Úrskurðarnefnd velferðarmála

Mál nr. 128/2019

Mánudaginn 24. júní 2019

A

gegn

Vinnumálastofnun

Ú R S K U R Ð U R

Mál þetta úrskurða Kári Gunndórsson lögfræðingur, Agnar Bragi Bragason lögfræðingur og Arnar Kristinsson lögfræðingur.

Með kæru, dags. 28. mars, kærði A, til úrskurðarnefndar velferðarmála ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 18. mars 2019, um að fella niður rétt hans til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

I.  Málsatvik og málsmeðferð

Kærandi sótti um greiðslur atvinnuleysisbóta hjá Vinnumálastofnun þann 8. febrúar 2019. Meðfylgjandi umsókn kæranda var vinnuveitandavottorð þar sem fram kemur að kærandi hafi sjálfur sagt upp starfi sínu hjá B. Í skýringum kæranda á uppsögn kemur fram að helstu ástæður uppsagnar sé vegna mismununar í starfi, ónægilegrar starfsþjálfunar og skorts á hlífðarbúnaði. Með bréfi Vinnumálastofnunnar, dags. 18. mars 2019, var kæranda tilkynnt að umsókn hans um atvinnuleysisbætur hefði verið samþykkt og bótaréttur metinn 100%. Með vísan til starfsloka hans hjá B væri réttur til atvinnuleysisbóta hins vegar felldur niður í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Kæra barst úrskurðarnefnd velferðarmála 28. mars 2019. Með bréfi, dags. 29. mars 2019, óskaði úrskurðanefndin eftir kærunni á íslensku og barst hún 15. apríl 2019. Með bréfi, dags. 17. apríl 2019, óskaði úrskurðarnefndin eftir greinargerð Vinnumálastofnunar ásamt gögnum málsins. Greinargerð Vinnumálastofnunar barst með bréfi, dags. 30. apríl 2019, og með bréfi úrskurðarnefndar, dags. 2. maí 2019, var greinargerðin send kæranda til kynningar. Athugasemdir bárust ekki.

II.  Sjónarmið kæranda

Kærandi krefst þess að úrskurður um tveggja mánaða biðtíma eftir atvinnuleysisbótum verði felldur niður. Úrskurðurinn sé ósanngjarn, sérstaklega í ljósi þeirrar mismununar sem kærandi hafi þurft að þola í vinnu sinni hjá B, sem hafi leitt til þess að hann sagði upp samningi sínum við fyrirtækið.

Helstu ástæður fyrir uppsögn kæranda sé fyrrnefnd mismunun í starfi, ónægileg starfsþjálfun og skortur á hlífðarbúnaði. Kærandi kveður að starfsfólk, sérstaklega íslenskt, hafi útskúfað honum ítrekað úr samskiptum með því að tala einungis íslensku. Í ófá skipti, þegar starfsmaður talaði íslensku, hafi hann heyrt annað starfsfólk hlæja og þá hafi hann spurt um tilefni brandarans og fengið lítil svör. Oft hafi það haft þau áhrif á hann að honum hafi liðið illa, enda væri það eins og fólk væri að hlæja að honum án þess að hann hafi vitað af hverju. Þá hafi starfsmannafundir eingöngu farið fram á íslensku. Kæranda hafi oft verið úthlutað  mikilli vinnu í samræmi við annað starfsfólk. Einnig hafi kærandi ekki fengið nægilega þjálfun til þess að eiga möguleika á að verða betri í starfi sínu. Í eitt skipti, vegna skorts á þjálfun, hafi hann orðið fyrir aðkasti af hálfu starfsmanns annars fyrirtækis. Þá greinir kærandi frá því að í starfi hans hafi hann aldrei fengið hlífðarfatnað en í desember síðastliðnum hafi [...] fallið á fót kæranda og hann hlotið við það beinbrot.

III.  Sjónarmið Vinnumálastofnunar

Í greinargerð Vinnumálastofnunar kemur fram að lög nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar gildi um atvinnuleysistryggingar launamanna eða sjálfstætt starfandi einstaklinga á innlendum vinnumarkaði þegar þeir verði atvinnulausir. Í greinargerð með frumvarpi því, sem hafi orðið að lögum um atvinnuleysistryggingar, sé það áréttað að eitt af markmiðum vinnumarkaðskerfisins sé að stuðla að virkri atvinnuþátttöku fólks. Með hliðsjón af því sé ekki gefinn kostur á að fólk segi upp starfi sínu til að fá greiddar atvinnuleysisbætur, án þess að sérstakar ástæður liggi að baki uppsögninni í tilvikum þegar annað starf sé ekki í boði. Í athugasemdum við 1. mgr. 54. gr. sé vísað til þess að það væri erfiðleikum bundið að skilgreina nákvæmlega í lögum og reglugerðum hvaða ástæður, sem liggi að baki ákvörðun þess að fólk segi störfum sínum lausum eða missi starf sitt, séu gildar þar sem þær ástæður geti verið af margvíslegum toga. Því hafi verið lagt til að lagareglan væri matskennd og Vinnumálastofnun falið að meta atvik og aðstæður hverju sinni. Orðalagið „gildar ástæður“ hafi verið túlkað þröngt og fá tilvik verið talin falla þar undir. Stofnuninni beri því að líta til almennra reglna og málefnalegra sjónarmiða við ákvarðanir á því hvort umsækjendur um atvinnuleysisbætur skuli sæta biðtíma eftir atvinnuleysisbótum.

Vinnumálastofnun vísar til þess að tilgangur laga nr. 54/2006 sé að tryggja þeim, sem tryggðir séu og misst hafi fyrra starf sitt, tímabundna fjárhagsaðstoð í þrengingum sínum. Lögin veiti þeim fjárhagslegt úrræði og beri að gera ríkar kröfur til þeirra sem segi upp störfum sínum að hafa til þess gildar ástæður samkvæmt lögunum, enda eigi almennt ekki að þiggja atvinnuleysisbætur í stað þess að gegna launuðu starfi. Það sama gildi um þann sem missir starf sitt af ástæðum sem hann á sjálfur sök á. Ágreiningur málsins lúti að því hvort ástæður kæranda fyrir uppsögninni teljist gildar í skilningi framangreinds ákvæðis. Ljóst sé að kærandi hafi sagt starfi sínu lausu hjá B. Samkvæmt vottorði vinnuveitanda hafi hann sjálfur sagt upp starfi sínu hjá fyrirtækinu eftir að hafa starfað þar í fjóra mánuði. Í skýringum til Vinnumálastofnunar komi fram fjölmargar ástæður fyrir því að kærandi hafi sagt starfi sínu lausu, meðal annars ónæg þjálfun, mikið álag og vöntun á fatnaði. Í kæru til úrskurðanefndar tiltaki kærandi að hann hafi talið sig einangraðan á vinnustaðnum þar sem hann talaði ekki íslensku.

Vinnumálastofnun telur að í þeim tilvikum sem óánægja starfsmanns með vinnuálag, vinnuaðstöðu eða kjör sé ástæða starfsloka þá þurfi sá er hlut á að máli að minnsta kosti að hafa gert tilraunir til úrbóta með aðkomu yfirmanns á vinnustað, stéttarfélags síns og eftir atvikum Vinnueftirlitsins áður en hann tekur ákvörðun um að segja starfi sínu lausu. Vekur Vinnumálastofnun athygli á úrskurði úrskurðarnefndar atvinnuleysistrygginga og vinnumarkaðsaðgerða í máli nr. 201/2010. Í umræddu máli hafi reynt á túlkun 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar en kærandi hafði sagt starfi sínu lausu vegna óánægju með starfsumhverfi og launakjör. Í niðurstöðuorðum nefndarinnar sagði:

„Það er alvarlegt mál að segja starfi sínu lausu og verða án atvinnutekna án þess að vera með annað starf í hendi. Því gera lög um atvinnuleysistryggingar ráð fyrir því að ekki sé afsakanlegt að segja upp starfi sínu og þiggja í framhaldi atvinnuleysisbætur nema fyrir uppsögn séu gildar ástæður. Í samræmi við það verður að gera þá kröfu að launamenn sem telja sig ekki geta gegnt starfi sínu áfram fullreyni úrræði til úrbóta áður en þeir grípa til þess að segja starfsi sínu lausu og sækja í kjölfarið um atvinnuleysisbætur.“

Í máli kæranda liggi ekki fyrir neinar upplýsingar um að tilraunir til úrbóta hafi verið fullreyndar áður en hann sagði starfi sínu lausu, hvorki er snúi að atvinnurekanda, viðeigandi stéttarfélagi eða Vinnueftirliti.

Líkt og áður hafi komið fram verði stofnunin að gera ríkar kröfur til þeirra er segja starfi sínu lausu, án þess að hafa annað starf í hendi. Í ljósi framangreinds sé það mat Vinnumálastofnunar að ástæður þær er kærandi gefur fyrir uppsögn sinni teljist ekki gildar í skilningi 1. mgr. 54. gr. laga um atvinnuleysistryggingar og að hann skuli sæta biðtíma á grundvelli ákvæðisins.

IV.  Niðurstaða

Ágreiningur máls þessa lýtur að þeirri ákvörðun Vinnumálastofnunar að fella niður rétt kæranda til atvinnuleysisbóta í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar.

Ákvæði 1. mgr. 54. gr. laganna er svohljóðandi:

„Sá sem telst tryggður samkvæmt lögum þessum en hefur sagt starfi sínu lausu án gildra ástæðna skal ekki eiga rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta skv. VII. kafla fyrr en að tveimur mánuðum liðnum, sem ella hefðu verið greiddar bætur fyrir, frá móttöku umsóknar um atvinnuleysisbætur, sbr. þó 4. mgr. Hið sama gildir um þann sem missir starf af ástæðum sem hann á sjálfur sök á.“

Óumdeilt er að kærandi sagði upp starfi sínu hjá B en ágreiningur málsins lýtur að því hvort ástæður kæranda fyrir uppsögninni hafi verið gildar í skilningi 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006. Í athugasemdum við ákvæðið í frumvarpi til laga um atvinnuleysistryggingar kemur fram að það sé erfiðleikum bundið að takmarka þau tilvik sem geti talist til gildra ástæðna í lögum og reglugerðum þar sem ástæður þess að fólk segi störfum sínum lausum eða missi þau geti verið af margvíslegum toga. Því sé lagt til að lagareglan verði áfram matskennd og Vinnumálastofnun falið að meta atvik og aðstæður hverju sinni. Stofnuninni beri að líta til almennra reglna og málefnalegra sjónarmiða við ákvarðanir á því hvort umsækjendur um atvinnuleysisbætur skuli sæta biðtíma eftir atvinnuleysisbótum. Jafnframt er bent á að um íþyngjandi ákvörðun sé að ræða. Úrskurðarnefnd velferðarmála telur að ráða megi af framangreindu að almennt beri að gera nokkuð ríkar kröfur til atvinnuleitanda þegar metið er hvort ástæður fyrir uppsögn séu gildar samkvæmt 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006.

Af hálfu kæranda hefur komið fram að hann hafi sagt upp starfi sínu vegna ófullnægjandi starfsumhverfis og mismununar á vinnustað. Hefur í framkvæmd verið gerð sú krafa til launamanna að þeir nýti sér öll tiltæk úrræði til úrbóta áður en þeir ákveða að segja starfi sínu lausu. Kærandi leitaði ekki slíkra úrræða áður en hann sagði starfi sínu lausu og hafði ekki annað starf í hendi. Það er því mat úrskurðarnefndar velferðarmála að tilgreindar ástæður kæranda fyrir starfslokum hans séu ekki gildar í skilningi 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006. Að því virtu átti kærandi ekki rétt á greiðslu atvinnuleysisbóta fyrr en að tveimur mánuðum liðnum frá móttöku umsóknar um atvinnuleysisbætur. Með vísan til þess er ákvörðun Vinnumálastofnunar um að setja greiðslu atvinnuleysisbóta til kæranda á bið í tvo mánuði á grundvelli 1. mgr. 54. gr. laga nr. 54/2006 um atvinnuleysistryggingar staðfest.

Ú R S K U R Ð A R O R Ð

Ákvörðun Vinnumálastofnunar, dags. 18. mars 2019, um að fella niður bótarétt A, í tvo mánuði er staðfest.

F.h. úrskurðarnefndar velferðarmála

Kári Gunndórsson