18. júlí 2019 Dómsmálaráðuneytið

Nr. 346/2019 Úrskurður

KÆRUNEFND ÚTLENDINGAMÁLA

Þann 18. júlí 2019 er kveðinn upp svohljóðandi

úrskurður nr. 346/2019

í stjórnsýslumáli nr. KNU19060044

Kæra […]

á ákvörðun

Útlendingastofnunar

I. Kröfur, kærufrestir og kæruheimild

Þann 26. júní 2019 kærði einstaklingur er kveðst heita […], vera fæddur […] og vera ríkisborgari […] (hér eftir nefndur kærandi) ákvörðun Útlendingastofnunar, dags. 13. júní 2019, um að taka ekki til efnismeðferðar umsókn hans um alþjóðlega vernd á Íslandi og vísa honum frá landinu.

Kærandi krefst þess að ákvörðun Útlendingastofnunar verði felld úr gildi og að stofnuninni verði gert að taka umsókn hans til efnislegrar meðferðar hér á landi með vísan til 2. og 3. mgr. 36. gr., sbr. 42. gr. laga um útlendinga nr. 80/2016.

Fyrrgreind ákvörðun er kærð á grundvelli 7. gr. laga um útlendinga og barst kæran fyrir lok kærufrests.

II. Málsmeðferð

Kærandi lagði fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi í fyrsta sinn þann 4. júlí 2018. Þann 1. febrúar 2019 tók Útlendingastofnun ákvörðun um að umsókn kæranda um alþjóðlega vernd yrði ekki tekin til efnismeðferðar hér á landi og að hann skyldi fluttur til Ítalíu. Þann 9. apríl 2019 staðfesti kærunefnd útlendingamála þá ákvörðun Útlendingastofnunar. Samkvæmt gögnum málsins fór kærandi frá Íslandi til Ítalíu þann 5. júní 2019. Við fyrri málsmeðferð kæranda framvísaði hann flóttamannavegabréfi útgefnu af ítölskum yfirvöldum með gildistíma til 26. mars 2019 og ítölsku dvalarleyfisskírteini með sama gildistíma. Kærandi lagði öðru sinni fram umsókn um alþjóðlega vernd á Íslandi þann 11. júní 2019. Kærandi kom til viðtals hjá Útlendingastofnun, þann 12. júní 2019, ásamt löglærðum talsmanni sínum. Útlendingastofnun ákvað þann 13. júní 2019 að taka ekki umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi til efnismeðferðar og að honum skyldi vísað frá landinu. Ákvörðunin var birt fyrir kæranda þann 13. júní 2019 og kærði kærandi ákvörðunina þann 26. júní 2019 til kærunefndar útlendingamála. Greinargerð kæranda barst kærunefnd 27. júní 2019 ásamt fylgigögnum.

III. Ákvörðun Útlendingastofnunar

Í ákvörðun Útlendingastofnunar kom fram að kæranda hefði verið veitt alþjóðleg vernd á Ítalíu. Umsókn hans um alþjóðlega vernd yrði því ekki tekin til efnismeðferðar, sbr. a-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, enda fæli flutningur kæranda til Ítalíu ekki í sér brot gegn 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. mgr. 36. gr. laganna. Þá hefði kærandi ekki slík tengsl við Ísland að nærtækast væri að hann fengi hér vernd eða að sérstakar ástæður væru fyrir hendi þannig að taka bæri umsókn kæranda til efnismeðferðar, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Kæranda var vísað frá landinu, sbr. c-lið 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, og skyldi hann fluttur til Ítalíu.

IV. Málsástæður og rök kæranda

Í greinargerð kæranda er vísað til fyrri umsóknar hans um alþjóðlega vernd hér á landi þar sem fram hafi komið lýsing á ástæðum þess að hann hafi flúið heimaríki auk aðstæðna hans á Ítalíu. Þá hafi komið fram að kærandi sé […]. […]. Þá komi fram í greinargerð að kærandi hafi sótt um alþjóðlega vernd að nýju hér á landi sökum þess að aðstæður hans á Ítalíu hafi ekki breyst frá fyrri umsókn og að líf hans sé enn í hættu þar í landi. Greini kærandi frá samskiptum sínum við útlendingayfirvöld og lögreglu á Ítalíu og kveði að honum hafi verið vísað frá án allra leiðbeininga eða pappíra. Þá kveði kærandi að hann sé ekki í góðu andlegu jafnvægi og […].

Í greinargerð koma fram athugasemdir kæranda við hina kærðu ákvörðun. Í fyrsta lagi gerir kærandi athugasemd við fullyrðingu Útlendingastofnunar um að kæranda standi til boða fullnægjandi þjónusta og aðstoð á Ítalíu og að kærandi hafi ekki lagt fram gögn til stuðnings fullyrðingu sinni um hið gagnstæða. Kærandi kveði að hann sé ófær um að vinna fyrir sér sökum langvarandi heilsufarsvandamála og því megi gera ráð fyrir því að hann muni vera háður félagslegri þjónustu það sem eftir er. Þá vekur kærandi athygli á því að dvalarleyfi hans sé útrunnið og telji ekki forsvaranlegt að senda sig í ótryggar aðstæður þar sem hann muni eiga von á mikilli bið eftir endurnýjun þess og alls óvíst hvernig aðstæður hans muni verða á þeim tíma og hvaða aðstoð muni standa honum til boða. Þá gerir kærandi í öðru lagi athugasemd við beitingu Útlendingastofnunar á 32. gr. a reglugerðar um útlendinga nr. 540/2017. Í hinni kærðu ákvörðun hafi Útlendingastofnun gengið út frá því að skilyrðin sem fram komi í ákvæðinu hafi þurft að vera uppfyllt til þess að sérstakar ástæður geti verið fyrir hendi. Kærandi telji að viðmiðin í ákvæðinu séu nefnd í dæmaskyni og geti með engum hætti komið í stað heildarmats á einstaklingsbundnum aðstæðum hans.

Í greinargerð kæranda kemur fram lýsing á aðstæðum og aðbúnaði einstaklinga með alþjóðlega vernd á Ítalíu og er í því sambandi vísað til fjölda skýrslna alþjóðlegra stofnana og frjálsra félagasamtaka. Þar komi einkum fram að erfitt sé fyrir einstaklinga með alþjóðlega vernd á Ítalíu að fá atvinnu, aðgangur að húsnæðismarkaði sé takmarkaður og skortur sé á viðhlítandi heilbrigðis- og félagsþjónustu þar í landi. Þá sé útlendingahatur vaxandi vandamál á Ítalíu. Kærandi kveði að einstaklingar með alþjóðlega vernd séu oft í sérstaklega viðkvæmri stöðu og þrátt fyrir að þeir njóti í orði kveðnu sambærilegra réttinda og almennir borgarar þá séu aðstæður þeirra mun verri en ríkisborgara Ítalíu.

Kærandi byggir kröfu sína um efnismeðferð í fyrsta lagi á því að uppi séu sérstakar ástæður í máli hans í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga. Í þeim efnum fjallar kærandi almennt um og gerir grein fyrir inntaki og túlkun á ákvæðinu, m.a. með hliðsjón af lögskýringargögnum og fyrri úrskurðum kærunefndar. Kærandi kveður að hann hafi verið metinn af Útlendingastofnun sem einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga og eðli málsins samkvæmt valdi viðkvæm staða hans því að hann muni eiga erfitt uppdráttar á Ítalíu verði hann sendur þangað. Ljóst sé að kærandi muni þurfa á geðheilbrigðisþjónustu að halda á Ítalíu en samtökin Médecins sans Frontières hafi gagnrýnt þá geðheilbrigðisþjónustu sem standi umsækjendum um alþjóðlega vernd og flóttamönnum til boða í landinu. Telja verði að staða kæranda sé verulega síðri en staða almennings á Ítalíu og að endursending til Ítalíu kunni að hafa slæmar afleiðingar í för með sér fyrir heilsu hans. Með vísan til fyrri reynslu kæranda auk andlegra og líkamlegra veikinda hans megi ljóst vera að staða kæranda sé svo einstaklingsbundin og sérstök að ekki verði framhjá henni litið. Í ljósi þessa og heimilda um aðstæður flóttamanna á Ítalíu telji kærandi ljóst að sérstakar ástæður séu uppi í málinu í skilningi 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga og að íslenskum stjórnvöldum beri skylda til þess að taka umsókn kæranda til efnismeðferðar hér á landi.

Þá byggir kærandi kröfu sína um efnismeðferð í öðru lagi á því að ótækt sé að beita heimildinni í a-lið 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga þar sem hann njóti verndar 42. gr. laga um útlendinga. Ákvæðið mæli fyrir um grundvallarreglu þjóðaréttar um non-refoulement, eða banni við endursendingu fólks þangað sem líf þess eða frelsi sé í hættu. Með vísan til upplýsinga um aðstæður einstaklinga sem fengið hafi vernd á Ítalíu megi færa fyrir því sterk rök að þær aðstæður sem kærandi megi búast við á Ítalíu, verði hann sendur þangað, séu svo slæmar að þær jafnist á við ómannúðlega og vanvirðandi meðferð í skilningi 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Með endursendingu íslenskra stjórnvalda á kæranda myndu þau gerast brotleg við grundvallarreglu þjóðarréttar um non-refoulement, auk samsvarandi ákvæða íslenskra laga og mannréttindasamninga sem Ísland eigi aðild að, þ.e. 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga, sbr. 42. gr. sömu laga, 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands, sbr. lög nr. 33/1944 og 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994.

V. Niðurstaða kærunefndar útlendingamála

Ákvæði 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga er mælt fyrir um að umsókn um alþjóðlega vernd skuli tekin til efnismeðferðar nema undantekningar sem greindar eru í a-, b- og c-liðum ákvæðisins eigi við. Samkvæmt a-lið 1. mgr. 36. gr. er stjórnvöldum heimilt að synja því að taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar hafi umsækjandi komið til landsins að eigin frumkvæði eftir að hafa hlotið virka alþjóðlega vernd eða annars konar vernd í öðru ríki eða ef hann, eftir að hafa dvalist í ríki þar sem hann þurfti ekki að sæta ofsóknum, gat óskað eftir því að fá viðurkennda stöðu sem flóttamaður og, ef hann var talinn flóttamaður, fengið vernd í samræmi við alþjóðasamning um stöðu flóttamanna. Samkvæmt fyrirliggjandi gögnum málsins og þeim gögnum sem kærandi lagði fram við fyrri umsókn hans um alþjóðlega vernd er kærandi handhafi alþjóðlegrar verndar á Ítalíu og var með dvalarleyfi þar í landi sem var gilt til 26. mars 2019. Að mati kærunefndar felur sú vernd sem kærandi nýtur á Ítalíu í sér virka alþjóðlega vernd í skilningi a-liðar 1. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Einstaklingsbundnar aðstæður kæranda

Samkvæmt gögnum málsins er kærandi […] einstæður karlmaður sem á tvo uppkomna syni […]. Líkt og komið hefur fram hefur kærandi áður sótt um alþjóðlega vernd hér á landi, sbr. úrskurð kærunefndar nr. 166/2019 frá 9. apríl 2019. Í því máli kom fram að kærandi hefði glímt við andleg og líkamleg veikindi og verið ávísað lyfjum vegna þeirra. […]. Þá kom fram að kærandi hefði verið […]. Þá kom enn fremur fram að kærandi hefði glímt við ýmis konar líkamlega kvilla. Gögn málsins hefðu þó ekki bent til þess að um bráð eða alvarleg líkamleg veikindi væru að ræða. Í viðtali kæranda hjá Útlendingastofnun vegna núverandi umsóknar hans um alþjóðlega vernd, þann 12. júní 2019, kvað kærandi að aðstæður hans hafi ekki breyst að öðru leyti en því að andlegri heilsu hans hafi hrakað […]. Þá hafi kærandi óskað eftir því að fá að hitta sálfræðing hér á landi. Meðal gagna málsins er greinargerð sálfræðings vegna andlegrar heilsu kæranda, dags. 20. júní 2019, en þar komi m.a. fram að […]. Þá upplifi hann […]. Kærandi var metinn í sérstaklega viðkvæmri stöðu við meðferð máls hans hjá Útlendingastofnun og hjá kærunefnd útlendingamála vegna fyrri umsóknar hans um alþjóðlega vernd. Að mati kærunefndar er ljóst, með vísan til fyrirliggjandi heilsufarsgagna, að veikindi kæranda séu þess eðlis að hann hafi sérþarfir í skilningi 6. tölul. 3. gr. laga um útlendinga sem taka þurfi tillit til við meðferð málsins.

Aðstæður á Ítalíu

Kærunefnd útlendingamála hefur lagt mat á aðstæður á Ítalíu, m.a. með hliðsjón af eftirfarandi skýrslum og gögnum:

Amnesty International Report 2017/18 - Italy (Amnesty International, 22. febrúar 2018);
Annual Report on the Situation of Asylum in the European Union 2015 (European Asylum Support Office, 8. júlí 2016);
Asylum Information Database. Country Report – Italy (European Council on Refugees and Exiles, 16. apríl 2019);
Concluding observations of the Committee on the Elimination of Racial Discrimination (UN Committee on the Elimination of Racial Discrimination, 17. febrúar 2017);
ECRI Report on Italy (European Commission against Racism and Intolerance, 7. júní 2016);
Freedom in the World 2018 – Italy (Freedom House, 5. apríl 2018);
Information note, Dublin transfers post-Tarakhel: Update on European case law and practice (Elena, European legal network on asylum, október 2015);
Integration of Refugees in Greece, Hungary and Italy: Comparative Analysis (European Parliament, desember 2017);
Italy 2018 Human Rights Report (United States Department of State, 13. mars 2019);
Reception conditions in Italy. Report of the current situation of asylum seekers and beneficiaries of protection, in particular Dublin returnees (Swiss Refugee Council, ágúst 2016);
Submission by the United Nations High Commissioner for Refugees. For the Office of the High Commissioner for Human Rights’ Compilation Report – Universal Periodic Review: Italy (UNHCR, mars 2014);
UNHCR Recommendations on Important Aspects of Refugee Protection in Italy (UNHCR, júlí 2013);
Upplýsingar af vefsíðu Istituto Nazionale della Previdenza Sociale/INPS (https://www.inps.it);
Upplýsingar af vefsíðu ítalska flóttamannaráðsins (í. Consiglio Italiano per I Rifugiati - http://www.cir-onlus.org/en/);
Upplýsingar af vefsíðu OSCE Office for Democratic Institutions and Human Rights (http://hatecrime.osce.org/italy);• Upplýsingar af vefsíðu Social Protection (http://socialprotection.org/) og
World Report 2019 – European Union (Human Rights Watch, 17. janúar 2019).

Samkvæmt framangreindum gögnum eru dvalarleyfi einstaklinga með réttarstöðu flóttamanns gefin út til fimm ára. Unnt er að endurnýja leyfin að fimm árum liðnum en biðtími eftir slíkri endurnýjun getur verið langur. Þá geta einstaklingar sem hafa dvalið á Ítalíu í fimm ár sótt um ótímabundið dvalarleyfi á Ítalíu, að ákveðnum skilyrðum uppfylltum. Einstaklingar með réttarstöðu flóttamanns geta öðlast ríkisborgararétt að fimm árum liðnum. Einstaklingar með réttarstöðu flóttamanns fá þá flóttamannavegabréf (í. documenti di viaggio) með fimm ára gildistíma.

Í skýrslu Asylum Information Database kemur m.a. fram að húsnæðisaðstoð við einstaklinga sem njóta alþjóðlegrar verndar á Ítalíu sé af skornum skammti. Ítölsk yfirvöld reka þó búsetuúrræðin SIPROIMI (e. System for the Protection of Beneficiaries of International Protection and Unaccompanied Foreign Minors) sem eru nánast eingöngu ætluð handhöfum alþjóðlegrar verndar og fylgdarlausum börnum. Þegar einstaklingar hafa fengið inngöngu í SIPROIMI úrræði mega þeir dvelja þar í sex mánuði. Aftur á móti eru ekki nógu mörg SIPROIMI úrræði til að mæta þeim fjölda sem hefur fengið alþjóðlega vernd. Í framangreindum skýrslum kemur jafnframt fram að sambærileg félagsleg húsnæðisúrræði á vegum sveitarfélaga séu aðgengileg einstaklingum sem njóta alþjóðlegrar verndar og ítölskum ríkisborgurum, þó að einhver dæmi séu um að sveitarfélög geri kröfu um búsetu á Ítalíu í tiltekinn tíma til að öðlast rétt til aðgangs að slíkum úrræðum.

Þá kemur fram í framangreindum skýrslum að einstaklingar sem njóta alþjóðlegrar verndar og hafa dvalarleyfi á Ítalíu hafa sama rétt til atvinnuþátttöku og ítalskir ríkisborgarar. Hins vegar sé atvinnuleysi mikið og eigi útlendingar oft í erfiðleikum með að finna atvinnu við hæfi. Einstaklingar sem njóta alþjóðlegrar verndar á Ítalíu eiga almennt sama rétt og ítalskir ríkisborgar til velferðarþjónustu sem er m.a. veitt af tryggingastofnun ríkisins (í. Istituto Nazionale della Previdenza Sociale/INPS) og sveitarfélögum. Þá eiga einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd sama rétt og ítalskir ríkisborgarar til örorkubóta en meðal skilyrða fyrir greiðslu þeirra er að einstaklingur hafi verið á vinnumarkaði í a.m.k. fimm ár. Þeir einstaklingar sem ekki uppfylla skilyrði fyrir greiðslu örorkubóta geta fengið annars konar velferðarþjónustu sem er veitt af INPS. Þjónustan felur m.a. í sér fjárhagsaðstoð í formi mánaðargreiðslna, sérstakra greiðslna til fólks með fötlun og umönnunarbóta. Þá geta einstaklingar eftir atvikum átt rétt á frekari velferðarþjónustu, svo sem atvinnuleysisbótum, fjölskyldubótum og félagslegs húsnæðis. Búseta á tilteknu svæði er ekki skilyrði fyrir félagslegri þjónustu, en í einhverjum tilvikum er gerð krafa um búsetu á Ítalíu í ákveðinn tíma, t.a.m. er tiltekin aðstoð við framfærslu eingöngu veitt einstaklingum sem hafa búið í tíu ár á Ítalíu.

Í framangreindum gögnum kemur fram að einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd eiga sama rétt og ítalskir ríkisborgarar til lögboðinnar heilbrigðisþjónustu að því gefnu að þeir hafi skráð sig inn í heilbrigðiskerfið. Slík skráning er háð því að umsækjandi hafi skráð lögheimili sem eðli máls samkvæmt getur verið hindrun fyrir einstaklinga sem eru án fastrar búsetu. Í ofangreindri skýrslu Asylum Information Database kemur fram að skráning í heilbrigðiskerfið gildi jafn lengi og dvalarleyfi einstaklings og falli ekki sjálfkrafa úr gildi á meðan á málsmeðferð endurnýjunar dvalarleyfisins standi. Í framkvæmd geti þó einstaklingar með útrunnin dvalarleyfi átt í erfiðleikum með að nálgast heilbrigðisþjónustu. Einstaklingar þurfa almennt að greiða hluta þess kostnaðar sem fellur til vegna heilbrigðisþjónustu sem þeir nýta sér en frá því eru þó undantekningar, t.d. í þeim tilvikum þegar einstaklingar eru utan vinnumarkaðar og án annarrar framfærslu. Í skýrslu Asylum Information Database kemur þó fram að mismunandi túlkun á reglum um greiðsluþátttöku sjúklinga hafi leitt til þess að í sumum sveitarfélögum hafi verið gerð krafa um að einstaklingar sem njóta alþjóðlegrar verndar en eru utan vinnumarkaðar greiði kostnað við heilbrigðisþjónustu. Samkvæmt framangreindum heimildum eru því ýmsar aðgangshindranir til staðar þegar kemur að heilbrigðiskerfinu á Ítalíu.

Af framangreindum skýrslum verður ráðið að fordómar í garð fólks af erlendum uppruna sé vandamál á Ítalíu en ítölsk yfirvöld hafi gripið til aðgerða til að sporna við kynþáttafordómum og mismunun á grundvelli kynþáttar, m.a. með lagasetningu. Í kjölfar athugasemda alþjóðlegra eftirlitsnefnda, stofnana og frjálsra félagasamtaka hafa ítölsk stjórnvöld tekið mikilvæg skref í þá átt að vinna gegn kynþáttafordómum, mismunun á grundvelli kynþáttar og hatursglæpum, þ. á m. með aðgerðaráætlun gegn kynþáttahyggju (e. National Action Plan against Racism, Xenophobia and Intolerance). Þá hefur rannsóknum og ákærum fjölgað í málum er varða mismunun, hatursorðræðu og hatursglæpi á grundvelli kynþáttar og þjóðernis. Framangreindar skýrslur bera enn fremur með sér að almenningur á Ítalíu geti leitað sér aðstoðar ítalskra löggæsluyfirvalda vegna ofbeldisbrota og hótana.

Ákvæði 3. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 3. mgr. 36. gr. laganna kemur fram að ef beiting 1. mgr. myndi leiða til þess að brotið væri gegn 42. gr., t.d. vegna aðstæðna í því ríki sem senda á umsækjanda til, skuli taka umsókn til efnismeðferðar. Í 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga er kveðið á um að ekki sé heimilt að senda útlending eða ríkisfangslausan útlending til svæðis þar sem hann hefur ástæðu til að óttast ofsóknir, sbr. 37. og 38. gr., eða vegna svipaðra aðstæðna og greinir í flóttamannahugtakinu er í yfirvofandi hættu á að láta lífið eða verða fyrir ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð. Þá segir í 2. mgr. ákvæðisins að 1. mgr. eigi einnig við um sendingu útlendings til svæðis þar sem ekki er tryggt að hann verði ekki sendur áfram til slíks svæðis sem greinir í 1. mgr. Við túlkun á inntaki 42. gr. laga um útlendinga telur kærunefnd jafnframt að líta verði til þess að ákvörðun aðildarríkis um brottvísun eða frávísun sem setur einstakling í raunverulega hættu á að verða fyrir pyndingum, ómannúðlegri eða vanvirðandi meðferð eða refsingu er í andstöðu við 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu, sbr. lög nr. 62/1994, sbr. jafnframt 68. gr. stjórnarskrár lýðveldisins Íslands nr. 33/1944.

Í dómaframkvæmd Mannréttindadómstóls Evrópu hefur verið byggt á því að sú meðferð sem einstaklingur á von á við brottvísun eða frávísun verði að ná tilteknu lágmarks alvarleikastigi til að ákvörðunin verði talin brot á 3. gr. mannréttindasáttmálans. Horfa verði til allra aðstæðna í fyrirliggjandi máli, svo sem lengdar og eðlis meðferðar, andlegra og líkamlegra áhrifa hennar auk stöðu einstaklings hverju sinni, svo sem kyns, aldurs og heilsufars. Við mat á umræddu alvarleikastigi hefur dómstólinn jafnframt litið til annarra þátta, t.d. hvort einstaklingurinn er í viðkvæmri stöðu, sbr. t.d. dóm Mannréttindadómstóls Evrópu í máli Khlaifia o.fl. gegn Ítalíu (nr. 16483/12) frá 15. desember 2016.

Í ákvörðun í máli Samsam Mohammed Hussein o.fl. gegn Hollandi og Ítalíu (nr. 27725/10) frá 2. apríl 2013 kemur m.a. fram að það eitt að efnahagsstaða einstaklings versni við brottvísun eða frávísun frá aðildarríki nái ekki alvarleikastigi 3. gr. mannréttindasáttmálans. Þá verði greinin ekki túlkuð þannig að í henni felist skylda aðildarríkja til að sjá einstaklingum sem njóta alþjóðlegrar verndar fyrir húsnæði eða fjárhagsaðstoð sem geri þeim kleift að viðhalda ákveðnum lífskjörum. Dómstóllinn áréttaði jafnframt að einstaklingur sem stendur til að vísa brott geti ekki gert kröfu um áframhaldandi dvöl í ríki í því skyni að njóta þar heilbrigðis- eða félagsþjónustu. Veruleg skerðing lífsgæða sé ekki nægjanleg til að valda broti á 3. gr. mannréttindasáttmálans nema sérstaklega sannfærandi mannúðarástæður mæltu gegn endursendingu. Kærunefnd tekur ekki undir þá málsástæðu kæranda að sérstaklega sannfærandi mannúðarástæður mæli gegn endursendingu hans til Ítalíu.

Með vísan til umfjöllunar um aðstæður einstaklinga sem njóta alþjóðlegrar verndar á Ítalíu er það niðurstaða kærunefndar að synjun á efnismeðferð umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi leiði ekki til brots gegn 1. mgr. 42. gr. laga um útlendinga, sbr. jafnframt 3. gr. mannréttindasáttmála Evrópu. Þar sem kærandi nýtur alþjóðlegrar verndar á Ítalíu telur kærunefnd að tryggt sé að hann verði ekki sendur áfram til annars ríkis þar sem líf hans eða frelsi kann að vera í hættu, sbr. 2. mgr. 42. gr. laga um útlendinga.

Ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga

Í 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga kemur fram að ef svo standi á sem greini í 1. mgr. skuli þó taka umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar ef útlendingurinn hefur slík sérstök tengsl við landið að nærtækast sé að hann fái hér vernd eða ef sérstakar ástæður mæli annars með því. Í 32. gr. a og 32. gr. b reglugerðar um útlendinga, sbr. 4. mgr. 36. gr. laganna, koma fram viðmið varðandi mat á því hvort taka skuli umsókn um alþjóðlega vernd til efnismeðferðar vegna sérstakra tengsla eða ef sérstakar ástæður mæla með því. Þá segir í 2. mgr. 36. gr. laganna að ef meira en 12 mánuðir hafa liðið frá því að umsókn um alþjóðlega vernd barst fyrst íslenskum stjórnvöldum og tafir á afgreiðslu hennar eru ekki á ábyrgð umsækjanda sjálfs skal taka hana til efnismeðferðar.

Kærandi nýtur alþjóðlegrar verndar á Ítalíu en eins og framan greinir er dvalarleyfi hans nú runnið út. Í framangreindri skýrslu Asylum Information Database kemur fram að til að endurnýja dvalarleyfi þurfi að fylla út þar til gert eyðublað og senda það með bréfpósti en málsmeðferðin geti tekið allt upp í nokkra mánuði. Gögn málsins benda því ekki til annars en að kærandi geti sótt um að fá dvalarleyfi sitt endurnýjað við komuna til landsins.

Áður hefur verið greint frá aðstæðum kæranda. Samkvæmt gögnum málsins og þeim gögnum sem lágu fyrir vegna fyrri umsóknar kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi glímir kærandi við andleg veikindi, […], auk annarra líkamlegra kvilla. Þá kveðst kærandi vera í lífshættu á Ítalíu.

Af framangreindum gögnum sem kærunefnd hefur kynnt sér má ráða að umsækjendur um alþjóðlega vernd eigi sama rétt á heilbrigðisþjónustu og ítalskir ríkisborgarar, að því gefnu að þeir skrái sig inn í heilbrigðiskerfið. Skráning einstaklings í heilbrigðiskerfið varir svo lengi sem viðkomandi hefur dvalarleyfi í landinu en heldur þó gildi sínu á meðan umsókn um endurnýjun á dvalarleyfi er til meðferðar. Þá þurfa sjúklingar almennt að greiða sjálfir fyrir hluta af þeirri þjónustu sem þeir sækja sér. Kærunefnd telur gögn málsins ekki benda til þess að kærandi glími við mikil og alvarleg veikindi sem meðferð er aðgengileg við hér á landi en ekki í viðtökuríki, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Þá er það mat nefndarinnar að ekki sé fyrir hendi ástæða í máli kæranda er varðar heilsufar hans sem sé svo einstaklingsbundin og sérstök að ekki verði framhjá henni litið, sbr. 32. gr. a reglugerðar um útlendinga.

Eins og áður hefur verið rakið eiga einstaklingar sem hlotið hafa alþjóðlega vernd á Ítalíu að lögum sama rétt til heilbrigðisþjónustu og félagslegrar aðstoðar og ríkisborgarar Ítalíu þó að þeir þurfi í einhverjum tilvikum að yfirstíga ákveðnar hindranir til að sækja þá þjónustu, til að mynda skilyrði um skráningu. Þrátt fyrir að kærunefnd telji að kærandi sé einstaklingur í sérstaklega viðkvæmri stöðu þá er það engu að síður mat nefndarinnar að aðstæður hans séu ekki slíkar að það verði vandkvæðum bundið fyrir hann að sækja sér þá þjónustu og aðstoð hjá ítölskum stjórnvöldum sem hann á rétt á. Þá hefur kærandi sýnt að hann búi yfir hæfni til takast á við erfiðleika og hindranir, sem hann hefur m.a. sýnt með því að koma hingað til lands þremur dögum eftir að hann var fluttur til Ítalíu.

Þó svo að mikið álag sé á innviðum þjónustu fyrir einstaklinga með alþjóðlega vernd á Ítalíu telur kærunefnd ekki forsendur til annars, í ljósi upplýsinga um heilsufar kæranda og þeirra upplýsinga sem liggja fyrir um aðstæður á Ítalíu, en að leggja til grundvallar við úrlausn málsins að kærandi geti leitað aðstoðar vegna heilsufarsvandamála sinna þar í landi í samræmi við þarfir sínar. Er það mat byggt á frásögn kæranda á aðstæðum hans á Ítalíu og þeim heilsufarsgögnum sem lögð hafa verið til grundvallar í málinu.

Af framangreindum gögnum um aðstæður á Ítalíu verður jafnframt ráðið að þótt fordómar og mismunun á grundvelli kynþáttar séu til staðar á Ítalíu hafi ítölsk stjórnvöld yfir að ráða fullnægjandi úrræðum til að bregðast við þeim. Það er mat kærunefndar, m.t.t. þeirra upplýsinga sem fyrir liggja um aðstæður einstaklinga með alþjóðlega vernd á Ítalíu, að þarlend yfirvöld séu í stakk búin til þess að veita einstaklingum fullnægjandi vernd gegn ofbeldi og áreiti og að kærandi geti leitað eftir aðstoð lögreglu og annarra yfirvalda. Að mati kærunefndar bera gögn málsins því ekki með sér að kærandi muni eiga erfitt uppdráttar í viðtökuríki vegna alvarlegrar mismununar eða að kærandi geti af sömu ástæðu vænst þess að staða hans verði verulega síðri en staða almennings í viðtökuríki, sbr. viðmið í 32. gr. a reglugerðar um útlendinga. Samkvæmt framansögðu er það mat kærunefndar að aðstæður kæranda að öðru leyti séu ekki þess eðlis að sérstakar ástæður séu fyrir hendi í máli hans.

Vegna athugasemdar í greinargerð kæranda tekur kærunefnd fram að aðstæður kæranda eru ekki sambærilegar aðstæðum sem fjallað var um í úrskurðum kærunefndar útlendingamála nr. 550/2017 og 552/2017 frá 10. október 2017 og 583/2017 og 586/2017 frá 24. október 2017. Vísar kærunefnd í því sambandi m.a. til þess að í framangreindum úrskurðum var um að ræða önnur viðtökuríki.

Að teknu tilliti til einstaklingsbundinna aðstæðna kæranda er það mat kærunefndar að ekki séu fyrir hendi sérstakar ástæður sem mæli með því að mál hans verði tekið til efnismeðferðar hér á landi, sbr. 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Af gögnum málsins, og með vísan til þeirra gagna sem lágu fyrir við fyrri umsókn kæranda um alþjóðlega vernd hér á landi, verður ekki ráðið að kærandi hafi slík sérstök tengsl við Ísland þannig að beita beri ákvæði 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga.

Þá telur kærunefnd ljóst að síðari málsliður 2. mgr. 36. gr. laga um útlendinga eigi ekki við í máli kæranda þar sem ekki eru liðnir 12 mánuðir frá því að kærandi sótti um alþjóðlega vernd hér á landi, en hann lagði fram umsókn sína þann 11. júní 2019.

Frávísun

Samkvæmt gögnum málsins kom kærandi hingað til lands þann 8. júní 2019. Hann sótti um alþjóðlega vernd þann 11. júní 2019. Eins og að framan greinir hefur umsókn hans um alþjóðlega vernd verið synjað um efnismeðferð og hefur hann því ekki tilskilin leyfi til dvalar enda verður að líta á umsókn hans um alþjóðlega vernd sem áform um að dveljast í landinu meira en 90 daga, sbr. til hliðsjónar 3. mgr. 42. gr. reglugerðar um útlendinga. Verður kæranda því vísað frá landinu á grundvelli c-liðar 1. mgr. 106. gr. laga um útlendinga, sbr. 2. og 5. mgr. 106. laganna, enda hafði hann verið hér á landi í innan við níu mánuði þegar málsmeðferð umsóknar hans hófst hjá Útlendingastofnun.

Samantekt

Með vísan til alls þess sem að framan er rakið þykir rétt að staðfesta ákvörðun Útlendingastofnunar.

Athygli kæranda er vakin á því að skv. 6. mgr. 104. gr. laga um útlendinga frestar málshöfðun fyrir dómstólum til ógildingar á endanlegri ákvörðun um að útlendingur skuli yfirgefa landið ekki framkvæmd hennar. Að kröfu útlendings getur kærunefnd útlendingamála þó ákveðið að fresta réttaráhrifum endanlegrar ákvörðunar sé talin ástæða til þess. Krafa þess efnis skal gerð ekki síðar en sjö dögum frá birtingu endanlegrar ákvörðunar. Skal frestun bundin því skilyrði að útlendingur beri málið undir dómstóla innan fimm daga frá birtingu ákvörðunar um frestun réttaráhrifa úrskurðar og óski eftir að það hljóti flýtimeðferð. Nú er beiðni um flýtimeðferð synjað og skal þá mál höfðað innan sjö daga frá þeirri synjun. Þó getur kærunefnd útlendingamála tekið ákvörðun um að fresta framkvæmd ef sýnt er fram á að verulega breyttar aðstæður hafi skapast frá því að endanleg ákvörðun var tekin.

Úrskurðarorð

Ákvörðun Útlendingastofnunar er staðfest.

The decision of the Directorate of Immigration is affirmed.

Hjörtur Bragi Sverrisson

Ívar Örn Ívarsson Þorbjörg Inga Jónsdóttir

Efnisorð

Kærunefnd útlendingamála