrir fólk á aldrinum 15 til 18 ára og hins vegar fyrir fólk 18 ára og eldri.

Ákvæði 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 3. mgr. 36. gr. laganna kemur fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því ríki sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr. Við túlkun á inntaki 42. gr. laga um útlendinga telur kærunefnd jafnframt að líta verði til þess að ákvörðun aðildarríkis um brottvísun eða frávísun sem setur einstakling í raunverulega hættu á að verða fyrir pyndingum, ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu er í andstöðu við 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, sbr. jafnframt 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944.

Í dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu hefur verið byggt á því að sú meðferð sem einstaklingur á von á við brottvísun eða frávísun verði að ná tilteknu lágmarks alvarleikastigi til að ákvörðunin verði talin brot á 3. gr. mannréttindasáttmálans. Horfa verði til allra aðstæðna í fyrirliggjandi máli, svo sem lengdar og eðlis meðferðar, andlegra og líkamlegra áhrifa hennar auk stöðu einstaklings hverju sinni, svo sem kyns, aldurs og heilsufars. Við mat á umræddu alvarleikastigi hefur dómstólinn jafnframt litið til annarra þátta, t.d. hvort einstaklingurinn er í viðkvæmri stöðu, sbr. t.d. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Khlaifia o.fl. gegn Ítalíu (nr. 16483/12) frá 15. desember 2016.

Í ákvörðun í máli Samsam Mohammed Hussein o.fl. gegn Hollandi og Ítalíu (nr. 27725/10) frá 2. apríl 2013 kemur m.a. fram að það eitt að efnahagsstaða einstaklings versni við frávísun eða brottvísun frá aðildarríki nái ekki alvarleikastigi 3. gr. mannréttindasáttmálans. Þá verði greinin ekki túlkuð þannig að í henni felist skylda aðildarríkja til að sjá einstaklingum sem njóta alþjóðlegrar verndar fyrir húsnæði eða fjárhagsaðstoð sem geri þeim kleift að viðhalda ákveðnum lífskjörum. Dómstóllinn áréttaði jafnframt að einstaklingur sem stendur til að vísa brott geti ekki gert kröfu um áframhaldandi dvöl í ríki í því skyni að njóta þar heilbrigðis- eða félagsþjónustu. Veruleg skerðing lífsgæða sé ekki nægjanleg til að valda broti á 3. gr. mannréttindasáttmálans nema sérstaklega sannfærandi mannúðarástæður mæltu gegn endursendingu.

Með vísan til framangreinds tekur kærunefnd ekki undir að aðstæður kæranda og barna hennar í Grikklandi, m.a. varðandi húsnæði, félagslega þjónustu og aðbúnað, séu þess eðlis að flutningur þeirra til Grikklands myndi fela í sér brot á grundvallarreglu þjóðaréttar um non-refoulement. Með vísan til umfjöllunar um aðstæður einstaklinga sem njóta alþjóðlegrar verndar í Grikklandi er það niðurstaða kærunefndar að synjun á efnismeðferð umsóknar kæranda og barna hennar um alþjóðlega vernd hér á landi leiði ekki til brots gegn 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þar sem kærandi og börn hennar njóta alþjóðlegrar verndar í Grikklandi telur kærunefnd að tryggt sé að þau verði ekki send áfram til annars ríkis þar sem líf þeirra eða frelsi kann að vera í hættu, sbr. 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga.

Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Í 32. gr. a og 32. gr. b reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017, sbr. 4. mgr. 36. gr. laganna, koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því. Þá segir í 2. mgr. 36. gr. laganna að ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.

Áður hefur verið greint frá aðstæðum kæranda og barna hennar. Hefur kærandi m.a. borið fyrir sig að sérstakar ástæður eigi við í málum þeirra þar sem þau muni verða fyrir mismunun í Grikklandi og staða þeirra þar sé verulega síðri en almennings. Þá telji kærandi að þau séu í viðkvæmri stöðu og að skortur sé á aðgangi að menntakerfi landsins, viðhlítandi heilbrigðisþjónustu og annarri félagslegri þjónustu þeim til handa í Grikklandi.

Þrátt fyrir aðgangshindranir sem lýst hefur verið hér að framan hefur kærandi heimild til að stunda atvinnu í Grikklandi og á rétt á félagslegri aðstoð til jafns við gríska ríkisborgara. Þá verður ráðið af framangreindum gögnum að kærandi og börn hennar geti leitað ásjár grískra yfirvalda verði þau fyrir mismunun á grundvelli kynþáttar þar í landi. Má jafnframt ráða af fyrirliggjandi gögnum að óttist þau um öryggi sitt geti þau leitað til lögreglu eða annarra þar til bærra stjórnvalda sökum þess. Að mati kærunefndar bera gögn málsins því ekki með sér að kærandi og börn hennar muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar eða að þau geti af sömu ástæðu vænst þess að staða þeirra verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga.

Af gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér um aðstæður í Grikklandi, verður ráðið að kærandi og börn hennar eigi rétt á endurgjaldslausri grunnheilbrigðisþjónustu, þ. á m. nauðsynlegum lyfjum. Í ljósi fyrirliggjandi upplýsinga telur kærunefnd ekki forsendur til annars en að leggja til grundvallar við úrlausn málsins að kærandi og börn hennar geti fengið viðhlítandi aðstoð í Grikklandi vegna heilsufarsvandamála sinna. Því telur kærunefnd gögn málsins ekki benda til þess að þau glími við mikil og alvarleg veikindi sem meðferð er aðgengileg við hér á landi en ekki í viðtökuríki, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Þá er það mat nefndarinnar að ekki sé fyrir hendi ástæða í málum kæranda og barna hennar er varðar heilsufar þeirra sem sé svo einstaklingsbundin og sérstök að ekki verði framhjá henni litið, sbr. 32. gr. a reglugerðar um útlendinga.

Í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga koma fram sérviðmið er varða börn og ungmenni. Þar segir m.a. að við mat á því hvort taka skuli umsókn til efnismeðferðar vegna sérstakra ástæðna skuli hagsmunir barnsins hafðir að leiðarljósi. Þá segir að við mat á hagsmunum barns skuli meðal annars líta til þess hvort flutningur til viðtökuríkis hafi í för með sér hættu á að fjölskyldan aðskiljist eða muni aðskiljast. Líkt og að framan er rakið eru kærandi og börn hennar handhafar alþjóðlegrar verndar í Grikklandi og hafa þau gilt dvalarleyfi þar í landi til ársins 2020. Þá hafi þau dvalið í Grikklandi um árabil og komu hingað í sameiningu. Það er mat kærunefndar á grundvelli framangreinda upplýsinga um aðstæður í Grikklandi og gagna málsins að flutningur kæranda og barna hennar til Grikklands muni ekki hafa í för með sér hættu á að fjölskyldan aðskiljist. Að því er varðar aðgengi barnanna að menntun tekur kærunefnd fram að þótt skýrslur bendi til þess að kærandi þurfi að yfirstíga ákveðnar stjórnsýsluhindranir til að skrá börn sín í skóla er að mati kærunefndar ljóst að A og B eiga lagalegan rétt á menntun í Grikklandi fram til 15 ára aldurs og í kjölfarið rétt til endurgjaldslausrar grískukennslu. Að þessu leyti eru skýrslur í samræmi við frásögn kæranda sem kvað í viðtali hjá Útlendingastofnun að A og B hefðu hafið skólagöngu í Grikklandi áður en þau komu hingað til lands.

Að öðru leyti og með vísan til niðurstöðu í máli kæranda og umfjöllunar um aðstæður barna með alþjóðlega vernd í Grikklandi er það mat kærunefndar að flutningur fjölskyldunnar til Grikklands samrýmist hagsmunum barnanna þegar litið er m.a. til öryggis þeirra, velferðar og félagslegs þroska, sbr. 3. mgr. 25. gr. laga um útlendinga.

Í ljósi alls ofangreinds er það niðurstaða kærunefndar að rétt sé að synja því að taka til efnismeðferðar umsóknir barna kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi með vísan til a-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga enda er það niðurstaða nefndarinnar að það sé ekki andstætt réttindum barna kæranda að umsóknir þeirra verði ekki teknar til efnismeðferðar hér á landi.

Vegna athugasemdar í greinargerð kæranda tekur kærunefnd fram að aðstæður kæranda og barna hennar eru ekki sambærilegar aðstæðum sem fjallað var um í úrskurði kærunefndar útlendingamála nr. 393/2018 frá 27. september 2018. Kærunefnd telur að ekki sé hægt að jafna stöðu kæranda og barna hennar við stöðu kærenda í úrskurði nr. 393/2018 í ljósi einstaklingsbundinna aðstæðna kærenda, einkum þar sem um var að ræða fjölskyldu með börn þar sem konan var barnshafandi.

Það er jafnframt mat kærunefndar að málsástæður kæranda og barna hennar að öðru leyti verði ekki taldar til sérstakra ástæðna í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda og barna hennar er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæli með því að mál þeirra verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Kærandi kvaðst í viðtali hjá Útlendingastofnun þann 23. október 2018 ekki hafa sérstök tengsl við Ísland. Þá liggur fyrir að eiginmaður kæranda og faðir barna nýtur alþjóðlegrar verndar í Grikklandi. Að mati kærunefndar er ekkert í gögnum málsins sem bendir til þess að kærandi og börn hennar hafi slík tengsl við landið að beita beri ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi ekki við í máli kæranda og barna hennar þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að þau sóttu um alþjóðlega vernd hér á landi, en þau lögðu fram umsókn sína þann 11. september 2018.

Athugasemdir kæranda við ákvarðanir Útlendingastofnunar

Svo sem fram hefur komið gerir kærandi í greinargerð athugasemdir við ákvarðanir Útlendingastofnunar, þ. á m. við mat Útlendingastofnunar á einstaklingsbundnum aðstæðum þeirra, mat stofnunarinnar á trúverðugleika kæranda og aðstæðum hennar og barna hennar í Grikklandi, auk þess sem gerð er athugasemd við lagastoð 32. gr. a reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017.

Eins og að framan greinir hefur kærunefnd lagt einstaklingsbundið mat á umsókn kæranda og barna hennar og komist að niðurstöðu um að synja þeim um efnismeðferð með vísan til ákvæða laga um útlendinga eins og þau hafa verið útfærð í reglugerð um útlendinga. Er niðurstaða í málinu byggð á túlkun kærunefndar á framangreindum ákvæðum og sjónarmiðum sem nefndin telur málefnaleg en áður hefur komið fram í úrskurðum kærunefndar að reglugerðina skorti ekki lagastoð. Þá er það mat kærunefndar að fyrirliggjandi gögn í málinu séu fullnægjandi til þess að leggja mat á það hvort kærandi og börn hennar séu í sérstaklega viðkvæmri stöðu og að ekki sé nauðsynlegt að afla sérfræðimats á andlegri heilsu kæranda eða B. Kærunefnd hefur farið yfir hinar kærðu ákvarðanir og málsmeðferð stofnunarinnar og telur ekki tilefni til þess að gera athugasemdir þar um. Þá hefur kærunefnd endurskoðað alla þætti málsins og komist að sömu niðurstöðu og Útlendingastofnun. Að mati kærunefndar er því ekki tilefni til frekari umfjöllunar um athugasemdir kæranda.

Frávísun

Kærandi kveðst hafa komið hingað til lands þann 9. september 2018 ásamt börnum sínum. Samkvæmt gögnum málsins sóttu þau um alþjóðlega vernd þann 11. september 2018. Eins og að framan greinir hefur umsóknum þeirra um alþjóðlega vernd verið synjað um efnismeðferð og hafa þau því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn þeirra um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Verður kæranda og börnum hennar því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. laganna, enda höfðu þau verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar þeirra hófst hjá Útlendingastofnun.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið þykir rétt að staðfesta ákvarðanir Útlendingastofnunar.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvarðanir Útlendingastofnunar eru staðfestar.

The decisions of the Directorate of Immigration are affirmed.

Anna Tryggvadóttir

Árni Helgason Þorbjörg Inga Jónsdóttir

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála