Mál nr. 557/2019 - Úrskurður

Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 557/2019

Fimmtudaginn 26. mars 2020

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Kári Gunndórsson lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 30. desember 2019, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 18. desember 2019, um að fella niður bótarétt hennar í þrjá mánuði.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta 13. febrúar 2019 og var umsókn hennar samþykkt. Með bréfi, dags. 5. nóvember 2019, tilkynnti Vinnumálastofnun kæranda að stofnuninni hefðu borist upplýsingar um að hún hefði verið stödd erlendis í júní 2019 samhliða því að þiggja atvinnuleysisbætur og án þess að hafa tilkynnt það til stofnunarinnar. Kæranda var veittur sjö daga frestur til að skila inn skýringum og farseðlum. Skýringar bárust frá kæranda 6. nóvember og farseðlar vegna dvalar erlendis á tímabilinu 20. júní til 10. júlí 2019 bárust 8. nóvember 2019. Á fundi Vinnumálastofnunar 28. nóvember 2019 var tekin sú ákvörðun að fella niður bótarétt hennar í þrjá mánuði á grundvelli 1. mgr. 59. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar, sökum þess að hún hefði ekki tilkynnt Vinnumálastofnun fyrir fram um dvöl sína erlendis. Frekari skýringar bárust frá kæranda 5. desember 2019, auk beiðni um endurskoðun málsins. Með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 18. desember 2019, var kæranda tilkynnt að fyrri ákvörðun stæði óbreytt.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 30. desember 2019. Með bréfi, dags. 7. janúar 2020, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 6. febrúar 2020, og var hún send kæranda til kynningar með bréfi úrskurðarnefndarinnar, dags. 7. febrúar 2020. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi greinir frá því að hún hafi dvalið erlendis sumarið 2019 á sama tíma og hún hafi tekið út tveggja mánaða biðtíma vegna viðurlaga. Kærandi hafi talið að hún þyrfti ekki að skila inn flugmiða þar sem hún hafi ekki verið að fá greiðslur frá Vinnumálastofnun á þeim tíma. Henni hafi aldrei verið ljóst að hún þyrfti að láta vita af dvöl erlendis á viðurlagatíma og það hafi ekki verið tekið fram á kynningarfundi stofnunarinnar. Reyndar sé það tekið fram í smáa letrinu í ákvörðunarbréfi að uppfylla þurfi skilyrði á viðurlagatímanum en feitletrað að staðfesta þurfi atvinnuleysi sem hún hafi gert. Hennar skilningur hafi verið sá að skilyrðin væru þau að láta til dæmis vita af vinnu eða tilfallandi vinnu. Þá hafi henni ekki verið ljóst að þetta yrði til þess að hún fengi niðurfellingu aftur einhverjum mánuðum seinna. Kæranda þyki leitt að hún þurfi að gjalda fyrir mistök Vinnumálastofnunar.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar er vísað til þess að lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir. Ákvörðun um að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í þrjá mánuði, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, hafi verið tekin á grundvelli 1. mgr. 59. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar. Í c-lið 1. mgr. 13. gr. laganna sé mælt fyrir um að umsækjandi um greiðslur atvinnuleysistrygginga þurfi að vera búsettur og staddur hér á landi til að teljast tryggður samkvæmt lögunum. Í 3. mgr. 9. gr. sé mælt fyrir um upplýsingaskyldu umsækjanda til Vinnumálastofnunar. Þar segi:

„Sá sem telst tryggður á grundvelli laga þessara skal upplýsa Vinnumálastofnun um allar breytingar sem kunna að verða á högum hans á þeim tíma er hann fær greiddar atvinnuleysisbætur eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum eða annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögum þessum, svo sem um námsþátttöku, tekjur sem hann fær fyrir tilfallandi vinnu og hversu lengi vinnan stendur yfir.“

Í athugasemdum með frumvarpi því er varð að lögum nr. 37/2009 segi meðal annars að „láti atvinnuleitandi hjá líða að veita Vinnumálastofnun þessar upplýsingar sem og í þeim tilvikum þegar rangar upplýsingar eru gefnar kemur til álita að beita viðurlögum skv. 59. gr. laganna.“ Í 2. mgr. 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé enn frekar mælt fyrir um þessa upplýsingaskyldu umsækjenda um greiðslur atvinnuleysistrygginga. Þar segi að atvinnuleitanda beri án ástæðulauss dráttar að tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunni að verða á vinnufærni hans eða aðstæðum. Í 1. mgr. 59. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé kveðið á um viðurlög við brotum á þessari upplýsingaskyldu hins tryggða.

Ljóst sé að kærandi hafi verið stödd erlendis tímabilið 20. júní til 10. júlí 2019. Í 13. og 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar sé skýrt kveðið á um þá skyldu umsækjanda um greiðslur atvinnuleysistrygginga að vera í virkri atvinnuleit. Það sé jafnframt gert að skilyrði að umsækjandi sé staddur hér á landi, sbr. c-lið 1. mgr. 13. gr. laganna. Kærandi hafi ekki tilkynnt Vinnumálastofnun fyrir fram um utanlandsferð sína, líkt og henni hafi borið samkvæmt 3. mgr. 9. gr. og 2. mgr. 14. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í skýringum sínum og kæru til úrskurðarnefndar nefni kærandi að á þeim tíma sem hún hafi farið til útlanda hafi hún verið að taka út biðtíma og ekki verið að fá greiddar atvinnuleysisbætur. Þá segi kærandi að henni hafi aldrei verið gert ljóst að tilkynna bæri um dvöl erlendis á meðan hún væri á biðtíma eftir greiðslum atvinnuleysisbóta. 

Á því tímabili sem atvinnuleitandi er skráður atvinnulaus hjá Vinnumálastofnun beri honum að tilkynna Vinnumálastofnun um allar breytingar á högum sínum, sbr. 3. mgr. 9. gr. laga nr. 54/2006, þar á meðal ferðir sínar utanlands. Réttindi og skyldur atvinnuleitenda samkvæmt lögum nr. 54/2006 stofnist frá og með umsóknardegi, enda séu atvinnuleysisbætur greiddar frá og með umsóknardegi samkvæmt 29. gr. laganna. Atvinnuleitendum beri því að uppfylla allar sínar skyldur við Vinnumálastofnun á  þeim tíma sem beðið sé úrskurðar um bótarétt. Ekki verði séð að fyrri ákvörðun Vinnumálastofnunar um tveggja mánaða biðtíma í máli kæranda hafi áhrif á niðurstöðuna í máli þessu. Í 3. mgr. 9. gr. laga um atvinnuleysistryggingar segi að atvinnuleitendur skuli upplýsa Vinnumálastofnun um allar breytingar sem kunni að verða á högum þeirra á þeim tíma er hann fái greiddar atvinnuleysisbætur eða sæti biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögunum. Að auki segi í 2. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar að hinn tryggði skuli uppfylla skilyrði laganna á biðtímanum samkvæmt 1. mgr. ákvæðisins, enda haldi biðtími ekki áfram að líða á meðan atvinnuleitandi sé afskráður eða atvinnuleitandi uppfylli ekki af öðrum ástæðum skilyrði laganna. Það að atvinnuleitandi sæti biðtíma eftir greiðslum atvinnuleysisbóta hafi því ekki áhrif á skyldur hans til upplýsa Vinnumálastofnun um breytingar á högum sínum sem áhrif kunna að hafa á rétt til atvinnuleysisbóta.

Þá geti Vinnumálastofnun ekki tekið undir það með kæranda að hún hafi verið ómeðvituð um skyldu sína til að tilkynna um dvöl sína erlendis. Þegar rafrænni umsókn um greiðslu atvinnuleysisbóta sé skilað sé umsækjendum kynnt margvísleg atriði er varða réttindi og skyldur, þar með talið að tilkynna beri um ferðir erlendis. Umsækjendur þurfi að staðfesta í lok umsóknarferlisins að þeir hafi kynnt sér reglur um réttindi og skyldur umsækjenda um atvinnuleysisbætur. Þá hafi með tölvupósti til kæranda 14. febrúar 2019 aftur verið upplýst að henni bæri að tilkynna til Vinnumálastofnunar allar breytingar sem yrðu á högum hennar og ef hún hefði í huga ferðir utanlands þyrfti að tilkynna um það til stofnunarinnar og skila farseðlum. Upplýsingar um tilkynningarskyldu atvinnuleitenda sé einnig að finna á heimasíðu Vinnumálastofnunar. Þrátt fyrir allt framangreint hafi kærandi ekki upplýst Vinnumálstofnun um að hún hefði dvalið erlendis. Kærandi hafi fyrst upplýst um ferð sína þegar stofnunin hafi óskað eftir upplýsingum um ferðir hennar.  

Að öllu framangreindu virtu hafi það verið mat Vinnumálastofnunar að kærandi hafi í umrætt sinn látið hjá líða að veita nauðsynlegar upplýsingar um atvik er höfðu bein áhrif á rétt hennar til greiðslu atvinnuleysistrygginga. Kæranda beri því að sæta biðtíma á grundvelli 59. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Þar sem kærandi hafði áður sætt biðtíma, sbr. ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 31. maí 2019, sé um ítrekun að ræða. Í 1. mgr. 61. gr. segi að sá sem hafi sætt viðurlögum samkvæmt 57.-59. gr. eða biðtíma samkvæmt 54. og 55. gr. og eitthvert þeirra tilvika sem þar greini eigi sér stað að nýju á sama tímabili samkvæmt 29. gr. skuli ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta samkvæmt VII. kafla fyrr en að þremur mánuðum liðnum frá þeim degi er ákvörðun Vinnumálastofnunar um ítrekunaráhrif liggi fyrir. Kærandi eigi því ekki rétt á greiðslum atvinnuleysistrygginga í þrjá mánuði frá dagsetningu ákvörðunar, sbr. 1. mgr. 59. gr. og 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006. Það sé niðurstaða Vinnumálastofnunar að rétt hafi verið staðið að ákvörðun í máli kæranda. 

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að stöðva greiðslur atvinnuleysisbóta til kæranda á grundvelli 1. mgr. 59. gr., sbr. 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Ákvæði 1. mgr. 59. gr. laga nr. 54/2006 er svohljóðandi:

„Sá sem lætur hjá líða að veita nauðsynlegar upplýsingar skv. 14. gr. eða um annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögum þessum skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá þeim degi er viðurlagaákvörðun Vinnumálastofnunar er tilkynnt aðila, sbr. þó 4. mgr. Hið sama á við þegar hinn tryggði hefur … látið hjá líða að tilkynna Vinnumálastofnun um þær breytingar sem kunna að verða á högum hans á því tímabili sem hann fær greiddar atvinnuleysisbætur eða sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum eða annað það sem kann að hafa áhrif á rétt hans samkvæmt lögum þessum, sbr. 3. mgr. 9. gr. og 2. mgr. 14. gr. Skal honum jafnframt verða gert að endurgreiða ofgreiddar atvinnuleysisbætur skv. 39. gr.“

Ákvæðið ber meðal annars að túlka með hliðsjón af ákvæði c-liðar 1. mgr. 13. gr. laga nr. 54/2006 þar sem fram kemur að launamaður sé tryggður samkvæmt lögunum sé hann búsettur og staddur hér á landi.

Óumdeilt er að kærandi var stödd erlendis á tímabilinu 20. júní til 10. júlí 2019 en tilkynnti ekki Vinnumálastofnun fyrir fram um ferð sína. Á því tímabili var kærandi ekki að fá greiðslur frá Vinnumálastofnun vegna viðurlaga á grundvelli 58. gr. laga nr. 54/2006. Kærandi hefur vísað til þess að hún hafi ekki vitað að hún þyrfti að tilkynna um ferðir erlendis á viðurlagatímanum. Af hálfu Vinnumálastofnunar hefur komið fram að þegar umsækjendur um atvinnuleysisbætur sæki um greiðslur bóta með rafrænni umsókn sé þeim kynnt margvísleg atriði er varða réttindi og skyldur, þar með talið að tilkynna beri um ferðir erlendis. Umsækjendur þurfi að staðfesta í lok umsóknarferlisins að þeir hafi kynnt sér reglur um réttindi þeirra og skyldur. Þá hafi með tölvupósti til kæranda 14. febrúar 2019 aftur verið upplýst að henni bæri að tilkynna til Vinnumálastofnunar allar breytingar sem yrðu á högum hennar og ef hún hefði í hug að fara til útlanda þyrfti að tilkynna um það til stofnunarinnar og skila farseðlum. Með hliðsjón af framangreindu telur úrskurðarnefndin að kærandi hefði mátt vita, eða að minnsta kosti haft tilefni til þess að afla sér frekari upplýsinga um skyldur sínar, að henni bæri að tilkynna Vinnumálastofnun sérstaklega um ferðir erlendis, þrátt fyrir að ferðin væri farin á viðurlagatímanum. Þá kemur skýrt fram í viðurlagaákvörðun frá 31. maí 2019 að uppfylla skuli skilyrði laga um atvinnuleysistryggingar á viðurlagatíma.

Í 61. gr. laga nr. 54/2006 er kveðið á um ítrekunaráhrif fyrri viðurlagaákvarðana. Þar segir að sá sem hafi sætt viðurlögum samkvæmt 57.-59. gr. eða biðtíma samkvæmt 54. og 55. gr. og eitthvert þeirra tilvika sem þar greini eigi sér stað að nýju á sama tímabili samkvæmt 29. gr., skuli ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta samkvæmt VII. kafla fyrr en að þremur mánuðum liðnum frá þeim degi er ákvörðun Vinnumálastofnunar um ítrekunaráhrif liggi fyrir. Líkt og að framan greinir var bótaréttur kæranda felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 58. gr. laganna. Sú ákvörðun var kynnt kæranda með bréfi Vinnumálastofnunar, dags. 31. maí 2019. Að því virtu og þar sem kærandi hafði ekki áunnið sér rétt til nýs bótatímabils bar Vinnumálastofnun að láta kæranda sæta viðurlögum samkvæmt 1. mgr. 61. gr. laga nr. 54/2006. Hin kærða ákvörðun er því staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 18. desember 2019, um að fella niður bótarétt A í þrjá mánuði er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Kári Gunndórsson