Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 378/2019

Þriðjudaginn 28. janúar 2020

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Kári Gunndórsson lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 10. september 2019, kærði A til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 21. júní 2019, um innheimtu ofgreiddra bóta.

  I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um atvinnuleysisbætur hjá Vinnumálastofnun þann 31. október 2016 og fékk greiddar bætur til ágúst 2018. Á meðan kærandi þáði greiðslur atvinnuleysisbóta tilkynnti hann um tilfallandi vinnu hjá tilteknu fyrirtæki og skilaði launaseðlum til stofnunarinnar. Þar sem tekjur kæranda voru ekki tilkynntar Vinnumálastofnun fyrir fram og tekjuáætlun kæranda hjá stofnuninni var ekki í samræmi við rauntekjur kæranda á tímabilinu fékk hann ofgreiddar atvinnuleysisbætur. Kæranda var tilkynnt um skuldamyndun vegna ofgreiddra atvinnuleysisbóta inni á „Mínum síðum“ hjá Vinnumálastofnun og í greiðsluseðlum. Í júní 2019 var skuld kæranda enn ógreidd og með ákvörðun, dags. 21. júní 2019, var farið fram á að kærandi myndi endurgreiða stofnuninni ofgreiddar atvinnuleysisbætur á grundvelli 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006. Á yfirliti vegna skuldamyndunar kemur fram að ofgreiðslan sé til komin vegna tekna kæranda á tímabilinu 1. maí til 31. ágúst 2018.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 10. september 2019. Með bréfi, dags. 11. september 2019, óskaði úrskurðarnefndin eftir kærunni á íslensku og barst hún 20. október 2019. Með bréfi, dags. 22. október 2019, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 22. nóvember 2019, og með bréfi úrskurðarnefndar, dagsettu sama dag, var greinargerðin send kæranda til kynningar. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Í kæru kemur fram að kærandi mótmæli kröfum um endurgreiðslu á atvinnuleysisbótum. Á þeim tíma er kærandi hafi þegið atvinnuleysisbætur hafi hann sérstaklega látið vita og verið í sambandi við Vinnumálastofnun með alla þá vinnu sem honum hafi boðist. Kærandi hafi fullvissað Vinnumálastofnun um að engar tilraunir af hans hálfu hafi verið gerðar til að leyna launagreiðslum eða brjóta neinar reglur þar um. Kærandi sé forvitinn að vita ástæður fyrir endurgreiðslukröfu Vinnumálastofnunar. Kærandi hafi fengið skattfrjálst námskeið frá varasjóði VR sem hafi leyft honum að greiða fyrir námskeið á þeim tíma sem hann hafi verið atvinnulaus. Sú greiðsla eigi ekki á neinn hátt að hafa áhrif á aðrar greiðslur og alls ekki að reiknast til frádráttar frá atvinnuleysisbótum.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að mál þetta varði þá ákvörðun Vinnumálastofnunar að krefja kæranda um endurgreiðslu á ofgreiddum atvinnuleysisbótum á grundvelli 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar. Krafa Vinnumálastofnunar eigi rætur sínar að rekja til launatekna sem kærandi hafi fengið greiddar samhliða greiðslum atvinnuleysisbóta.

Lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna og sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir. Kærandi hafi starfað hjá tilteknu fyrirtæki frá október 2016 til ágúst 2018 í hlutastarfi samhliða greiðslum atvinnuleysisbóta. Kærandi hafi ekki skráð sig í hlutastarf hjá fyrirtækinu heldur tilkynnt ítrekað um tilfallandi störf á meðan hann hafi verið skráður á atvinnuleysiskrá. Sökum þessa og þar sem upplýsingar um rauntekjur kæranda hafi ekki verið fyrir hendi fyrr en eftir mánaðarlega greiðslu atvinnuleysisbóta hafi kærandi fengið ofgreiddar atvinnuleysisbætur.

Meginreglu um skerðingu atvinnuleysisbóta vegna tekna sé að finna í 36. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Í samræmi við framangreint ákvæði séu atvinnuleysistryggingar einstaklinga í hlutastörfum skertar með þeim hætti að fyrst sé starfshlutfall viðkomandi dregið frá bótarétti hans. Atvinnuleitandi með 100% bótarétt í 40% hlutastarfi fái því aðeins greiddar 60% af þeim bótum sem hann á rétt til, sbr. 17. gr. laga um atvinnuleysistryggingar. Skerðing vegna tekna sé svo framkvæmd þannig að óskertur réttur atvinnuleitanda til atvinnuleysisbóta, að viðbættu frítekjumarki, sé dreginn frá samanlögðum tekjum hans og þeim atvinnuleysisbótum sem hann á rétt á. Helmingur þeirrar upphæðar sem nær umfram fullar atvinnuleysisbætur ásamt frítekjumarki myndi skerðingu atvinnuleitanda. Þar sem kærandi hafi aldrei verið skráður í hlutastarf heldur hafi hann alltaf tilkynnt um tilfallandi vinnu, komi helmingur tekna hans til skerðingar á atvinnuleysisbótum að frádregnu frítekjumarki.

Samtals nemi fjárhæð skuldar kæranda nú 197.701 kr. og kæranda beri að endurgreiða stofnuninni ofgreiddar atvinnuleysisbætur í samræmi við 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006. Innheimta ofgreiddra atvinnuleysisbóta byggi á framangreindu ákvæði. Í ákvæðinu segi að hafi hinn tryggði fengið hærri atvinnuleysisbætur en hann eigi rétt á beri honum að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd hafi verið að viðbættu 15% álagi. Fella skuli álagið niður færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er hafi leitt til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Samkvæmt ákvæðinu sé Vinnumálastofnun skylt að leiðrétta fjárhæð atvinnuleysisbóta og innheimta þær atvinnuleysisbætur sem ofgreiddar hafi verið.

Í ljósi athugasemda kæranda til úrskurðarnefndarinnar telji Vinnumálastofnun rétt að taka fram að styrkurinn sem kærandi hafi fengið frá starfsmenntunarsjóði VR í júní 2018 hafi ekki komið til skerðingar á atvinnuleysisbótum hans.

IV.  Niðurstaða

Kærð er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að innheimta ofgreiddar atvinnuleysisbætur að fjárhæð 197.701 kr. að meðtöldu 15% álagi á grundvelli 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Í 1. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar er kveðið á um gildissvið laganna, en þar segir að lögin gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verða atvinnulausir. Markmið laganna er að tryggja launamönnum eða sjálfstætt starfandi einstaklingum tímabundna fjárhagsaðstoð á meðan þeir eru að leita sér að nýju starfi eftir að hafa misst fyrra starf sitt, sbr. 2. gr. laganna.

Í 36. gr. laga nr. 54/2006 er kveðið á um frádrátt frá atvinnuleysisbótum vegna tekna hins tryggða. Þar segir í 1. mgr.:

„Þegar samanlagðar tekjur af hlutastarfi hins tryggða, sbr. 17. eða 22. gr., og atvinnuleysisbætur hans skv. 32.–34. gr. eru hærri en sem nemur óskertum rétti hans til atvinnuleysisbóta að viðbættu frítekjumarki skv. 4. mgr. skal skerða atvinnuleysisbætur hans um helming þeirra tekna sem umfram eru. Hið sama gildir um tekjur hins tryggða fyrir tilfallandi vinnu, elli- eða örorkulífeyrisgreiðslur samkvæmt lögum um almannatryggingar, um elli- og örorkulífeyrisgreiðslur úr almennum lífeyrissjóðum, greiðslur úr sjúkrasjóðum stéttarfélaga sem eru komnar til vegna óvinnufærni að hluta, fjármagnstekjur hins tryggða og aðrar greiðslur sem hinn tryggði kann að fá frá öðrum aðilum. Eingöngu skal taka tillit til þeirra tekna sem hinn tryggði hefur haft á þeim tíma er hann fær greiddar atvinnuleysisbætur, sætir biðtíma eða viðurlögum samkvæmt lögum þessum.“

Kærandi fékk greiddar atvinnuleysisbætur frá Vinnumálastofnun á tímabilinu 31. október 2016 til 31. ágúst 2018. Á meðan kærandi þáði greiðslur atvinnuleysisbóta tilkynnti hann Vinnumálastofnun um tilfallandi vinnu hjá tilteknu fyrirtæki og skilaði inn launaseðlum til stofnunarinnar. Ljóst er að þær tekjur höfðu áhrif á fjárhæð atvinnuleysisbóta til handa kæranda, sbr. framangreint ákvæði 1. mgr. 36. gr. laga nr. 54/2006 um frádrátt vegna tekna.

Í 39. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar er kveðið á um leiðréttingu á atvinnuleysisbótum. Þar segir í 2. mgr. að hafi hinn tryggði fengið hærri atvinnuleysisbætur samkvæmt 32. eða 33. gr. laganna en hann átti rétt á samkvæmt álagningu skattyfirvalda eða af öðrum ástæðum, beri honum að endurgreiða þá fjárhæð sem ofgreidd hafi verið að viðbættu 15% álagi. Hið sama gildi um atvinnuleysisbætur sem hinn tryggði hafi fengið greiddar fyrir tímabil er hann uppfyllti ekki skilyrði laganna. Í sömu málsgrein segir einnig að fella skuli niður álagið samkvæmt málsgreininni færi hinn tryggði rök fyrir því að honum verði ekki kennt um þá annmarka er leitt hafi til ákvörðunar Vinnumálastofnunar. Samkvæmt 3. mgr. 39. gr. laganna er heimilt að skuldajafna ofgreiddum atvinnuleysisbótum á móti síðar tilkomnum atvinnuleysisbótum sama einstaklings en þó aldrei hærri fjárhæð en sem nemur 25% af síðarnefndu atvinnuleysisbótum í hverjum mánuði.

Í hinni kærðu ákvörðun er farið fram á að kærandi endurgreiði Vinnumálastofnun ofgreiddar atvinnuleysisbætur á grundvelli 2. mgr. 39. gr. laga nr. 54/2006. Kæranda er gefinn kostur á að semja um greiðslu skuldarinnar og tilkynnt að mál hans verði sent Innheimtumiðstöðinni á Blönduósi til frekari innheimtu hafi greiðsla ekki borist innan 90 daga. Ákvæði 2. mgr. 39. gr. laganna er fortakslaust að því er varðar skyldu til þess að endurgreiða ofgreiddar bætur. Með vísan til framangreinds telur úrskurðarnefndin að rétt hafi verið staðið að innheimtu skuldar kæranda við Vinnumálastofnun. Hin kærða ákvörðun er því staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 21. júní 2019, um innheimtu ofgreiddra bóta til handa A er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Kári Gunndórsson